Het statuut van de kunstenaar Enkele knelpunten

Transcriptie

1 Het statuut van de kunstenaar Enkele knelpunten

2 Voorwoord De lijst met knelpunten welke volgt is niet exhaustief. De opsomming is gebaseerd op de vragen welke onze consulenten krijgen en hun analyses van het kunstenaarsstatuut. De frequentie waarmee onze consulenten met de aangehaalde problematiek worden geconfronteerd, was bepalend voor de volgorde. Om het zoeken naar (min of meer) definitieve oplossingen enigszins gemakkelijk te maken, wordt vermeld onder welke ministeriële bevoegdheid de materie vooralsnog valt. Tevens wordt een aanzet tot mogelijke oplossing gegeven. Deze voorstelling van knelpunten houdt geenszins enige suggestie in. We hebben vanuit het Kunstenloket met dit document niet de behoefte om de knelpunten definitief af te lijnen, noch om een volgorde van belang te geven, noch om een voorkeur voor één of andere oplossing te laten blijken. Jan Timmermans Directeur

3 I. Sociale zekerheid 1. In de verschillende rechtsdomeinen worden andere omschrijvingen van het begrip artistieke prestaties/artistieke werken/kunstenaar gehanteerd, wat tot verwarring leidt (vb. de sociale zekerheidsreglementering, de internationale belastingverdragen, de werkloosheidsreglementering, de auteurswetgeving, de fiscale wetgeving). Bevoegdheid: Federale ministers van sociale zaken, werk, economische zaken en financiën en Vlaamse minister van werk Mogelijke oplossing: Uniforme omschrijving en 2. In de werkloosheidsreglementering is er een onderscheid tussen kunstenaars die werkzaam zijn binnen het spektakelbedrijf en zij die daarbuiten werken. Nochtans is het artikel 1bis RSZ-wet van toepassing op iedereen die een artistieke prestatie uitoefent, ongeacht de sector waarin deze prestatie plaatsvindt. Bevoegdheid: Federaal minister van Werk Mogelijke oplossing: Onderscheid opheffen. (op initiatie van het Beheerscomité van de Rijksdienst voor Arbeid (RVA)?) 3. Interpretatie van artikel 116, 5 KB werkloosheid in de toepassing van de werkloosheidsreglementering: volgens de meest recente interpretatie van RVA kunnen enkel kunstenaars die werken binnen het spektakelbedrijf aanspraak maken op de toepassing van artikel 116, 5 KB werkloosheid. Nochtans maakt dit artikel geen melding van een specifieke sector. Bovendien is het niet duidelijk wat precies onder spektakelbedrijf wordt verstaan en moet de kunstenaar zelf bewijzen dat zijn prestatie plaatsvond binnen deze sector aan de hand van materiële bewijsmiddelen. Bevoegdheid: Federaal minister van Werk Mogelijke oplossing: duidelijkheid verschaffen omtrent de voorwaarden, gesteld in artikel 116, 5 KB werkloosheid

