Tree Worker - Bodemkunde -

Transcriptie

1 Tree Worker - Bodemkunde - Tom Joye Foto Arthur De Haeck Wat zien we vandaag? Bodemverdichting Mineralenvoorziening Organische stof Zout Bodemleven Doorwortelbaar bodemvolume Wat is bodemverdichting? Onder een druk van buitenaf worden de bodemdeeltjes dichter bij elkaar geduwd Dezelfde hoeveelheid grond krijgt een kleiner volume, dus de bodemdichtheid stijgt. Bodemverdichting kan oppervlakkig voorkomen (bv. verslemping), in de bovenste bodemlagen (tot enkele tientallen cm diep) of in de ondergrond ( subsoil ), afhankelijk van de bron van verdichting. 1

2 Wat is bodemverdichting? Druk verdeelt zich kegelvormig doorheen de bodem Hoe meet je bodemverdichting? Bodemdichtheid is een mogelijke maat, maar is ook afhankelijk van de textuur en de structuur van de bodem Indringingsweerstand geeft een beter beeld Wordt gemeten met een penetrometer, in Mpa (1 Mpa staat ongeveer gelijk met een druk uitgeoefend door een gewicht van 100 Ton op 1m²) Om onderling vergelijkbare waarden te krijgen, moet de indringingsweerstand gemeten worden bij veldcapaciteit (zie later, een drogere bodem geeft een hogere weerstand) Penetrometer 2

3 Gevolgen van bodemverdichting De luchtige bodemstructuur wordt vernietigd Het totale poriënvolume daalt De poriëngrootteverdeling verandert: grote poriën worden samengedrukt Bodemverdichting Gevolgen van bodemverdichting Minder macroporiën, dus de drainage verloopt moeilijker, dus ook de bodembeluchting is slechter (kleinere aërobe zone) Gevolg: problemen voor bodemleven en wortels, ev. wateroverlast 3

4 Gevolgen van bodemverdichting De veranderde poriëngrootteverdeling heeft ook een invloed op de hoeveelheid beschikbaar water voor planten Gevolgen van bodemverdichting >1.5 MPa: geremde wortelgroei >3 MPa: wortelgroei onmogelijk Oorzaken van bodemverdichting Oppervlakkige bodemverdichting kan door regen/beregening (verslemping) of door betreding (ook door dieren) Gevolg: vorming van een water- en luchtondoorlatende korst op het oppervlak 4

5 Verslemping en erosie door regen Vooral bij structuurarme en naakte bodems Door de impact van waterdruppels wordt de oppervlakkige bodemstructuur vernietigd Verslemping en erosie door regen Oorzaken van bodemverdichting Verdichting van de bovenste bodemlagen (tot op cm diep) of het voorkomen van verdichte lagen op 20-30cm diep: Kan natuurlijk voorkomen (podzol), maar wordt meestal door de mens veroorzaakt (onwillekeurig) Door licht verkeer Bij terreinaanlegwerken (genre ploegzool): berijden van de bodem en opnieuw loswoelen van de bovenste 20cm: het ziet er goed uit, maar het probleem zit dieper! Verdichting van de ondergrond ( subsoil ) dieper dan 30 cm: Opzettelijk en gewenst voor funderingen, maar onwillekeurig wordt ook de omgeving verdicht Door zwaar (werf)verkeer Door herhaalde belasting/trilling op dezelfde plaats (bv. onder of naast een weg) 5

6 Wat kan het bodemprofiel ons nog vertellen? Harde / ondoordringbare lagen (natuurlijk/menselijk) Verdichte lagen Ondiepe verdichte lagen verkleinen het beschikbare bewortelingsvolume (vergelijkbaar met ondiepe rotsbodems) Bodemverdichting 6

