Jaarverslag. Utrecht, maart Mantelzorg bijzonder en gewoon

Transcriptie

1 Jaarverslag Utrecht, maart Mantelzorg bijzonder en gewoon

2 Inhoud Ten geleide 3 1 De ontwikkelingen 4 2 Missie op hoofdlijnen 6 4 Samenwerking 7 5 Wijs met het web 8 6 Voor het voetlicht 9 7 Op schrift 12 8 Thema s Respijtzorg Mantelzorgondersteuning op lokaal niveau Werk en mantelzorg Samenspel mantelzorgers vrijwilligers professionals Over de grenzen 16 9 Vooruitblik Personeel en organisatie Financiën 20 Colofon Jaarverslag 2007 Mantelzorg bijzonder en gewoon Tekst: Trudy Schreuder Goedheijt 2008 Vilans en MOVISIE/Expertisecentrum Mantelzorg Het Expertisecentrum Mantelzorg is het landelijk kenniscentrum op het gebied van mantelzorg en mantelzorgondersteuning. Met een breed scala aan diensten en producten voor alle sectoren waar mantelzorg(ondersteuning) een aandachtspunt is of zou moeten zijn. Van visie tot praktische oplossingen en van inspiratie tot kennis en advies. Het Expertisecentrum Mantelzorg is een samenwerkingsverband van MOVISIE en Vilans.

3 Ten geleide Mantelzorg is de gewoonste zaak van de wereld. Èn mantelzorg is van bijzondere betekenis voor de samenleving als geheel, voor de mensen die het geven en ontvangen. Het vraagt een investering van de samenleving om dat zo te behouden. De afgelopen jaren kreeg het fenomeen mantelzorg een duidelijker plaats in politiek, beleid, werkvelden èn in de samenleving. Ook de noodzaak van passende randvoorwaarden voor en ondersteuning bij mantelzorg heeft bredere erkenning gevonden. Maar er is nog een wereld te winnen en dat is van groot belang in het licht van de ontwikkelingen in de samenleving. Het Expertisecentrum Informele Zorg speelt daar als landelijk kenniscentrum al zes jaar een rol in samen met diverse partners in het veld. In 2007 is ervoor gekozen de naamgeving aan te passen. Medio 2008 zal het EIZ verder gaan onder de naam Expertisecentrum Mantelzorg. Deze naam benadrukt beter dat het centrum werkt vanuit het perspectief van mantelzorg. Natuurlijk in nauwe relatie met alle sectoren waar mantelzorg(ondersteuning) een rol speelt. In dit jaarverslag presenteren wij een compact overzicht van activiteiten en resultaten van het Expertisecentrum in Stuurgroep en team Expertisecentrum Mantelzorg (v/h EIZ) 3

4 1 De ontwikkelingen Nationale politiek en beleid zijn in 2007 opnieuw een belangrijke katalysator geweest in de ontwikkeling van mantelzorgbeleid en mantelzorgondersteuning. Betrokken partijen, overheid, belangen-, branche- en kennisorganisaties hebben in samenspraak beleidsvoornemens uitgewerkt tot concrete plannen. Niet alleen op landelijk niveau, maar in het kielzog daarvan ook provinciaal en lokaal en in allerlei verschillende sectoren. De veranderingen in wet- en regelgeving, zoals de Wmo en de AWBZ, bieden kansen voor vernieuwingen en vragen tegelijkertijd aandacht voor bijkomende ongewenste effecten. Veel partijen zoeken naar aanknopingspunten om mantelzorgbeleid te formuleren en mantelzorgondersteuning expliciet of geïntegreerd in hun core business op de kaart te zetten en te houden. Zij hebben behoefte aan kennis en handreikingen om te kunnen werken aan vernieuwingen en verbeteringen aansluitend bij de sterk veranderende omstandigheden. In het veld bloeien duizend bloemen op gebied van mantelzorgondersteunende voorzieningen en randvoorwaarden. Er is behoefte aan meer zicht op de kwaliteit, effectiviteit en efficiency van de verschillende interventies.

