V O O R W O O R D. Met vriendelijke groet, Piet van Hoek Regionaal portefeuillehouder Jeugd Politie Limburg Noord

Transcriptie

1

2

3 V O O R W O O R D De politie staat vrijwel dagelijks in contact met jongeren die zich in groepsverband ophouden. Veelal gaat het dan om vriendengroepjes die op straat wat rondhangen en geen enkel probleem vormen. Maar er zijn ook groepen die hinderlijk, overlastgevend of zelfs crimineel gedrag vertonen. Die problematische groepen vragen regelmatig om een andere politie inzet, gericht op de jeugd en handhaving van de openbare orde of de opsporing van criminaliteit. Die inzet stemmen we af onder regie van de gemeente of, bij crimineel gedrag, met het Openbaar Ministerie. Om goed zicht te hebben en te houden op jeugdgroepen brengt de Politie Limburg Noord sinds 2005 de groepen in beeld met behulp van de shortlistmethode. Voor u ligt de regionale rapportage met daarin de resultaten van de inventarisatie die wijkagenten en medewerkers politiële jeugdtaak veelal samen partners hebben gemaakt in de maanden april en mei Dat het van belang is om jeugdgroepen in de regio te monitoren blijkt dit jaar des te meer: naast wat lichte verschuivingen binnen de groepen zijn inmiddels drie criminele groepen in beeld gekomen. Een zorgwekkende ontwikkeling die de komende periode een uitdaging van de politie zal vragen in het stellen van prioriteiten, zeker wat betreft de inzet van capaciteit om de groepen aan te pakken. Maar ook van onze partners, aangezien we alleen samen met hen kunnen zorgen voor een integrale aanpak op maat. Met de rapportage 'Jeugdgroepen in beeld, voorjaar 2010' wil de Politie Limburg Noord gemeenten en andere netwerkpartners net als voorgaande jaren een handreiking bieden ter ondersteuning van de aanpak van jeugdgroepen. Ook het komende jaar willen we graag samen met hen werken aan een aanpak die werkt. Met vriendelijke groet, Piet van Hoek Regionaal portefeuillehouder Jeugd Politie Limburg Noord 3

4 I n h o u d s o p g a v e Voorwoord 3 1 Inleiding Aanleiding van het onderzoek Doel van het onderzoek Typen jeugdgroepen Onderzoeksverantwoording 8 2 Uitkomsten Typen jeugdgroepen per gemeente Sociale achtergrond Lichte criminaliteit Zware criminaliteit Organisatiegraad en structuur Open vragen 20 3 Politiegegevens Meldingen van overlast van/door jeugd Jeugdige verdachten per gemeente Incidenten met een jeugdige verdachte Jeugdige veel /meerplegers, first offenders en harde kern jongeren 31 4 Jeugdgroepen in landelijk perspectief 33 5 Samenvatting 34 6 Aanbevelingen 36 Bijlage A Landelijk overzicht problematische jeugdgroepen 37 4

5 1 I n l e i d i n g In de politieregio Limburg Noord is in de maanden april en mei 2010 voor de zesde keer een inventarisatie gemaakt van de aard, omvang en achtergronden van de actuele jeugdgroepen. Net als voorgaande jaren is voor het in beeld brengen van de groepen gebruik gemaakt van de shortlistmethodiek, ontwikkeld door advies en onderzoeksbureau Beke. Wijkagenten en medewerkers politiële jeugdtaak hebben de shortlisten zoveel mogelijk in afstemming met partners ingevuld om een zo volledig mogelijk beeld te schetsen van de jeugdgroepen in hun verzorgingsgebied. De resultaten van de ingevulde shortlists zijn gebundeld in de voorliggende regionale rapportage 'Jeugdgroepen in beeld, voorjaar 2010' met een overzicht van de aanvaardbare, hinderlijke, overlastgevende en criminele jeugdgroepen van dit moment. In deze rapportage wordt eerst kort ingegaan op de aanleiding, het doel van de inventarisatie van de jeugdgroepen en de onderzoeksverantwoording. Daarna worden in hoofdstuk 2 de uitkomsten gepresenteerd aan de hand van de indeling van de shortlist. Het derde hoofdstuk geeft cijfers en gegevens uit politiesystemen die van toepassing (kunnen) zijn op de jeugdgroepen en bruikbaar zijn voor het opstellen van een plan van aanpak. Hoofdstuk 4 gaat in op het landelijke beeld met betrekking tot problematische jeugdgroepen. Hoofdstuk 5 geeft tenslotte een samenvatting van de belangrijkste resultaten van de shortlist inventarisatie. 1.1 Aanleiding van het onderzoek Jeugdgroepen vormen een belangrijke bron van ergernis voor burgers. Bijna iedere gemeente heeft te maken met jongeren die een bepaalde mate van hinder of overlast veroorzaken. Veelal gaat het om geluidsoverlast, het achterlaten van afval en respectloos gedrag. In een enkele gemeente is er sprake van crimineel gedrag van jongeren. Voor een effectieve aanpak van problematische jeugdgroepen is een goede kennis en informatiepositie van belang, net als inzicht in de aard en omvang van de problematiek en de samenstelling van de groep. Om de jeugdgroepen op een systematische wijze te inventariseren en te typeren, is de shortlistmethodiek ontwikkeld. De Politie Limburg Noord brengt de jeugdgroepen in de regio sinds 2005 in beeld. Bij de eerste inventarisatieronde in het voorjaar van 2005 werden 70 jeugdgroepen in beeld gebracht: 8 aanvaardbare, 54 hinderlijke, 7 overlastgevende en 1 criminele groep. In het najaar is besloten om opnieuw een inventarisatie te maken. Dit leverde 64 jeugdgroepen op. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de resultaten van de inventarisaties van afgelopen jaren 1. Een vergelijking van de aantallen laat zien dat de jeugdgroepen dynamisch en veranderlijk zijn. Reden om periodiek een nieuwe inventarisatie te maken. 1 In 2006 heeft geen inventarisatie plaatsgevonden 5

6 onbekend (ivm Jeugdgroepen aanvaardbaar hinderlijk overlastgevend crimineel onvolledige informatie) Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is het inzichtelijk maken van de soorten jeugdgroepen in de verschillende gemeenten in de politieregio Limburg Noord. Deze rapportage geeft een overzicht van de verzamelde informatie over de jeugdgroepen door de wijkagent in samenwerking met de medewerker politiële jeugdtaak en eventueel één of meerdere netwerkpartners. Met de rapportage wordt niet beoogd een wetenschappelijk onderzoek of analyse te leveren. De beschrijving is kwalitatief van aard en geeft informatie over de aard van de jeugdgroepen en welke soorten criminaliteit zij plegen. Het betreft een beschrijving van de antwoorden in de shortlists, geen verklaring. De shortlist kan vooral worden gezien als een signaleringsinstrument dat informatie oplevert die bruikbaar is voor het informatiegestuurde werk van wijk en jeugdagenten. Op basis van het signaal dat er sprake is van een hinderlijke, overlastgevende of criminele jeugdgroep, kunnen partners bepalen of de jeugdgroep extra aandacht behoeft of dat er een gezamenlijk plan van aanpak moet worden opgesteld. Wanneer het een hinderlijke of overlastgevende jeugdgroep betreft, ligt de regie bij de gemeente. Een criminele jeugdgroep vraagt extra aandacht van politie en justitie. 1.3 Typen jeugdgroepen De shortlist wordt zoveel mogelijk in samenwerking met partners ingevuld en levert een gezamenlijk beeld op van de jeugdgroep. Het is een middel om het inzicht of (vaak ook) gevoel van de medewerkers over de groep te ordenen en categoriseren. Hun mening over het al dan niet voorkomen van een jeugdgroep is dan ook leidend voor de inhoud van deze rapportage. Er kan sprake zijn van onderregistratie en in een enkel geval van overregistratie. Deze rapportage bestaat uit een verzameling van de uitkomsten van de shortlists, aangevuld met politiegegevens. Een jeugdgroep kan als volgt gecategoriseerd worden: A A N V A A R D B A A R Bij aanvaardbare groepen gaat het om jongeren die zich weliswaar in groepen begeven, maar die zich gedragen binnen de normen die de sociale omgeving stelt. Zij veroorzaken geen hinder of overlast. Vandaar dat zij in de analyse buiten beschouwing worden gelaten. Zij worden echter wel in beeld gebracht vanwege mogelijke verschuiving naar de volgende categorie. 6

