VAKFICHE EXAMENCOMMISSIE SECUNDAIR ONDERWIJS

Transcriptie

1 VAKFICHE EXAMENCOMMISSIE SECUNDAIR ONDERWIJS VAK: SOCIAAL EN FISCAAL RECHT Dit is een vakfiche sociaal en fiscaal recht voor 3de graad bso kantoor/kantooradministratie en gegevensbeheer. Let op: de inhoud van een vakfiche wordt jaarlijks aangepast. Deze vakfiche is geldig van: 1 januari 2015 tot en met 31 december 2015 LEERDOELEN Onder sociaal recht worden het arbeidsrecht en het sociaal zekerheidsrecht behandeld. In het arbeidsrecht worden de verhoudingen tussen de werkgevers en de werknemers geregeld. Hiervoor werden diverse overlegorganen in het leven geroepen. In het sociaal zekerheidsrecht worden de rechten en verplichtingen geregeld van al degenen die een rol hebben met betrekking tot sociale zekerheid: werkgevers, werknemers, werklozen, arbeidsongeschikten, ouderen en zelfstandigen. Het onderdeel fiscaal recht behandelt alleen de personenbelasting. Van de kandidaat wordt verwacht dat hij de voornaamste begrippen en het systeem met betrekking tot de personenbelasting kent. 1

2 LEERINHOUDEN Leerinhouden Wat je moet kennen, kunnen, weten in verband met de leerinhouden: Deel 1: Sociaal recht 1 Arbeidsrecht 1.1 De vakorganisaties voor werknemers en werkgevers 1.2 Instellingen voor sociaal overleg 1.3 De collectieve arbeidsovereenkomst het begrip vakorganisatie omschrijven; de vakorganisaties voor werknemers en voor werkgevers bespreken; de instellingen voor sociaal overleg (ondernemingsraad, paritair comité en Nationale Arbeidsraad) bespreken; het begrip collectieve arbeidsovereenkomst omschrijven; het toepassingsgebied van de diverse cao's bespreken; 1.4 Het begrip arbeidsovereenkomst het begrip arbeidsovereenkomst omschrijven; 1.5 De soorten arbeidsovereenkomsten 1.6 Schorsing van de arbeidsovereenkomst 1.7 Einde van de arbeidsovereenkomst (wijzigingen vanaf 1 januari 2014: zie achtereen onder websites) de soorten arbeidsovereenkomsten (op basis van het verrichte werk, de duur van de overeenkomst en de omvang van de arbeidsprestaties) herkennen in een gegeven voorbeeldsituatie; de kenmerken van deze arbeidsovereenkomsten beschrijven; het begrip schorsing van de arbeidsovereenkomst omschrijven; de mogelijke oorzaken van schorsing herkennen in een voorbeeldsituatie en omschrijven: - overmacht - ziekte en ongeval - arbeidsongeval en beroepsziekte - de onvolledige arbeidsdag - jaarlijkse vakantie - moederschapsverlof (en borstvoedingsverlof) - geboorteverlof - adoptieverlof - verlof om dwingende reden - kort verzuim (of klein verlet) - tijdskrediet; de mogelijke wijzen waarop een arbeidsovereenkomst beëindigd kan worden, herkennen in een voorbeeldsituatie en bespreken: - verloop van de termijn van de 2