7 Oorzaken van bodemverdichting Oorzaken van bodemverdichting Oorzaken van bodemverdichting 7

8 Mineralen De vaste bestanddelen van de bodem (mineraal + organisch) zijn de leverancier van 13 van de 16 bekende essentiële elementen voor plantengroei Macro-elementen zijn in relatief grote hoeveelheden nodig Micro-elementen (of sporenelementen) zijn slechts in zeer kleine hoeveelheden nodig, maar daarom niet minder essentieel voor de boom (vgl. hemoglobine) Er zijn ook niet-essentiële elementen Mineralen Mineralen Mineralen maken deel uit van plantenweefsels en zijn nodig bij scheikundige en osmotische processen in de boom 8

9 Voorkomen van mineralen in de bodem Opgelost in bodemwater Geadsorbeerd op het oppervlak van klei en humus (zie verder) Minerale reserve: in de gesteenten die in de bodems aanwezig zijn, heel langzame vrijstelling door verwering Organische reserve: alle OM (dood en levend) dat onder de grond aanwezig is, vrijstelling door mineralisatie Opname van mineralen door de plant Mineralen worden meestal opgenomen als ionen: deeltjes met een lading vb. N als NH 4+ of NO 3 -, K als K +, Ca als Ca 2+, Mg als Mg 2+ Opname door de plant gebeurt via de wortels door uitwisseling van ionen tussen de haarwortels en het bodemvocht ( ruilhandel ) er moet vocht rond de wortels zitten Selectieve opname (+/-): de plant bepaalt welke mineralen ze nodig heeft in welke hoeveelheden afhankelijk van mineralenverhoudingen in bodem (vb. Ca-opname bij kunstmatig hoog K-gehalte daalt) + ongewenste opname is mogelijk Voorkomen van mineralen in de bodem De grovere bodembestanddelen (zand, grind) zijn chemisch inactief ze leveren (quasi) geen bijdrage aan de mineralenvoorziening (wel belangrijk voor water- en luchthuishouding!) Kleimineralen vormen opeengestapelde plaatjes waartussen water en mineralen worden vastgelegd (meestal onder de vorm van + ionen) water en mineralen worden beschermd tegen uitspoeling vruchtbare bodems vb.: bentoniet (een kleimineraal) kan per kg 10 kg water vasthouden. 9

10 Voorkomen van mineralen in de bodem Mineralen worden meestal gebonden in de vorm van positieve ionen (K +, Ca 2+, Mg 2+,, ) De voornaamste negatieve ionen zijn nitraat (NO 3- ), sulfaat (SO 4 2- ) en fosfaat (PO 4 3- ) Kationenuitwisselingscapaciteit (CEC): een kleigrond kan tot 20x meer mineralen binden dan een arme zandgrond, pure humus tot 400x enkel voor + ionen, - ionen spoelen gemakkelijker uit Inwendige oppervlakte Hoe meer inwendige oppervlakte om mineralen te binden, hoe vruchtbaarder een bodem Zand: 10 cm 2 per gram, lage CEC Klei: m 2 per gram, hoge CEC Humus: 1000 m 2 per gram Wat is organische stof? Wat is humus? Wat is compost? Organische stof Organische stof actieve of voedingshumus passieve of stabiele humus CO 2 en mineralen CO 2 en mineralen Stabiele humus is geen directe voedingsbron voor de plant ( organisch materiaal), hij verbetert wel de structuur van de bodem en heeft, net als klei, het vermogen om water en mineralen vast te houden en weer af te staan. Stabiele humus + kleimineralen klei-humuscomplex is de basis voor een duurzame bodemvruchtbaarheid (voorraadkast) 10