7 H I N D E R L I J K Een hinderlijke jeugdgroep hangt wat rond in de buurt, is af en toe luidruchtig en trekt zich niet zoveel aan van de omgeving. Soms loopt het wat uit de hand, maar dat is snel in de kiem gesmoord en vaak ook meer toeval dan gepland. Incidenteel maken deze jongeren zich schuldig aan vernielingen. Over het algemeen is het een groep die nog voldoende autoriteitsgevoelig is en aangesproken kan worden op het gedrag. O V E R L A S T G E V E N D Een overlastgevende groep is wat nadrukkelijker aanwezig. Ze kunnen af en toe provocerend optreden, vallen omstanders lastig (uitschelden, provoceren), vernielen regelmatig en trekken zich weinig aan van andere mensen. Zij zijn ook minder goed te corrigeren. De lichtere vormen van criminaliteit waar zij zich schuldig aan maken worden doelbewust gepleegd. Tevens zorgen zij ook er meer voor dat ze niet gepakt worden. C R I M I N E E L Een criminele groep bestaat (in ieder geval voor een deel) uit jongeren die behoorlijk op het criminele pad zijn. Kenmerkend voor deze groep is dat jongeren al vaker met politie in aanraking zijn gekomen en meer en meer criminaliteit plegen voor het financiële gewin (als inkomen ). Ze plegen ernstigere feiten en schrikken niet terug voor het gebruik van geweld. P L U S O P T I E: straatbende of jeugdbende Aan een jeugdgroep kan ook een zogenaamde plusoptie worden toegekend. Dit wil zeggen dat jeugdgroepen een duidelijke structuur en hiërarchie kennen. Beslissingen worden afgewogen tegen het collectieve belang. Het gaat hier om groepen die gekenmerkt worden door een hechte, georganiseerde structuur en een gesloten, hiërarchische structuur. Wanneer dit betrekking heeft op een hinderlijke of overlastgevende groep wordt de plusoptie straatbende toegekend. Voor een criminele groep geldt de plusoptie jeugdbende. Overigens dient te worden opgemerkt dat de gebruikte termen wellicht een negatievere indruk wekken dan bedoeld. De plusoptie zegt met name iets over de structuur van de groep en niet dat het een groep misdadigers is (zoals de definitie van een bende volgens de Van Dale luidt). 7

8 1.4 Onderzoeksverantwoording De shortlist is een op basis van wetenschappelijk onderzoek gebaseerde vragenlijst waarmee politiemedewerkers op systematische wijze periodiek de aard en omvang van jeugdgroepen in hun wijk of verzorgingsgebied in beeld brengen 2. Met de shortlist groepscriminaliteit kan op een relatief snelle en eenvoudige manier informatie worden verkregen over: locaties waar de groep zich doorgaans ophoudt samenstelling van de groep (omvang, etniciteit, leeftijdsrange) dagelijkse bezigheden van de groepsleden (school en arbeidsmarktparticipatie, spijbelgedrag) riskante gewoonten (drank en druggebruik, justitiecontacten) recent delictgedrag (licht en zware vormen van criminaliteit) De shortlist bestaat uit drie onderdelen: (1) sociale achtergrond, (2) lichte criminaliteit en (3) zware criminaliteit. Op basis van de scores die de wijkagent op de diverse kenmerken aan een jeugdgroep toekent, valt deze binnen één van de drie onderscheiden typen: hinderlijk, overlastgevend of crimineel. Omdat de 'uitkomst' van de shortlist niet altijd overeenkomt met het gevoel dat bestaat over een bepaalde groep, bestaat de mogelijkheid voor de wijkagent om aan te geven dat de jeugdgroep gevoelsmatig tot een andere categorie behoort. Aanvullend wordt de wijkagent gevraagd naar kenmerken die iets zeggen over de structuur van de groep (mate van hiërarchie, leidende figuren, planning van activiteiten, et cetera). Op basis van deze informatie kunnen jeugdgroepen worden gekarakteriseerd als straat of jeugdbende (zie voor een nadere toelichting hoofdstuk 2). Sinds vorig jaar is nog een aantal open vragen aan de shortlist toegevoegd om extra informatie te verzamelen over de jeugdgroep en is er ruimte voor opmerkingen en aanvullingen. Tijdens de inventarisatie in april en mei 2010 is net als voorheen samengewerkt met de eigen collega's en vooral met netwerkpartners. Een belangrijk voordeel hiervan is dat informatie uitgebreider en betrouwbaarder (kan) zijn. Tevens ontstaat door onderling overleg al een gezamenlijk beeld van een jeugdgroep; dit helpt bij het opstellen en uitvoeren van maatregelen. Echter, in sommige gevallen is ook gebleken dat onderling andere beelden bestonden over een jeugdgroep. Dit heeft geleid tot enkele vragen die niet eenduidig beantwoord konden worden in de shortlist. Veelal is gekozen deze dan niet in te vullen. Het hanteren van de shortlistmethodiek biedt een handvat om een eerste (subjectieve) inventarisatie van de aard en omvang van problematische jeugdgroepen te maken. Het beeld is een momentopname en dient als basis voor vervolgstappen. Op basis van de inventarisatie, aanvullende gegevensverzameling en analyse is het mogelijk om tot een gerichte aanpak te komen. 2 Beke, Van Wijk & Ferweda (2000) en Advies Onderzoeksgroep Beke (2003) 8

9 2 U i t k o m s t e n In de maanden april en mei van 2010 hebben de wijkagenten en medewerkers politiële jeugdtaak samen met partners de jeugdgroepen in hun verzorgingsgebied in beeld gebracht aan de hand van de shortlist. Per jeugdgroep is één shortlist ingevuld. In dit hoofdstuk worden de uitkomsten van de shortlists weergegeven. Op basis van de scores die medewerkers op de diverse kenmerken van de jeugdgroepen toekennen, valt deze binnen één van de drie te onderscheiden hoofdtypen: hinderlijk, overlastgevend of crimineel 3. Wanneer een shortlist voor een groep wordt ingevuld, zal deze minimaal in de laagste categorie (hinderlijk) terechtkomen, terwijl een groep niet altijd hinderlijk hoeft te zijn. Vandaar dat aan de wijkagenten ook wordt gevraagd om de aanvaardbare groepen in beeld te brengen. De inventarisatie middels de shortlistmethodiek leverde in april en mei jeugdgroepen op: 28 aanvaardbare, 36 hinderlijke, 6 overlastgevende en 3 criminele jeugdgroepen, waarvan 1 met toekenning van de plusoptie 'jeugdbende' In de regio zijn in het voorjaar van aanvaardbare jeugdgroepen bekend. Op deze aanvaardbare groepen zal echter geen analyse plaatsvinden aangezien daar geen shortlist voor wordt ingevuld. Vandaar dat deze buiten beschouwing worden gelaten. De analyse heeft dus betrekking op maximaal 45 jeugdgroepen; 36 hinderlijke, 6 overlastgevende jeugdgroepen en 3 criminele jeugdgroepen. De resultaten worden per vraag uit de shortlist weergegeven in deze rapportage. Wanneer de wijkagent geen antwoord op een betreffende kan geven, dan kan deze ook niet worden meegenomen in de analyse. Vandaar dat niet altijd het totaal van 49 groepen in de analyse wordt weergegeven. 3 Zie ook paragraaf 1.4, onderzoeksverantwoording 9

