Commentaar op de Troonrede (15)

Transcriptie

1 Commentaar op de Troonrede (15) Manon Vanderkaa: Profijt voor senioren onduidelijk Met belangstelling luisterden we naar de troonrede. Zorgzaamheid spreekt uit de woorden van de koning over de grote eenzaamheid onder 75-plussers. Goed dus dat de regering een speerpunt maakt van de aanpak van eenzaamheid, wat centraal staat in ons Manifest Waardig Ouder Worden. Ook komt er 3 miljard extra beschikbaar voor de ouderenzorg. Dat is hard nodig. In de troonrede werden vrijwilligers, kerken en verenigingen genoemd. Als KBO-PCOB onderstrepen we het belang hiervan. We moeten inzetten op de kracht van ouderen. Vrijwilligers en mantelzorgers die het verschil maken en lading geven aan omzien naar elkaar. Onzekerheid Ondanks de beloofde verbetering van de koopkracht, maakt KBO-PCOB zich zorgen over de financiën van veel senioren. De zorgpremie stijgt, de zorgtoeslag stijgt niet mee. De huurtoeslag daalt, prijzen voor energie en dagelijkse boodschappen stijgen en pensioenindexatie blijft uit. We vragen ons sterk af of de fiscale maatregelen van het kabinet daar tegenop gaan wegen. Juist de senioren die financieel kwetsbaar zijn lijken nu extra te worden getroffen. Bovendien is er nog steeds geen zekerheid over de pensioenen en het pensioenstelsel. Ook op het gebied van wonen en veiligheid kan het beleid nog veel steviger. Jaarlijkse komen er woningen bij, maar het is nog onduidelijk of die levensloopbestendig zullen zijn. Verkeersveiligheid en internetveiligheid staan genoemd, maar we weten niet of dit beleid ten goede komt aan senioren. Nu de economie bloeit en de begroting groeit, verwacht KBO-PCOB van dit kabinet dat ouderen daarvan mee profiteren! Analyse Zorg & wonen Manon Vanderkaa, directeur KBO-PCOB Veel gaat goed Dit kabinet investeert veel in de zorg. KBO-PCOB is blij dat het Pact voor de Ouderenzorg op diverse plekken terugkomt in de begroting voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Bij het programma Langer Thuis gaat het onder andere om goede zorg en ondersteuning thuis. Omdat veel ouderen te maken hebben met verschillende aandoeningen en zorgverleners wordt geïnvesteerd in netwerkzorg. Het kabinet investeert flink in e-health en in goede uitwisseling van gegevens. Extra steun komt er voor geriatrische expertise op het juiste moment en op de juiste plek. Ook wordt aandacht besteed aan de doorstroming naar een tijdelijk verblijf, voor als het thuis even niet gaat. Dit zijn allemaal zaken waar KBO-PCOB voor heeft gepleit. Er is nog meer om positief over te zijn. Voor het tegengaan van de zogenoemde zorgval trekt het kabinet de komende jaren jaarlijks 5 miljoen extra uit. Het ministerie van VWS werkt, samen met KBO-PCOB en andere maatschappelijke patners, hard aan een

2 preventieakkoord voor de thema s roken, problematisch alcoholgebruik en ongezond gewicht. Fijn is dat huisartsen ook een leefstijlinterventie kunnen voorschrijven en dat dit in de basisverzekering wordt opgenomen. Ook wordt de vergoeding van zittend ziekenvervoer ruimer. KBO-PCOB heeft er ook goede hoop op dat een nieuwe medicatiebeoordeling mogelijk wordt na het doorontwikkelen van de richtlijn polyfarmacie bij ouderen. Extra geld voor woonzorgvormen voor ouderen is fantastisch. Eindelijk komen er mogelijkheden om tussenvormen voor beschermd en beschut wonen te realiseren. 