4. LUCHT. 5. TEMPERATUUR. 6. STANDPLAATS. 7. ZUURGRAAD.

Transcriptie

1 Leeractiviteit Productiefactoren van de plant Activiteit: Je werkt met plantaardig materiaal, of het nu laanbomen zijn of containerplanten. Maar weet je ook welke factoren er belangrijk zijn voor de groei van de plant? De volgende opdrachten gaan over de zeven belangrijkste groei- of productiefactoren van een plant. Wat is groei? Een teler stopt een beukenzaadje in de grond en hij krijgt hiervan hopelijk een mooie boom voor terug. Hoe komt die gewichttoename nu tot stand? Vanaf de kieming tot en met het rooien of oogsten wordt dit plantje zwaarder, we noemen dit verschijnsel: groei. Laat de teler dit plantje staan totdat het nieuw zaad heeft gevormd, dan noemen we dit: ontwikkeling. Voor de groei van planten zijn een aantal dingen belangrijk, je kunt dan denken aan de volgende dingen die we productiefactoren noemen. 1. WATER. 2. LICHT. 3. VOEDSEL. 4. LUCHT. 5. TEMPERATUUR. 6. STANDPLAATS. 7. ZUURGRAAD. We gaan deze productiefactoren beter bekijken en natuurlijk ook beter begrijpen. Tips: Lees de opdrachten goed en werk deze uit. Je mag voor de opdrachten gegevens halen van het internet of andere bronnen. Vermeld er wel bij waar je de informatie vandaan hebt gehaald. Je mag de opdrachten in groepjes van twee à drie personen maken AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 1

2 Productiefactor 1. Water. In de zomermaanden zie je dat veel telers hun gewassen beregenen. Maar waarom doen ze dit en waarom hebben planten water nodig? Water is een groot bestanddeel van alle levende wezens, denk maar eens aan een krop sla, een watermeloen en een sappige sinaasappel. Wanneer een plant te weinig water krijgt gaat het slap hangen en uiteindelijk droogt het geheel op en sterft het af. Water is nodig voor verschillende processen in de plant, maar welke processen? De plant heeft water nodig voor de volgende belangrijke processen: A. Transport van voedingsstoffen. Voedingsstoffen uit de grond, opgelost in water, worden door de wortels opgenomen. Via de vaatbundels worden ze naar alle delen van de plant vervoerd. B. Celspanning. Je kunt dit een beetje vergelijk met een ballon die je aan het opblazen bent. Als de ballon strak is opgeblazen is de celspanning groot. Is de ballon halfvol dan is hij een beetje slap. Nu moet je die ballon vergelijken met een cel in een plant, en de lucht vergelijken met water in die cel. Het grootste gedeelte van een cel bestaat uit water. Is er voldoende aanwezig dan staat die cel mooi strak en de plant dus rechtop. Als er dus minder water in die cellen komt, dan kun je wel nagaan wat er met die plant gebeurt. Een ander (moeilijker) woord voor celspanning is turgor. C. Fotosynthese Dit is een proces in de plant waarbij water en koolzuurgas worden omgezet in suikers en zuurstof. Dit kan alleen gebeuren als de plant beschikt over voldoende warmte en licht. In de natuur zorgt de zon daarvoor. In de kassen gebeurt dat met behulp van verwarming en zonodig kunstlicht. We gaan dieper in op fotosynthese bij de groeifactor Lucht. D. Verdamping. Ongeveer 98% van het water wordt weer via de huidmondjes in de bladeren verdampt. Hoe warmer het is, hoe meer een plant verdampt. De plant zorgt daarmee voor zijn eigen koeling, omdat voor de verdamping warmte nodig is. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 2

3 Opgaven: 1 Water is geen voedingsstof, waarom niet? 2 De plant heeft water nodig, noem de vier doeleinden van het water en geef een toelichting. Nodig voor: Toelichting 3 Turgor was een moeilijk woord voor: AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 3