11 Organische stof Hoeveel stabiele humus er uiteindelijk overblijft hangt af van het oorspronkelijke organisch materiaal (denk aan mull/moder/mor) Hierbij is vooral de C/N-verhouding belangrijk (als voedingsbron voor het bodemleven). Ideaal is C/N = (variabel!) vb. C/N van zaagsel = 400, stro = , bladeren = 40, strorijke stalmest = 25, gras = 17, humus = 12, gier = 1 Groen materiaal bevat veel N en levert dus veel voeding en weinig structuur, bruin materiaal bevat veel C en levert veel structuur en weinig voeding Organische stof Hoeveel organische stof is er nodig in een bodem? ongeveer 3 tot 5% organische stof komt overeen met +/- 1,2 tot 2,8 %C (zo krijg je het in een bodemanalyse) (is afhankelijk van bodemtype) Te weinig OS: droge bodem en matige bodemstructuur Te veel OS: geen problemen, enkel een gebrek aan draagkracht Koolstofcyclus Verschil lokaal - globaal Lokaal: planten slaan CO 2 op tijdens fotosynthese planten, dieren en micro-organismen stoten CO 2 uit tijdens ademhaling en afbraakprocessen bij een bos in evenwicht is de netto-stroom = 0 (ook zuurstofproductie!) Globaal zijn er verschillende sinks (reservoirs) en flows (stromen) 11

12 Koolstofcyclus Koolstofcyclus Koolstofcyclus De mens grijpt in in de koolstofcyclus door het verbranden van fossiele brandstoffen en het veranderen van landgebruik Gevolg: de CO 2 -concentratie in de lucht stijgt en zorgt voor een versterking van het broeikaseffect Bomen en bossen kunnen dienen als reservoir 12

13 Koolstofcyclus Mineralen Gebrek of overmaat aan een specifiek mineraal geeft: Afwijkingen in bladvorm of kleur Vertraagde groei Verminderde conditie Verminderde weerstand tegen aantastingen Verwelking Van welk mineraal er een overmaat of gebrek is, is zeer moeilijk te beoordelen op basis van symptomen (meestal nog andere factoren in het spel) blad- en bodemanalyse (zie verder) Stikstof Naast C, H en O de belangrijkste bouwsteen van eiwitten en DNA (ook bij mens!) Wordt vooral opgenomen onder de vorm van nitraationen (NO 3 -), ook ammoniumionen (NH 4 +) kunnen opgenomen worden, maar worden meestal in de bodem omgezet in nitraationen N-gebrek komt vaak voor in een koud voorjaar (te weinig mineralisatie) N-gebrek kan ook ontstaan door het onderwerken van stikstofarme stoffen (stro, houtsnippers, ) tijdelijk 13

14 Stikstofcyclus Stikstof (N) maakt 78% uit van de atmosfeer in de vorm van N 2 N wordt hoofdzakelijk biologisch gefixeerd uit de lucht in de bodem vrijlevende bacteriën en wortelknobbelbacteriën bij vlinderbloemigen (klaver, erwten, bonen, soja, ) + bij els en duindoorn (straalschimmel) Stikstof Bestanddeel van eiwitten en chlorofyl Gebrek: Lichtere kleur Verminderde groei Kleinere bladeren Vroege bladval in herfst Overmaat: Te uitbundige groei Gebrek aan stevigheid Te late afharding (vorstschade) Tekort aan andere elementen (P, K, Mg) Gebrek of overmaat aan mineralen 14

15 Fosfor Fosfor komt in de bodem meestal voor in de vorm van slecht oplosbare fosfaatzouten concentratie aan fosfaat-ionen in bodemoplossing is laag Onder normale omstandigheden is fosfaat weinig mobiel door een goede bodemstructuur zorg je ervoor dat de wortels op hun weg door de bodem voldoende fosfaat tegenkomen Organische zuren kunnen fosfor vrijmaken uit de bodem onverteerd organisch materiaal inbrengen Vaak fosfaatdoorslag door intensieve veehouderij en overbemesting (vgl. spons) Fosfor Belangrijke bouwstof, energiehuishouding, bloei, rijping van zaden, wortelvorming Gebrek: Algeheel afnemende groei Kleine, gedrongen bomen Slecht ontwikkeld wortelgestel Donkere kleur, tot paarse verkleuring Voortijdige bladval Overmaat: Niet rechtstreeks nadelig Remt opname van ijzer, koper en zink Kalium Vochthuishouding en turgor, openen en sluiten van huidmondjes Gebrek: Minder hevige verschijnselen dan bij N Lichter van kleur Gele of verdorde bladrand Vroeg afsterven van blad Gevoeliger voor vorst, droogte Overmaat: Tekort aan andere elementen (Mg, B, Ca) K vind je in houtas 15

