VAKFICHE EXAMENCOMMISSIE SECUNDAIR ONDERWIJS

Transcriptie

1 VAKFICHE EXAMENCOMMISSIE SECUNDAIR ONDERWIJS VAK: TOEGEPASTE CHEMIE Dit is een vakfiche voor de studierichting Lichamelijke Opvoeding en Sport TSO 3 TSO Let op: de inhoud van een vakfiche wordt jaarlijks aangepast. Deze vakfiche is geldig van: 1 september 2016 t.e.m. 31 december 2018 LEERDOELEN De eindtermen natuurwetenschappen vind je op deze website

2 LEERINHOUDEN wat je op het examen kan verwachten. ENERGIE energie-omzettingen energetische aspecten van een chemische reactie begrippen: inwendige energie, reactieenergie, activeringsenergie endo-en exo-energetische reactie + grafieken verband tussen reactie-energie en verandering inwendige energie het energieverloop van een chemische reactie met vermelding van de begrippen activeringsenergie en reactie-energie, inwendige energie grafisch het energieverloop van een chemische reactie tekenen met aanduiding van de begrippen activeringsenergie en reactie-energie MATERIE stofomzettingen: chemische reactiesnelheid, chemisch evenwicht, buffermengsels begrippen: reactiesnelheid, effectieve botsingen (geen reactiesnelheidsvergelijking) botsingsmechanisme bij een chemische reactie met behulp van het botsingsmodel hoe temperatuur, concentratie, katalysator en verdelingsgraad de chemische reactiesnelheid beïnvloeden grafisch het verloop van de reactiesnelheid in functie van de tijd tekenen(bij een aflopende reactie)

3 begrip: chemisch evenwicht principe van Le-Chatelier-van 't Hoff grafisch het chemisch evenwicht grafisch de verschuiving van het evenwicht verschuiving van het chemisch evenwicht grafieken van een chemische evenwichtsreactie interpreteren reactiesnelheden van een evenwichtsreactie tekenen verschuiving van het chemisch evenwicht voorspellen begrippen: zuur en base volgens Brönsted, hydroxide- en hyroniumconcencentratie ionenproduct van water + definitie zuur-basekarakter van een oplossing verband tussen hydroxide- en hyroniumconcencentratie enerzijds en de zuur-basiciteit van een oplossing anderzijds ph van sterke zuren en basen berekenen begrip ph, ph-schaal, samenstelling en eigenschappen van een buffer belang van buffers (fysiologisch en ecologisch) stoffen: stofklassen, kunststoffen, biochemische stoffen onderscheid tussen organische en anorganische stoffen begrip: homologe reeks bij organische moleculen H-P-zinnen + gevarensymbolen organische en anorganische stoffen vertakte en onvertakte ketens, cyclische en acyclische ketens structuurisomeren verandering van fysische eigenschappen (oplosbaarheid, vluchtigheid en aggregatietoestand) binnen een homologe reeks verband tussen soort binding en eigenschappen van koolwaterstoffen naamvorming van eenvoudige koolwaterstoffen verband tussen fysische eigenschappen en het apolaire karakter van koolwaterstoffen 3