5 2 Missie Het Expertisecentrum levert als kennisplatform een bijdrage aan actuele en brede bekendheid van mantelzorg, aan inzichten op gebied van mantelzorgondersteuning en aan toepasbare kennis met het oog op een klimaat waarin mantelzorg in de samenleving kan floreren. Dit alles met het oog op een optimale match tussen de vraag van degenen die zorg nodig hebben en de behoeften van mensen om zorg in eigen kring te verlenen. Vanwege de uiteenlopende situaties waarin mantelzorg wordt verleend en ontvangen, is daarvoor een breed en gevarieerd pakket aan maatregelen en randvoorwaarden nodig, dat voldoet aan voorwaarden van kwaliteit, doelmatigheid en doeltreffendheid. De activiteiten van het Expertisecentrum richten zich op beleidsmakers, beslissers en uitvoerenden in relevante sectoren om hen met passende kennis en adviezen te stimuleren en toe te rusten om mantelzorgondersteuning te optimaliseren. 5

6 op hoofdlijnen 2007 was het tweede jaar van het meerjarenprogram Het werkplan 2007 gaf een concrete richting aan de activiteiten. Dit heeft erin geresulteerd, dat: vraagstukken en thema s op het brede terrein van mantelzorg(ondersteuning) voortdurend zijn verkend en geagendeerd voor beleid en onderzoek; kennis en informatie is verzameld, bewerkt ten behoeve van de brede doelgroep (onderzoek, beleid en uitvoering) en verspreid langs diverse kanalen; toepasbare kennis is ontwikkeld met en voor relevante doelgroepen en aanzetten zijn gegeven tot implementatie van kennis; samenwerking is gestimuleerd en georganiseerd tussen relevante partijen en sectoren ten behoeve van het ontwikkelen van toepasbare kennis over mantelzorg(ondersteuning).

7 4 Samenwerking Het Expertisecentrum is sinds 2007 gepositioneerd als een samenwerkingsverband van de kennisinstituten MOVISIE en Vilans. MOVISIE werkt aan thema s van maatschappelijke ontwikkeling, waarbinnen aandacht voor mantelzorg gerelateerd is aan maatschappelijke participatie en de randvoorwaarden en ondersteuning die daarbij onontbeerlijk zijn. Vilans vertrekt vanuit langdurende zorg, waarin mantelzorg een onmisbare schakel is. Hiermee is de aandacht voor mantelzorg vanuit verschillende perspectieven en een integrale benadering gegarandeerd. Het Expertisecentrum werkt daarnaast samen met een groot aantal partners. Nauw betrokken zijn als samenwerkingspartners: Mezzo, landelijke vereniging voor mantelzorgers en vrijwilligerzorg Vereniging van Nederlandse Gemeenten Landelijk Steunpunt Vrijwillige Thuishulp Actiz, organisatie van zorgondernemers Provinciale Centra voor Maatschappelijke Ontwikkeling Het Expertisecentrum legt verbanden tussen sectoren en niveaus. We consulteren het veld om vraagstukken beter in beeld te krijgen. We werken samen met relevante vertegenwoordigers uit het veld aan het toepasbaar maken van kennis. Uitvoeringsorganisaties zijn essentiële partners in het ontwikkelen en toetsen van de kennis. Ook werken we samen met andere kennisorganisaties (kenniscentra, kennisinstituten, hogescholen, universiteiten) op gebied van onderzoek en ontwikkeling. 7