16 Calcium In een neutrale en alkalische ( kalkrijke ) bodem zit voldoende goed uitwisselbaar calcium (gebonden aan klei-humuscomplex) Op zuurdere gronden wordt Ca 2+ verdrongen door H + Calcium heeft een rol voor plantengroei, maar ook voor de bodemstructuur Calcium Celdeling, celwand, wateropname, bevordert de wortelgroei Gebrek: Zelden in verstedelijkte omgeving Geringere groei Beschadiging van groeipunten Afsterven van groeipunten Vooral wortels zijn gevoelig Overmaat: Niet direct schadelijk Bevordert mineralisatie Andere ionen worden minder opneembaar Magnesium Een teveel aan magnesium komt zelden voor en kan, voor zover we weten, weinig kwaad Magnesium is vooral te vinden in sommige gesteenten, bv. dolomiet Als kation (+) zit magnesium goed gebonden aan het klei-humuscomplex, dus uitspoeling is gering 16

17 Magnesium Energiehuishouding (15% in chlorofyl), enzymen Gebrek: Lichtgroene, gele tot bruine plekken tussen zijnerven 1 ste orde Plekken sterven uiteindelijk af Afsterven van fijne wortels Soms verward met licht ijzergebrek Zwavel Zwavel valt uit de lucht als zure regen (SO 2 ) en zit in organisch materiaal in de vorm van eiwitten Zwavelgebrek komt nauwelijks voor in ons klimaat Het sulfaation kan uitspoelen, meer dan fosfaat Zwavel Aanmaak van eiwitten (belangrijke bouwstenen) Gebrek: Lijkt op N-tekort Verkleuring van het blad Wel eerst in jonge bladeren 17

18 Sporenelementen IJzer Bij lage ph en een hoge grondwaterstand kan het mobiele ijzergehalte stijgen (denk aan gley) overmaat aan ijzer Een overmaat aan ijzer legt fosfaat vast in de bodem in een vorm die voor de plant onbereikbaar is IJzer Fotosynthese en ademhaling Gebrek: Eerst mozaïekachtig vlekkenpatroon (zoals bij magnesiumgebrek) Bladeren worden citroengeel, alleen de nerven blijven groen Vooral jongste bladeren 18

19 IJzergebrek Mangaan Energiehuishouding en fotosynthese Gebrek: Symptomen vergelijkbaar met Mg en Fe gebrek Nog een bandje groen aanwezig naast nerven Eerst in ouder blad Boor Celdeling, transport van suikers Gebrek: Gelijkaardig als calciumgebrek Beschadigde en afstervende groeipunten Overmaat: Wordt zeer snel giftig (grens ligt net boven optimaal niveau) 19

20 Zink Enzymen (ademhaling, eiwitproductie en fotosynthese) Gebrek: Gedrongen, rozetvormige groei Misvormde bladeren Doet denken aan virusinfectie Koper Fotosynthese en enzymen Gebrek: Vooral nieuw weefsel Niet echt duidelijk zichtbaar Komt zelden voor in de praktijk Molybdeen 2 enzymes ivm stikstofopname, kleinste hoeveelheid vereist van alle elementen Gebrek: Komt zelden voor Beïnvloedt stikstofvastlegging bij vlinderbloemigen (Robinia) en els Eerst oudere bladeren (als het al zichtbaar is) 20

