Het statuut van de kunstenaar

Transcriptie

1 Het statuut van de kunstenaar Een aantal voordelen en knelpunten juli

2 Voorwoord Het kunstenaarsstatuut bestaat sinds 1 juli Een aantal specifieke regels maken het de kunstenaar gemakkelijker om een sociale bescherming op te bouwen, zoals gezinsbijslag, pensioen, werkloosheidsuitkering, uitkering bij arbeidsongeschiktheid, vakantiegeld, ziekteverzekering, Het basisprincipe is dat iemand het statuut van werknemer heeft, als hij een prestatie levert en/of artistiekek werken in opdracht produceert, en hiervoor een loon krijgt. De kunstenaar kan ook opteren voor eht statuut van zelfstandige als dit beter bij zijn persoonlijke situatie past. De specifieke regels, die van toepassing zijn op kunstenaars, bieden een aantal voordelen, maar er zijn ook nog een aantal knelpunten. In wat volgt hebben we deze voordelen en knelpunten bij elkaar gezet waarover onze consulenten vandaag regelmatig bevraagd worden. 1 1 Een uitgebreid overzicht van knelpunten vindt u hier. 2

3 INHOUD 1. Artikel 1bis van de wet van 27 juni 1969 Voordelen - Opbouw sociale bescherming - Haalbaarheidstoets zelfstandigheid Knelpunten - Interpretatie definitie artistieke prestatie/ artistieke werken - Interpretatie in opdracht - Samenstelling Commissie Kunstenaars + beroepsmogelijkheid - Optionele karakter van de zelfstandigheidsverklaring 2. Sociale bureaus voor kunstenaars Voordelen - Vermijden van zwartwerk - Vermindering administratieve last voor werkgever Knelpunten - Berekening van de werkingskost 3. Verlaging van de loonlast 4. Specifieke regels voor kunstenaars in de werkloosheidsreglementering Voordelen - de regel van het cachet - Neutralisatie van de vergoedingsperiodes - Combinatie werkloosheidsuitkering artistieke activiteit dagen regel Knelpunten - Onderscheid scheppende uitvoerende kunstenaars o de regel van het cachet o Neutralisatie van de periodes o Combinatie werkloosheid artistieke activiteit o 156 dagen regel 5. Kleine vergoedingsregeling 3

4 1. Artikel 1bis van de wet van 27 juni 1969 Volgens artikel 1bis valt eenieder die een artistieke prestatie levert of artistiek werken produceert, in opdracht van een natuurlijk persoon of een rechtspersoon, tegen betaling van een loon, onder het sociaal statuut van de werknemer. Tenzij de persoon expliciet zelf de keuze maakt voor het zelfstandige statuut. Het sociaal statuut van de kunstenaar is er op gericht om de kunstenaar te laten werken met een statuut dat het best bij zijn situatie past. Voordelen: - Opbouw sociale bescherming Degene die artistieke prestaties levert of artistieke werken produceert, wordt vermoed dit te doen als werknemer. vermijden van zwartwerk mogelijkheid voor de kunstenaar om een degelijke bescherming in de sociale zekerheid op te bouwen In ruil voor het betalen van bijdragen, geniet de kunstenaar sociale bescherming. Het sociaal beschermingsniveau van een werknemer ligt duidelijk hoger dan dat van een zelfstandige. Werknemer : Zelfstandige: -ziekteverzekering -arbeidsongevallen en beroepsziekten -kinderbijslag -pensioen -uitkeringen bij werkloosheid -uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid -vakantiegeld -ziekteverzekering -gezinsbijslag -pensioen -uitkering bij arbeidsongeschiktheid -faillissement Het zelfstandigenstatuut voorziet geen verzekering voor arbeidsongevallen, beroepsziekten, jaarlijkse vakantie en werkloosheid. De uitkeringen bij arbeidsongeschiktheid en pensioenen liggen lager. 4

5 - Haalbaarheidstoets zelfstandigheid Kunstenaars, die zich wensen te vestigen als zelfstandige hebben de mogelijkheid om een zelfstandigheidsverklaring aan te vragen bij de Commissie Kunstenaars. Elke kunstenaar, die socio-economisch onafhankelijk is, kan zich vestigen als zelfstandige. De socio-economische onafhankelijkheid wordt echter niet automatisch getoetst. Wel kan een kunstenaar een zelfstandigheidsverklaring aanvragen bij de Commissie Kunstenaars. Deze zal dan nagaan of de kunstenaar mag beschouwd worden als zijnde socio-economisch onafhankelijk aan de hand van een aantal indicatoren. De zelfstandigheidsverklaring is er om kunstenaars toe te laten de haalbaarheid en duurzaamheid van een zelfstandige activiteit te toetsen. Knelpunten - Interpretatie artistieke prestatie/ artistieke werken Volgens artikel 1bis 2 van de RSZ wet wordt onder het leveren van artistieke prestaties en/of het produceren van artistieke werken verstaan de creatie en/of uitvoering of interpretatie van artistiek oeuvres in de audiovisuele en de beeldende kunsten, in de muziek, de literatuur, het spektakel, het theater en de choreografie. Deze definitie werd bewust ruim geformuleerd. De Commissie Kunstenaars kreeg de bevoegdheid advies te verlenen omtrent het al of niet artistieke karakter van prestaties of werken. In de praktijk worden echter verschillende lijsten gehanteerd waarin een opdeling wordt gemaakt tussen artistieke en niet-artistiek (door RVA, Commissie Kunstenaars, RSZ, ). Dit leidt tot verwarring en onzekerheid. - Interpretatie in opdracht Volgens een letterlijke toepassing van de wet moeten kunstenaars in opdracht werken, opdat zij zich kunnen beroepen op artikel 1bis. 5

