IVM- Routeplanner JULI Verder op weg naar een duurzaam beheer van materialen en grondstoffen

Transcriptie

1 IVM- Routeplanner JULI 2018 Verder op weg naar een duurzaam beheer van materialen en grondstoffen

2 Samen de kringloopketen korter maken In aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van 14 oktober 2018 legt IVM een routeplanner voor om de kandidaat gemeenteraadsleden van de deelnemende steden en gemeenten te informeren over het afvalbeleid in de regio en hen te wijzen op belangrijke aandachtspunten die tijdens de komende legislatuur aan bod kunnen komen en die het afvalbeleid kunnen beïnvloeden. We denken hierbij aan de impact van wijzigende regelgeving, aan de doelstellingen die het Uitvoeringsplan huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval aan de lokale besturen opleggen en daardoor wellicht veranderingen op vlak van dienstverlening en communicatie naar inwoners zullen teweegbrengen. We denken ook aan de dagdagelijkse strijd die we voeren tegen zwerfvuil en sluikstorten, aan de zorg voor een ecologisch en economische verantwoorde eindverwerking, aan het belang van samenwerking en zoeken naar schaalvergroting Dit alles mede vanuit de bezorgdheid om het dienstenpakket zo uit te werken dat economische en ecologische belangen hand in hand kunnen gaan. Aandachtspunten die ook in uw gemeente of stad aan bod zullen komen. IVM heeft een traditie van nauw overleg met de lokale besturen. Er is actieve participatie in de bestuursorganen, er is regelmatig overleg met de milieu-, duurzaamheids- en omgevingsambtenaren en er vinden ook informatiemomenten en overlegvergaderingen plaats met vertegenwoordigingen van de deelnemende steden en gemeenten. IVM wil die traditie verderzetten. IVM staat als aanspreekpunt voor afvalbeheer en duurzaam materialengebruik ten dienste van de gemeentebesturen. Mocht u vragen of suggesties hebben, contacteer ons dan gerust. Met dit Memorandum willen we alvast de aanzet geven tot een inhoudelijk debat over afvalthema s in onze regio. Ook in de komende beleidsperiode staat IVM paraat om u van dienst te zijn. Koen Loete Voorzitter 2 - Memorandum 2018