30 miljoen. Deze subsidieregeling stimuleert gemeenten om nieuwe vormen van woonzorg(arrangementen) te realiseren. Denk aan voorstellen vanuit zorgaanbieders, woningbouwcorporaties en aan burgerinitiatieven. maar er kan ook veel beter KBO-PCOB had graag gezien dat de btw-verhoging van 6 naar 9 procent niet zou gelden voor gezonde voeding, medicijnen en hulpmiddelen. Wie een kwetsbare gezondheid of een beperking heeft, gaat dus extra betalen. Het eigen risico in de zorg stijgt niet, maar de zorgpremie wel (en fors ook). De zorgtoeslag stijgt niet mee met de zorgpremie. Zware paracetamol, vitaminen en mineralen worden, ondanks waarschuwingen van KBO-PCOB, voortaan niet meer vergoed vanuit de basisverzekering. KBO-PCOB heeft voorgesteld om de effecten te monitoren en gaat hierover in overleg met het ministerie. Stapeling van zorgkosten wordt aangepakt door invoering van het abonnementstarief Wmo; de eigen bijdrage voor medicijnen wordt maximaal 250. Wel monitoren we of gemeenten hier goed mee omgaan, want er zijn aanwijzingen dat niet alles meer onder het abonnementstarief gaat vallen. Leden van KBO en PCOB noemen wonen als een belangrijk thema voor de belangenbehartiging. Jaarlijks komen er woningen bij. Het is nog onduidelijk of die levensloopbestendig zullen zijn. Analyse Samenleving Werken aan een hechte samenleving Het kabinet Rutte-3 neemt het manifest Waardig Ouder Worden serieus. Voor alle onderdelen is geld gereserveerd. Dat bleek al eerder bij de formatie, en is nu terug te zien in de begroting van Prinsjesdag Wij zijn daar uiteraard erg blij mee. Afgelopen jaar zijn al diverse programma s ontwikkeld, bijvoorbeeld Eén tegen eenzaamheid. Uit de troonrede: De regering neemt initiatieven om eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan en kwetsbare groepen meer vaste grond onder de voeten te geven. We mogen niet berusten in het feit dat meer dan de helft van de 75+ ers zegt zich eenzaam te voelen. [ ] Samen met provincies, gemeenten en lokale instanties wil het Rijk brede coalities vormen om mensen uit hun isolement te halen en een nieuwe kans te geven. KBO-PCOB is gesprekspartner bij de plannen rond langer thuis wonen, rond eenzaamheid, palliatieve zorg en geestelijke verzorging. Bj deze programma s is meer oog gekomen voor de rol van zingeving. Dit vraagt van ons voortdurend dit perspectief en de betekenis hiervan voor senioren over te brengen aan de gesprekspartners bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). KBO-PCOB benadrukt dat de plannen ten goede

3 moeten komen aan de zorg en ondersteuning van ouderen die dat nodig hebben. Wat eenzaamheid betreft vinden wij dat we aan de slag moeten en verder met goede initiatieven die er al zijn. Ook KBO- en PCOB-afdelingen en -leden kunnen een grote rol spelen bij bestrijding van eenzaamheid. Voor een hechte samenleving is het nodig te werken aan een positieve beeldvorming rond ouderen. Dit is in het regeerakkoord wel meegenomen, maar heeft nog geen uitwerking gekregen. KBO-PCOB zal het belang benadrukken. Negatieve beeldvorming rond ouderen en ouder worden heeft immers een relatie met de problematiek van voltooid leven. De regering stelt dat ze wil bouwen aan een hechte samenleving. Erfgoed en cultuur tellen weer meer mee. Het is goed om te lezen dat het niet alleen gaat om de hardwerkende Nederlander, maar dat ook andere zaken meetellen. Zoals verenigingen, kerken en vrijwilligers. Daar kunnen we ons als KBO-PCOB bij aansluiten. We moeten inzetten op de kracht van ouderen. Vrijwilligers en mantelzorgers die het verschil maken en lading geven aan omzien naar elkaar. Jammer dat dit niet nadrukkelijker in de troonrede staat. Senioren dragen bij aan een hechte samenleving en hebben daarbij een volwaardige rol. Analyse Koopkracht Koopkrachtverbetering: eerst zien, dan geloven KBO-PCOB is sceptisch over een daadwerkelijke verbetering van de koopkracht van senioren in Met uitblijvende pensioenindexatie, stijgende kosten en een verhoging van de btw vragen wij ons af of de cijfers echt zo positief zullen uitvallen. Net als in voorgaande jaren gebeurd is, zou ook volgend jaar de daadwerkelijke koopkrachtverbetering best eens kunnen tegenvallen. Gepensioneerden gaan er volgens de koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau (CPB) gemiddeld 1,5 procent op