6 Bij een strikte toepassing worden veel kunstenaars (o.a. sommige auteurs, beeldende kunstenaars) uitgesloten. Zij, die niet in opdracht werken, blijven genoodzaakt zich te vestigen als zelfstandige. - Samenstelling Commissie Kunstenaars + beroepsmogelijkheid De Commissie kunstenaars is samengesteld uit ambtenaren van de RSZ en RSVZ en wordt voorgezeten door een magistraat. Er zetelen geen rechtstreekse vertegenwoordigers van de sector in deze Commissie. Zo is het mogelijk dat de Commissie weinig voeling heeft met de praktijk van de artistieke sector. Er bestaat geen mogelijkheid tot beroep ten gronde tegen een beslissing van de Commissie Kunstenaars. - Optionele karakter van de zelfstandigheidsverklaring Omdat de zelfstandigheidsverklaring optioneel is, wordt deze niet systhematisch aangevraagd. Kunstenaars beschouwen een aanvraag voor zulke verklaring als een controle, terwijl deze bedoeld is als haalbaarheidstoets. 2. Sociale bureaus voor kunstenaars Voor veel van de zogenaamde occasionele gebruikers 2 is het niet vanzelfsprekend om telkens weer alle werkgeversverplichtingen te vervullen. De wet voorziet daarom de erkenning van sociale bureaus voor kunstenaars (SBK). Deze agentschappen treden op als een interimkantoor. Een kunstenaar die werkt via een SBK, kan aan de opdrachtgever vragen om het loon aan dit SBK door te storten. Het interimkantoor zorgt er dan voor dat alle patronale verplichtingen (zoals bijdragen sociale zekerheid + bedrijfsvoorheffing) in orde komen. Het gebruik van de SBK s wordt beperkt tot een aantal toepassingsgevallen, m.n. de bestaande vormen van toegelaten interimarbeid (vervanging van een vaste werknemer, tijdelijke vermeerdering van werk, uitvoering van uitzonderlijk werk) en de specifiek voor de artistieke sector voorziene vorm van toegelaten 2 Occasionele gebruikers zijn opdrachtgevers, die geen ander personeel tewerkstellen of geen hoofdactiviteit hebben binnen de artistieke sector. 6

7 uitzendarbeid nl. de levering van een artistieke prestatie en/of werk voor een occasionele gebruiker. Voordelen - Vermijden van zwartwerk. - Verkleinen van de administratieve last voor de opdrachtgever Knelpunt - Berekening van de werkingskost De manier waarop de werkingskost van het SBK wordt berekend is niet altijd even doorzichtig. 3. Verlaging van de loonlast Voordeel De specifieke patronale bijdragevermindering i.g.v. artistieke tewerkstelling neemt een belangrijk deel van de patronale bijdragen weg. Vrijstelling van patronale bijdrage van: -55,67 euro van het bruto dagloon -7,33 euro van bruto uurloon Op voorwaarde dat het gemiddeld minimuminkomen 3 betaald wordt. (hogere sectoriële barema s kunnen bepaald zijn bij C.A.O.) Knelpunt De bedragen van deze bijdragevermindering worden niet geïndexeerd. 3 De bedragen van het interprofessioneel vastgelegde minimumloon vindt u hier. 7