4 4. Volgens een letterlijke interpretatie moeten kunstenaars in opdracht werken, opdat zij zich kunnen beroepen op artikel 1bis van de Basiswet Sociale Zekerheid. Bevoegdheid: Federaal minister sociale zaken Stand van zaken: Het in opdracht werken wordt strikt geïnterpreteerd door de Commissie Kunstenaars (vb. kunstenaars die niet in opdracht werken, krijgen geen zelfstandigheidsverklaring). Bij strikte interpretatie worden veel kunstenaars (vb. auteurs, beeldende kunstenaars, ) uitgesloten van het toepassingsgebied van artikel 1bis van de Basiswet Sociale Zekerheid. Mogelijke oplossing: aanpassing van de toepassingsvoorwaarden van artikel 1bis 5. De toekenningsvoorwaarden voor het bekomen van sociale rechten zijn niet aangepast aan de artistieke sector, vermits de sociale wetgeving ervan uitgaat dat werknemers met contracten van langere of onbepaalde duur worden tewerkgesteld. Bevoegdheid: Federaal minister sociale zaken Mogelijke oplossing: Deze cachetregeling zou ook gehanteerd kunnen worden in de andere takken van de sociale zekerheid (ziekte, ). en 6. De kunstenaarskaart, welke controle op het naleven van de voorwaarden van de kleine vergoedingsregeling (KVR) toelaat, bestaat (nog steeds) niet. Bevoegdheid: Federaal minister van sociale zaken Mogelijke oplossing: Een controle-instrument is nodig. De vorm is irrelevant. Mogelijke actie: Regering aanzetten tot beslissing (Parlementaire vraag?) 7. Het inlichtingenformulier (model opgelegd bij Koninklijk Besluit (KB)) voor de zelfstandigheidverklaring is te beperkt. Het formulier geeft onvoldoende inzicht op de socio-economische onafhankelijkheid van de aanvrager. Bevoegdheid: Federaal minister van Sociale Zaken Mogelijke oplossing: Opstellen van een begeleidende brief door de Commissie Kunstenaars waarin wordt uitgelegd over welke informatie zij bijkomend willen beschikken of aanpassen van het modelformulier. Mogelijke actie: Commissie aanzetten tot opstellen van de brief of wetswijziging

5 8. Er is geen vertegenwoordiger van de artistieke sector in de Commissie Kunstenaars. Bevoegdheid: Federaal minister van Sociale Zaken Stand van zaken: Advies van de NAR om de samenstelling van deze Commissie te wijzigen. (uitbreiding naar vtw. van RVA en sociale partners) Mogelijke oplossing: Wijziging van de samenstelling van de Commissie 9. Er is geen mogelijkheid voorzien om in beroep te gaan bij de arbeidsrechtbank tegen een beslissing van de Commissie Kunstenaars. Bevoegdheid: Federaal minister van Sociale Zaken Stand van zaken: De beslissing van de Commissie Kunstenaars is een administratieve beslissing, waardoor er enkel een beroepsmogelijkheid is bij de Raad Van State. Deze rechtbank kan enkel oordelen over de wettigheid van de beslissing, maar niet over het al dan niet onderworpen zijn aan het één of ander sociaal statuut. Een arbeidsrechtbank kan wel oordelen over de grond van de zaak. Advies van de NAR om een beroepsmogelijkheid in te bouwen. Mogelijke oplossing: Beroep bij de arbeidsrechtbank mogelijk maken. Doordat de Commissie bij haar beslissing een begeleidende brief voegt met omschrijving van de redenen van haar beslissing, is een beroep bij de arbeidsrechtbank wel mogelijk. De arbeidsrechtbank kan over deze redenen wel een uitspraak doen. Hierdoor wordt een beroep bij de arbeidsrechtbank mogelijk gemaakt. Mogelijke actie: Commissie aanzetten tot opstellen van de begeleidende brief. 10. Het onderzoek door de Commissie Kunstenaars - of althans de termijn van antwoord - duurt soms lang. Er is geen termijn opgelegd. Bevoegdheid: Federaal minister van Sociale Zaken Mogelijke oplossing: Wettelijke bepaling invoeren die bepaalde termijn oplegt. 11.De meeste kunstenaars kunnen geen 65 arbeidsdagen per jaar (tussen 1 april en 31 maart) aantonen, terwijl er wel een bijdrage van 8,75 % wordt betaald aan het Sociaal Fonds van de Uitzendkrachten voor de eindejaarspremie. De kunstenaar heeft dus vaak geen recht op een eindejaarspremie, terwijl hij wel bijdragen betaald heeft. Mogelijke oplossingen: Cachetregeling toepassen voor de berekening van het aantal dagen en de betaalde bijdragen die niet kunnen worden uitbetaald, storten aan de sociale fondsen in de artistieke sector.