4 monofunctionele koolwaterstoffen, functionele groepen functionele groepen van de monofunctionele koolwaterstoffen verband tussen de eigenschap van de monofunctionele verbinding enerzijds en zijn functionele groep en C-keten anderzijds naamvorming van monofunctionele koolwaterstoffen begrippen: polyfunctionele vebindingsklassen, hydroxycarbonzuren (melkzuur en citroenzuur), aminozuren, gluciden (sachariden), lipiden, proteïnen functionele groepen, hydroxycarbonzuren (melkzuur en citroenzuur), aminozuren, glucose, fructose, sacharose, lactose, zetmeel, glycogeen, cellulose, lipiden, verzadigde en onverzadigde lipiden, enkelvoudige en samengestelde vetten, fosfolipiden, triglyceriden, cerebrosiden (glycolipiden), steroïden met hormonen eiwitten, soorten eiwitstructuren verband tussen structuur van de stoffen (functionele groepen) uit kolom 1 en hun eigenschappen algemene structuurformule van de stoffen in kolom 1 (behalve die van ctiroenzuur en melkzuur) kunnen tekenen begrip iso-elektrisch punt, amfoteer karakter van aminozuren, soorten eiwitstructuren, enzymen als eiwitten grafisch het iso-elektrische punt grafisch de invloed van temperatuur en ph op enzymwerking amfoteer karakter van aminozuren chemie van de lactaattesten bufferende werking van eiwitten begrippen: verzadigde en onverzadigde lipiden, enkelvoudige en samengestelde vetten, fosfolipiden, triglyceriden, cerebrosiden (glycolipiden), steroïden met hormonen invloed van temperatuur en ph op enzymwerking oplosbaarheid van lipiden in polaire en apolaire solventen begrippen mono-, di- en polysachariden (glucose, fructose, sacharose, lactose, zetmeel, glycogeen, cellulose) 4

5 begrip polymeren indeling polymeren (op basis van graad van vernetting): thermoplasten, thermoharders, elastomeren nut van composieten begrippen polymeermatrixcomposieten, glas- en koolstofvezels polymerisatiereactie, polycondensatie (eenvoudige reacties of schematische voorstellingen) verbetering van sportmateriaal (materiaaleigenschappen) door sterke vezels en composieten stofomzettingen: reacties in de koolstofchemie begrippen: substitutie, additie, eliminatie, polymerisatie, verbranding, polycondensatie substitutie, additie, eliminatie, polymerisatie, verbranding, polycondensatie op eenvoudige reacties of schematische voorstellingen reducerend vermogen van aldehyden, glucose volgende reacties kunnen schrijven: polycondensatie, hydrolyse, vorming en afbraak van eiwitten, vetten en gluciden 5

6 verzorging in de sport welke werkzame stoffen in massageproducten en pijnstillers aanwezig zijn+ de manier waarop ze werken (algemeen) (zie tweede kolom) indeling van werkzame stoffen op basis van hoofdwerking en bijwerking functionele groepen van onderstaande werkstoffen in massageproducten D-panthenol (C9H19NO4) menthol (C10H20O) propanol 1,2-propaandiol kamfer (C10H16O) propylhydroxybenzoaat (C10H12O3) minerale oliën, parfums in pijnstillers kamfer fenylglycol ammoniumnitraat chlooralkanen menthol methylsalicylaat etherische oliën verboden werkstoffen (doping) stimulantia (amphetamine, caffeine, ephedrine) narcoticia (codeine, morfine, methadone) anabole steroïden (testosteron) bètablokkers diuretica relatie tussen dosis en werking van de werkzame stoffen relatie tussen doping en werkzame stoffen indeling van werkzame stoffen op basis van hoofdwerking en bijwerking 6

