"Ieder aspect van ons leven wordt teruggebracht tot een simpele rekensom. Het economisme regeert ons al veel te lang."

Transcriptie

1 "Ieder aspect van ons leven wordt teruggebracht tot een simpele rekensom. Het economisme regeert ons al veel te lang." 15 juni 2017

2 Economisme 1: Kosten en baten van de (curatieve) zorg

3 3 Welvaart is veel meer dan BBP

4 Een simpele rekensom: enorme extra welvaartswinst dankzij toename levensverwachting Bron: Robert Gordon, The Rise and Fall of American Growth Dit is misschien economisme, maar het maakt wel iets zichtbaar!

5 Kansen voor welvaartsgroei sterfte 0-70 jaar, Bron: CBS

6 6 Economisme 2: Rechtse ideologie en echte analyse Twee Nobelprijswinnaars economie

7 7 Zoals altijd: rechts heeft humor, links heeft gelijk

8 8 Milton Friedman tegen het BIG register

9 9 Milton Friedman tegen de FDA

10 Kenneth Arrow It is the general social consensus, clearly, that the laissez-faire solution for medicine is intolerable. The taste for improving the health of others appears to be stronger than for improving other aspects of their welfare

11 Kenneth Arrow

12 Waarom is zorg volgens Arrow een bijzondere sector? 12 Asymmetrische informatie Patiënt/verzekerde kan noodzaak en kwaliteit van zorg niet goed beoordelen (overheid, verzekeraar kunnen dat evenmin). Arts kan dit (veel) beter. Oftewel: de verkoper (arts) kent de behoefte van de klant beter dan de klant zelf. Daarom kan vrije markt niet werken, patiënt zou speelbal worden van kwakzalvers en zakkenvullers Solidariteit We willen dat iedereen zich kan verzekeren voor een breed basispakket; op een vrije markt lukt dit niet (brandende huizen kun je niet verzekeren). The taste for improving the health of others appears to be stronger than for improving other aspects of their welfare. Verzekeringskarakter Patiënt en arts bepalen zorgconsumptie, verzekeraar betaalt. Gevolg: moral hazard : moreel gevaar, overconsumptie: kan me niet schelen wat het kost ik wil de beste zorg It is the general social consensus, clearly, that the laissez-faire solution for medicine is intolerable.

13 Oplossingen voor informatie-asymmetrie 13 Beroepsethiek Medische cultuur Professionele normen Toezicht IGZ Visitaties Accreditatie Regulering BIG-register Verbod op winst (?) } Geselecteerd en bijgebracht via opleiding

14 De perfecte oplossing bestaat niet 14 Je houdt altijd trade-offs Tussen kostenbeheersing en behandelprikkel n Betalen per verrichting = prikkel tot overbehandeling n Budget = prikkel tot onderbehandeling Tussen kostenbeheersing, kwaliteit en toegankelijkheid n Niet vergoeden dure medische technologie betekent lagere zorguitgaven maar ook minder gezondheidswinst n Hoge eigen bijdragen remmen zorgvraag maar verminderen toegankelijkheid Tussen kostenbeheersing en innovatie n Prijsregulering van nieuwe geneesmiddelen maakt innovatie minder aantrekkelijk

15 We zijn er nog niet (nooit?) 15 We zoeken nog steeds naar optimale keuzes binnen deze trade-offs Vrije of beperkte artsenkeuze? Hogere eigen bijdrage of hogere premies? Tandarts in / uit basispakket En naar manieren om trade-offs gunstiger te maken Oftewel: meer doelmatigheid = Droom van elke zorgverzekeraar / minister van VWS Want als je doelmatigheid vergroot kun je de uitgaven beheersen zonder dat kwaliteit en toegankelijkheid in het gedrang komen. Stelselherziening 2006: gereguleerde marktwerking: meer doelmatigheid? Meeste gezondheidseconomen (en artsen?): financiële prikkels centraal bij verhogen doelmatigheid Want onderzoek toont aan: financiële prikkels beïnvloeden beslissingen van behandelaars

16 Power of financial incentives: voorbeeld 16 Cutler 2014, p. 102.

17 17 maar remember Arrow

18 18 Economisme 3: verdringing? Bron: NVZ, Zorg voor 2020

19 19 Verdringt dure zorg andere zorg?