10 2.1 Typen jeugdgroepen per gemeente De politieregio Limburg Noord telt in het voorjaar van jeugdgroepen: 28 aanvaardbare, 36 hinderlijke, 6 overlastgevende en 3 criminele jeugdgroepen, waaronder één die door de plusoptie getypeerd wordt als een jeugdbende 4. In tabel 1 een overzicht van het aantal en de typen jeugdgroepen per gemeente. Tabel 1 Typen jeugdgroepen per gemeente in de politieregio Limburg Noord (voorjaar 2010) Gemeente Jeugdgroepen per Aanvaardbaar Hinderlijk Overlastgevend Crimineel gemeente Beesel Bergen 2 2 Echt Susteren Gennep 1 1 Horst aan de Maas Leudal Maasgouw Mook en Middelaar 2 2 Nederweert 1 1 Peel en Maas Roerdalen Roermond Venlo Venray Weert politieregio Limburg Noord De meeste hinderlijke jeugdgroepen worden benoemd in de gemeente Venlo (7), Roermond (7) en Maasgouw (5). De gemeente Horst aan de Maas telt op moment van inventariseren de meeste jeugdgroepen (10), en telt ook de meeste aanvaardbare groepen. De gemeenten Venlo en Roermond tellen daarna de meeste jeugdgroepen (ieder 9). De criminele jeugdgroep die in beeld is gebracht in de gemeente Venray is tijdens in 2009 al benoemd. Politie werkt samen met partners aan de aanpak hiervan. De criminele groep in de gemeente Roermond was vorig jaar ook al in beeld en werd toen nog als overlastgevend betiteld. De criminele groep in Weert was al eerder in beeld maar is tijdens de inventarisatie in 2010 voor het eerst als crimineel benoemd met als plusoptie jeugdbende. 2.2 Sociale achtergrond Het eerste deel van de shortlist brengt de sociale achtergrond van de jeugdgroepen in kaart. Het gaat hier om het aantal jongeren, het leeftijdsverschil binnen de groep, etniciteit, bezigheden van de jongeren, het spijbelgedrag, alcohol en druggebruik en het in aanraking komen met justitie. 4 zie paragraaf 1.3, typen jeugdgroepen 10

11 Samenstelling Van de 45 groepen bestaat 62% uit minder dan 20 leden. 17 groepen bestaan uit meer dan 20 leden. aantal jongeren Hinderlijke Overlastgevende Criminele minder dan 20 leden meer dan 20 leden Binnen 35 groepen (78%) is het leeftijdsverschil zes jaar of kleiner. Bij 10 groepen is het leeftijdsverschil meer dan zes jaar. leeftijdsverschil Hinderlijke Overlastgevende Criminele 6 jaar of minder meer dan 6 jaar Ook bij aanvaardbare groepen wordt gevraagd naar de etniciteit, vandaar dat deze ook in onderstaande tabel worden weergegeven. De meeste groepen (70%) bestaan uit autochtonen. 8 groepen bestaan uit allochtonen en 14 groepen bestaan uit zowel autochtonen als allochtonen (gemengd). Opvallend is dat in vergelijking met vorig jaar er nu minder allochtone groepen zijn (2008: 14) en meer gemengde groepen (2008: 12). etniciteit Aanvaardbare Hinderlijke Overlastgevende Criminele jeugdgroep autochtoon allochtoon gemengd Bezigheden De meeste jeugdgroepen bestaan uit jongeren waarvan het merendeel naar school gaat en een deel werkt. Dit is 37 keer aangevinkt. Omdat sommige groepen daarnaast ook leden hebben die werkloos zijn, is in sommige gevallen nog een tweede antwoord aangekruist. Bij 1 criminele groep is een fors deel van de leden werkloos. Bij de inventarisatie in 2009 werden nog 4 groepen genoemd. 11

12 bezigheden Hinderlijke jeugdgroep Overlastgevende jeugdgroep Criminele jeugdgroep merendeel schoolgaand, rest werkend klein deel werkloos fors deel werkloos 1 ingevuld Bij 41 groepen kon antwoord worden gegeven op de vraag in hoeverre er sprake is van spijbelgedrag binnen de jeugdgroep. Bij 21 van de groepen met schoolgaande jongeren is er nauwelijks sprake van spijbelgedrag. Er is 1 criminele groep waarin het merendeel van de jongeren spijbelt. spijbelgedrag Hinderlijke Overlastgevende Criminele het merendeel 1 1 sommigen weinig tot geen onbekend Alcohol en druggebruik In de helft (51%) van de jeugdgroepen wordt door enkele, of weinig tot geen jongeren alcohol gedronken. In 27% van de jeugdgroepen drinkt (bijna) iedereen alcohol. alcoholgebruik Hinderlijke Overlastgevende Criminele (bijna) allemaal het merendeel enkele weinig tot geen In onderstaande tabel een overzicht van het alcoholgebruik in percentages over de jeugdgroepen van de afgelopen vier jaar. Hieruit blijkt dat het percentage van de groepen waarin (bijna) alle jongeren alcohol drinken nu weer iets gedaald is ten opzichte van de inventarisatie in Tegelijkertijd is ook aan de andere kant een kleine verschuiving waar te nemen: een toename van de groepen waarin enkele leden alcohol gebruiken (+ 4%) en een afname van groepen waarin er weinig tot geen alcohol geconsumeerd wordt ( 4%). 12

13 alcoholgebruik (bijna) allemaal 25% 21% 29% 27% het merendeel 23% 29% 20% 22% enkele 43% 31% 20% 24% weinig tot geen 9% 19% 31% 27% 100% 100% 100% 100% Het softdruggebruik van de jongeren is hoger dan het alcoholgebruik. In 62% van de jeugdgroepen gebruikt het merendeel of (bijna) iedere jongere softdrugs (vorig jaar 65%). Opvallend is dat er ten opzichte van vorig jaar relatief meer hinderlijke groepen in beeld zijn die softdrugs gebruiken; bij 58% van deze groepen gebruikt (bijna) iedereen of het merendeel, ten opzichte van 45% in softdruggebruik Hinderlijke Overlastgevende Criminele (bijna) allemaal het merendeel enkele weinig tot geen XTC wordt in veel mindere mate door de jongeren gebruikt in vergelijking met softdrugs. Bijna driekwart (73%) van de groepen kent weinig tot geen jongeren die XTC gebruiken. Dit geldt tevens voor het harddruggebruik: binnen de groepen gebruikt 62% van de jongeren weinig tot geen harddrugs. Deze cijfers komen overeen met die van vorig jaar. Het is opvallend dat in overlastgevende groepen sprake is van softdruggebruik door het merendeel of bijna iedere jongere, terwijl dit niet geldt voor het gebruik van XTC of harddrugs. xtc gebruik Hinderlijke jeugdgroep Overlastgevende jeugdgroep Criminele jeugdgroep (bijna) allemaal het merendeel 4 4 enkele weinig tot geen onbekend

14 harddruggebruik Hinderlijke Overlastgevende Criminele (bijna) allemaal 1 1 het merendeel enkele weinig tot geen In aanraking met justitie Van 45 jeugdgroepen is 42% weinig tot nooit in aanraking gekomen met justitie. Een derde van de groepen kent een redelijk aantal jongeren dat in aanraking is gekomen met justitie. De overige 10 groepen komen zeer veel in aanraking met justitie, waaronder logischerwijs ook de criminele groepen. Opvallend is dat een redelijk aantal tot veel van de jongeren uit overlastgevende groepen met justitie te maken krijgen. Deze cijfers komen overeen met die van het voorgaande jaar. aanraking met justitie Hinderlijke Overlastgevende Criminele zeer veel een redelijk aantal weinig tot geen onbekend Lichte criminaliteit Het tweede onderdeel van de shortlist betreft vragen over lichte criminaliteit die mogelijk door de groepen gepleegd wordt. Het gaat hierbij om conflicten met het openbaar gezag, hinderlijk gedrag, lichte vermogensdelicten, het bezit van drugs en geweldpleging. Er zijn drie antwoordcategorieën op de vragen betreffende lichte criminaliteit: (1) zelden of nooit, (2) regelmatig en (3) heel vaak. Bij conflicten met het openbaar gezag gaat het om het belemmeren van openbaar gezag, wederspannigheid en het niet opvolgen van het ambtelijk bevel. Vier groepen belemmeren het openbaar gezag heel vaak, waaronder de drie criminele groepen. Het merendeel van de groepen (71%) heeft zelden of nooit conflicten met het openbaar gezag. 14