4 Productiefactor 2. Licht. Het licht van de zon bestaat uit lichtstralen, een mengsel van verschillende lichtsoorten van ultraviolet tot en met infrarood. We kunnen die lichtsoorten goed zichtbaar maken met een prisma. Dit fenomeen kun je ook zien wanneer het regent en de zon schijnt. Je krijgt dan namelijk een regenboog. Afbeelding Lichtonderbreking door een prisma Planten gebruiken verschillende kleuren licht in verschillende groeistadia. Niet alleen het soort licht maar ook de hoeveelheid licht is van invloed op de plantengroei. Vandaar dat men in de kassen steeds voor zorgen moet dat er zo weinig mogelijk onderdelen zijn, die licht kunnen wegnemen. Of schaduw maken. Om diezelfde reden worden verwarmingsbuizen witgeschilderd en wordt de teeltaarde soms bedekt met wit plastic. Men gaat er van uit dat 1% méér licht, ook 1% meer opbrengst geeft. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 4

5 Opgaven: 4 Verwarmingsbuizen in kassen worden vaak wit geschilderd, waarom? 5 Wat is een belangrijke regel voor licht en opbrengst? 6 Op welke wijze kun je de daglengte beïnvloeden? AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 5

6 Productiefactor 3. Voedsel (meststoffen). Planten kunnen met hun wortels alleen voedsel op nemen als dit opgelost is in water. Dit voedsel noemen we meststoffen. De eerste bemesting wordt altijd gegeven voor het planten of het zaaien. We spreken dan van een voorraadbemesting. Een deel van de voorraadbemesting kan geschieden met organisch mest. Organische mest Organische mest is afkomstig van afgestorven planten of dieren. Soorten organische mest zijn: 1. stalmest. 2. compost. 3. groenbemesters. (klaver, luzerne, lupine, gras.) 4. GFT afval, (groente fruit en tuinafval) Als de organische mest in de grond volledig verteerd is blijft er humus over. Humus heeft de eigenschap dat het voedingselementen tijdelijk aan zich kan binden. Anorganische meststoffen of kunstmest Anorganische meststoffen worden gedolven of in fabrieken gemaakt. Men spreekt dan van kunstmeststoffen. Kunstmest wordt verdeeld in hoofdelementen en sporenelementen. Hoofdelementen zijn voedingsstoffen waar de planten veel van gebruiken. Te weten: Naam Stikstof Fosfaat Kali Calcium Magnesium Afkorting N P K Ca Mg Als de elementen N, P en K samen in een zak meststof voorkomen spreken we van mengmeststoffen of samengestelde meststoffen. Ze worden aangeduid met 3 getallen, b.v. : of AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 6

7 Functies van de meststoffen Stikstof Functie: groei blad en scheuten (groene kleur, dus meer groei) verlenging van de groeiperiode vorming eiwit Bij gebrek: slechte groei, vegetatieve groei kort bleekgroene/geelgroene kleur Bij overmaat: te veel weelderige groei blad groot, groen en slap gevoelig voor ziekten en plagen slechte afharding late bloei Tijdstip van bemesten: Stikstof geeft men altijd in het groeiseizoen. Fosfaat Functie: onderdeel van eiwit (opbouw) bevordert groei van jonge wortels bevordert bloei (generatief) Bij gebrek: komt bijna nooit voor in regelmatig bemeste tuin Bij overmaat: slechte opname van ijzer en sporenelementen Tijdstip van bemesten: Fosfaatmeststoffen geeft men vanaf de herfst tot maart Kali Functie: vorming eiwit en suikers (vruchtvorming/rijping, vooral bij bol- en knolgewassen) maakt celwanden steviger vermindert schimmelaantasting minder gevoelig voor droogte en vorst Bij gebrek: bladrand wordt geel, verdord vruchten krijgen een slechtere kleur plant is meer gevoelig voor droogte, vorst en schimmels Bij overmaat: Minder magnesiumopname, dus Mg-gebrek Tijdstip van bemesten: Kalimeststoffen worden in het vroege voorjaar en gedurende het groeiseizoen gegeven. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 7