21 Chloor Mogelijk rol bij fotosynthese Gebrek: Vertraging of stoppen van de groei In de praktijk nooit tekort, zeker niet in verstedelijkte omgeving Overmaat: Grote schade door strooizout etc. (zie later) Gebrek of overmaat aan mineralen Basis voor een goede mineralenhuishouding is voldoende goed doorwortelbare grond van een goede kwaliteit In de meeste situaties groeien bomen in evenwicht met hun omgeving, ongeacht eventuele gebreken Gebrek aan stikstof of fosfaat is eerder zeldzaam Overmaat van een mineraal kan giftig zijn voor de boom (bv. boor) of een tekort veroorzaken van een ander mineraal (bv. teveel stikstof leidt tot een tekort aan kalium) Gebrek of overmaat aan mineralen Mineralengebrek bij bomen kan het gevolg zijn van een tekort in de bodem of van een gebrekkige opname door de boom (door wateroverlast, zuurstoftekort, verdichting, ) Bij een gebrekkige opname is bemesting niet nodig en niet gewenst Bodemanalyse gecombineerd met bladanalyse is de enige mogelijkheid om info te krijgen De chemische bodemanalyse moet specifiek op bomen gericht zijn, er moet aandacht zijn voor lange-termijn mineralenvoorziening ( landbouw) 21

22 Gebrek of overmaat aan mineralen Hoeveel mineralen een boom nodig heeft, is slechts globaal aan te geven Grote verschillen van boomsoort tot boomsoort Afhankelijk van standplaats en functie (houtproductie sierwaarde) Een minimum aan mineralen is nodig, anders komt de conditie in het gedrang Bodemanalyse Bodemkundige Dienst van België Opgepast gericht naar landbouwproductie Voor bomen is het plaatje op de lange termijn belangrijk Waarden in mg zuiver element per 100 g droge grond afhankelijk van gebruikte analysemethode, dus moeilijk te vergelijken met resultaat van andere labo s; de beoordeling zou wel moeten gelijklopen 22

23 Bladanalyse Bodemanalyse: wat is er opneembaar? Bladanalyse: wat neemt de plant effectief op? Enkel door beide te combineren kun je je een beeld vormen van de tekorten bij bomen. Bemesten moet gericht zijn op het aanvullen van tekorten Zomaar bemesten is niet aangeraden bij bomen, zeker niet met kunstmeststoffen mogelijkheid tot creëren van overmaat of tekorten 23

24 Mineralenkringlopen Behoud de natuurlijke rijkdom van de bodem door natuurlijke mineralenkringlopen zoveel mogelijk te respecteren Bladafval en snoeihout zouden eigenlijk onder de boom moeten achterblijven en verteren ( instandhouding van voorraad stabiele humus) Pas op met verhakseld snoeihout ph De beschikbaarheid van mineralen is niet alleen afhankelijk van de bodemtextuur (klei/leem of zand), maar ook van de zuurtegraad, de ph De zuurtegraad is afhankelijk van de hoeveelheid H+ De ph-waarde kan tussen 0 (zuur) en 14 (basisch) liggen (7 is neutraal) De ph van het bodemwater ligt meestal tussen 2 en 9.5 Opgepast, de ph-waarde die je in het veld kunt meten (met water) ligt 0.81 eenheid hoger dan die in labo s, waar een andere methode gebruikt wordt (ph-kcl) 24

25 ph ph ph kan gemeten worden met ph-meters, ph-strips, tetra test, Als de ph verandert, verandert ook het mineralenaanbod: mineralen worden oplosbaar en spoelen uit of worden gefixeerd Lage ph-waarden zorgen voor: Aluminium en mangaanvergiftiging Fosforgebrek (remt jeugdgroei) Afname van activiteit micro-organismen Afname nitrificatie (stikstofgebrek) Calciumgebrek voor wortels Gevoeligheid voor ammoniumstikstof bij soorten die nitraatstikstof verkiezen 25

