Erfgoed als inspiratie in de nieuwe werkelijkheid

Transcriptie

1 Erfgoed als inspiratie in de nieuwe werkelijkheid Landschap Erfgoed Utrecht Frank Strolenberg 10 september

2 Vrijwel ongebruikt Bejaardentehuis 2

3 Erfgoed als inspiratie in de nieuwe realiteit Veranderende omstandigheden Veranderingen binnen erfgoed Nieuwe markten voor erfgoed Wat ziet u? Herbestemming is van alle tijden 3

4 Grote kerk van Veere 1500/ e eeuw Kerk voor één geloof 4 Kerkgenootschappen & begraafplaats Frans Hospitaal Bedelaarsgesticht Hospitaal Opslagplaats Boerenstal Voetbalveld Houthandel Feestzaal Vee opslag tijdens watersnoodramp Culturele bestemming Kraanspoor Amsterdam 2007 Westergasfabriek Amsterdam Van Nellefabriek Rotterdam 2000 Dominicanerkerk Maastricht

5 Omstandigheden na 2010 Groeiend aanbod 3.1 mln m2 winkels staan leeg (=7,3%, wordt 30-50%?) 8,3 mln m2 kantorenleegstand (=16%, wordt 30% agv verborgen leegstand & planvoorraad?) 15 mln m2 agrarisch vastgoed 20 mln m2 maatschappelijk vastgoed monumentale gebouwen & de aantallen groeien: elke dag 1 boerderij leeg elke week 2 kerken leeg elke maand 1 klooster leeg Omstandigheden na 2010 Groeiend aanbod 3.1 mln m2 winkels staan leeg (=7,3%, wordt 30-50%?) 8,3 mln m2 kantorenleegstand (=16%, wordt 30% agv verborgen leegstand & planvoorraad?) Veranderende vraag Werken: minder vraag naar m2 kantoorruimte Winkels: gemak, beleving & internet Wonen: woningmarkt is vooral vervangingsmarkt 15 mln m2 agrarisch vastgoed 20 mln m2 maatschappelijk vastgoed monumentale gebouwen & de aantallen groeien: elke dag 1 boerderij leeg elke week 2 kerken leeg elke maand 1 klooster leeg 5

6 Demografie afgelopen 50 jaar is de bevolking gegroeid met 8 mln; komende 50 jaar groeit de bevolking met circa 1 mln steden trekken mensen aan; met name hoog opgeleide vrouwen (130 vrouwen op 100 mannen) & jonge gezinnen groeiend aantal eensgezinhuishoudens Klassieke opdrachtgevers hebben het moeilijk Overheden: bezuinigen, kerntaken, grondbedrijf negatief Corporaties: regelgeving beperkt ontwikkelkracht, financiële problemen (oa Vestia), verhuurdersheffing Ontwikkelaars: nog slechts 1/3 aan capaciteit over, risicomijdend en risicospreidend 6

7 Financiering valt stil Banken: investeringsvolume van: miljard miljard miljard & steeds hogere eisen tav eigen vermogen (Basel III) Subsidies/fondsen: Nemen af in aantal & volume Er worden hogere eisen gesteld aan aanvrager Revolverende fondsen: Businesscase & rendement wordt belangrijker Omstandigheden bepalen herbestemming 7

8 ONTWIKKELEN vóór 2010 Uitgetekende visie Top down planning Grootschalig ontwikkelen Geld zorgt voor beweging Snel & veel geld (lawinekapitaal) Complex; gestapelde belangen Aanbod gestuurd Organisaties die het doen Vooraf bepaalde PPS Overheid als ontwikkelaar Denken vanuit groei Vooral (sloop)/nieuwbouw Standaard ontwikkeling ONTWIKKELEN vóór 2010 ONTWIKKELEN na 2010 Uitgetekende visie Hoofdlijnenvisie; flexibele invulling Top down planning Adaptief, aangroeiend Grootschalig ontwikkelen Kleinschalig entrepeneurship Geld zorgtvoor beweging Energie zorgt voor beweging Snel & veel geld (lawinekapitaal) Langzame waardecreatie Complex; gestapelde belangen Overzichtelijk houden Aanbod gestuurd Vraag ontwikkelend/volgend Organisatiesdie het doen Mensen die het doen Vooraf bepaalde PPS Coalitie zoekende samenwerking Overheid als ontwikkelaar Overheid als facilitator Denken vanuit groei Zoeken naar mogelijkheden Vooral (sloop)/nieuwbouw Meer hergebruik Standaard ontwikkeling Vakmanschap & maatwerk 8

