onderhouden+verbouwen

Transcriptie

1 onderhouden+verbouwen 26

2 Hoogleraar over verval buitengebieden Ze voelen zich achtergesteld en ze hebben een punt Terwijl in de Randstad huizenprijzen recordhoogten bereiken, kampen krimpgebieden met leegstand en verloedering. Die groeiende kloof is volgens hoogleraar Bevolkingskrimp Bettina Bock niet zonder gevaar. TEKST SANDER VAN DER PLOEG FOTO STIJN RADEMAKER N ee, de negen bekende krimpgebieden [zie kaart, red.] liggen niet allemaal in Groningen, Drenthe en Friesland. Maar vier wel en het zijn daarom die provincies die haar leerstoel betalen. Bevolkingskrimp en de gevolgen ervan moeten hoger op de politieke agenda komen, vinden de noordelijke provincies. Meer onderzoek naar de gevolgen van krimp is daarbij noodzakelijk. Ruim een jaar is Bock naast universitair hoofddocent Plat- telandssociologie aan de Universiteit Wageningen nu bijzonder hoogleraar Bevolkingskrimp en Leefbaarheid voor Noord-Nederland aan de Rijksuniversiteit Groningen. Nederland is zo op de Randstad gericht, dat we bijna vergeten wat daarbuiten gebeurt, zegt Bock. De kloof tussen stad en platteland groeit en de overheid heeft geen idee wat ze ermee aan moet. Kijk naar de grote regionale prijsverschillen op de woningmarkt. Terwijl huiseigenaren in de Randstad hun wo- eigen huis magazine feb

3 Krimpgebieden en gebieden die het kunnen worden Krimpgebieden Anticipeergebieden ningwaarde omhoog zien schieten, kun je toch niet tegen woningbezitters in de periferie zeggen: pech gehad? Waarom niet? De woningmarkt is een kwestie van vraag en aanbod. Het zichtbaarste gevolg van krimp is leegstand. Dan ligt verloedering op de loer: rotte kiezen in een dorp of straat waardoor de woningwaarde verder daalt en de leefbaarheid verslechtert. Mensen trekken dan weg naar plaatsen met betere woningen en meer voorzieningen. Zo versterkt krimp zichzelf. Oude, verwaarloosde huizen moeten daarom zo snel mogelijk worden gesloopt. Vooral in Noordoost- Groningen en Zuid-Limburg. Daar zijn de problemen het grootst. Er wordt toch al veel gesloopt in de krimpgebieden? Maar niet genoeg. Een woningbouwcorporatie kan vrij makkelijk ingrijpen tegen verloedering door oude of leegstaande sociale huurwoningen te slopen. Bij verouderde of verwaarloosde koophuizen gaat dat niet zomaar. Wie Krimp is het resultaat van groei elders. En die groei is actief door de overheid gestimuleerd Bron: Ministerie van Binnenlandse Zaken stelt de eigenaar schadeloos? De meeste krimpprovincies willen daarom een sloopfonds oprichten, maar ze hebben daarvoor financiële steun nodig. Jammer genoeg springt de rijksoverheid nauwelijks bij. Laat Den Haag krimpgebieden in de steek? Ik heb sterk de indruk dat de overheid krimp als een regionaal probleem ziet dat de provincies maar moeten oplossen. Onterecht. Krimp is een nationale opgave. Krimp is immers het resultaat van groei elders. En die groei is actief door de overheid gestimuleerd. Vrijwel alle economische en beleidsmatige aandacht is op de Randstad gericht. En dat blijkt: waren voorheen banen voor hogeropgeleiden meer verdeeld over het land, nu zijn ze vrijwel alleen nog in het westen te vinden. De regio Eindhoven is daarop de uitzondering. Wellicht eerder ondanks dan dankzij overheidsbeleid. Lang niet iedereen is hoogopgeleid of wil in de Randstad wonen. Krimp is niet alleen een onbedoeld effect van de huidige economische bloei van de Randstad. We zitten ook midden in grote demografische en sociale veranderingen. Mensen leven langer, en zijn gezonder en hoger opgeleid dan vroeger. Bovendien zijn ze materialistischer, individualistischer, krijgen ze minder kinderen en stellen ze hogere 28 eigen huis magazine feb 2018