26 ph Hoge ph-waarden zorgen voor: IJzergebrek Mangaangebrek Boriumgebrek Zinkgebrek (zelden) Kopergebrek Verminderde beschikbaarheid van kalium en fosfor (zelden) Verminderde microbiële activiteit (oa mycorrhiza) Verminderde wortelgroei (zelden) Versnelde afbraak van humus, vooral in zandgronden De symptomen van een te hoge ph zijn duidelijker waarneembaar dan die van een te lage ph ph en bomen Verzuring Grond verzuurt spontaan doordat basen (vb. kalk) uitspoelen en H+ de plaats inneemt en doordat regen verzurende verbindingen bevat De meeste bodems hebben een buffercapaciteit en zijn in staat om zure stoffen gedeeltelijk te neutraliseren. 26

27 Mineralen en ph ph en bomen Niet alle bomen zijn even gevoelig voor hoge/lage/veranderende phwaarden (te vinden in de literatuur) ph en bomen Lichte gronden zijn al bruikbaar bij een lagere ph dan zwaardere gronden bij een zure kleibodem is de CEC bezet door H + Het is mogelijk om de ph-waarde van de bodem te corrigeren bij nieuwe aanplant, maar het is veel duurzamer om gewoon een aangepaste boomsoort te kiezen Bij bestaande bomen is het quasi onmogelijk om de ph-waarde sterk te beïnvloeden In verstedelijkte omgeving is de ph vaak te hoog door de aanwezigheid van kalkhoudende bouwstoffen zoals cement, dolomiet, 27

28 Verhogen/verlagen van de zuurtegraad Kalk strooien helpt om de grond minder zuur te maken (binding van vrije H + ) + verbetert de bodemstructuur (kruimelvorming) Een bodembewerking helpt om CO 2 te laten ontsnappen, wat de verzuring vertraagt Verlagen van de ph zal haast nooit nodig zijn door de spontane verzuring van de bodem Bij een kunstmatig hoge ph is het moeilijk om op een verantwoorde manier de ph weer naar omlaag te krijgen opletten voor overdreven bekalking Zout Zout is een verzameling van stoffen, maar wij bedoelen meestal natriumchloride (NaCl) Opgelost in (bodem)water geeft dit Na + en Cl - ionen Problemen? Structuurbederf in kleibodems door Na + Mogelijke tekorten in calcium, kalium en magnesium door Na + Verstoring van mineralenopname door Cl - Groeiafname Bladverkleuring en -afsterving Droogte Rechtstreekse schade aan bast, knoppen en bladeren Symptomen van zoutschade 28

29 Symptomen van zoutschade Zout Natuurlijke bronnen van zout in de omgeving van bomen: Zeewind Zout grondwater in de kuststreek Menselijke bronnen van zout in de omgeving van bomen: Strooizout (zout smeltwater en spatzout) Zout zand in bouwmaterialen Zoute compost Zoute meststoffen Zoutgevoeligheid van boomsoorten Niet alle boomsoorten zijn even gevoelig aan zout Zoutgevoeligheid is afhankelijk van de kwaliteit van de standplaats Van geënte bomen veronderstellen we dat ze ongeveer even gevoelig zijn als de onderstam Gevoeligheid is onder te verdelen in gevoeligheid voor zout in het wortelmilieu en in spatzoutgevoeligheid 29

30 Zoutgevoeligheid van boomsoorten Zoutgevoeligheid van boomsoorten Zoutgevoeligheid van boomsoorten 30

31 Biologische kwaliteit Eén theelepeltje grond bevat miljarden levende organismen, die elk hun eigen taak vervullen Bomen hebben een levende bodem nodig, ze groeien niet op een steriele, dode grond Biologische kwaliteit Bij een vruchtbare bodem zit er onder elke m² één tot zelfs meerdere kilo s biomassa, in de bovenste 15cm alleen gaat het om 5 T/ha Het gaat om: Mollen - Mijten Regenwormen - Springstaarten Protozoa - Potwormen Nematoden - Duizend- en miljoenpoten Bacteriën - Pissebedden Algen - Slakken Schimmels - Biologische kwaliteit Zij zorgen voor: Afbraak van organisch materiaal (aëroob en anaëroob) Stikstoffixatie uit de lucht Omzetting van stikstofverbindingen naar een opneembare vorm Productie van antibiotica Verbetering van bodemstructuur Mengen van organisch materiaal Bodembeluchting 31