15 openbaar gezag Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak onbekend Onder hinderlijk gedrag wordt rondhangen, openbare dronkenschap, geluidsoverlast, provocatie, discriminatie en vernieling verstaan. Een derde van de jeugdgroepen (33%) vertoont heel vaak hinderlijk gedrag. hinderlijk gedrag Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit 5 5 regelmatig heel vaak onbekend Lichte vermogensdelicten kunnen winkeldiefstallen, (brom )fiets/scooterdiefstallen, diefstallen van of uit auto s, inbraken in bedrijf, berging, kantine, school, en heling zijn. Bijna 70% van de jeugdgroepen pleegt zelden of nooit lichte vermogensdelicten. Vier van de zes overlastgevende jeugdgroepen plegen regelmatig lichte vermogensdelicten, de drie criminele groepen heel vaak. lichte vermogensdelicten Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak Het bezit van drugs komt bij iets meer dan een derde van de groepen (38%) zelden of nooit voor en bij meer dan een vijfde (22%) juist heel vaak. 15

16 bezit drugs Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak Meer dan de helft van de jeugdgroepen (58%) pleegt zelden of nooit geweldsdelicten zoals bedreiging, intimidatie, openlijke geweldpleging en eenvoudige mishandeling. De criminele jeugdgroepen komt heel vaak in beeld voor deze categorie geweldsdelicten. lichte geweldpleging Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak

17 2.4 Zware criminaliteit Het derde onderdeel van de shortlist betreft vragen over zware criminaliteit; de handel in diverse soorten drugs, zware vermogensdelicten, zedendelicten, verkeersdelicten en zwaardere vormen van geweldpleging en levensdelicten. Handel in diverse soorten drugs komt bij 69% van de groepen zelden of nooit voor. Drugshandel komt heel vaak voor bij alle criminele groepen. drugshandel Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak 3 3 onbekend Het merendeel van de jeugdgroepen (89%) houdt zich zelden of nooit bezig met zware vermogensdelicten. De drie criminele jeugdgroepen juist heel vaak. zware vermogensdelicten Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak Zedendelicten, waaronder aanranding of verkrachting wordt verstaan, worden zelden of nooit gepleegd door de groepen. Dit komt overeen met het beeld van de groepen tijdens de inventarisatie in zedendelicten Hinderlijke Overlastgevende Overlastgevende zelden of nooit regelmatig Onder verkeersdelicten wordt het rijden zonder rijbewijs, rijden onder invloed of joyriding verstaan. Vijf groepen plegen heel vaak verkeersdelicten. Het merendeel (73%) doet dit zelden of nooit. 17

18 verkeersdelicten Hinderlijke Overlastgevende Criminele zelden of nooit regelmatig heel vaak Zware mishandeling, (poging tot) doodslag of (poging tot) moord zijn zware vormen van geweld. Het heel vaak plegen van deze delicten komt alleen bij een van de criminele groepen voor. Opvallend is dat één hinderlijke jeugdgroep wordt aangemerkt als regelmatige pleger van zwaar geweld. zware geweldpleging Hinderlijke Overlastgevende jeugdgroep jeugdgroep Criminele groep zelden of nooit regelmatig heel vaak Organisatiegraad en structuur Na het samenbrengen van de totaalscores 'sociale achtergrond', 'lichte criminaliteit', en 'zware criminaliteit', wordt de jeugdgroep getypeerd als hinderlijk, overlastgevend of crimineel. De tweede stap is het bepalen of de groep binnen zijn eigen type tot de 'plus variant' (straatbende of jeugdbende) gerekend kan worden. Dat zijn uiteindelijk de groepen waarvan verwacht mag worden dat ze op termijn ernstigere problemen gaan opleveren. Zoals al in hoofdstuk 2 beschreven, komt er uit de inventarisatieronde in 2010 één jeugdgroep naar voren die een plusoptie krijgt. Dat wil zeggen dat deze criminele jeugdgroep aangemerkt wordt als jeugdbende. Om dit vast te stellen is gekeken naar de mate van organisatie en structuur van de jeugdgroepen. Wanneer een vraag met 'ja' beantwoord is, wordt deze in de onderstaande tabel weergegeven. Als er meer dan 5 keer 'ja' wordt geantwoord, is er sprake van een plusvariant. 18

19 JA Hinderlijke jeugdgroep Overlastgevende jeugdgroep Criminele jeugdgroep hechte structuur grote onderlinge solidariteit goede organisatie weinig tot geen wisselingen duidelijke planning criminele acties 2 2 duidelijke hierarchie rivaliteit en competitie groep probeert 'low profile' te blijven Een hechte structuur wil zeggen dat de leden veel met elkaar optrekken. Dit is het geval bij 78% van de jeugdgroepen. Iets minder groepen (67%) worden gekenmerkt door een grote onderlinge solidariteit. Acht groepen, 18% van het totaal, zijn goed georganiseerd met duidelijke leiders en een taakverdeling. Dit percentage is beduidend hoger dan vorig jaar: toen was er nog bij 6% van de jeugdgroepen sprake van een goede organisatie. Meer dan de helft van de groepen (56%) heeft weinig tot geen wisselingen, wat vergelijkbaar is met vorig jaar. Voor zover er sprake is van planning van criminele acties binnen een groep, betreft het slechts 2 van de 45 groepen, beiden behorend tot de categorie crimineel. Een op de vijf groepen kent een duidelijke hiërarchie (met leidende figuren). Zeven groepen (16%) kennen (redelijk) veel rivaliteit en competitie tussen de leden. Acht groepen (18%) blijven graag 'low profile', wat wil zeggen dat zij niet graag opvallen. Groepen doen over het algemeen dus nauwelijks hun best om low profile te blijven. Deze conclusie kon tevens bij alle voorgaande inventarisaties worden getrokken. Naar aanleiding van de scores op het gebied van organisatiegraad en structuur is er bij een van de criminele jeugdgroepen sprake van een plusoptie. Deze wordt dus aangemerkt als jeugdbende. 19

20 2.6 Open vragen De shortlist bevat een aantal open vragen die een nadere toelichting op en extra informatie geven over de jeugdgroep. De aanvullende informatie zegt zowel iets over de jeugdgroepen als over het proces om te komen tot inventarisatie. De open vragen betreffen de volgende onderwerpen: 1. Wat is de impact van de groep op de wijk? 2. Wat is de sfeer in de groep en hoe wordt u bejegend? 3. Gedraagt of uit de jeugdgroep zich racistisch (bijvoorbeeld naar omstanders) en is dit ook zichtbaar in de kleding die ze dragen (bijvoorbeeld merk Lonsdale, Hooligan, e.d.)? 4. Hoeveel uren per week besteedt u gemiddeld aan de jeugdgroep? 5. Sinds wanneer bestaat de jeugdgroep? 6. Op welke locatie (in de gemeente) bevindt de jeugdgroep zich? 7. Komt de typering van de jeugdgroep overeen met uw eigen beeld / interpretatie? 8. Zijn er ontwikkelingen binnen de jeugdgroep gesignaleerd, zoals een stijging / daling van het aantal groepsleden, of alcohol en druggebruik? 9. Met wie is de shortlist ingevuld? Naast deze negen vragen bestaat tevens open ruimte voor het invullen van aanvullende opmerkingen over de groep. Aangezien het (deels) open vragen betreft, volgt hier een beschrijving van de meest in het oog springende antwoorden die door de wijkagent, medewerker politiële jeugdtaak en partners zijn gegeven. 1 Impact op de wijk De impact die een groep heeft op de wijk zegt iets over het gedrag van de jongeren naar de bewoners toe en het veroorzaken van overlast, vernielingen, rommel, e.d. Deze vraag met betrekking tot de impact op de wijk bestaat uit keuzemogelijkheden, waarbij meerdere antwoorden mogelijk zijn. Vaak zal een jeugdgroep die hinder veroorzaakt bijvoorbeeld ook geluidsoverlast of rommel veroorzaken. Bewoners ervaren met name hinder van de groepen die aanwezig zijn in hun wijk; 80% van de groepen veroorzaakt hinder. Een kleiner percentage (64%) van de groepen veroorzaakt geluidsoverlast. Dit wordt doorgaans veroorzaakt door het af en aan rijden van auto's, brommers en scooters en soms door harde muziek of voetballen. Ook het achterlaten van afval en vernielingen in de wijk komt bij veel jeugdgroepen voor; dit is bij 60% het geval. Een enkele keer wordt hierbij opgemerkt dat de wijkbewoners weinig tolerant zijn ten opzichte van de jongeren. Eén op de tien groepen, allemaal in de categorie hinderlijk, heeft nauwelijks tot geen impact op de wijk. Dit zijn er meer dan vorig jaar; toen waren er maar 3 (6% van het totaal aantal groepen) met weinig tot geen impact. 20