4 eisen aan hun leven. Als de beste opleidingen, banen en voorzieningen in de stad zijn te vinden, heeft het platteland hen weinig meer te bieden. CV Bettina Bock Bettina Bock (Keulen, Duitsland, 1960) Opleiding Plattelandssociologie, promotie in 2002, beide aan de Universiteit Wageningen Loopbaan De liefde bracht Bettina Bock (57) naar Nederland. De belangstelling voor het platteland ontsproot toen ze Sociologie studeerde aan de Universiteit Wageningen. Een op het eerste gezicht opmerkelijke keuze van de geboren Keulse die een uurtje stroomafwaarts opgroeide in die andere Rijnmetropool, Düsseldorf, ver van rurale gebieden. Bock was van 1988 tot 1996 (freelance) onderzoeker bij onder andere de Radboud Universiteit Nijmegen en de Universiteit Wageningen. Van 2001 tot 2007 was ze universitair docent Plattelandssociologie en Genderstudies en sinds 2008 is ze universitair hoofddocent Plattelandssociologie aan de Universiteit Wageningen. Sinds 2015 combineert ze die functie met het Bijzonder Hoogleraarschap Bevolkingsdaling en Leefbaarheid voor Noord-Nederland aan de Rijksuniversiteit Groningen. Er zijn krimpgemeenten die woningen willen bouwen om de jeugd te behouden. Als er geen geschikte woningen voor jongeren zijn, vertrekken ze sowieso, luidt de redenering. Ik geloof daar niet zo in. Verreweg de meeste krimpgemeenten hebben zoals gezegd een sloopopgave. Dan ligt bouwen niet voor de hand. Zeker niet als in de directe nabijheid geen werk is, want dan vertrekken jongeren zeker en bouw je voor de leegstand. In de vergrijsde krimpgebieden is wél behoefte aan geschikte seniorenwoningen. Alleen worden die nauwelijks gebouwd. Vorig jaar stelde Zef Hemel, hoogleraar Grootstedelijke Vraagstukken van de Universiteit van Amsterdam, in dit blad dat de overheid juist moet investeren in de groei van de hoofdstad en omgeving. Bestrijd de krimp aan de randen van het land niet en geef die gebieden terug aan de natuur. Nou ja, in tegenstelling tot de overheid heeft hij wel een duidelijke visie op de toekomst van het platteland. Ik ben het alleen pertinent met hem oneens. Toch, als niets verandert zou zijn scenario de praktijk kunnen worden. Nu al blijven in de krimpgebieden bewoners over die ouder, ongezonder, lager opgeleid en eigen huis magazine feb

5 De leefbaarheid gaat op sommige plekken hard achteruit en dat steekt ontevredener zijn dan gemiddeld in Nederland. Het voorzieningenniveau ligt in de krimpgebieden een stuk lager dan elders in het land. De leefbaarheid gaat op sommige plekken hard achteruit en dat steekt. Bewoners van krimpgebieden voelen zich vaak achtergesteld en ze hebben een punt. Hun ontevredenheid uiten ze steeds vaker in het stemhokje. Het is geen toeval dat de PVV groot is in Zuid-Limburg. Buiten Nederland kun je de opkomst van de Alternative für Deutschland en de Brexit niet los zien van de krimpproblematiek in het oosten van Duitsland en op het Engelse platteland. Daarom moeten we ons afvragen: wat willen we nou met ons platteland? U heeft daar zelf niet direct een antwoord op. Snelle, pasklare oplossingen zijn er niet. Maar als we de problemen niet inventariseren en ons niet afvragen welke praktische zaken verbeteringen in de weg staan, komen we nooit tot een langetermijnvisie. Gelukkig lijkt het nieuwe kabinet iets meer aandacht voor de noodzaak van een gericht, regionaal beleid te hebben. Het gaswinningsgebied in Groningen bijvoorbeeld, moet als het aan de regering ligt het centrum worden van de Nederlandse duurzame energiesector. Dat zorgt voor banen, voor de toestroom van goed verdienende hogeropgeleiden en daardoor een meer gemêleerde bevolking. Precies wat de regio nodig heeft. Of dat gaat lukken is afwachten, maar de ambitie is er in ieder geval. Nogmaals, waarom zou je alle economische kracht en daarmee alle banen alleen in de Randstad concentreren? Omdat de meeste Nederlanders daar willen wonen? Is dat zo? Juist door de onstuimige groei van de grote steden zie je dat de wal langzaam het schip keert. Steeds meer mensen komen erachter dat ze in bijvoorbeeld Zwolle meer woning voor hun geld krijgen dan in Amsterdam of Utrecht. Kijken ze een tiental kilometer buiten Zwolle, dan is nog veel meer mogelijk. Hoe meer de leefbaarheid en betaalbaarheid in de Randstad onder druk komen te staan, hoe aantrekkelijker de rust, ruimte en lage prijzen in de krimpgebieden worden. Het succes en aantrekkingskracht van de Randstad Bereikbaarheid bepaalt het economische en demografische lot van een regio doen de krimpgebieden nu veel pijn, maar kunnen op termijn juist in hun voordeel werken. Is dat wel een realistische veronderstelling? Wel als er goede verbindingen zijn. Bereikbaarheid bepaalt grotendeels het economische en demografische lot van een regio. Onlangs is in Duitsland een hogesnelheidslijn geopend tussen Berlijn en München. De burgemeester van Erfurt heeft er enorm voor gelobbyd dat die spoorlijn door zijn stad zou lopen en dat deed hij niet voor niets. De snelle treinverbinding betekent een behoorlijke boost voor deze Oost-Duitse provinciestad. Daarom is het zo zonde dat de enige intercityverbinding naar Zeeland mogelijk wordt geschrapt. Die provincie ligt hemelsbreed vlak bij Rotterdam. Maar als je meerdere malen moet overstappen en uren in de trein zit om van Rotterdam in Middelburg te geraken, voelt Zeeland aan als een uithoek. Afstanden zijn in een klein land als Nederland relatief. Maar dan moeten ze wel gemakkelijk overbrugbaar zijn. Dan is een ruime woning in een krimpgebied misschien niet zo n gek idee. eigen huis magazine feb