3 Takenpakket Van afvalpreventie tot eindverwerking - de Ladder van Lansink, IVM onderneemt op vraag van de deelnemende steden en gemeenten actie op vele terreinen: Afvalpreventie en hergebruik IVM werkt samen met de milieudiensten van de steden en gemeenten aan acties om de bevolking meer bewust te maken van de afvalproblematiek en hen aan te zetten tot voorkoming, hergebruik en correct sorteren (kringlooptuinieren, thuiscomposteren, zwerfvuilacties, afvalarme evenementen, scholenacties ). IVM werkt hiervoor samen met lokale actoren en vrijwilligers (kringloopkrachten, zwerfvuilpeters en -meters ). IVM communiceert via een IVMMagazine en de ophaalkalender, via brochures en themapublicaties, een website Afval inzamelen met het oog op optimale recyclage IVM coördineert de ophalingen van restafval, gft en grofvuil, van PMD en papier&karton. IVM coördineert ook de wijkinzamelingen van glas en KGA. IVM coördineert de gezamenlijke marktbevragingen voor inzameling en verwerking van afval- en materiaalstromen die op de recyclageparken worden ingezameld. IVM exploiteert recyclageparken op vraag van de deelnemende steden en gemeenten (op 1 juli 2018: Eeklo, Sint-Laureins/ Kaprijke) Eindverwerking in eigen verwerkingscentrales IVM beschikt over een eigen afvalenergiecentrale (AEC), vergund tot Hier wordt het huishoudelijk restafval en grofvuil verwerkt met zorg voor het milieu: rookgassen worden gereinigd, uitstoot wordt beperkt, er wordt energie 4 - Memorandum 2018 gerecupereerd en elektriciteit geproduceerd. Ongeveer 80% van deze geproduceerde elektriciteit wordt verkocht aan een elektriciteitsproducent/leverancier die hiermee zo n gezinnen (het equivalent van bv. Evergem) permanent van stroom kan voorzien. De afvalenergiecentrale verwerkt ook afval van vennoten B en van private contractanten. IVM staat in voor de compostering van het in de deelnemende steden en gemeenten ingezamelde groenafval. Dit gebeurt op de IVM-groencomposteringsinstallatie te Eeklo. Ondersteunende functie IVM ondersteunt de steden en gemeenten bij het uitwerken van hun afvalbeleid en formuleert regelmatig adviezen. Ook staat IVM in voor groepsaankopen van preventiemateriaal (compostvaten, zwerfvuilmateriaal, restafvalzakken, gft-containers ) en begeleidt IVM de lokale besturen bij opmaak van subsidiedossiers bij de OVAM (groepsaankopen preventiematerialen, recipiënten ). Beheersoverdracht IVM kan slechts opdrachten uitvoeren in naam van de deelnemende steden en gemeenten na beheersoverdracht. Beheersoverdracht wordt gegeven na gemeenteraadsbeslissing en geldt voor de duurtijd van de intergemeentelijke opdrachthoudende vereniging (voor IVM: tot februari 2028). Het decreet lokaal bestuur definieert beheersoverdracht als volgt: het toevertrouwen door de deelnemende gemeenten aan het samenwerkingsverband van de uitvoering van door hen genomen beslissingen in het kader van zijn doelstellingen, in die zin dat de deelnemende gemeenten zich het recht ontzeggen zelfstandig of samen met derden dezelfde opdracht uit te voeren. Routeplanner 1 Juridisch kader IVM en de deelnemende steden en gemeenten opereren binnen een specifiek juridisch kader. Vooraf: gemeenten hebben een zorgplicht Gemeenten zijn bevoegd voor alle huishoudelijke afvalstoffen die ontstaan op hun grondgebied. Ze hebben op grond van de Gemeentewet immers tot taak te zorgen voor de zindelijkheid op openbare wegen en plaatsen en in openbare gebouwen, en in het algemeen te zorgen voor een goede politie ten behoeve van de inwoners (Art. 135 par. 2 Gemeentewet). Het Materialendecreet bevestigt en preciseert (Artikel 26) een en ander door te stellen dat elke gemeente er, al dan niet in samenwerking met andere gemeenten, zorg voor draagt dat de huishoudelijke afvalstoffen zo veel mogelijk worden voorkomen of hergebruikt, op regelmatige tijdstippen worden opgehaald of op een andere wijze worden ingezameld, en nuttig worden toegepast of verwijderd. Deze bevoegdheid van de gemeente impliceert dat niemand zonder toestemming van de gemeente huishoudelijk afval mag inzamelen van zodra de gemeente het beheer van het huishoudelijk afval voldoende sluitend heeft vastgelegd in een gemeentelijk reglement. Zo kan een gemeente optreden tegen personen die huishoudelijk textielafval inzamelen via containers, zelfs als die op een particulier terrein staan. Van belang is wel dat gemeenten in hun politiereglement bindende bepalingen hebben opgenomen waardoor alle huisvuil aan de door de gemeente of intergemeentelijke vereniging aangeduide ophaaldienst voor huisvuil moet worden aangeboden. De enige uitzondering op de gemeentelijke regulerende bevoegdheid zijn bijkomende inzamelkanalen, opgezet door producenten die gevat zijn door een aanvaardingsplicht, zoals elektrozaken die oude elektro-apparaten moeten accepteren (Art , 4 Vlarema). Memorandum