21 21 groepen, waaronder de criminele groepen, veroorzaken onveiligheidsgevoelens bij bewoners in de wijk. Dit varieert van bewoners die zich onprettig voelen doordat de jongeren in een grote groep bij elkaar staan of provocerend gedrag vertonen tot bewoners die zich bedreigd of zelfs geïntimideerd voelen. Impact Hinderlijke Overlastgevende Criminele weinig tot geen impact 5 5 bewoners ervaren hinder bewoners ervaren geluidsoverlast bewoners voelen zich geintimideerd/bedreigd last van rommel / afval / vernieling in de wijk ingevuld Sfeer en bejegening De bejegening door en sfeer in de groep zeggen iets over de mate waarin de groep aanspreekbaar is en gezag accepteert. Gevraagd is om aan te geven hoe de groep politie en bewoners bejegent, waarbij de keuze makkelijk of moeilijk benaderbaar/aanspreekbaar is, of onbekend is hoe bejegening verloopt (ten aanzien van bewoners). Ook hier bestaat de mogelijkheid om aanvullende informatie te geven. Het merendeel van de jeugdgroepen (80%) is makkelijk aanspreekbaar of benaderbaar voor de politie. Eén op de tien hinderlijke groepen is moeilijk benaderbaar/aanspreekbaar. Bejegening politie Hinderlijke Overlastgevende Criminele makkelijk aanspreekbaar / benaderbaar moeilijk aanspreekbaar / benaderbaar onbekend / niet ingevuld Voor buurtbewoners is het moeilijker de jeugdgroepen aan te spreken; 19 hinderlijke groepen (53%) worden aangemerkt als makkelijk aanspreekbaar/benaderbaar. Uit de aanvullende opmerkingen blijkt dat bewoners de jongeren niet zelf aanspreken en dit liever overlaten aan de politie. In sommige gevallen komt dit door de lage tolerantiegrens van buurtbewoners. 21

22 Bejegening bewoners Hinderlijke Overlastgevende Criminele makkelijk aanspreekbaar / benaderbaar moeilijk aanspreekbaar / benaderbaar onbekend / niet ingevuld Racistisch gedrag en uiting d.m.v. kleding In de shortlist wordt een open vraag gesteld om informatie te verkrijgen over de racistische uitingen en zichtbaarheid hiervan in een jeugdgroep door bijvoorbeeld het dragen van bepaalde kleding. Bij 24 jeugdgroepen is ingevuld dat er geen sprake is van aanwijsbaar racistisch gedrag of duidelijke racistische uitingen. Eén hinderlijke jeugdgroep, dezelfde groep als vorig jaar, wordt aangemerkt als racistisch. Enkele jongeren uit deze jeugdgroep dragen hakenkruizen, het WP teken en laten door middel van graffiti racistische teksten achter. De vraag met betrekking tot racistisch gedrag is voor 20 jeugdgroepen niet ingevuld. Racistische uitingen Hinderlijke Overlastgevende Criminele nee ja 1 1 onbekend / niet ingevuld Aantal groepen Tijdsbesteding Iedere wijkagent heeft aangegeven hoeveel tijd er gemiddeld per week aan een jeugdgroep wordt besteed door de politie, eventueel in samenwerking met jongerenwerk. Voor een derde van de jeugdgroepen geldt dat minder dan twee uur per week aan hen wordt besteed. 16% van de jeugdgroepen vraagt een forsere tijdsinvestering, wat kan variëren van 6 tot 10 uur. Voor vier groepen geldt dat er 8 tot 10 uur wordt besteed. 22

23 Uren per week Hinderlijke Overlastgevende Criminele minder dan 2 uur tot 4 uur tot 6 uur tot 8 uur tot 10 uur meer dan 10 uur onbekend / niet ingevuld Bestaan jeugdgroep In de vragenlijst wordt ook gevraagd naar het aantal jaren dat de jeugdgroep bestaat om zo inzicht te verkrijgen in mogelijke verschuivingen. Deze verschuivingen kunnen betrekking hebben op bijvoorbeeld de locatie van een jeugdgroep (verplaatst deze zich, maar blijft het dezelfde groep), de samenstelling (blijft de groep bestaan, maar met steeds andere leden) of verschuiving in typering (bijvoorbeeld van een hinderlijke naar een overlastgevende groep). De antwoorden leverden, overigens ook voor aanvaardbare groepen, de volgende jaartallen op: Groep bestaat sinds Aanvaardbare Hinderlijke Overlastgevende Criminele groep Meerdere jaren onbekend / niet ingevuld Een groot deel van de groepen (44%) is in beeld sinds 2008 of later. Er is slechts één groep die al sinds 2000 in bekend is. Deze groep begeeft zich op diverse locaties in de gemeente en was vorig jaar nog in beeld als hinderlijke groep. 23

24 6 Locatie / gemeente Om informatie over hangplekken te vergaren, is de wijkagenten ook gevraagd waar de jeugdgroep zich meestal ophoudt. Deze vraag is ook gesteld bij aanvaardbare groepen. Opvallend is dat sommige groepen een vaste locatie hebben om bij elkaar te komen, terwijl andere groepen zich door de wijk of zelfs de hele gemeente of daar buiten verplaatsen en dus wisselende 'hangplekken' hebben. Aangezien deze informatie gemakkelijk herleidbaar is naar de betreffende jeugdgroep, wordt deze niet in deze openbare rapportage bekend gemaakt. Uiteraard kan de informatie over de 'hangplekken' indien nodig alsnog via de wijkagent worden verstrekt. 7 Typering Door het invullen van de shortlist wordt een jeugdgroep getypeerd als hinderlijk, overlastgevend of crimineel. Het kan voorkomen dat deze typering niet overeenstemt met het eigen (buik)gevoel of de interpretatie van de wijkagenten, jeugdagenten en partners. Soms valt een typering namelijk te 'licht' uit, waardoor de gewenste aandacht misschien achterwege blijft. Of een jeugdgroep wordt veel te zwaar getypeerd waardoor het beeld bestaat dat jongeren zich crimineel gedragen. Om erachter te komen of de shortlist inderdaad de gewenste uitkomst geeft, is een open vraag gesteld. Bij drie jeugdgroepen blijkt de uitkomst niet te stroken met het eigen beeld van de groep. Drie keer geven wijk en jeugdagenten bij een jeugdgroep die als hinderlijk getypeerd wordt aan dat er feitelijk sprake is van een overlastgevende groep. Bij twee shortlisten waar een gelijke score was op hinderlijk en overlastgevend is bij de ene toegelicht dat de groep voorheen overlastgevend was, maar dat deze aan het verschuiven is naar hinderlijk, terwijl bij de andere gekozen is om deze toch te typeren als overlastgevend. Bij een van de overlastgevende groepen werd aangegeven dat er criminele feiten en harddruggebruik waren gesignaleerd, maar dat dit niet voldoende is om de groep te kwalificeren als crimineel. Ook had een van de jeugdgroep een gelijke score op overlastgevend en crimineel. Na overleg is besloten deze typeren als overlastgevend met de opmerking dat een goede aanpak nodig is om te voorkomen dat de groep echt crimineel wordt. Bij een van de criminele groepen werd tenslotte opgemerkt dat deze groep bestaat uit drie subgroepen. Omdat er veel overlap is, is besloten om de groep te beschouwen als één grote groep die elkaar in wisselende samenstellingen op wisselende locaties ontmoet. 8 Ontwikkelingen binnen de jeugdgroep De open vraag met betrekking tot ontwikkelingen binnen de jeugdgroep (zoals veranderingen in aantal groepsleden, alcohol en druggebruik), is 25 keer beantwoord. In veel gevallen is de groep stabiel en wordt alleen een verdere beschrijving gegeven van de jeugdgroep. 24

25 De belangrijkste ontwikkelingen die de wijkagenten beschrijven, betreffen vaak het alcohol druggebruik in een groep. In een aantal gevallen is er sprake van een duidelijke toename of juist een positieve ontwikkeling door interventies van partners. Verder worden de belangrijkste veranderingen in de samenstelling en gedrag beschreven. Dit varieert van een groot aantal wisselingen tot het samensmelten met andere groepen waardoor een meer gemengd gezelschap ontstaat. Bij de toelichting bij de criminele groepen wordt vooral zorg uitgesproken over de toename van criminele activiteiten die hierbij gesignaleerd worden. 25