8 5 Wijs met het web De website vormt de digitale spil in de informatievoorziening. Ook in 2007 is deze informatie voortdurend geactualiseerd en uitgebreid. Actueel presenteerden we columns, nieuwsberichten, literatuur en relevante website links. Vijf maal verscheen de digitale nieuwsbrief, die ruim 1200 abonnees heeft afkomstig uit allerlei verschillende sectoren. De thematische dossiers behoren tot de best bezochte onderdelen van de website. Een nieuw dossier met als thema Arbeid en zorg zag het licht. Het dossier Respijtzorg werd geheel geactualiseerd. In een periode van vijf jaar zijn de vragen op gebied van digitale informatievoorziening geëvolueerd; er is meer behoefte aan een interactieve en dynamische manier van kennis verspreiden. Nieuwe technologische mogelijkheden daarvoor zijn beschikbaar gekomen. Dat maakte een totale upgrading van de website noodzakelijk, waaraan we in 2007 hebben gewerkt, mede in het licht van de naamswijziging: De nieuwe website zal in april 2008 de lucht in gaan. Omdat er in het veld veel vraag blijft naar voorbeelden ter inspiratie hebben we in 2007 ook gewerkt aan een geheel nieuwe databank met projecten en voorbeelden, MantelzorgImpuls als onderdeel van de website.

9 6 Voor het voetlicht Op veel verschillende manieren brachten we een scala aan thema s op gebied van mantelzorg voor het voetlicht. We organiseerden zelf bijeenkomsten en werden uitgenodigd een bijdrage te leveren in andere bijeenkomsten. Mantelzorglezing 2007 Prof. dr. Peter van Lieshout sprak op 6 juni voor 250 genodigden de Nationale Mantelzorglezing uit met het thema Samen werken, samen zorgen. Mantelzorgers in spagaat. Het Expertisecentrum en Mezzo organiseerden gezamenlijk deze lezing voor de derde keer en Mezzo reikte aansluitend de Nationale Mantelzorgprijs uit, dit keer aan een gemeente. Staatssecretaris Bussemaker sprak er een openingswoord met een oproep aan werkgevers om het recht op het combineren van werken en zorgen te honoreren, met name door flexibel werken beter mogelijk te maken. En een oproep aan gemeenten om werk te maken van mantelzorgondersteuning. Van Lieshout analyseerde drie aspecten in samenhang met elkaar: het dreigend tekort aan (kwalitatief goede) zorg het toenemend appèl op deelname aan betaalde arbeid de toenemende druk op mantelzorg, als gevolg hiervan. De analyse mondde uit in aanzetten voor beleid om mantel zorgers een eigen positie en steun te geven en een pleidooi voor een samenhangend kader met rechten voor mantelzorgers. Na drie Nationale Mantelzorglezingen (2003, 2005 en 2007) evalueerden we het concept van de lezing en onderzochten op welke wijze we een breder publiek kunnen bereiken en meer attentie in de media. De resultaten leveren bouwstenen om te werken aan een vernieuwd concept voor de lezing in

10 Overzicht van bijeenkomsten Algemeen Sociaal en Cultureel Planbureau Toekomstverkenning informele zorg: expertmeeting ITS onderzoek risico overbelasting mantelzorgers: expertmeeting Beleidsontwikkeling informele zorg, provincie Noord Brabant: presentatie Technologie en zorg: expertmeeting Hartman (Duitsland) over Eurocarers: presentatie Eurocarers (Parijs) over EIZ en belang technologie voor mantelzorg: presentatie Eurocarers Home Care Conference WHO & Eucomed (Brussel): presentatie Wmo Gemeente Hellendoorn: debat Wmo-beleid mantelzorg en vrijwilligers, voor gemeenten, maatschappelijk werkenden, zorg en welzijnsinstellingen: workshops Benchmark Wmo mantelzorg, SGBO: workshops Gemeenten, Wmo en mantelzorg, Bestuursacademie Nederland: training Respijtzorg Drempels bij respijtzorg voor LDP: workshop Campagne respijtzorg Noord Holland: klankbordgroep Samenspel professionals en mantelzorgers Symposium Ondersteuning van mantelzorgers van mensen met NAH: presentatie Modules ondersteuning van mensen met NAH en hun naasten bij Stichting Zet: expertmeeting Mantelzorgondersteuning voor huisartsenopleiding: gastcolleges Mantelzorg en ziekenhuis, Oncologie Ziekenhuis Spaarnestad: presentatie Mantelzorgondersteuning, CVO Gerontologie & geriatrie voor Verpleegkundigen: gastcollege Mantelzorgondersteuning, CVO Leergang Ouderenadviseurs: gastcollege Project Gedeelde zorg gaat door! Noord Holland (PON Noord Brabant en Vilans): klankbordgroep Samenspel professionals mantelzorgers, Actiz: presentaties Palliatieve zorg en mantelzorg Nieuwe doelgroep palliatieve zorg in symposium van steunpunten mantelzorg in Oost-Gelderland: lezing Mantelzorgconsulenten palliatief terminale fase, i.s.m. Integraal Kankercentrum Stedendriehoek en Vitoost-Gelderland: training Palliatieve zorg thuis Agora en V&VN PV: lezing Kwaliteitsindicatoren palliatieve zorg, Nivel: expertmeeting Project Vrijwilligers-mantelzorgers-diversiteit, VPTZ: advisering