4 Europese regelgeving, Materialendecreet en Vlarema Het Vlaamse materialen- en afvalbeleid wordt voor een groot deel bepaald door Europese wetgeving. Soms vormt Europese regelgeving de aanleiding voor het opstellen van nieuwe Vlaamse regels. In andere gevallen loopt het Vlaamse materialen- en afvalbeleid voor op Europa. Een overzicht van relevante regelgeving wordt weergegeven op en De meest belangrijke zijn de Europese Kaderrichtlijn Afval 2008/98/EG, het Materialendecreet (23 december 2011) en het Vlaams Reglement voor het duurzaam beheer van materiaalkringlopen en afvalstoffen (Vlarema 17 februari 2012), evenals het Uitvoeringsplan huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval (2016), dat het Vlaamse afval- en materialenbeleid van de komende jaren vertaalt naar concrete acties op het terrein (zowel naar gezinnen als naar bedrijven) en de focus op het lokale niveau legt. Decreet lokaal bestuur Het decreet lokaal bestuur van 21 december 2017 regelt de werking van de intergemeentelijke opdrachthoudende vereniging. Dit decreet is van belang voor o.m. beheersoverdracht, de samenstelling van de bestuursorganen, de formulering van de statuten, informatiedoorstroming naar de toezichthoudende overheid én naar de deelnemende steden en gemeenten In het nieuwe decreet zijn de artikelen 388 tot en met 473 van toepassing op de intergemeentelijke samenwerkingsverbanden. Regelgeving overheidsopdrachten IVM moet voor het sluiten van contracten voor werken, leveringen en diensten de regelgeving op de overheidsopdrachten respecteren. 6 - Memorandum 2018

5 Uitvoeringsplan huishoudelijk afval en gelijkaardig bedrijfsafval. Het nieuwe Uitvoeringsplan loopt tot 2022 en legt o.m. gemeenten en steden nieuwe doelstellingen op inzake de te behalen maximum hoeveelheid restafval per inwoner per jaar. Deze doelstellingen verschillen evenwel voor elke gemeente/stad, naargelang de indeling in de zgn. Belfius-cluster. Voor de 19 steden en gemeenten behorend tot IVM resulteert dit in 7 doelstellingen, verdeeld over 10 clusters 116 kg: Merelbeke* en Nazareth* 125 kg: Aalter en Deinze 129 kg: Waarschoot en Sint-Laureins 139 kg: Eeklo, Gavere, Lovendegem, Nevele en Zulte* 144 kg: Assenede, Kaprijke, Knesselare, Maldegem en Zomergem 147 kg: Evergem 158 kg: De Pinte* en Sint-Martens-Latem (* = gft gemeente) IVM: 136 kg gemiddeld Voor de fusiegemeenten Aalter/Knesselare, Lievegem (Lovendegem, Waarschoot en Zomergem) en Deinze/Nevele zullen nieuwe doelstellingen worden geformuleerd, vertrekkend vanuit gewogen gemiddelden. Op basis van de afvalcijfers van 2017 zijn de doelstellingen (volgens cijfers waarover IVM beschikt) slechts in 3 gemeenten gehaald. Decreet op het lokaal bestuur (21 december 2017) Het nieuwe decreet lokaal bestuur vervangt het decreet op de intergemeentelijke samenwerking van Het decreet bevat nieuwe bepalingen op vlak van: deelname van privaatrechtelijke personen (voor IVM niet van toepassing) deelname i.g.v. fusie waarbij gemeenten voorheen lid waren van verschillende opdrachthoudende verenigingen (voor IVM niet van toepassing) samenstelling van de raad van bestuur die tot 15 personen wordt beperkt de verplichting een code van goed bestuur vast te leggen het ophouden van een directiecomité, maar mogelijkheid om een adviescomité of algemeen comité te installeren de verplichting een RPR op te stellen verplichtingen i.v.m. bekendmaking besluiten en communicatie naar de toezichthoudende overheid bijkomende verplichtingen i.g.v. deelname in een andere publieke of privaatrechtelijke rechtspersoon die niet de rechtsvorm van een opdrachthoudende vereniging heeft aangenomen. IVM zal deze verplichtingen naleven en desgevallend de statuten aanpassen conform het nieuwe decreet. De Belfius Clusters werden in 2018 herzien. Welke impact dit zal hebben op indeling van gemeenten in andere clusters en of de OVAM voor deze clusters ook nieuwe einddoelstellingen zal opleggen, is momenteel (1 juli 2018) niet duidelijk. 8 - Memorandum 2018