6 Actie: wetswijziging 12. De werkloosheidsuitkering van een alleen- of samenwonende is opgedeeld in verschillende periodes. Na één jaar daalt de werkloosheidsuitkering van een alleen- of samenwonende. Om opnieuw een maximale uitkering te kunnen genieten (dus door van de tweede werkloosheidsperiode naar de eerste periode terug te gaan), geldt de voorwaarde dat men 12 maanden in 18 maanden moet werken te rekenen vanaf het ogenblik dat de uitkering daalt. Voor de berekening van de 12 maanden kan de cachetregeling niet worden toegepast. Bevoegdheid: Federaal minister van Werk Mogelijke oplossing: Toepassen van de cachetregel om twaalf maanden te berekenen. 13. Ondanks de nieuwe fiscale wetgeving omtrent auteursrechten (kwalificatie als roerende inkomsten), heeft de RVA onlangs bevestigd de vergoedingen die worden toegekend voor de exploitatie van auteursrechten mee tellen voor de berekening van het maximale bedrag dat een werkloze kunstenaar met een nevenactiviteit mag bijverdienen. Bevoegdheid: Federaal minister van werk Mogelijke oplossing: Vergoedingen voor de exploitatie van rechten niet meer laten mee tellen voor het maximale bedrag van een nevenactiviteit. Mogelijke actie: Wetswijziging/ beslissing beheerscomité RVA 14. Het Belgische sociale zekerheidssysteem is niet afgestemd op het werken met buitenlandse artiesten. Organisatoren en artiesten ervaren bijgevolg nogal wat problemen (systeem van jaarlijkse vakantie, zelfstandigheidverklaringen,.). Bevoegdheid: Federale minister van sociale zaken Oplossing: Afstemmen van de verschillende nationale sociale zekerheidsstelsels. en op nationaal en internationaal vlak 15. De kleine vergoedingsregeling is bij KB van 3 juli 2005 vrijgesteld van sociale bijdragen. Dit KB is ondertekend door de minister van sociale zaken, maar niet door de minister van middenstand. Bevoegdheid: Federale minister van middenstand. Mogelijke oplossing: KB laten mee ondertekenen door minister van middenstand.

7 II. Personenbelastingen 16. Enkel de prijzen en subsidies, toegekend door erkende openbare instellingen zonder winstoogmerk (opgesomd in artikel 53 KB/WIB 92), zijn vrijgesteld van belastingen. De prijzen en subsidies toegekend door andere zgn. openbare instellingen zonder winstoogmerk (vb. Stichting Lezen, ) zijn niet vrijgesteld van belastingen. Stand van zaken: De lijst erkende instellingen van artikel 53 KB/WIB 92 is beperkt. Mogelijke oplossing: Alle openbare instellingen zonder winstoogmerk zouden een aanvraag moeten indienen om erkend te worden OF het begrip openbare instellingen zonder winstoogmerk zou aan bepaalde voorwaarden dienen te voldoen, zonder dit te koppelen aan een omslachtige erkenningprocedure. Mogelijke actie: erkenning aanvragen OF wetswijziging 17. Kunstenaars kunnen het éne jaar veel verdienen en het andere jaar weinig. Door het annualiteitsprincipe en het progressief belastingtarief betalen zij, gespreid over meerdere jaren (twee), meer belastingen dan een persoon met een egaal inkomen.. Stand van zaken: Het progressief belastingtarief, samen met het annualiteitsprincipe kan bij schommelende inkomsten een hogere belastingdruk creëren. Mogelijke oplossing: Bij schommelende inkomsten het progressief tarief loskoppelen van het annualiteitsprincipe. 18. Kunstenaars kunnen vaak niet inschatten wat hun jaarlijkse inkomsten en kosten zullen zijn. Bijgevolg is vooraf inschatten wat het netto belastbaar inkomen zal zijn, haast onmogelijk. Hierdoor lopen ze het risico dat hun voorafbetalingen te laag zijn. Dit heeft bij de definitieve fiscale afrekening negatieve financiële gevolgen. Stand van zaken: Voorafbetalingen vormen een probleem bij wisselvallig karakter van inkomsten. Mogelijke oplossing: Bronheffing (conform bedrijfsvoorheffing voor werknemers) voor inkomsten uit artistieke zelfstandige activiteit.