20 20 VWS: nee, je kunt ook de premie verhogen

21 Verdringt dure zorg andere zorg 21 The cost-effectiveness of Avastin is $ per additional life year. [..] Money spent on Avastin if not available for education, environmental protection, or other uses. David Cutler, The Quality Cure, University of California Press 2014, p. 143 Cutler ziet dus geen verdringing binnen de zorg

22 . of consumptie? 22 Als we de zorgpremies verhogen om ruimte te maken voor nieuwe medische technologie offeren we consumptie op. Willen we dat? Ja, mits de waarde van de extra gezondheidswinst groter is dan de waarde van de misgelopen consumptie Daar kunnen economen weinig over zeggen (want we weten niet wat de extra gezondheidswinst waard is)

23 Verdringt dure zorg andere zorg? 23 Historisch perspectief: innovatie leidt tot stijging zorguitgaven Dus geen verdringing binnen de zorg, maar minder consumptie in ruil voor gezondheidswinst 12,0 10,0 % BBP 8,0 6,0 4,0 Collectieve zorguitgaven % BBP 2,0 Bron: CPB 0,0

24 Verdringt dure zorg andere zorg? 24 Zorguitgaven in % BBP - In alle toekomstscenario s van het CPB stijgen de zorguitgaven als percentage van het BBP - Belangrijkste oorzaak nieuwe medische technologie incl. geneesmiddelen Horst, A. van der, F. van Erp en J. de Jong, 2011, Omgevingsscenario s voor gezondheid en zorg, CPB Achtergronddocument.

25 25 Economisme 4: De analyses van het CPB

26

27 Netto intensivering zorg per partij (in mld euro) VVD PvdA SP CDA D66 CU GL SGP DENK VNL VP VVD PvdA SP CDA D66 CU GL SGP DENK VNL VP 2017

28 Zvw: type maatregelen (ongewogen gemiddelde) overig aanpassing basispakket eigen betalingen (budget-)maatregelen Collectieve uitgaven (netto) -1,5-1 -0,5 0 0,5 1 1,5 2 2,5

29 Wlz: type maatregelen (ongewogen gemiddelde) overig eigen betalingen (budget-)maatregelen Collectieve uitgaven (netto) 0,0 0,2 0,4 0,6 0,8 1,0

30 Top-9 maatregelen in KiK Nr. Maatregel 1 Herberekenen vergoedingslimieten GVS 2 Intentie afsluiten HLA i.c.m. MBI 3 Meerjarige contracten afsluiten in de Wlz 4 Verlagen van het eigen risico 5 Centrale inkoop van genees- en medische hulpmiddelen 6 Verminderen vermijdbare heropnames 7 Substitueren palliatieve zorg in ziekenhuis naar thuis-setting 8 Aanpassing referentielanden en rekensystematiek Wet geneesmiddelenprijzen 9 Verplichten uniforme barcodering voor genees- en medische hulpmiddelen

31 31 CPB, Zorgkeuzes in Kaart

32 CPB, Zorgkeuzes in Kaart 32 Maximaal 1 miljard euro jaarlijkse besparingen

33 33 CPB, Zorgkeuzes in Kaart

34 CPB, Zorgkeuzes in Kaart, eigen betalingen (vervolg) 34 Maximaal 2 miljard euro jaarlijkse besparingen

35 35 CPB, Zorgkeuzes in Kaart

36 36

37 37 CPB, Zorgkeuzes in Kaart

38 Samenvatting: Hoe kun je volgens het CPB de zorguitgaven verlagen? 38 Maatregel Pakketingrepen 1 Eigen bijdragen 2 Geneesmiddelenprijzen 0,4 Klein grut (optimistisch opgeteld) 0,6 Totaal 4,0 PM: totale collectieve zorguitgaven Jaarlijkse besparing (na 10 jaar), miljard euro 70 mld Conclusie: als je alle kostenbesparende maatregelen invoert zijn de zorguitgaven 6% lager dan ze anders geweest zouden zijn

39 39 CPB, Zorgkeuzes in Kaart: hoe hard zijn de cijfers?