vooruit, met uitschieters naar +0,2 en +4,7 procent. Het Nibud kwam op Prinsjesdag met heel andere plaatjes, die er voor gepensioneerden veel minder gunstig uitzien. Hoe komt dit nu? De ouderenkorting stijgt met 160 tot en er komt een gelijkmatig afbouwpad in plaats van een harde inkomensgrens. Het inkomenseffect neemt af naarmate het inkomen uit aanvullend pensioen stijgt totdat de ouderenkorting geheel in afgebouwd bij een inkomen van circa Vanaf dit punt is het inkomenseffect 0,2 procent door het vervallen van het lage ouderenkortingstarief. De extra verhoging van de algemene heffingskorting (augustusbesluitvorming) betekent een extra koopkrachtstijging voor gepensioneerden van 0,3 procentpunt. Zoals beschreven in de analyse Zorg & wonen, stijgt

4 het lage btw-tarief (voor onder meer de dagelijkse boodschappen en hulpmiddelen) van 6 naar 9 procent. Pensioenen De laatste fase van gesprekken tussen werkgevers en werknemers over een nieuw pensioenstelsel is nu echt aangebroken. Wat dat gaat betekenen voor het pensioen van mensen die al met pensioen zijn is nog onzeker. We weten bijvoorbeeld niet of verhogen van de pensioenen onder een nieuw stelsel weer sneller mogelijk wordt. Vanzelfsprekend volgen we de ontwikkelingen op de voet, met als inzet een goed en solidair pensioen. De aanvullende pensioenen worden gemiddeld genomen nauwelijks geïndexeerd. Over kortingen wordt niet gerept, terwijl ook die bij enkele fondsen wel plaatsvinden. Vanaf september 2019 zal op het te verwachten pensioen voor alle deelnemers worden uitgedrukt in drie scenario s: een verwacht, een optimistisch en een pessimistisch scenario. Per 1 januari 2019 gaat automatische waardeoverdracht van kleine pensioenen van start. Vanaf dit moment is afkoop van een klein pensioen voor pensioeningang niet meer mogelijk. Het kabinet sorteert voor op een nieuw pensioenstelsel door onder meer aan te geven dat de doorsneesystematiek zal verdwijnen en de mogelijkheden om mensen bij pensionering een deel van hun pensioenvermogen als bedrag ineens op te laten nemen te onderzoeken. Arbeidsmarkt De werkloosheid onder 55-plussers loopt maar heel langzaam terug. In 2019 is voor de subsidieregelingen voor de aanpak van ouderenwerkloosheid 17,3 miljoen beschikbaar. Het gaat om kennisvouchers, trainingen voor werkgevers en de Ambachtsacademie. De uitgaven aan de inkomensvoorziening voor oudere werklozen (IOW) lopen op. Dat komt vermoedelijk door de stijgende AOW-leeftijd. De lagere werkloosheidsverwachtingen van het CPB werken met vertraging door in de IOW en leiden vanaf 2021 tot een lager aantal IOW-gerechtigden. KBO-PCOB wil dat de regering, samen met werkgevers en arbeidsontwikkelaars en werkzoekenden zelf, serieuzer en gerichter werk gaat maken van het benutten van het arbeidspotentieel 55 tot 66 jaar. Zorgkosten De zorgkosten blijven voor KBO-PCOB letterlijk een punt van zorg. De zorgpremie stijgt, maar de zorgtoeslag stijgt niet mee. Door de verhoging van het lage btw-tarief zullen medicijnen meer gaan kosten. De lagere maximale eigen bijdrage voor Wmo-zorg is positief. Vanaf 2019 wordt het abonnementstarief in de Wmo ingevoerd. Er gaat een maximumtarief gelden van 17,50 per vier weken. Vooral mensen met een beperking met een middeninkomen profiteren hiervan. Zij gaan er zo n tot op vooruit. Helaas zien we wel dat gemeenten deze tarieven proberen te omzeilen door bepaalde zorg over te hevelen naar de algemene voorzieningen. Gemeenten kunnen dan alsnog extra bijdragen vragen. Ook dat is een bron van zorg. De premie voor de basiszorgverzekering stijgt met 10. De laagste inkomens worden (deels) gecompenseerd met een hogere zorgtoeslag. Hierbij zijn stellen beter af dan alleenstaanden. Zij krijgen maximaal 24 meer; alleenstaanden ontvangen maximaal 8 om de premiestijging op te vangen. Alle huishoudens die geen zorgtoeslag ontvangen ondervinden nadeel van de verhoging van de nominale Zvw-premies met 22. De eigen bijdrage in de Wlz gaat omlaag. Woonkosten KBO-PCOB maakt zich al langer zorgen over de kosten van wonen. De huren zijn in de afgelopen jaren flink opgelopen, zowel in de sociale sector als in de private sector. De veranderingen in met name de huurtoeslag versterken dat effect. De veranderingen bij de hypotheekrenteaftrek worden (grotendeels) gecompenseerd door andere fiscale

