Grijp krimp aan om de kwaliteit te verbeteren. Meer lucht voor onderwijs in krimpregio s. Foto s Hans Roggen. 6 podium _ februari 2014

Transcriptie

1 Grijp krimp aan om de kwaliteit te verbeteren Meer lucht voor onderwijs in krimpregio s 6 podium _ februari 2014 Foto s Hans Roggen

2 In 2013 nam niet alleen het aantal basisschoolleerlingen af (met maar liefst leerlingen); er verdwenen ook honderd kleine scholen. Een verruimde fusietoets en een stimuleringsmaatregel moeten het onderwijs in krimpregio s meer lucht geven. Samenwerking, binnen en buiten het eigen schoolbestuur, vergroot de levensvatbaarheid. TEKST IRENE HEMELS Eerder deze maand ontstond verwarring over de kleinescholentoeslag en de maatregelen waarmee staatssecretaris Dekker zou komen. Mei 2013 kondigde Dekker aan de kleinescholentoeslag af te gaan schaffen, om het hiermee gemoeide budget vervolgens terug te geven als de betreffende besturen zouden gaan samenwerken. Een aantal oppositiepartijen vatte dit op als een bijna dwingende stimulans tot fuseren en maakte zich sterk voor behoud van de kleinescholentoeslag. In april zal de staatssecretaris hierover een brief aan de Kamer sturen. Op dit moment ziet het ernaar uit dat de toeslag blijft bestaan, maar dat ook scholen die fuseren hun kleinescholentoeslag voortaan mogen behouden. Nu nog vervalt deze toeslag bij een fusie van twee kleine scholen, waardoor fuseren feitelijk ontmoedigd werd. Daarnaast heeft de staatssecretaris aangekondigd dat er een niet vrijblijvende verplichting komt om samen te werken. Nadere invulling hiervan zal hij in april in zijn brief geven. Gertjan van Midden, beleidsmedewerker van de PO-Raad: Het geld blijft dus beschikbaar voor de sector. Er is toegezegd dat landelijk niet wordt voorgeschreven hoe een samenwerking er exact moet uitzien, of hoe groot een regio moet zijn. Zolang het er niet toe leidt dat schoolbesturen gedwongen worden tot fusies, vinden wij dit een goede zaak. De maatregelen moeten meer vormen van samenwerking mogelijk maken. Van Midden: De krimp in landelijke gebieden in Friesland ziet er anders uit dan in meer verstedelijkt Limburg. Elke situatie podium _ februari

3 Dick Henderikse: Wij grijpen de krimp aan om de onderwijskwaliteit te verstevigen is uniek. Nu heb je óf twee afzonderlijke scholen, óf je fuseert. Andere mogelijkheden zijn er nauwelijks. Door straks experimenten toe te laten, creëert de overheid ruimte voor andere oplossingen. Groningen Het platteland in het noorden en oosten van Groningen is een van de grootste krimpgebieden van Nederland. Het gaat hier heel hard: in sommige gebieden daalt het aantal leerlingen de komende twintig jaar zelfs met vijftig procent. Neem de Stichting Openbaar Onderwijs Marenland: deze heeft 28 scholen en nog geen 3000 leerlingen. Gemiddeld zijn er per school maar 107 leerlingen. Negen scholen hebben minder dan 50 leerlingen en slechts vier scholen hebben meer dan 250 leerlingen. In 2009 formuleerde Marenland een toekomstvisie. Het bestuur streeft naar scholen met minimaal 80 leerlingen. Algemeen directeur Dick Henderikse: Veel van onze kleine scholen zijn zwak en zeer zwak geweest. Wij grijpen de De Regenboog in Everdingen heeft 56 leerlingen, verdeeld over drie combiklassen. 8 podium _ februari 2014