11 Arbeid Diner Pensant Mantelzorg en werk: presentatie Minisymposium Mantelzorg en arbeid SVT Informele Zorg West-Brabant: presentatie Mantelzorg en arbeid, Mezzo en Taps: expertmeeting Ouderen Belasting mantelzorgers van dementerenden, LDP monitor NIVEL : expertmeeting Ouderen, langdurende zorg en mantelzorg European Social Network (Praag): presentatie GGZ Familiebeleid in GGZ in congres Sociale Psychiatrie: workshop Project Familie als bondgenoot, GGZ instellingen, PRVMZ, Fontys Hogeschool: bijdrage conferentie Intercultureel Allochtone ouderen en mantelzorg, voor opleiding ouderenadviseurs in Amsterdam en Ede: presentaties Met het oog op diversiteit in mantelzorg voor de gezamenlijke steunpunten mantelzorg in Rotterdam: atelier Project Preventieve ondersteuning mantelzorg multicultureel (stichting BMP): begeleidingsgroep Allochtonen en mantelzorg, Primo nh, GGD Rotterdam: expertmeetingen 11

12 7 Op schrift Ondanks de digitale beschikbaarheid van informatie blijft er behoefte bestaan aan schriftelijke publicaties. Wij legden ons toe op compacte publicaties en gaven die waar mogelijk in samenwerking met partners uit en we publiceerden in vaktijdschriften. Onze publicaties zijn ook altijd digitaal beschikbaar (pdf). Magazine Standby Het eerste exemplaar van Standby 2007 werd op 6 juni aangeboden aan staatssecretaris Bussemaker. Mezzo en Expertisecentrum gaven het magazine weer gezamenlijk uit, met dit jaar ondermeer een interview met Jet Bussemaker, een informatiewegwijzer en artikelen over jonge mantelzorgers, hulpmiddelen, mantelzorgvriendelijke bedrijfscultuur, respijtzorg op maat, knelpunten bij het wonen, migrantenvrouwen en mantelzorg, persoonsgebonden budget. Het blad is gratis verspreid onder organisaties en instanties waarvan medewerkers beroepsmatig en/of vrijwillig te maken hebben met mantelzorgondersteuning.

13 Overzicht van publicaties Factsheet Mantelzorg en arbeid (augustus) Artikel Mantelzorg en technologie, in: Handboek Technologie van Hogeschool Utrecht (verschijnt in juni 2008) Artikel Mantelzorgondersteuning een nieuwe taak voor gemeenten, in: Handboek Wonen en Zorg en Handboek Lokaal Sociaal Beleid, beide van SCP (juni) Artikel Supporting working carers: do policies in England en the Netherlands reflect doulia rights? in: tijdschrift Health and Social care in the Community (verschijnt in 2008) Artikel VPTZ reikt allochtonen de hand: bij allochtonen bestaat wel degelijk behoefte aan ondersteuning, in: Pallium, 2008, nummer 2, pagina 8-11 Factsheet Mantelzorg en palliatieve zorg (gereed medio 2008, co-prod Vilans) Factsheet Oudere mantelzorgers (gereed medio 2008) Factsheet Mantelzorg in Europa (co-prod Vilans, gereed medio 2008) Brochure Kleurecht maatwerk. Verder met interculturele mantelzorgondersteuning (mei 2008) Brochure Respijtzorg uit en thuis (in samenwerking met Actiz, gereed medio 2008) Brochure bij de film Respijtzorg toch iets voor mij (in samenwerking met Primo nh, januari 2008) Brochure Partner in zorg. Familiebeleid in de GGZ, beleid en praktijk (gereed medio 2008) 13