3 Leerinhouden Wat je moet kennen, kunnen, weten in verband met de leerinhouden: arbeidsovereenkomst - voltooiing van het werk waarvoor een arbeidsovereenkomst werd afgesloten; - wederzijdse toestemming, - eenzijdige opzegging bij overeenkomsten voor onbepaalde duur - overlijden van de werknemer - om dringende reden - door overmacht; 2 Sociaal zekerheidsrecht 2.1 Doel van de sociale zekerheid het doel van de sociale zekerheid omschrijven; 2.2 Organisatie van de sociale zekerheid 2.3 De gezinsbijslagen 2.4 De werkloosheidsverzekering uitleggen wie geheel of gedeeltelijk onderworpen is aan de sociale zekerheid; de kenmerken van de sociale verzekeringen opsommen en bespreken; de structuur en organisatie van de RSZ schematisch weergeven; de correcte benamingen van de RSZ-instellingen invullen in een structuurschema; aan de hand van het structuurschema uitleggen dat de RSZ tegelijk een centraliserende en herverdelende werking heeft; uitleggen hoe (met welke middelen) de financiering van de RSZ gebeurt; omschrijven wie recht kan hebben op gezinsbijslagen (kinderbijslag, kraamgeld en adoptiepremie); de organisatie van de kinderbijslagen uitleggen met behulp van een schema; het bedrag van de kinderbijslag, het kraamgeld en de adoptiepremie berekenen in een toepassing (bedragen worden gegeven); het doel van de werkloosheidsverzekering uitleggen; de organisatie van de werkloosheidsverzekering uitleggen met behulp van een schema; uitleggen op welke wijze de VDAB probeert de werkloosheid te voorkomen; de werkloosheidsuitkering berekenen aan de hand van tabellen die je krijgt; 2.5 De ziekteverzekering de organisatie van de ziekteverzekering uitleggen met behulp van een schema; de voorwaarden waaraan voldaan moet zijn om recht 3

4 Leerinhouden Wat je moet kennen, kunnen, weten in verband met de leerinhouden: te hebben op ziekte-uitkering opsommen en toelichten; de sector gezondheidszorgen bespreken, in het bijzonder: - welke vergoedingen voor gezondheidszorgen - de medische maximumfactuur - moederschapsuitkering - uitkering voor geboorte- en adoptieverlof - vergoeding voor begrafeniskosten; het begrip remgeld uitleggen; het begrip globaal medisch dossier uitleggen; 2.6 De pensioenen 2.7 De arbeidsongevallen de organisatie van het pensioenstelsel uitleggen met behulp van een schema; de voorwaarden om recht te hebben op overlevingspensioen opsommen en bespreken; het begrip arbeidsongeval omschrijven en aan de hand van voorbeelden toelichten; de vergoedingen in geval van een arbeidsongeval bespreken; 2.8 De beroepsziekten het begrip beroepsziekte omschrijven; Deel 2: Fiscaal recht (personenbelasting) 1 Begripsbepaling 1.1 Progressief stijgend aanslagtarief uitleggen wat het progressief stijgend aanslagtarief van de personenbelasting inhoudt; de verschuldigde belasting berekenen aan de hand van een tabel met belastingschijven en -tarieven voor de personenbelasting (die je krijgt); 1.2 Rijksinwoners het begrip Rijksinwoners omschrijven; 1.3 Jaarlijks de begrippen aanslagjaar en inkomstenjaar (belastbaar tijdperk) uitleggen in het kader van het feit dat de personenbelasting een jaarlijks verschuldigde belasting is; het systeem van de voorheffingen verklaren: - onroerende voorheffing - roerende voorheffing - bedrijfsvoorheffing; het systeem van voorafbetalingen bij zelfstandigen bespreken; 4