8 Calcium Functie: opbouw van verstevigen van de celwand in de stengel en bladsteel neutraliseren zuren in de plant structuurverbeteraar van de grond ph verhoger Bij gebrek: komt zelden voor maar: bij lage ph: Molybdeengebrek en Mangaanovermaat bij hoge ph: IJzer- en Mangaangebrek Tijdstip van bemesten: Kalkmeststoffen worden vanaf de herfst tot in maart gegeven. Magnesium Functie: onderdeel van het bladgroen transport van fosfaten en koolhydraten Bij gebrek: rond hoofd- en zijnerven is het blad groen, verder is het blad vergeeld Bij overmaat: niet voorkomend Sporenelementen zijn elementen waar de plant maar heel weinig van nodig heeft, maar beslist niet buiten kan. Voorbeelden: Fe Mn Cu Mo B Co IJzer Mangaan Koper Molybdeen Borium Kobalt Als tijdens een teelt mest wordt gegeven, noemen we dit bijmesten, of overbemesten. Dit gebeurt meestal met kunstmest. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 8

9 Opgaven: 7 Een plant kan op voedsel opnemen, door 8 Organische mest is afkomstig van: 9 Vul in: Organische mest Omschrijving 10 Wat blijft er over van organische mest? 11 Waar komen de anorganische meststoffen vandaan? 12 Noem vijf hoofdelementen van de anorganische meststoffen. Nederlandse naam Afkorting Functies 13 Noem ook eens vier sporenelementen. Nederlandse naam Afkorting AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 9

10 Productiefactor 4. Lucht. De lucht om ons heen is samengesteld uit verschillende gassen. De voornaamste zijn: Stikstof N 79 % Zuurstof O2 21 % Koolzuurgas CO2 0,03 % rest edelgassen Stikstof, scheikundige aanduiding N. Alle planten hebben stikstof nodig, maar ze kunnen niet zelf de vrije stikstof uit de lucht halen. Zuurstof, scheikundige aanduiding O2. Dit heeft de plant nodig voor de ademhaling, een proces dat dag en nacht plaatsvindt. Denk aan jezelf dit doe je dag en nacht, we gebruiken het volgende voorbeeld: Je broodje + je ademhaling je ademt koolzuurgas + waterdamp + warmte uit. Bij de ademhaling verbranden de cellen van een plant een deel van de suikers die tijdens de fotosynthese gemaakt zijn. Suikers + zuurstof koolzuurgas + water + energie. Scheikundig als volgt: C6 H12 O6 + 6 O2 6 CO2 + 6 H2O + energie. Koolzuurgas, scheikundige aanduiding CO2. De planten hebben koolzuurgas nodig voor de fotosynthese, het proces in de plant waarbij water en koolzuurgas worden omgezet in suikers en zuurstof. Dit proces kan alleen plaats vinden bij voldoende warmte = energie en licht (zon). licht + energie 6 CO2 + 6 H2O C6 H12 O bladgroen suikers Ook de plantenwortels hebben lucht nodig. Het is daarom van groot belang dat de bodemstructuur zodanig is, dat er steeds voldoende lucht in de poriën kan komen. De samenstelling van de bodemlucht verschilt iets van de lucht boven de grond. Het percentage CO in de grond is ongeveer 2 x hoger dan in de buitenlucht. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 10

11 Waterdamp Behalve de genoemde gassen zit er ook waterdamp in de lucht. Als het mistig is de groei van planten gering, de planten kunnen niets verdampen. We spreken dan dat de luchtvochtigheid 100 % is. Ook zeer droge lucht is slecht voor de plantengroei, de verdamping is te groot en de plant kan vaak onvoldoende water aanvoeren. In kassen kun je de luchtvochtigheid redelijk op het gewenste peil houden door; * ramen te openen of te sluiten, * verwarming hoger of lager, * gewas nat maken of beregenen, * veel ventileren. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 11

12 Opgave: 14 In de lucht om ons heen zit: Naam Scheikundige afkorting Percentage % % % % % 15 Wanneer ademt een plant? 16 Ademen is verbranden. Hoe doet een plant dit? In woorden = + + In formule = Waarvoor is koolstofdioxide nodig? (CO2) 18 Wat is de fotosynthese? In woorden = + + In formule = De fotosynthese vindt alleen plaats als er en is. 20 Condenseren is De R.V, is AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 12