26 9 Ingevuld met Om een zo volledig mogelijk beeld te krijgen van de jeugdgroepen in de politieregio Limburg Noord, zijn de wijken jeugdagenten gevraagd om de shortlist met netwerkpartners in te vullen. Dit helpt om een eenduidig beeld te krijgen van een jeugdgroep en om de politie informatie aan te vullen met relevante informatie die van belang is om de jeugdgroep zo goed mogelijk te typeren. Ketenpartners, zoals jeugd en jongerenwerkers en straatcoaches, beschikken vaak over 'zachte informatie' over de jeugdgroepen en zien de jongeren ook als ze zich niet op straat begeven. De gezamenlijke inventarisatie wordt op deze manier breder gedragen en krijgt meer gewicht voor gebruik op strategisch niveau. Het bespreken van de ingevulde lijsten hoeft feitelijk weinig extra tijd te kosten, aangezien veel informatie al wordt gedeeld in bestaande overleggen. De meeste wijk en jeugdagenten hebben de shortlist samen met één of meerdere netwerkpartner(s) ingevuld of hebben de lijst ter beoordeling aan hen voorgelegd. Veelal is hiervoor gesproken met jongerenwerkers of straatcoaches. Daar waar structureel overleg is met andere partijen op het gebied van jeugd, zijn de jeugdgroepen veelal tijdens het overleg besproken. Het samen invullen van de shortlisten heeft met name op het gebied van alcohol en druggebruik aanvullende informatie opgeleverd. Aanvullende opmerkingen Tot slot bevat de shortlist een open ruimte die gebruikt kan worden voor aanvullende op of aanmerkingen. De aanvullende opmerkingen geven veelal een verdere beschrijving van de groep en de eventuele zorg die rondom de groep bestaat. Opvallend is dat bij diverse groepen wordt opgemerkt dat aandacht nodig is om te voorkomen dat de groep doorontwikkelt tot een criminele jeugdgroep. In een aantal gevallen wordt hierbij meteen gemeld dat er reeds trajecten zijn gestart om dit te voorkomen. Ook positieve ontwikkelingen worden hier beschreven, zoals groepen jongeren die goed benaderbaar zijn en samen met jongerenwerk activiteiten organiseren. Een aantal keren wordt een toelichting gegeven op de samenwerking tussen politie en partners die is ingezet om overlast van jeugdgroepen te beperken. Hierbij ook een voorbeeld van een groep waarbij op initiatief van de jongeren een bijeenkomst wordt georganiseerd net buurtbewoners. Dit in navolging van een project gericht op het vergroten van de onderlinge tolerantie. Eerder resulteerde dit in de ontwikkeling dat bewoners jongeren zelf aanspraken op hun gedrag in plaats van een overlastmelding te maken bij de politie. Zo wordt samen met burgers en partners gewerkt aan een veilige en leefbare wijk. 26

27 3 P o l i t i e g e g e v e n s Naast de resultaten uit de shortlists, is waardevolle informatie met betrekking tot jeugd terug te vinden in politiesystemen. Met behulp van GIDS 5 kan informatie op gemeenteniveau gegeven worden. In dit hoofdstuk een overzicht van de meldingen van overlast jeugd, het aantal jeugdige verdachten, het aantal incidenten waarbij een jeugdige verdachte is betrokken en het aantal harde kern jongeren, first offenders en jeugdige veel en meerplegers. Gekozen is om deze cijfers over het gehele jaar 2009 weer te geven, maar wel geclusterd naar de huidige 15 gemeenten. Doordat de Politie Limburg Noord in november 2008 is overgaan naar een nieuw bedrijfsprocessensysteem, Basis Voorziening Handhaving, is de manier van registreren en daarmee ook de informatievoorziening en structuur gewijzigd. Daarom wordt er in deze rapportage in tegenstelling tot voorgaande jaren geen vergelijk gemaakt met overlastcijfers van voorgaande jaren. 3.1 Meldingen overlast jeugd In 2009 werden in de politieregio Limburg Noord incidenten 6 onder de maatschappelijke klasse 'melding overlast jeugd' geregistreerd. Het aantal incidenten heeft overigens niet alleen betrekking op jongeren in een jeugdgroep. Het is echter wel aannemelijk dat juist groepsvorming leidt tot overlast. Om een realistisch beeld te krijgen van overlast in de gemeenten, is het aantal meldingen per inwoners weergegeven in de onderstaande tabel, tabel 2. Het aantal meldingen per inwoners is veruit het hoogst in Roermond (108), Venlo (98) en Venray (90). In de gemeenten Roermond en Venlo zijn ook de meeste problematische jeugdgroepen benoemd. Het laagst aantal meldingen per inwoners is te zien in de gemeenten Roerdalen (23), Nederweert (27) en Leudal. 5 GIDS = Geïntegreerde Interactieve Databank voor Strategische bedrijfsinformatie. Dit systeem is gebaseerd op de Basis Voorziening Handhaving van de Politie Limburg Noord. 6 Cijfers afkomstig uit GIDS, extractie zondag 30 mei

28 Tabel 2 Gemeente Aantal incidenten meldingen overlast jeugd per ( inwoners) gemeente Aantal inwoners per Aantal incidenten 2009 gemeente* Aantal meldingen per inwoners Beesel Bergen Echt Susteren Gennep Horst aan de Maas Leudal Maasgouw Mook en Middelaar Nederweert Peel en Maas Roerdalen Roermond Venlo Venray Weert politieregio Limburg Noord * Voorlopige cijfers 2010 statline CBS 3.2 Jeugdige verdachten per gemeente Tabel 3 geeft het aantal jeugdige verdachten naar gemeente en leeftijd weer. Het percentage betreft het aantal verdachten ten opzichte van aantal inwoners per gemeente in de politieregio Limburg Noord. Hier is te zien dat de gemeenten Roermond en Venlo het hoogste percentage 0 t/m 17 jarige verdachten ten opzichte van het totaal aantal inwoners van de betreffende gemeente kennen. Dit geldt tevens als naar het percentage 18 t/m 24 jarige verdachten gekeken wordt. In deze gemeenten bevinden zich ook de meeste problematische jeugdgroepen. 28

29 Tabel 3 Jeugdige verdachten per woonplaats in de politieregio Limburg Noord (2009) Verdachten % jeugdige verdachten tov inwoners Gemeente 0 t/m t/m 17 0 t/m t/m t/m 24 0 t/m 17 jaar jaar jaar jaar jaar jaar Beesel ,2% 0,3% Bergen (L.) ,2% 0,2% Echt Susteren ,2% 0,3% Gennep ,2% 0,2% Horst aan de Maas ,2% 0,1% Leudal ,2% 0,2% Maasgouw ,2% 0,2% Mook en Middelaar ,1% 0,1% Nederweert ,3% 0,2% Peel en Maas ,0% 0,0% Roerdalen ,2% 0,2% Roermond ,4% 0,4% Venlo ,3% 0,5% Venray ,2% 0,3% Weert ,3% 0,4% ,2% 0,3% 3.3 Incidenten met een jeugdige verdachte Tabel 4 geeft (het percentage) incidenten met een jeugdige verdachte ten opzichte van het totaal aantal verdachten per gemeente weer. Voor de gehele regio geldt dat net als vorig jaar 14% van de incidenten gepleegd wordt door een verdachte in de leeftijd van 0 t/m 17 jaar en 26% in de leeftijd van 18 t/m 24 jaar. 29