5 Leerinhouden 1.4 Totaal netto belastbaar inkomen 1.5 Samenlevingsvorm 1.6 Belastingvrije som 1.7 Personen ten laste 2 Het belastingsysteem Wat je moet kennen, kunnen, weten in verband met de leerinhouden: uitleggen waarom zelfstandigen voorafbetalingen op hun personenbelastingen moeten doen; uitleggen dat de personenbelasting verschuldigd is op het totale netto belastbare inkomen; uitleggen hoe het totaal netto belastbaar inkomen is samengesteld; uitleggen dat in de personenbelasting rekening gehouden wordt met de fiscale samenlevingsvorm van de belastingplichtige; uitleggen wat wordt verstaan onder fiscale samenlevingsvorm; uitleggen wat wordt verstaan onder de belastingvrije som; weten welke personen fiscaal ten laste kunnen zijn en welke invloed dit heeft op de personenbelasting; het belastingsysteem uitleggen (inkomstenjaar, aanslagjaar, belastingaangifte, aanslag, chronologisch verloop, ); 3 Vaststelling van het totaal netto belastbaar inkomen 3.1 Inkomsten uit onroerende goederen 3.2 Inkomsten uit roerende goederen 3.3 Beroepsinkomsten uit een situatieschets de diverse soorten inkomsten en hun voorheffingen (onroerende, roerende en bedrijfsvoorheffing) afleiden en toelichten; 3.4 Diverse inkomsten 4 Aftrekbare bestedingen de belangrijkste belastingaftrekken herkennen en uitleggen dat deze recht geven op (verhoogde) belastingvermindering: - aftrek van de enige en eigen woning - bijkomende intrestaftrek - kapitaalaflossingen van hypothecaire leningen aangegaan voor het verwerven of bouwen van een woning - uitkeringen tot onderhoud - uitgaven voor kinderopvang - giften - betalingen voor pensioensparen - dienstencheques - energiebesparende uitgaven 5

6 Leerinhouden 5 Verminderingen 6 Huwelijksquotiënt Wat je moet kennen, kunnen, weten in verband met de leerinhouden: -..; de belangrijkste belastingverminderingen (op de onroerende voorheffing) bespreken: - vermindering voor bescheiden woning - vermindering voor kinderen - vermindering voor gehandicapte personen - vermindering voor energiezuinige gebouwen; het stelsel van het huwelijksquotiënt verklaren; uitleggen waarom het stelsel van het huwelijksquotiënt gezinsvriendelijk is; aan de hand van een eenvoudig cijfervoorbeeld het systeem van het huwelijksquotiënt toepassen; OPMERKINGEN: Met betrekking tot Sociaal recht: Voor de berekening van uitkeringen zoals werkloosheidsuitkering, gezinsbijslagen en dergelijke bekom je natuurlijk tabellen met basisbedragen, minimum- en maximumgrenzen. Dergelijke getallen hoef je niet van buiten te kennen aangezien deze aangepast worden aan de index. Je moet ze wel kunnen lezen en gebruiken in toepassingen. De wet van 26 december 2013 betreffende de invoering van een eenheidsstatuut tussen arbeiders en bedienden inzake de opzeggingstermijnen en de carensdag en begeleidende maatregelen is verschenen in het Belgisch Staatsblad op 31 december 2013 (BS Ed.3). De wet is in werking getreden op 1 januari De wet is onmiddellijk van toepassing, wat betekent dat zij, in principe, van toepassing is op lopende arbeidsovereenkomsten. Gezien de handboeken nog niet helemaal up to date zijn, verwijzen we naar de website van de Federale Overheid ( Met betrekking tot Fiscaal recht: Dezelfde opmerking geldt voor bedragen zoals belastingvrije som, belastingschalen en dergelijke bij fiscale wetgeving. Ook hier moet je de getallen niet van buiten kennen maar wel kunnen gebruiken in toepassingen en dergelijke. Wat betreft het onderdeel fiscale wetgeving worden de leerinhouden en de bijhorende doelstellingen vrij algemeen gehouden omdat deze materie elk jaar kan wijzigen. De materie die overhoord wordt is steeds de meest recente. Cijfermateriaal wordt steeds bijgevoegd indien nodig. 6