32 Regenwormen Regenwormen zijn de bodemverbeteraars bij uitstek graven gangen die voor lucht en water in de bodem zorgen vermengen aarde met organische stof (voorvertering) Onder een weide gaat de bovenste 10cm grond in een tijdspanne van 12 jaar helemaal door het darmkanaal van regenwormen! Regenwormen Brengen organisch materiaal in de bodem en verkleinen het Mengen en verplaatsen grond Verluchten de bodem met hun gangen Scheiden slijmerige afscheidingen af die de bodemstructuur verbeteren Regenwormen 32

33 Regenwormen Schimmels Schimmels kunnen saprofytisch, symbiont of parasitair leven Slechts 5% van alle bekende schimmels leeft parasitair (bv. houtrotzwammen) Symbionten leven in samenwerking met de boom, ze hebben een deal. Een voorbeeld van zo n samenwerking zijn mycorrhiza: De schimmel gaat op zoek naar water en mineralen voor de boom. De boom geeft in ruil suikers terug aan de schimmel. Mycorrhiza Sommige bomen kunnen niet zonder mycorrhiza: beuk, eik, den, Voor sommige bomen zijn ze niet essentieel: esdoorn, berk, Op rijke bodems zijn minder mycorrhiza dan op armere bodems: de boom heeft de extra opnamecapaciteit niet broodnodig en investeert dan ook geen suikers in de samenwerking Bij endomycorrhiza dringt de schimmel binnen in de cellen van de wortelschors Bij ectomycorrhiza leeft de schimmel tussen de cellen van de wortelschors en vormt hij een mantel rond de wortel 33

34 Ectomycorrhiza Ectomycorrhiza komen het meest voor bij bomen in gematigde streken Ectomycorrhiza zorgen voor een opnamecapaciteit die tot 100x groter is De schimmeldraden van ectomycorrhiza kunnen in veel kleinere poriën dan de haarwortels op zoek naar water en mineralen Ectomycorrhiza bieden een zekere bescherming tegen parasitaire schimmels en ziekteverwekkers Ectomycorrhiza zijn wel geen reddingsmiddel voor aftakelende bomen, vaak ligt de oorzaak elders Ectomycorrhiza Foto Iowa State University Mycorrhiza Foto Iowa State University 34

35 Mycorrhiza Foto Iowa State University Mycorrhiza Foto Iowa State University Mycorrhiza Wat met preparaten die in de handel verkrijgbaar zijn? vb. Ecostyle haagmest, Greenmax Tree Transplant, Vaak bedenkelijke samenstelling Aandacht voor goede bodemstructuur en voldoende organisch materiaal is belangrijker dan dure preparaten, de mycorrhizaschimmels volgen vanzelf wel 35

36 Doorwortelbaar bodemvolume Foto Cornell University Foto Arthur De Haeck Doorwortelbaar bodemvolume Grondwaterprofiel: 0,75 m³ grond/ m² kroonprojectie Hangwaterprofiel: te berekenen (+/- 1,3 1,5 m³ grond/ m² kroonprojectie) Rekenvoorbeeld (zie TV Bomen p 145) Als dit bodemvolume niet beschikbaar is, komt de boom vroeg of laat in de problemen: Hij bereikt zijn normale grootte niet Hij staat onder constante stress, wat hem gevoelig maakt voor ziekten en aantastingen Doorwortelbaar bodemvolume - rekenvoorbeeld 36

37 Doorwortelbaar bodemvolume - oefening Hangwaterprofiel Kroonprojectie 85 m² (kroondiameter 6 m) Zandige bodem Bewortelingsdiepte 80 cm Plantvak van 2 op 2, de rest zijn klinkers Hoveel doorwortelbare ruimte heeft deze boom nodig? 37