6 Het Uitvoeringsplan voorziet in de mogelijkheid om meer maatwerk uit te tekenen. Dit heeft als gevolg dat in sommige gemeenten projecten worden uitgewerkt die elders minder effect zullen ressorteren (bv. gft-inzameling in dichtbevolkte gebieden versus rurale gebieden met weinig woningen). Dit kan een gevolg hebben op de kostenverdeling tussen participerende deelnemende gemeenten. Tabel te behalen doelstellingen (* = gemeente met gft-inzameling): 2017 (+/- t.o.v. 2016) Norm Nog te realiseren Aalter 148,87 (-2,72) ,87 Assenede 160,85 (-4,35) ,85 Deinze 156,59 (-3,15) ,59 De Pinte* 150,25 (-0,82) Eeklo 186,21 (-4,94) ,21 Evergem 164,24 (-2,51) ,24 Gavere 157,05 (-4,08) ,05 Kaprijke 149,92 (-0,81) 144 5,92 Knesselare 143,47 (-0,99) Lovendegem 150,47 (-0,11) ,47 Maldegem 144,78 (+0,88) 144 0,78 Merelbeke* 132,95 (-4,18) ,95 Nazareth* 131,69 (+2,53) ,69 Nevele 141,18 (-2,79) 139 2,18 Sint-Laureins 159,62 (-0,47) ,62 Sint-Martens-Latem 156,85 (-3,06) Waarschoot 157,84 (-1,42) ,84 Zomergem 157,58 (-1,42) ,84 Zulte * 142,37 (-10,02) 139 3,37 IVM 153,11 (-2,75) , Memorandum 2018

7 Verwerken van tuin- en groenafval IVM beschikt over een groencompostering, vergund tot Elke 4 jaar schrijft IVM een marktbevraging uit voor de exploitatieopdracht. Hierbij wordt gewezen op kwaliteitseisen (o.m. Vlaco kwaliteitscontrole en label) en aandacht voor goed nabuurschap. IVM onderzoekt opportuniteiten op vlak van optimalisatie van verwerkingsprocessen, de afzet van stromen als biomassa De site van de groencompostering is tevens vergund voor overslag van gft, dit voor het geval in het perceel IVM-noord overwogen wordt om een huis-aan-huisophaling van gft in te voeren. Op de groencomposteringssite werd in ton verwerkt, waarvan ton afkomstig van 18 steden en gemeenten (Aalter heeft een eigen groencompostering). 4 Meer of minder IVM Het takenpakket van IVM kan nog worden uitgebreid. Voor nieuwe opdrachten, passend in de statutaire doelstellingen, zal beheersoverdracht vereist zijn. Deze beheersoverdracht blijft van kracht tot einde duurtijd van IVM en kan niet worden herroepen voor deze eindtermijn (2028). Ondersteuning en adviesverlening blijft van belang in een steeds complexer wordende materie met dito regelgeving. Door krachten te bundelen komen de lokale besturen er vaak sterker uit, zo bewees de gezamenlijke aanpak van ophalingen en inzamelingen, sensibilisatieprojecten of groepsaankopen. Nieuwe complexe dossiers dienen zich aan, denk hierbij aan het textieldossier, aan cameraprojecten en samenwerking met politiezones, aan communicatie naar moeilijk bereikbare doelgroepen (kwetsbare gezinnen, anderstaligen ) Memorandum 2018