13 Productiefactor 5. Temperatuur. Het spreekt vanzelf dat planten een bepaalde hoeveelheid warmte nodig hebben om goed te kunnen groeien, want we hebben gezien dat de fotosynthese niet kan plaatsvinden zonder warmte. De groeisnelheid is sterk afhankelijk van de temperatuur. Bij een goede temperatuur is de groeisnelheid groot, onder het vriespunt bevriezen sommige planten omdat er dan geen goede temperatuur voor hen is. Daarom groeien de tropische gewassen zoals de tomaat, de komkommer of de paprika graag in verwarmde kassen omdat dit voor hen een goede groeitemperatuur is. Rustperioden. Planten hebben warmte nodig om te kunnen groeien, maar ook hebben ze op hun tijd rust nodig. Rust om daarna weer te kunnen groeien en bloeien. De meeste bomen en struiken verliezen in de herfst hun bladeren. De winter is voor hen een rustperiode. Zou die rustperiode over geslagen worden dan zou de groei snel stil komen te staan. Opgave: 21 Zonder warmte kan de niet plaats vinden. 22 Wat is het doel van een rustperiode voor menig planten? Productiefactor 6. Standplaats. Vanzelf sprekend moet een plant ergens in staan. De meeste planten staan met hun wortels in de grond, er zijn ook die drijven of zweven. Er zijn ook planten die groeien op een andere plant maar een ding is zeker, ze hebben stevigheid en verankering nodig, anders vallen ze om en kunnen dus niet groeien. De standplaats is dus nodig voor; * stevigheid * verankering * voedsel en watervoorziening Om voldoende voedsel uit de grond te kunnen halen heeft elke plant, net als de mens, een minimale ruimte nodig om te kunnen groeien en te leven. Heeft een plant niet de ruimte dan krijg je een slecht gewas met weinig opbrengst. Vandaar dat men de plantafstand voor elke teelt heeft uitgedokterd. De plantafstand kan voor één en hetzelfde gewas verschillend zijn per jaargetijde. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 13

14 Productiefactor 7. Zuurgraad of ph. Je hebt allemaal wel eens iets te drinken of gegeten wat verschrikkelijk zuur was. Een van de dingen die wij mensen met de tong kunnen proeven is inderdaad of iets zuur is of niet. Water is absoluut niet zuur, augurken kun als je extra zuur of zoetzuur kopen. Ook in de grond, of beter gezegd in het bodemvocht heerst een bepaalde zuurgraad. Zo kan een grond zuur, neutraal of het tegenovergestelde van zuur basisch zijn. Sommige planten houden van een beetje zure grond, andere groeien weer het beste in een neutrale grond en andere weer in een basische grond. Maar waarom houden de planten daarvan en hoe weet je dat en hoe kun je die zuurgraad meten? Een ander woord voor zuurgraad is ph. Als we over de zuurgraad spreken, bedoelen we de hoeveelheid zuur opgelost in 1 liter bodemvocht. De ph wordt uitgedrukt in een cijfer van 4 tot 8. Een lage zuurgraad wordt aangeduid met ph 4 (zeer zuur). Neutraal is de ph 7 en basisch is een ph hoger dan 7. Een grond met lage zuurgraad noemen we een zure grond, en een grond met een hoge zuurgraad noemen we een basische grond. Een voorbeeld, wil je een heidetuin maken op een kleigrond dan moet je de kleigrond aanpassen aan de zure omgeving van de heideplanten, dus je moet werken met grote hoeveelheden veen. Men meet de zuurgraad met een ph meter. AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 14

15 Opgave: 23 Wat versta je onder een standplaats voor een plant? 24 Waarvoor dient de standplaats?,, 25 Onder de ph verstaat men: 26 Als de ph 4 is dan is het een grond. 27 Een voorbeeld van een grond met een ph van 4 is 28 Als de ph 7 is, is de ph dan zuur, neutraal of basisch. 29 Hoeveel is ongeveer de ph van de grond in jouw omgeving? De ph is De grondsoort is AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 15

16 Afsluiting Je hebt de leeractiviteit productiefactoren van de plant gemaakt. Laat deze zien en aftekenen door je praktijkopleider. Leeractiviteit voldoende uitgevoerd en besproken met de praktijkopleider. Opmerking:. (plaats + datum) (handtekening praktijkopleider) Succes met je volgende leeractiviteiten! AOC OOST TRAINING & PROJECTEN 16