4 krimp aan om de onderwijskwaliteit te verstevigen. Pappen en nathouden is geen optie meer. Het landschap van kleine schooltjes met een kwetsbare kwaliteit gaan we samen met kinderopvang, peuterspeelzalen en buitenschoolse opvang veranderen in sterke kindvoorzieningen voor kinderen van nul tot twaalf jaar, waar de kwaliteit gegarandeerd is. Die visie leidt ertoe dat meer dan de helft van de scholen van Marenland zich in een vernieuwingsproces bevindt. Henderikse: We hebben scholen die fuseren met een andere school binnen ons bestuur, maar ook scholen die een samenwerking aangaan met scholen van christelijke schoolbesturen. Daarnaast hebben we een school met minder dan 40 leerlingen zonder samenwerkingsverband gesloten. In een ander dorp staan een kleine openbare en een kleine christelijke school. Omdat samenwerking tussen de besturen niet mogelijk bleek, moeten we binnenkort besluiten onze school te sluiten. Ouders kunnen dan kiezen tussen een overstap naar de openbare school in een dorp verderop of de christelijke school. Niet concurreren Van Midden vindt het positief dat schoolbesturen over hun eigen belangen heen stappen en in gesprek gaan met andere besturen. Aan het begin van de krimpproblematiek, een paar jaar geleden, zag je scholen met een sterke positie in een bepaalde regio nog wel eens achteroverleunen. Vanuit de gedachte: ik wacht wel tot het Gertjan van Midden: Nu heb je óf twee afzonderlijke scholen, óf je fuseert. Door experimenten toe te laten, creëert de overheid ruimte voor andere oplossingen andere schoolbestuur omvalt. Maar concurrentie draagt doorgaans niet bij aan een goede oplossing. Maar zo n goede oplossing vraagt wel wat van de betrokkenen. Een visie neerzetten is één ding; deze uitwerken op schoolniveau is een echte uitdaging. Henderikse: Vertel een school maar eens dat er moet worden gefuseerd of samengegaan met een andere school. podium _ februari

5 Dat leidt tot veel verzet, en werkt dus niet. Met het uitdragen van onze visie is echter een ontwikkeling in het denken in gang gezet. Niets doen is geen optie, dat voelen onze mensen ook. Inmiddels komen scholen zelf met de mededeling dat ze willen fuseren. Emoties Krimp maakt emoties los, zegt Van Midden. Als een school moet sluiten, blijft dat een moeilijke boodschap. Hij adviseert om iedereen er vanaf het begin bij te betrekken. Henderikse vult aan: Dat beperkt zich niet alleen tot ouders en personeel; je moet de hele gemeenschap erbij betrekken. Zelfs de plaatselijke politiek kijkt over je schouder mee. Het gaat niet alleen om een schooltje, maar om de leefbaarheid van het dorp. Het helpt zeker wanneer de overheid financiële en organisatorische obstakels wegneemt. Maar de belangrijkste hobbel die moet worden genomen bij krimp is misschien wel de bereidheid tot samenwerking, zegt Henderikse. Een goed antwoord op de krimp krijg je alleen door samen te werken. Dat is onze overtuiging. Als je niet bereid bent om samen te werken of samen te gaan met andere schoolbesturen, krijg je een kille kaalslag van kleine scholen. Je houdt dan qua grootte misschien wel gezonde scholen over, maar je zult Kleine scholen: de feiten op een rij Een kleine school is een school met minder dan 145 leerlingen. Zo n school krijgt een kleinescholentoeslag. Van de bijna 7000 basisscholen in Nederland hebben ruim 2300 scholen minder dan 145 leerlingen. Er zijn 29 hele kleine scholen met minder dan 23 leerlingen, 320 scholen met tussen 23 tot 50 leerlingen, 1040 scholen met minder dan 100 leerlingen en 932 scholen hebben tussen de 100 en 145 leerlingen. Veertien procent van alle basisschoolleerlingen zit op een kleine school. Met name in de drie noordelijke provincies en in Zeeland is dit het geval; meer dan de helft van alle basisscholen is hier een kleine basisschool. In deze provincies zit meer dan 30 procent van de basisschoolleerlingen op een kleine school, in Friesland is dat zelfs 40 procent. De meeste kleine scholen zijn onderdeel van een middelgroot bestuur (met 6 tot 20 scholen). Zie ook de Denkhulp krimp voor Schoolbesturen. 10 podium _ februari 2014

6 Dick Henderikse, algemeen directeur van de Stichting Openbaar Onderwijs Marenland: Een goed antwoord op de krimp krijg je alleen door samen te werken met andere schoolbesturen. geen blije gezichten zien in de dorpen. Zijn ervaring is dat verdergaande samenwerking met andere schoolbesturen voor alle partijen prettiger is dan het laten opgaan van kleine scholen in andere scholen binnen het eigen bestuur. Wij zijn al heel ver met een besturenfusie. Het voordeel daarvan is dat personeel en ouders het gevoel hebben bij de club te blijven horen. Het is meer een gelijkwaardig optrekken, waarbij je samen keuzes maakt. Samen optrekken voelt heel anders dan het sluiten van een school. In die laatste situatie is de weerstand groter. n Niets doen is geen optie, dat voelen onze mensen ook. Inmiddels komen scholen zelf met de mededeling dat ze willen fuseren podium _ februari