9 Sluiting 115 vd 130 kloosters in 5-10 jaar Bv Kloosterabdij Rolduc 17 Rolduc Kerkrade: m2 18 9

10 Rolduc Kerkrade: m2 GAK-Amsterdam: m2 19 Er is geen tijdelijke crisis Er is een nieuwe werkelijkheid 10

11 Erfgoed als inspiratie in de nieuwe realiteit Veranderende omstandigheden Veranderingen binnen erfgoed Nieuwe markten voor erfgoed Wat ziet u? Veranderingen binnen erfgoed Veranderingen in het DENKEN over erfgoed Veranderingen in de ORGANISATIE van het erfgoed Veranderingen in de WAARDERING van erfgoed Veranderingen in de BEHOEFTE aan erfgoed 11

12 Verschuivingen in het denken over erfgoed het fysieke kijken naar objecten het bijzondere het historische professional value het authentieke geaccepteerd erfgoed denken in verlies van last Verschuivingen in het denken over erfgoed het fysieke kijken naar objecten het bijzondere het historische professional value het authentieke geaccepteerd erfgoed denken in verlies van last het verhalende kijken naar gebieden het algemene het actuele public value de interpretatie onbemind (slaven, multiculti) denken in termen van winst tot lust 12

13 Verschuivingen in de Erfgoedzorg (1.0) PARTICULIER GEORGANISEERD 1899: Koninklijke Nederlandse Oudheidkundige Bond 1905: Verenging tot Behoud van Natuurmonumenten 1911: Bond Heemschut 1918: Vereniging Hendrik de Keyser F1 Verschuivingen in de Erfgoedzorg (2.0) PUBLIEK GEORGANISEERD 1873: Holland op z n smalst: Victor de Stuers 1928: Natuurschoonwet 1961: Monumentenwet (inmiddels rijksmonumenten) 1960/70: Stads- en dorpsgezichten 1984: Wet op de Stads- en dorpsvernieuwing 1985: Landinrichtingswet 1980/90: Gemeentelijke monumenten (40.000) en enkele duizenden provinciale monumenten 1999: Belvedere (Behoud door Ontwikkeling) 2007: Wet op de Archeologische Monumentenzorg/Malta 2009: Modernisering Monumentenzorg: erfgoed in RO; herbestemming 2011: Visie Erfgoed en Ruimte 2015: Erfgoedwet 13

14 Dia 26 F1 Frank;

15 Verschuivingen in de Erfgoedzorg (3.0) PUBLIEK & PARTICULIER GEORGANISEERD Naast publieke zorg meer particuliere verantwoordelijkheid Minder subsidie, meer ruimte voor cultureel ondernemerschap (bevlogen particulieren, nieuwe coöperatieven, privaat kapitaal) Collecties worden afgestoten; publieke zorg wordt geconcentreerd Erfgoedzorg steeds meer makelen en faciliteren, minder beschermen Erfgoed wordt steeds meer gekoppeld aan andere belangen Verschuivende waardering voor erfgoed Klassiek: historisch & wetenschappelijk belang & schoonheid maar ook: waardevermeerdering van vastgoed en ook: Beïnvloeding locatiebeslissingen en/of woonvoorkeuren van huishoudens zeker ook: stimulering van toerisme en/of recreatie nieuw: aantrekkingskracht op creatieve/culturele bedrijvigheid nieuwste: sociale effecten (identiteit) 14

16 Atlas NL Gemeenten, mei 2015 Invalshoeken: -Ruimtelijke kwaliteit -Voorzieningen -Demografie -Bereikbaarheid Goudappel Coffeng, maart

17 Veranderende behoefte aan erfgoed Bijna 80% van de bevolking heeft interesse in erfgoed en geschiedenis 26% van de bevolking doet aan erfgoedbeoefening Erfgoed telt half zo veel beoefenaars als kunsten (26% versus 55% van de bevolking) en is meer incidenteel van aard Sociaal Cultureel Planbureau, april 2015 Veranderende behoefte aan erfgoed Bijna 80% van de bevolking heeft interesse in erfgoed en geschiedenis 26% van de bevolking doet aan erfgoedbeoefening Erfgoed telt half zo veel beoefenaars als kunsten (26% versus 55% van de bevolking) en is meer incidenteel van aard Sociaal Cultureel Planbureau, april 2015 Maar er is meer wie anders kijkt.. 16