8 19. In de artistieke realiteit worden soms niet typische beroepskosten gemaakt. Door dit atypische karakter van de kosten is de fiscale administratie geneigd de kwalificatie als beroepskost te verwerpen. Stand van zaken: De fiscale administratie is te weinig vertrouwd met de kosten verbonden aan artistieke prestaties. Mogelijke oplossing: Soepele houding van de fiscale administratie. Mogelijke actie: omzendbrief 20. De fiscale administratie verwerpt en/of beperkt vaak de kosten, indien het netto-resultaat van het artistieke project negatief of gering is. Stand van zaken: De fiscale administratie is te weinig vertrouwd met de economische realiteit van artistieke producties. Mogelijke oplossing: Soepele houding van de fiscale administratie. Mogelijke actie: omzendbrief 21. Kunstenaars verliezen de belastingvermindering die geldt voor werkloosheidsuitkeringen, indien de werkloosheidsuitkering wordt gecombineerd met inkomsten uit de artistieke activiteit. Sommige kunstenaars houden in vergelijking met personen met enkel een werkloosheidsuitkering hierdoor minder netto-inkomsten over. Stand van zaken: Veel kunstenaars zijn uitkeringsgerechtigde werklozen en combineren deze uitkering met inkomsten uit een artistieke activiteit. Hierdoor worden ze nogal met dit probleem geconfronteerd. Mogelijke oplossing: wetswijziging 22. De auteurswet van 16 juli 2008 bepaalt dat inkomsten uit de overdracht van auteurs-en naburige rechten worden beschouwd als roerende inkomsten. De Minister bepaalde in een omzendbrief welke inkomsten hij beschouwde als inkomsten uit de overdracht van auteursen naburige rechten. Deze omschrijving is veel beperkter dan de omschrijving die op btw-gebied wordt gehanteerd. Stand van zaken: verschillende interpretatie van het begrip auteurs- en naburige rechten op het gebied van personenbelastingen en btw. Mogelijke oplossing: aanpassing van interpretatie via omzendbrief

9 III. BTW 23. De levering (eigendomsoverdracht) van kunstwerken is onderworpen aan het verlaagd BTW-tarief van 6 % (KB nr. 20). De omschrijving van het begrip kunstwerk is niet meer aangepast aan de nieuwe kunstvormen (bijv. videokunst). Stand van zaken: Gezien het KB nr. 20 beperkend wordt geïnterpreteerd, vallen een aantal artistieke leveringen niet onder de toepassing (discriminatief). Mogelijke oplossing: De omschrijving van het begrip kunstwerk aanpassen aan de huidige artistieke praktijk. 24. Vrijstelling artikel 44, 2, 8 WBTW: Toepassing op rechtspersonen en groepen. Het onderscheid rechtspersonen vs. andere personen werd als onrechtvaardig beschouwd. De rechtbank van Luik vond dat ook. Ze oordeelde - in navolging van Europese rechtspraak van het Hof van Justitie - dat de uitsluiting van de rechtspersonen van de vrijstelling voor uitvoerende artiesten strijdig was met de Europese richtlijn en het gelijkheidsbeginsel (Luik, 18 november 2004, Fiscoloog, 984, 19). Ten gevolge van de kritiek uit de artistieke sector werd de beslissing om de rechtspersonen ook te onderwerpen aan de vrijstelling verschillende malen uitgesteld. Stand van zaken: Mededeling door de administratie dat de toepassing van de uitbreiding van die vrijstelling voor de rechtspersonen voorlopig niet werd geëist en men bijgevolg de keuze heeft om al dan niet te opteren voor de vrijstelling. Mogelijke oplossing: Duidelijkheid verschaffen Auteur: Kunstenloket vzw Laatste update: maart 2013