5 maatregelen. Door het schrappen van de KAN-bepaling (geen onderdeel van de begroting, maar eerder per wetsvoorstel door de Tweede Kamer aangenomen) moeten mensen die huurtoeslag krijgen een groter deel van hun huur zelf betalen. Met andere woorden: minder huurtoeslag. Huurders gaan in het begin een paar tientjes meer betalen, maar uiteindelijk kan dat oplopen tot 100 extra op jaarbasis. De hypotheekrenteaftrek wordt versneld afgebouwd. In 2023 mag men nog ongeveer 37 procent aftrekken. Analyse Digitalisering Senioren zijn weinig zichtbaar Nederland als digitale koploper, dat klinkt aantrekkelijk. Ook KBO-PCOB ziet voor veel senioren de voordelen van digitalisering. Hoe mooi is het niet dat senioren via beeldbellen contact kunnen hebben met een zorgverlener (e-consult) of dat een zorgverlener op afstand toezicht houdt op de patiënt die via bepaalde instrumenten gezondheidswaarden meet (emonitoring)? Is het niet prachtig dat je met een app betalingen kan verrichten of kan zien wanneer het huisvuil wordt opgehaald? Geweldige ontwikkelingen, maar dan moet je het wel kunnen en blijven kunnen. Voor een grote groep mensen gaat dat helaas niet op. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) benoemt de groep voor wie het moeilijk of onmogelijk is om met internet om te gaan, e- mails te versturen, of anderszins te communiceren via sociale media. Over hoe groot die groep is lopen de cijfers nogal uiteen. Volgens CBS-cijfers zijn dat 1,2 miljoen mensen. Bovendien verwacht, uit recent onderzoek van KBO-PCOB, slechts een kwart van de senioren die wel online is in de toekomst geen problemen te zullen ervaren in het gebruik van de computer en internet. De rest voorziet in meerdere of mindere mate problemen, nu al en ook in de toekomst. Een enorme uitdaging dus van het kabinet in de Nederlandse Digitaliseringsstrategie: Iedereen doet mee en we werken samen. Bij een snelle ontwikkeling als digitalisering is het van belang om iedereen binnen boord te krijgen én te houden. Op de arbeidsmarkt en in de samenleving als geheel. Dit vergt dat iedereen al vroeg basisvaardigheden aanleert. Dat mensen op latere leeftijd blijven leren en ontwikkelen voor veranderende beroepen en taken. En dat we kwetsbare groepen blijven ondersteunen. Het kabinet wil dat iedereen mee kan doen en kan profiteren. In de aanpak wil het kabinet intensief samenwerken met bedrijven, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties. Volgens KBO-PCOB zijn senioren in de aanpak nog te weinig zichtbaar. KBO-PCOB kent al sinds 2013 tabletcoaches en is sinds 2016 gestart met de Tea Health Tour. Tabletcoaches zijn zelf senior en ondersteunen andere senioren in het dagelijks gebruik van de tabletcomputer. Niet in de vorm van een cursus of een training, maar laagdrempelig, ervaringen delen en tips uitwisselen, tijdens vaak wekelijkse ontmoeting met andere tabletgebruikers. De Tea Health Tour wordt gehouden op diverse plaatsen in het land. Senioren kunnen kennis maken met allerlei innovaties op het gebied van wonen en zorg, zoals e-health. Twee succesvolle voorbeelden van mensen op latere leeftijd informeren, laten leren en ontwikkelen. Toch zien wij ook daarin dat een aantal senioren niet de vaardigheden kan aanleren en afhankelijk is van alternatieven en een vangnet. Wij pleiten ervoor ook hier alert op te zijn en dit te blijven bieden.