7 LEERMIDDELEN De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking. Je kan ze kopen in een (online) boekhandel of ontlenen en raadplegen in een bibliotheek. De bibliotheken van de lerarenopleiding aan de universiteit of de hogeschool bieden heel wat leermiddelen aan in hun collectie. Aangezien cursussen door het gebruik van audio, video, CD en DVD erg duur geworden zijn, verwijzen we verder nog naar websites waar je, vaak gratis, studie- en oefenmateriaal kan vinden. Een aantal websites veranderen echter wel eens van naam en/of worden aangepast. Daarom kunnen wij onmogelijk de juistheid van al deze websites op elk moment garanderen. Als je niet onmiddellijk op de juiste website terechtkomt, kan je die proberen te vinden via een goede zoekmachine, zoals bijv. Google. Hoewel we bij elke nieuwe editie van het examenprogramma deze bibliografie actualiseren, blijft ze een momentopname. Het is dus best mogelijk dat ze op een bepaald ogenblik werken vermeldt die niet meer verkrijgbaar zijn of dat nieuwe werken die reeds op de markt zijn nog niet zijn opgenomen. Bovendien maken we bewust een selectie van leermiddelen die ons op dit ogenblik het meest aangewezen lijken om je voor te bereiden op onze examens. Door een selectie te maken, willen we je helpen om efficiënter je studie aan te pakken. Je kan echter ook andere werken, cursussen of audiovisuele middelen gebruiken bij je voorbereiding op het examen. Probeer in elk geval zoveel mogelijk te oefenen en de taal actief te gebruiken. Niet zozeer het verwerken van een cursus of de zuivere taalkennis zal je helpen om het examen met succes af te leggen maar wel de vaardigheden die je ontwikkelt en de doeltreffendheid waarmee je boodschappen communiceert. Leermiddelen zijn dus enkel een middel om je taalvaardigheid te vergroten en geen doel op zich. Niet de leermiddelen zelf vergroten je slaagkansen maar wel de manier waarop je ze verwerkt hebt. Handboeken kunnen houvast bieden door hun didactische opbouw en samenhang en zorgen voor een afwisseling in thema s waarbij je verschillende vaardigheden ontwikkelt. Bovendien wijden handboeken meestal een apart deel aan het inoefenen van grammatica en woordenschat in functie van de communicatieve opdrachten die ze aanbieden. Deze elementen zorgen ervoor dat je het gevoel krijgt je zelfstudie beter te kunnen plannen en concreter te kunnen opvolgen. Daarom vind je in dit deel van de bibliografie enkele handboeken die je voldoende ondersteuning bieden om zelfstandig de leerstof van het handboek te verwerken dankzij de elektronische hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld autocorrectieve oefeningen die de uitgever aanbiedt bij het handboek. Uitgeverij Contactgegevens van de klantendienst website Uitgeverij De Boeck Uitgeverij Pelckmans Uitgeverij Van In Uitgeverij Plantyn 03 / bestellingen@uitgeverijdeboeck.be 03 / uitgeverij@pelckmans.be 03 / uitgeverij@vanin.be 015 / Gratis hulplijn: klantendienst@plantyn.com

8 OPDRACHTEN, TAKEN, WERKJES, Geen specifieke opdrachten of werkjes. VERLOOP EN EVALUATIE VAN DE EXAMENS Wat breng je mee naar het examen? Wat krijg je op het examen? Op het examen breng je mee: Gepast schrijfgerief, een grafisch rekentoestel is toegestaan. Wat krijg je op het examen? De tabellen bijgevoegd in bijlage Hoe verlopen de examens? Het examen verloopt volledig schriftelijk. De tijdsduur bedraagt maximaal 2h30min Het gebruik van een eigen grafisch rekentoestel is toegelaten. Het examen kan bestaan uit theorie, (half)open en gesloten vragen, interpretatie van afbeeldingen, teksten en tabellen, vraagstukken, toepassingen in andere contexten, argumenteren, sorteervragen, juist onjuist vragen en meerkeuzevragen (eventueel gebruik van giscorrectie wordt duidelijk vermeld ). Hoe word je geëvalueerd? Het vak Toegepaste Chemie maakt samen met de vakken Toegepaste Biologie en Toegepaste Fysica deel uit van het vak Toegepaste Natuurwetenschappen. Het vak Toegepaste Chemie telt voor 33 % mee in het eindtotaal van het vak Toegepaste Natuurwetenschappen. Je bent geslaagd voor het vak Toegepaste Natuurwetenschappen indien je voor dit vak in totaal 50% behaalt. 8

9 BIJLAGE Determinatietabel van de organische stofklassen stofklassen algemene Formule naam R-H R-CH=CH-R R-C C-R R-OH R-X R-NH2 R-CHO R-CO-R R-COOH R-COO-R R-CO-NH2 R-O-R alkanen alkenen alkynen alcoholen (alkanolen) halogeniden (halogeenalkanen) aminen (alkaanaminen) aldehyden (alkanalen) ketonen (alkanonen) carbonzuren (alkaanzuren) esters (alkylalkanoaten) amiden (alkaanamiden) ethers (alkoxyalkanen) 9

10 2. Periodiek systeem van de elementen 10