8 4. Specifieke regels voor kunstenaars in de werkloosheidsreglementering Voordelen - Specifieke regeling voor de schouwspelartiest en de muzikant artikel 10 van het MB van Volgens de regel van het cachet wordt voor de berekening van het aantal dagen dat een werkzoekende moet bewijzen om recht te hebben op een werkloosheidsuitkering, niet gekeken naar het aantal effectief gepresteerde dagen. Voor deze kunstenaars wordt een specifieke berekeningswijze toegepast. Men zal het brutoloon, dat verdiend werd in de referteperiode, delen door een referte dagloon voor kunstenaars. (deze factor is vandaag = 38,44) Het quotiënt is het aantal dagen dat in aanmerking wordt genomen. Deze berekeningswijze is afgestemd op de specifieke manier van werken van kunstenaars; korte tewerkstelling met vaak een hoog loon geconcentreerd op een aantal dagen. - Neutralisatie van de vergoedingsperiodes - Specifieke regeling voor werknemers tewerkgesteld in de artistieke sector met een overeenkomst van korte duur artikel 116, 5 van het KB van Deze regel zorgt ervoor dat een kunstenaar het percentage van de toegekende werkloosheidsuitkering kan behouden. Zijn uitkering zal bijgevolg niet zo snel dalen als bij anderen. - Combinatie werkloosheidsuitkering artistieke activiteit Artistieke prestaties kunnen op verschillende manieren worden gecombineerd met een werkloosheidsuitkering. Artistieke prestaties als werknemer zorgen voor het wegvallen van de uitkering op de dagen dat er gewerkt wordt, maar er is geen maximum op wat men kan verdienen op die dagen. Naast de werkloosheid kan een zelfstandig bijberoep opgestart worden. Men kan tot maximum 4.109,04 euro netto belastbaar inkomsten hebben, andere dan loon, naast de uitkering. Dit gaat om inkomsten uit zelfstandig bijberoep, occasionele inkomsten en inkomsten uit auteursrechten. 8

9 - Passende dienstbetrekking dagen regel Een kunstenaar kan een niet-artistieke dienstbetrekking weigeren wanneer hij kan aantonen dat hij minstens 156 dagen artistieke prestatiedagen heeft in 18 maanden voorafgaand aan het niet-artistieke jobaanbod. Ook deze 156 dagen kunnen voor muzikanten en spektakelartiesten berekend worden volgens de cachetberekening. Knelpunten - Onderscheid scheppende en uitvoerende kunstenaars o de regel van het cachet De regel van het cachet is enkel van toepassing op muzikanten en schouwspelartiesten, terwijl ook andere artiesten op dezelfde manier tewerk gesteld worden. Deze regel dateert van voor de invoering van het artikel 1bis en houdt geen rekening met het feit dat ook andere artiesten dan enkel muzikanten en schouwspelartiesten regelmatig als werknemer tewerkgesteld worden. Bovendien is de grens tussen scheppend en uitvoerend vaak moeilijk te trekken. o Neutralisatie van de periodes Hoewel artikel 116, 5 niet expliciet bepaalde sectoren vermeldt, wordt deze regel in de praktijk enkel toegepast op artiesten, die tewerk gesteld worden in de sector van het vermakelijkheidsbedrijf, de audiovisuele sector en het filmbedrijf. Dit zorgt ervoor dat scheppende kunstenaars ook van deze regel uitgesloten worden, tenzij zij werkzaam zijn binnen voornoemde sectoren. o Combinatie werkloosheidsuitkering artistieke activiteit Artikel 74bis, 4 van het KB van stelt: Het recht op uitkeringen wordt ontzegd, zelfs voor de dagen waarop de werkloze geen activiteit verricht, indien de activiteit van scheppend kunstenaar ingevolge het bedrag van de inkomsten of het aantal arbeidsuren het karakter heeft van een hoofdberoep. 9

10 RVA stelt in zijn infobrief artiesten 4 dat: 1. scheppende activiteiten doorgaans geen activiteiten zijn van zeer korte duur 2. een scheppend kunstenaar in hoofdberoep niet gerechtigd is op werkloosheidsuitkering (artikel 74bis K.B ) 3. de scheppend kunstenaar in bijberoep zijn beschikbaarheid niet mag beperken tot de artistieke arbeidsmarkt (artikel 31, lid 3 van het M.B. van ) Deze bepalingen leiden ertoe dat een kunstenaar, die niet beschouwd wordt als uitvoerend kunstenaar, van de uitkering wordt uitgesloten, wanneer zijn activiteit het karakter aanneemt van een hoofdberoep. Ook al is dit een hoofdberoep als werknemer. o 156 dagen regel Aangezien enkel muzikanten en schouwspelartiesten in aanmerking komen voor de regel van het cachet, wordt voor andere artiesten enkel het aantal effectief gepresteerde dagen geteld, waardoor zij zelden kunnen genieten van dit voordeel. 5. Kleine vergoedingsregeling Voordeel Onder bepaalde voorwaarden kan voor artistieke prestaties een forfaitaire kostenvergoeding worden toegekend. Dit laat kunstenaars en opdrachtgevers toe om op een legale wijze kleine prestaties te vergoeden. Knelpunt De kunstenaarskaart, die voorzien werd in de regelgeving omtrent de KVR, is er tot op heden nog steeds niet. 4 De infobrief artiesten van de RVA vindt u hier. Auteur: Julie Van Elslande Kunstenloket vzw juli