8 Openbare netheid In de strijd tegen zwerfvuil en sluikstorten worden in de IVM-regio door de lokale besturen grote inspanningen geleverd. IVM ondersteunt hierbij lokale acties en levert materiaal om de vrijwilligers op pad te sturen. IVM coördineert ook projecten die worden uitgewerkt in het kader van het Mooimakers project. Toch kan de intercommunale een stapje verder gaan: recent werd gestart met een cameraproject en IVM kan de vrijwilligers uit de regio samenbrengen en met hun suggesties rekening houden bij het uittekenen van beleidsvoorstellen. IVM kan ook een grotere rol spelen bij het reinigen van de glasbolsites door bij een volgende overeenkomst met Fost Plus hiervoor middelen vrij te maken om deze opruiming zo nodig in eigen beheer te organiseren. 5 Uniformiteit vs. unanimiteit Op heden heeft IVM steeds gestreefd naar gelijkvormigheid van dienstverlening in de deelnemende steden en gemeenten. De lokale besturen blijven evenwel bevoegd voor het vastleggen van contantbelastingen en retributies. Waar mogelijk pleit IVM voor het invoeren van uniforme tarieven, rekening houdend met de wetgeving (Vlarema en het principe de vervuiler betaalt ) en economische principes (opbrengsten/kosten voor inzameling en verwerken van afvalstromen). In de voorbije legislatuur hebben de meeste steden en gemeenten een uniform tarief voor restafvalzakken ingevoerd. Voor acceptatie van afvalstromen op recyclageparken heeft IVM voorstellen geformuleerd, die door enkele steden en gemeenten zijn overgenomen in de lokale reglementering. Idealiter zouden in steden en gemeenten waar een gelijke dienstverlening wordt aangeboden, gelijke tarieven worden aangerekend. Een werkpunt in de nieuwe beleidsperiode IVM is van oordeel dat nieuwe initiatieven niet noodzakelijk met unanimiteit moeten worden goedgekeurd, noch in alle gemeenten/steden moeten worden uitgewerkt. Het nieuwe uitvoeringsplan laat ruimte voor maatwerk wat er op neerkomt dat er gemeente-specifieke accenten in inzamelingsmethodieken kunnen worden uitgewerkt (bv. verstedelijkte kernen vs. landelijke zones vragen op termijn misschien een andere benadering en/of inzamelfrequentie). In dergelijke gevallen zullen echter ook duidelijk de financiële aspecten in kaart worden gebracht en de kostenverdeling binnen de raad van bestuur dienen te worden vastgelegd Memorandum 2018

9 7 Materialenbeheer is meer 8 dan afvalbeheer - circulaire economie IVM heeft in de huidige legislatuur een project uitgewerkt om te onderzoeken in welke mate de circulaire economie een impact kan hebben op de inzameling en verwerking van materiaalstromen die op de recyclageparken worden ingezameld. Bij uitwerking van dit project kon IVM rekenen op steun en inbreng van de OVAM, POMOV, KULeuven, Vlaanderen Circulair en Haven Gent. IVM en de deelnemende steden en gemeenten geven hiermee te kennen open te staan voor veranderingen in deze circulaire economie. Hierbij is evenwel een grote uitdaging weggelegd voor producenten van goederen om hun producten zó te ontwerpen dat ze, eens afgedankt, ontmanteld kunnen worden en de onderdelen een nieuw leven krijgen als basisgrondstof voor een nieuw product (cradle to cradle principe). Dit betekent dat daardoor het individueel denkpatroon van elke burger en het beheer rondom afval grondig kan worden gewijzigd: we gooien niet langer alles weg maar we bieden ook grondstoffen aan die mee de volledige afvalkost kunnen beperken. Maar we moeten ook beseffen dat de markt van grondstoffen internationaal bepaald wordt en zeer volatiel kan zijn, zie o.m. het sluiten van de Chinese markt voor laagwaardige kunststoffen. Dit heeft dan weer een impact op de kostprijs van logistiek en inzamelmethodiek. IVM volgt deze evoluties van nabij en zal de lokale besturen tijdig adviseren van op til staande wijzigingen in inzamelpraktijk. Kostenverdeling Alle kosten en opbrengsten worden verdeeld over een vijftal projecten: afvalenergiecentrale (voor het verwerken van restafval en grofvuil van de deelnemende steden en gemeenten) selectieve ophaling (van papier en karton, voor het gedeelte dat niet wordt gefinancierd door Fost Plus) groencompostering (voor het verwerken van tuinafval ingezameld in de deelnemende steden en gemeenten) inzameling van KGA (voor zowel de wijkinzamelingen als de inzameling op de recyclageparken) en een algemeen project (in hoofdzaak werkings- en personeelskosten). De boekhouding wordt analytisch gevoerd met een opsplitsing volgens deze vijf projecten. De werkingskosten die door de steden en gemeenten dienen te worden betaald worden verdeeld over dezelfde vijf projecten. Voor een aantal diensten, waarvoor IVM optreedt namens de steden en gemeenten, worden de kosten (op basis van ontvangen facturen) integraal doorgerekend, voor die steden en gemeenten die hiervoor beheersoverdracht hebben verleend aan IVM: de huis-aan-huisophaling van restafval en gft de inzameling en verwerking van afval- en materiaalstromen op de recyclageparken de gezamenlijke aankoop van recipiënten (restafvalzakken, PMD-zakken, gft-containers ) de gezamenlijke aankoop van preventiematerialen (compostvaten en bakken) Memorandum 2018