18 Lokaal & projectgebonden erfgoedzorg Buurt neemt verantwoordelijkheid voor eigen wijk Behoefte aan authenticiteit 17

19 Behoefte aan identiteit Behoefte aan onderscheid 18

20 Zie je die trends terug? Authentiek fietsen 19

21 Authentiek eten Identiteit: eten bij Bram & Thijs; bier van Bert 20

22 Onderscheidend, robuust, authentiek Kansen voor karakteristiek vastgoed = authenticiteit & identiteit & onderscheid Lege fabrieken, kerken, boerderijen en kantoren 21

23 Veranderingen binnen erfgoed Veranderingen in het DENKEN over erfgoed: meer zaken zijn erfgoed Veranderingen in de ORGANISATIE van het erfgoed: erfgoed is breder georganiseerd Veranderingen in de WAARDERING van erfgoed: waardering voor erfgoed op meerdere fronten Veranderingen in de BEHOEFTE aan erfgoed: erfgoed sluit aan bij de nieuwe lifestyle Erfgoed als inspiratie in de nieuwe realiteit Veranderende omstandigheden Veranderingen binnen erfgoed Nieuwe markten voor erfgoed Wat ziet u? 22

24 Nieuwe markten Het nieuwe ouder worden: in ,3 miljoen 80+ met wensen Nieuwe markten Het nieuwe werken: in Nederland is 10% van alle werkenden ZZP 23

25 Nieuwe markten Het nieuwe zorgen: maatwerk, kwaliteit & kwantiteitsverschillen Nieuwe markten Meer blauw & camera s of sociale veiligheid door wonen boven winkels 24

26 Nieuwemarkten onderstroom wordt bovenstroom; uitzondering wordt regel Erfgoed past bij nieuwe markten Nieuwe woon- en werkconcepten sluit aan bij lifestyle & het nieuwe werken Duurzaamheid Sloop/Nieuwbouw >eco footprint Profilering Onderscheidend zijn/city promotion Innovatie Geen 2 nd best Contact met de wortels Identiteit, authenticiteit Behoud Cultureel erfgoed, Vakkennis Contact burger Draagvlak E + Gebiedsontwikkeling Erfgoed als katalysator Tastbare ruimtelijke kwaliteit Schoonheid, eigenheid Economische waarde Vastgoed, vestigingsfactor, Toerisme, waardecreatie Ruimte voor ontwerp Inspiratie voor vernieuwing 25

27 Cultural Heritage Counts for Europe, juni 2015 Erfgoed als inspiratie in de nieuwe realiteit Veranderende omstandigheden Veranderingen binnen erfgoed Nieuwe markten voor erfgoed Wat ziet u? 26

28 Ziet u kansen? Welke focus kiest u? Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie & Amateurkunst: Cultuur in de Kanteling Ziet u kansen? Welke focus kiest u? Elite Verlichting Authentiek Woorden 27

29 Ziet u kansen? Welke focus kiest u? Elite Verlichting Authentiek Woorden Collectiviteit Eclectisch Digitaal Beelden Ziet u kansen? Welke focus kiest u? Elite Verlichting Authentiek Woorden Collectiviteit Eclectisch Digitaal Beelden Communities Rituelen Lifestyle Feest 28

30 Ziet u kansen? Welke focus kiest u? Elite Verlichting Authentiek Woorden Collectiviteit Eclectisch Digitaal Beelden Identiteit Onderscheid Ideologie Eigen Communities Rituelen Lifestyle Feest Ziet u kansen? Welke aanpak kiest u? Pine & Gilmore, the Experience Economy 29

31 Ziet u kansen? Welke aanpak kiest u? Aanbod Presentatie Beleving Betekenis Pine & Gilmore, the Experience Economy Aanbod Presentatie Beleving Betekenis 30

32 Aanbod Presentatie Beleving Betekenis Aanbod Presentatie Beleving Betekenis 31

33 Aanbod Presentatie Beleving Betekenis 32