40 40 CPB, Zorgkeuzes in Kaart: hoe hard zijn de cijfers?

41 41 CPB, Zorgkeuzes in Kaart: hoe hard zijn de cijfers?

42 42 CPB, Zorgkeuzes in Kaart: hoe hard zijn de cijfers?

43 43 CPB, Zorgkeuzes in Kaart: hoe hard zijn de cijfers?

44 Economisme 5: wordt de zorg onbetaalbaar? Verkiezingsprog D66: D66 wil zorg van goede kwaliteit, die voor iedereen toegankelijk blijft. Zonder maatregelen betaalt een doorsnee gezin in 2040 bijna de helft van zijn inkomen aan zorg.

45 De zorg wordt onbetaalbaar 45 Hoe komt D66 aan dit cijfer? In dit scenario gaat in 2040 een kwart van het bbp op aan collectief gefinancierde zorg. Dat kost het modale tweeverdienersgezin bijna de helft van het bruto-inkomen, ofwel 24%-punt meer dan in (blz. 57). Toekomst voor de Zorg van het CPB uit 2013.

46 De zorg wordt onbetaalbaar 46 De twee scenario s in het CPB-rapport uit 2013 komen uit CPBrapport uit 2011 waarin acht scenario s staan. Scenario Betere zorg is hierin opwaartse uitschieter. In alle andere scenario s is het aandeel in 2040 veel lager: het gemiddelde in de andere zeven scenario s is 35 procent. Horst, A. van der, F. van Erp en J. de Jong, 2011, Omgevingsscenario s voor gezondheid en zorg, CPB Achtergronddocument.

47 De zorg wordt onbetaalbaar 47 Ook gekozen huishoudtype is opwaartse uitschieter: Overeenkomstige berekeningen voor andere huishoudtypen en/of met andere veronderstellingen voor de toerekening van de inkomensafhankelijke zvw en/of de financiering van overige overheidsuitgaven aan zorg en/of de uitbreiding van het brutoloon met andere inkomensbestanddelen (zoals toeslagen), leiden uiteraard tot andere uitkomsten voor de zorglasten. Maar in alle gevallen behoren tweeverdieners met 1,5x modaal en kinderen tot de categorie met de hoogste zorglasten. Voor de trend die we in deze studie willen schetsen, is het precieze niveau van de lasten en de verdeling over huishoudens echter minder relevant. Horst, A. van der, F. van Erp en J. de Jong, 2011, p. 43

48 De zorg wordt onbetaalbaar 48 Wat is een gemiddeld gezin dan wel kwijt aan de zorg in 2040? 1. Startjaar: zorguitgaven per huishouden 2014: 64 miljard / 7,5 miljoen = euro. 2. = 14,3% van het gemiddelde bruto-huishoudinkomen van 59,6 duizend euro (CBS Statline) 3. Extrapoleren MLT Zorg tot 2040: 4. De zorguitgaven per huishouden groeien dan met 2,95% per jaar (3,4-0,45), Bruto-gezinsinkomen met 1,15% per jaar (1,6-0,45). 5. Je komt dan op 25% van het bruto-inkomen in Esther Mot, Kasper Stuut, Paul Westra, Rob Aalbers, Een raming van de zorguitgaven , CPB Achtergronddocument, 30 maart 2016.

49 De zorg wordt onbetaalbaar 49 Bovendien blijft er genoeg over voor andere zaken: na aftrek van de stijging van de zorguitgaven blijft er een brutoinkomensstijging over van 17,50% (in prijzen van 2015), die kan worden besteed aan andere zaken zoals particuliere consumptie of overheidsuitgaven.

50 50