30 Tabel 4 Incidenten met een verdachte naar leeftijd en pleegplaats politieregio Limburg Noord (2009) Incidenten met een verdachte % tov totaal 0 t/m 11 jaar 12 t/m 17 jaar 0 t/m 17 jaar 18 t/m 24 jaar alle leeftijden 0 t/m 17 jaar 18 t/m 24 jaar Beesel % 24% Bergen (L.) % 19% Echt Susteren % 27% Gennep % 21% Horst aan de Maas % 26% Leudal % 18% Maasgouw % 18% Mook en Middelaar % 46% Peel en Maas % 28% Nederweert % 21% Roerdalen % 18% Roermond % 27% Venlo % 26% Venray % 28% Weert % 27% Politieregio Limburg Noord % 26% Met name in de gemeenten Peel en Maas en Horst aan de Maas plegen 0 t/m 17 jarigen een relatief groot deel (>20%) van het totale aantal incidenten in die gemeente. Voor 18 t/m 24 jarigen is te zien dat met name de gemeenten Mook en Middelaar, Peel en Maas en Venray hoog scoort: 28% of meer van de incidenten in deze gemeente wordt gepleegd door een jong volwassene. 30

31 3.4 Jeugdige veel en meerplegers, first offenders en harde kern jongeren Tabel 5 geeft een overzicht van de jeugdige veel en meerplegers, first offenders en de harde kern jongeren per gemeente. Tabel 5 Jeugdige veel- en meerplegers, harde kern jongeren en first offenders* Jongeren van 12 tot 18 jaar Jongeren tot 25 jaar veelpleger meerpleger first offender harde kern jongeren Beesel Bergen (L.) Echt-Susteren Gennep Horst aan de Maas Leudal Maasgouw Mook en Middelaar Nederweert Peel en Maas Roerdalen Roermond Venlo Venray Weert regio Limburg-Noord Niet bekend/buiten regio * Bron HKS peilperiode 1 januari 2009 t/m 31 december In 2009 waren 40 jeugdige (31 in 2008) veelplegers en 277 meerplegers (265 in 2008) bekend in de politieregio Limburg Noord. De meeste jeugdige veelplegers komen voor in de gemeenten Roermond en Venlo. De vier grootste gemeenten, Roermond (63), Venlo (64), Weert (30) en Venray (20), vertegenwoordigen het grootste deel van de jeugdige meerplegers. In 2009 waren er 1080 first offenders bekend in de regio, 67 minder dan in In de gemeenten Horst aan de Maas en Peel en Maas komen na de vier grootste gemeenten de meeste first offenders voor. 31

32 Verder zijn er in de regio 119 harde kern jongeren bekend, een afname van 11% ten opzichte van De vier grootste gemeenten vertegenwoordigen 68% van het totaal aantal harde kern jongeren en 54% van het totaal aantal first offenders in de politieregio Limburg Noord. 31% van de first offenders woont niet in de politieregio, maar pleegt hier wel delicten. De definities zijn als volgt: Jeugdige veelplegers: jongere van 12 t/m 17 jaar, die in zijn gehele criminele verleden meer dan 5 antecedenten (pv s) heeft, waarvan tenminste 1 antecedent (pv) in het peiljaar. Jeugdige meerplegers: jongere van 12 t/m 17 jaar, die in zijn gehele criminele verleden 2 t/m 5 antecedenten (pv s) heeft, waarvan tenminste 1 antecedent (pv) in het peiljaar. First offender: jongere van 12 t/m 17 jaar die alleen in het peiljaar 1 antecedent (pv) op zijn/haar naam heeft staan. Harde kern jongeren: jongere van 12 t/m 24 jaar, die in het peiljaar 2 zware delicten heeft gepleegd en in de jaren ervoor 3 antecedenten (pv s) heeft én een jongere die in het peiljaar tenminste drie zware delicten heeft gepleegd. 32

33 4 Jeugdgroepen in landelijk perspectief In het najaar van 2009 hebben alle politieregio's in Nederland in het kader van het Masterplan Jeugdgroepen 7 voor het eerst een bijdrage geleverd aan een landelijke inventarisatie van problematische jeugdgroepen. De resultaten zijn destijds gebundeld in de rapportage 'Problematische Jeugdgroepen in Nederland' 8 die in januari 2010 is uitgebracht. In totaal werden in het najaar van 2009 landelijk problematische jeugdgroepen in beeld gebracht: hinderlijke jeugdgroepen, 327 overlastgevende jeugdgroepen en 92 criminele jeugdgroepen. Van deze groepen waren er 27 te kwalificeren als straatbende en 10 als jeugdbende. De politieregio Limburg Noord heeft voor deze inventarisatie 49 problematische jeugdgroepen aangeleverd: 39 hinderlijke, 9 overlastgevende jeugdgroepen en 1 criminele groep, gekwalificeerd als jeugdbende. Een belangrijke constatering was dat de lichtste categorie problematische jeugdroepen de hinderlijke het meest voorkomen, zowel in ons land (75%) als in de politieregio Limburg Noord (80%). Overlastgevende groepen komen in 2009 landelijk (19%) en regionaal (18%) minder voor, net als criminele groepen (landelijk 5%, regionaal 2%). Naar aanleiding van de inventarisatie in het voorjaar van 2010 wijkt deze verdeling in de politieregio Limburg Noord iets af: hinderlijk 80%, overlastgevend 13% en crimineel (7%). Omdat de landelijke inventarisatie op het moment van het samenstellen van deze rapportage nog niet heeft plaatsgevonden, is een verder vergelijk vooralsnog niet mogelijk. 4.1 Problematische jeugdgroepen gerelateerd aan de jeugdbevolking Jeugdoverlast en criminaliteit hangen doorgaans samen met het aantal jongeren dat in de regio woonachtig is. Het is met andere woorden te verwachten dat regio's met veel jongeren ook meer problematische jeugdgroepen hebben. Om die reden is het interessant om het aantal problematische jeugdgroepen te relateren aan het aantal jeugdige inwoners 9. Gerelateerd aan de jeugdige bevolking kent de politieregio Limburg Noord in ,5 hinderlijke jeugdgroepen (2009: 2,4), 0,42 overlastgevende jeugdgroepen (2009: 0,68) en 0,21 criminele jeugdgroepen (2009: 0,04) per jeugdige inwoners. Ten opzichte van vorig jaar zijn er dus wat kleine verschuivingen waar te nemen. Figuur 1, 2 en 3 in bijlage A geven een landelijk overzicht van problematische jeugdgroepen per politieregio in 2009 zodat een vergelijk met andere regio's mogelijk is. Naar verwachting zal dit beeld in 2010 geen grote verschuivingen laten zien. 7 Masterplan problematische jeugdgroepen Nederlandse politie Problematische Jeugdgroepen in Nederland, omvang, aard en politieproces beschreven H. Ferweda en T. van Ham 9 Gekozen is voor de gemeentelijke definities van jongeren (0 t/m 24 jaar), waarbij opgemerkt dient te worden dat de leden van hinderlijke en overlastgevende groepen nagenoeg altijd jongeren dan 20 jaar zijn. 33

34 5 Samenvatting Met het invullen van de shortlists in de maanden april en mei 2010, hebben wijkagenten en medewerkers politiële jeugdtaak, veelal samen met ketenpartners, 73 jeugdgroepen in beeld gebracht in de politieregio Limburg Noord: 28 aanvaardbare, 36 hinderlijke, 6 overlastgevende jeugdgroepen en 3 criminele jeugdgroepen. Eén van de criminele jeugdgroepen komt in aanmerking voor de 'plusvariant' en kan daarmee worden getypeerd als jeugdbende. De meeste hinderlijke groepen worden benoemd in de gemeente Venlo (7), Roermond (7) en Maasgouw (5). De gemeente Horst aan de Maas telt op het moment van inventariseren de meeste jeugdgroepen (10), waaronder ook de meeste aanvaardbare groepen (6). De gemeenten Venlo en Roermond tellen daarna de meeste jeugdgroepen (ieder 9). Sociale achtergrond De meeste jeugdgroepen (62%) bestaan uit minder dan 20 leden en kennen een leeftijdsverschil van zes jaar of minder (78%). Het merendeel van de groepen (70%), waaronder ook de aanvaardbare jeugdgroepen, bestaat uit autochtone jongeren. Opvallend is dat er dit jaar, in vergelijking met de inventarisatie van vorig jaar, minder allochtone groepen en meer gemengde groepen zijn. De meeste jeugdgroepen bestaan uit jongeren waarvan het merendeel naar school gaat en een klein deel werkt. Er is geen enkele groep in beeld waarvan een fors aantal leden werkloos is. Bij bijna de helft van de groepen (47%) is er nauwelijks sprake van spijbelgedrag. Er is 1 criminele groep waarvan het merendeel van de jongeren spijbelt. In de helft van de jeugdgroepen (51%) wordt niet of nauwelijks alcohol gedronken. In 27% van de jeugdgroepen drinkt (bijna) iedereen alcohol. Dit percentage is iets lager dan vorig jaar. Het softdruggebruik komt vaker voor in de jeugdgroepen dan het alcoholgebruik: in 42% van de jeugdgroepen gebruikt het merendeel of (bijna) iedere jongere softdrugs (2009: 65%). XTC en harddrugs worden in veel mindere mate door jongeren gebruikt in vergelijking met softdrugs. Bijna driekwart 73% van de groepen kent weinig tot geen jongeren die XTC gebruiken. 62% gebruikt weinig tot geen harddrugs. Van de 45 jeugdgroepen is 42% niet of nauwelijks in aanraking geweest met justitie. Een derde van de groepen kent een redelijk aantal jongeren dat in aanraking is gekomen met justitie. Alle criminele groepen komen zeer veel in aanraking met justitie. 34