14 8 Thema s Het werkplan 2007 kende vier speerpunten: respijtzorg mantelzorgondersteuning op lokaal niveau werk en mantelzorg samenspel mantelzorgers - vrijwilligers - professionals 8.1 Respijtzorg Respijtzorg is een essentieel onderdeel van mantelzorgondersteuning en een belangrijk speerpunt van het Expertisecentrum. Het fenomeen krijgt aan de ene kant steeds meer bekendheid en er zijn vernieuwende initiatieven om respijtzorgvoorzieningen op te zetten (bv. zorghotels). Maar aan de andere kant raken de mogelijkheden om een AWBZ-indicatie te verkrijgen voor professionele respijtzorg beperkter en zijn er wachttijden voor vrijwillige respijtzorg. Gezamenlijk met Mezzo startten we een verkenning naar mogelijkheden om een landelijke digitale routewijzer respijtzorg te realiseren en naar partners die daarbij betrokken kunnen worden. In samenwerking met het Steunpunt Landbouw en Zorg verrichtten we onderzoek naar respijtmogelijkheden voor ggzzorgvragers bij zorgboerderijen. Aan de inventarisatie werkten 65 familieleden en 163 zorgboerderijen mee. De resultaten van het onderzoek geven meer zicht op de huidige respijtfunctie van zorgboerderijen en de gewenste en mogelijke respijtfunctie in de toekomst. Aan een pilot project Respijtzorg, een gedeelde verantwoordelijkheid in Spijkenisse leverden we een bijdrage, met als resultaat handreikingen om op lokaal niveau met verschillende partijen aan de slag te gaan. We adviseerden bij het maken van de documentaire Respijtzorg toch iets voor mij (Primo nh, 2008) en schreven het begeleidend boekje. In samenwerking met Actiz actualiseerden we de brochure Respijtzorg uit en thuis en beschreven 20 voorbeeld initiatieven.

15 8.2 Mantelzorgondersteuning op lokaal niveau Veel gemeenten gingen in 2007 aan de slag om het Wmo-prestatieveld ondersteuning mantelzorg en vrijwilligers invulling te geven. In diverse gemeenten werd daarbij het Vliegwiel mantelzorgondersteuning gebruikt als uitgangspunt voor onderzoek, het maken van keuzes en het formuleren van beleid. Ondanks dat er veel handreikend en voorbeeld materiaal beschikbaar is, hebben gemeenten behoefte aan adviezen over een aanpak die lokaal past. Wij verzorgden diverse workshops, conferenties en gaven trainingen op dit gebied. In samenspraak met Mezzo, VNG en VWS verkenden we op welke wijze een visie op en basisfuncties van mantelzorgondersteuning op lokaal niveau geformuleerd kunnen worden. Mantelzorgondersteuning vraagt op lokaal niveau een doelgroepgerichte benadering vanwege de grote diversiteit onder mantelzorgers. In 2007 werkten we een aantal instrumenten voor mantelzorg in allochtone kringen verder uit en experimenteerden ermee in het veld: Atelier diversiteit in samenwerking met steunpunten mantelzorg Rotterdam, cursus Leren balanceren in familiezorg in samenwerking met MEE Rotterdam. Voor steunpunten mantelzorg schreven we een handreiking om aandacht te geven aan mantelzorg in allochtone kringen. Jonge mantelzorgers vormen ook een doelgroep die een specifieke benadering vraagt en waarvoor een scala aan methodieken inmiddels in het veld is ontwikkeld. Gezamenlijk met Mezzo startten wij een inventarisatie daarvan met de bedoeling in beeld te brengen waar de beste kansen liggen voor ondersteuning van deze categorie. 8.3 Werk en mantelzorg De toegenomen arbeidsparticipatie vergroot het belang van aandacht voor het thema mantelzorg in het kader van sociale zekerheid en arbeid. Het ministerie van VWS benadrukt het belang daarvan en heeft concrete beleidsvoornemens geformuleerd voor het opzetten van een netwerk van werkgevers en het sluiten van bondgenootschappen om de voorwaarden voor het combineren van mantelzorg en arbeid te verbeteren. In 2007 verrichtten wij onderzoek naar de stand van zaken en legden die vast in een digitaal dossier en een factsheet Mantelzorg en arbeid, die op de Dag van de Mantelzorg breed is verspreid. Naar aanleiding van de bijeenkomst Mantelzorg, inkomen en vergoedingen (Mezzo) zetten wij een vervolgtraject uit om de mogelijkheden te onderzoeken en een denktank van experts op dat terrein in het leven te roepen, met wie we gaan verkennen hoe financiële knelpunten voor mantelzorgers kunnen worden weggenomen. 15