10 10 Samenwerking met derden IVM doet voor de uitwerking van het ruime takenpakket waar nodig een beroep op advies of bijstand van externe partners. Hierdoor staat IVM niet alleen in het werkveld. Waar nodig laat IVM zich bijstaan door adviseurs voor technische of juridische aangelegenheden vraagt IVM universiteiten of hogescholen om nieuwe projecten of ontwikkelingen te onderzoeken werkt IVM samen met bekwame partners uit het werkveld (overleg binnen VVSG/ Interafval, Belgian Waste to Energy, Vlaco, Warmtenetwerk Vlaanderen ) kijkt IVM naar regionale partners om initiatieven in de regio uit te werken (de Kringwinkels Ateljee en Meetjesland, Veneco, de POMOV...). De expertise die IVM hiermee verwerft, wordt in de werking vertaald en/of zo nodig ook met de lokale besturen gedeeld. TOT SLOT IVM wenst met deze Routeplanner een open communicatie te voeren. De hierin opgenomen informatie en geformuleerde standpunten kunnen wellicht nuttig zijn om uw eigen visie op het gemeentelijk materialen- en grondstoffenbeleid uit te stippelen. IVM benadrukt dat dit document slechts een aanzet is naar een nieuw strategisch beleidsplan dat via de geëigende kanalen in de eerste helft van 2019 dient te worden gefinaliseerd en door de nieuw samengestelde raad van bestuur ter goedkeuring aan de algemene vergadering van juni 2019 zal worden voorgelegd Memorandum 2018

11 DE RAAD VAN BESTUUR VAN IVM op 1 juli 2018 Koen Loete, voorzitter Filip Huysman, Steven Van de Putte en Marten De Jaeger, ondervoorzitters Patrick Hoste, Dirk Poriau, Luc Deschamps, Luc Lampaert, Johan Francque, Hendrik De Waele, leden van het directiecomité Bea Roos, Mia Pynaert en Sofie Landuyt, Koenraad De Ceuninck, Fons De Neve, Marc Depreitere, Freddy Depuydt, Marc De Schepper, Marc Boterdaele, Chris De Wispelaere, Patrick De Wulf, Jacques De Zutter, Patrick Huyghe, Christiaan Roesbeke, Marcel Scheir, Wim Vanbiervliet, Bart Van Caenegem, Luc Van de Kerckhove, Willy Van Hove, Philippe Van Steenberghe, bestuursleden Freija Dhondt, Trees Van Eykeren, Marc Devlieger, Patrick De Greve en Karel Hubau, bestuursleden met raadgevende stem De directie van IVM Patrick Joos, algemeen directeur Johan Haegeman, directeur exploitatie Jean Marie Staelens, directeur ondersteuning & secretaris Meer op ivm@ivmmilieubeheer.be v.u. Koen Loete, voorzitter IVM o.v., Sint-Laureinsesteenweg Eeklo. Grafische vormgeving: Steven De Dapper, (Eeklo) gedrukt met FSC certificaat door Drukkerij De Maertelaere bvba (Aalter)