35 Lichte criminaliteit Als het gaat om lichte criminaliteit, komen hinderlijk gedrag en drugsbezit het meeste voor. Een derde van de jeugdgroepen vertoont heel vaak hinderlijk gedrag. Het plegen van lichte vermogensdelicten en licht geweld komt alleen heel vaak voor bij de drie criminele groepen. Het merendeel van de groepen (71%) heeft zelden of nooit conflicten met het openbaar gezag. Zware criminaliteit Het plegen van zware criminaliteit komt met name voor bij de criminele jeugdgroepen. Geen enkele groep wordt in verband gebracht met zedendelicten. Het plegen van verkeersdelicten komt het meeste voor; 27% van de jeugdgroepen begaat regelmatig of heel vaak een overtreding. Op de tweede plaats komt drugshandel dat bij 29% van de jeugdgroepen regelmatig of heel vaak wordt geconstateerd. Zware vermogensdelicten komen alleen bij de criminele jeugdgroepen voor. Organisatiegraad en structuur Slechts één groep komt in aanmerking voor de plusoptie: een van de drie criminele jeugdgroepen kan door de mate van organisatie en structuur binnen de groep worden aangemerkt als jeugdbende. Een hechte structuur komt bij de meeste jeugdgroepen (78%) voor. Verder worden veel groepen gekenmerkt door een grote onderlinge solidariteit (67%) en weinig tot geen wisselingen (56%). Een duidelijke hiërarchie komt bij ongeveer één op de vijf groepen (22%) voor. Slechts 2 groepen kennen een duidelijke planning van criminele acties. Verder zijn acht groepen goed georganiseerd met duidelijke leiders en een taakverdeling. Onderlinge rivaliteit en competitie en 'low profile' gedrag komt ook niet zo vaak voor. Hier is sprake van bij respectievelijk 7 en 8 groepen. Extra (open) vragen Uit de extra open vragen blijkt dat bewoners met name hinder ondervinden van de groepen die aanwezig zijn in hun wijk; 80% van de groepen veroorzaakt hinder. Een kleiner percentage (65%) veroorzaakt geluidsoverlast. Eén op de 10 groepen heeft niet of nauwelijks impact op de wijk. Dit betreffen allemaal hinderlijke groepen. 47% van de groepen veroorzaken onveiligheidsgevoelens bij bewoners; zij voelen zich bedreigd of geïntimideerd door de jongeren. 80% van de jeugdgroepen is makkelijk aanspreekbaar of benaderbaar voor de politie. Voor buurtbewoners blijkt dat lastiger te zijn; 53% van de groepen is voor hen gemakkelijk aan te spreken of te benaderen. Veelal geven bewoners aan dat ze het aanspreken liever overlaten aan de politie. Van rechtsextremistische of racistische uitingen (bijvoorbeeld in kleding) is nauwelijks sprake. Eén hinderlijke jeugdgroep wordt aangemerkt als racistisch vanwege het dragen van oa hakenkruizen en racistische graffiti. Het aantal uren per week dat besteed wordt aan de jeugdgroepen varieert. Voor een derde van de jeugdgroepen geldt dat minder dan twee uur besteed wordt. 16% vraagt een forsere investering, wat kan variëren van 6 tot 10 uur. Voor vier groepen geldt dat er 8 tot 10 uur wordt besteed. De belangrijkste ontwikkelingen die de wijkagenten beschrijven binnen de groepen, betreffen het alcohol en druggebruik in een groep. In een aantal gevallen is er sprake van een duidelijke toename of experimenteel gedrag. 35

36 6 Aanbevelingen De Politie Limburg Noord brengt sinds 2005 de jeugdgroepen in beeld met behulp van de shortlistmethode. Het doel van de methodiek is om systematisch inzicht te krijgen in de aard en omvang van jeugdgroepen die de politie (samen met partners) signaleert. Met de resultaten kan de politie vervolgens haar lokale bestuurlijke partners een helder beeld geven, zodat gezamenlijk plannen van aanpak gemaakt kunnen worden van geprioriteerde problematische groepen. De gemeente heeft daarbij de regierol voor zowel de hinderlijke, overlastgevende als criminele jeugdroepen, waarbij van belang is dat de regie over opsporing vanuit een wettelijke taak bij het Openbaar Ministerie ligt. Afstemming tussen opsporing en aanpak op lokaal niveau is daarbij van belang. De reden voor deze overall regierol is dat voor elke jeugdgroep een meersporenaanpak vereist is en elke aanpak gecoördineerd moet worden, onafhankelijk van welke partner de grootste rol heeft in het aanpakken van de jeugdgroep. Mede gelet op de ontwikkelingen die tijdens de inventarisatie in 2010 naar voren zijn gekomen, is het van belang om jeugdgroepen al in een zo vroeg mogelijk stadium te monitoren en daar waar nodig aan te pakken. Van beeld naar aanpak Voor de aanpak van jeugdgroepen is het noodzakelijk dat er een door de gemeente gecoördineerd jeugdoverleg plaatsvindt. De meeste gemeenten hebben dit al georganiseerd. De geprioriteerde groepen die uit de shortlistmethodiek naar voren komen, kunnen doorgaans in dit overleg worden besproken. Na bespreking is het raadzaam om van elke geprioriteerde jeugdgroep een integraal plan van aanpak te maken. Afhankelijk (van de ernst) van de problematiek kan een mix van maatregelen worden gemaakt die worden uitgevoerd door de partner tot wiens kerntaak dit behoort. Hierbij valt te denken aan: Groepsgerichte maatregelen, zoals bijvoorbeeld sportactiviteiten om contact op te bouwen met jongeren uit de groep Domeingerichte maatregelen, zoals het aanpassen van verlichting en het plaatsen of weghalen van bankjes Persoonsgerichte maatregelen waarbij politie en Openbaar Ministerie afspraken maken over individuele trajecten voor leden van de groep Wie doet wat in de aanpak? Bij de aanpak van hinderlijke groepen ligt de nadruk op de groeps en domeingerichte aanpak. De regie ligt primair bij de gemeente en gemeentelijke organisaties, zoals het jongerenwerk. Bij criminele groepen is een individuele aanpak van belang. Binnen een casusoverleg worden maatwerktrajecten opgezet die zich richten op een combinatie van de inzet van hulp, zorg en strafrecht. De regie ligt vooral bij justitiële partners. Overlastgevende groepen vragen om een mix van voorgenoemde aanpakken, waarbij samenwerking in de keten van essentieel belang is onder regie van de gemeente. Het Veiligheidshuis is een goede plek om individuele probleemjongeren uit vooral overlastgevende en criminele jeugdgroepen via een casusoverleg aan te pakken. 36

37 Bijlage A Landelijk overzicht Problematische jeugdgroepen 10 Figuur 1 Aantal hinderlijke jeugdgroepen per politieregio per jeugdige inwoners 10 Figuren afkomstig uit de rapportage Problematische Jeugdgroepen in Nederland, omvang, aard en politieproces beschreven H. Ferweda en T. van Ham. 37

38 Figuur 2 Aantal overlastgevende jeugdgroepen per politieregio per jeugdige inwoners 38

39 Figuur 3 Aantal criminele jeugdgroepen per politieregio per jeugdige inwoners 39