16 8.4 Samenspel mantelzorgers - vrijwilligers - professionals Beroepsmatige en vrijwillige zorg-/hulpverleners hebben in toenemende mate ook aandacht voor mantelzorg, die in de meeste gevallen rondom zorgbehoevenden aanwezig is. Het gaat daarbij om evenwicht tussen informeren, ondersteunen en samenwerken. In het brede veld van sectoren is nog een wereld te winnen. Voor een aantal sectoren hebben wij concrete kennis verzameld en verspreid. Voor huisartsen in opleiding is het modulair lespakket Mantelzorg in de Praktijk ontwikkeld dat getest is in diverse gastcolleges voor huisartsenopleidingen (Amsterdam en Leiden). Het lespakket bleek te beantwoorden aan een behoefte om meer kennis te verkrijgen over de vraagstukken rondom mantelzorg en de mogelijkheden om vanuit de huisartsenzorg een rol te spelen in de ondersteuning. Het pakket zal ook aan de andere huisartsenopleidingen worden aangeboden. In vervolg op eerder ontwikkeld materiaal om in de VVT sector het samenspel van hulpverleners en mantelzorgers te optimaliseren verzorgden wij verschillende bijeenkomsten in het land met het thema samenspel en familie als bondgenoot. Hierin werkten we nauw samen met diverse partners (Actiz, Mezzo, PON Noord Brabant, Sting, WoonZorgAdvies). De resultaten van het onderzoek Familiebeleid in de GGZ: van moeilijkheden naar mogelijkheden (2006) vonden in een compacte versie hun weg naar geïnteresseerden, ook in Europees verband. Naar aanleiding van het onderzoek zijn voorbeelden van familiebeleid in de GGZ uitgewerkt tot een compacte brochure (verschijnt medio 2008). In de palliatief terminale zorg neemt mantelzorg een heel specifieke plaats in, waarin diversiteit een belangrijke rol speelt. Wij adviseerden over de analyse van de resultaten van het onderzoek dat VPTZ daarnaar deed. We verzamelden kennis en inzichten, die verspreid worden in de vorm van een compacte factsheet (medio 2008). 8.5 Over de grenzen Vilans, MOVISIE en het Expertisecentrum zijn nauw betrokken bij Eurocarers (European organisation working for carers). Gezamenlijk leverden wij een bijdrage aan de officiële lancering van Eurocarers in het Europees Parlement, de bijeenkomsten van de interestgroep van Europese parlementsleden en diverse internationale ontmoetingen. Aangezien de aangevraagde Europese financiering voor de facilitering van Eurocarers aan het eind van het jaar werd afgewezen, besloten Mezzo, Vilans en MOVISIE gezamenlijk zich daarvoor in te zetten, met name voor de secretariële ondersteuning (Mezzo) en het verzorgen van de website en digitale nieuwsbrief (Expertisecentrum).

17 9 Vooruitblik De lijnen die VWS eind 2007 uitzette in de Beleidsbrief Voor Elkaar bieden veel aanknopingspunten om de komende jaren ook vanuit het Expertisecentrum in samenwerking met diverse partners bij te dragen aan de concrete uitwerking van de voornemens op gebied van mantelzorgondersteuning. Vanuit een meer transparante naamgeving legt het Expertisecentrum Mantelzorg in 2008 de focus op actuele vraagstukken en thema s op het brede terrein van mantelzorg(ondersteuning). De komende jaren moet een brede slag gemaakt worden naar een integrale benadering van mantelzorg en mantelzorgondersteuning in beleid en uitvoering. Dat vraagt inzicht in behoeften, mogelijkheden, resultaten, effecten, kwaliteiten. Het Expertisecentrum draagt eraan bij om deze inzichten te verkrijgen, vernieuwingen te stimuleren, effecten te monitoren en handreikingen voor aanpak te verspreiden. Dit alles met het oog op het belang van mantelzorgers zelf, de zorgbehoevenden en de samenleving als geheel. We continueren nauwe samenwerking met partners en bouwen die verder uit. 17

18 10 Personeel en organisatie Vanaf 2007 is het Expertisecentrum gepositioneerd als een samenwerkingsproject van de kennisinstituten MOVISIE en Vilans. Met de inbreng van twee kennisinstituten is de aandacht voor mantelzorg vanuit verschillende perspectieven en een integrale benadering gegarandeerd. Namelijk als onmisbare schakel in situaties van langdurende zorg en als essentieel element van maatschappelijke participatie waarvoor goede randvoorwaarden en ondersteuning onontbeerlijk is. MOVISIE treedt op als subsidienemer. Het kernteam bestond in 2007 uit adviseurs van beide kennisinstituten: van boven naar beneden in de linkerkolom Anita Peters (MOVISIE) Roos Scherpenzeel (MOVISIE) Saskia Daru (MOVISIE) Geraldine Visser (Vilans) Wil Holten (Vilans) Ilse de Bruijn (MOVISIE) van boven naar beneden in de rechterkolom Jolanda Elferink (MOVISIE) Marjolein Morée (Vilans) Trudy Schreuder Goedheijt (coördinator, MOVISIE) Jacquelina Kortleve (Vilans) Wendy van Lier (Vilans) Yvonne de Jong (Vilans)

19 De stuurgroep is samengesteld uit afgevaardigden van partnerorganisaties: Nico Heinsbroek (Mezzo) Kees Bots (Nederlandse Rode Kruis / SSVH) Alice Schippers (Vilans) Simone Kortbeek (MOVISIE) In verband met het belang van mantelzorgbeleid en afstemming daarover met de lokale overheden werd de Vereniging van Nederlandse Gemeenten uitgenodigd om als adviseur toe te treden tot de stuurgroep; Ronald Bellekom (beleidsmedewerker VNG) nam in die hoedanigheid vanaf medio 2007 deel aan de stuurgroepvergaderingen. Vanuit het Ministerie van VWS (Directie MO) nam Henk van Lieshout deel als waarnemer. Het voorzitterschap rouleert jaarlijks en werd in 2007 ingevuld vanuit Vilans. In het verslagjaar vergaderde de stuurgroep 4 maal over ondermeer: Werkwijze van de stuurgroep Jaarverslag en financiële verantwoording 2007 Werkplan en begroting 2008 Beleidsbrief Voor Elkaar van de staatssecretaris VWS Projectenplanning en rapportage Evaluatieonderzoek Veldconsultatie 19

20 11 Financiën Het EIZ werkte in 2007 met een projectsubsidie van het ministerie van VWS ter grootte van De personele kosten bedroegen De materiële kosten (algemeen, publicaties, bijeenkomsten, uitbesteed werk) zijn in totaal Catharijnesingel GC Utrecht Postbus RE Utrecht Telefoon Fax