7 LEERMIDDELEN De Examencommissie stelt zelf geen leermiddelen ter beschikking. Je kan ze kopen in een (online of tweedehands-) boekhandel of ontlenen en raadplegen in een bibliotheek. De bibliotheken van de lerarenopleiding aan de universiteit of de hogeschool bieden heel wat leermiddelen aan in hun collectie. Aangezien cursussen door het gebruik van audio, video, CD en DVD erg duur geworden zijn, verwijzen we verder nog naar websites waar je, vaak gratis, studieen oefenmateriaal kan vinden. Een aantal websites veranderen echter wel eens van naam en/of worden aangepast. Daarom kunnen wij onmogelijk de juistheid van al deze websites op elk moment garanderen. Als je niet onmiddellijk op de juiste website terechtkomt, kan je die proberen te vinden via een goede zoekmachine, zoals Google. Raadpleeg indien van toepassing ook de websites bij cursussen. Hoewel we bij elke nieuwe editie van het examenprogramma deze bibliografie actualiseren, blijft ze een momentopname. Het is dus best mogelijk dat ze op een bepaald ogenblik werken vermeldt die niet meer verkrijgbaar zijn of dat nieuwe werken die reeds op de markt zijn nog niet zijn opgenomen. Bij het opstellen van de examens vertrekken we vanuit de vakfiche. Gebruik bij het studeren steeds de vakfiche als leidraad voor wat je moet kennen en kunnen. HANDBOEKEN Handboeken kunnen houvast bieden door hun didactische opbouw en samenhang. Kies bij voorkeur niet voor invulboeken maar voor boeken met duidelijke samenvattingen en aparte oefeningen. Daarom vind je in dit deel van de bibliografie enkele handboeken die je voldoende ondersteuning bieden om zelfstandig de leerstof van het handboek te verwerken dankzij de elektronische hulpmiddelen zoals auto-correctieve oefeningen die de uitgever aanbiedt bij het handboek. Vind je bepaalde leerstof niet in één van de opgegeven hand- of werkboeken, dan zoek je deze natuurlijk ergens anders op. titel uitgeverij website contactgegevens van de klantendienst Wetgeving - Sociaal en fiscaal recht (*) Praktisch Sociaal recht (**) De Boeck m/ k.be/ KLANTENDIENST: tel.: fax: bestellingen@deboeck.com Praktisch Fiscaal recht (**) Noot: (*) De handboeken van Recht voor het secundair onderwijs worden niet meer bijgewerkt (vanwege wijziging in de leerplannen) en zijn soms zelfs uitgeput. Je kan die handboeken nog wel gebruiken maar wees kritisch en controleer of de informatie nog helemaal juist is. (**) Je kan wel up to date informatie vinden in de handboeken van Recht voor het hoger onderwijs. Deze boeken zijn uiteraard veel uitgebreider dan die van het secundair onderwijs. 7

8 WEBSITES website neming/oprichting/structuur/statut_social_travailleurs_in dependants/ inhoud website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg website van de Federale Overheid Economie, K.M.O., Middenstand en Energie website van de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding Belastingportaal Vlaanderen 8

9 VERLOOP EN EVALUATIE VAN DE EXAMENS Welke soorten vragen moet je oplossen? gesloten vragen Bij gesloten vragen formuleer je zelf geen antwoord. Je kiest een antwoord uit een aantal mogelijkheden of combineert gegeven elementen om een antwoord samen te stellen. De meest voorkomende soorten gesloten vragen in onze examens zijn meerkeuzevragen, combinatievragen en ordeningsvragen. Open vragen zijn vragen waarop je het antwoord zelf formuleert. Dat antwoord kan erg kort zijn maar ook vrij lang. Voor de meerkeuzevragen moet je de juiste mogelijkheid kiezen om de vraag te beantwoorden of een zin aan te vullen. Je krijgt daarvoor telkens drie of vier mogelijkheden. Er is altijd maar één juist antwoord. open vragen Een combinatievraag is een vraag waarbij je de juiste combinatie maakt tussen twee of meer groepen elementen. Bij ordeningsvragen moet je elementen in een chronologische of andere logische volgorde zetten. Naast deze indeling in gesloten en open vragen zijn ook combinaties en variaties van vraagvormen mogelijk: vragen over interpretatie en aanvullen van schema s, afbeeldingen, tabellen, grafieken, invulvragen, juist onjuist vragen,. 9

10 Wat breng je mee naar de examens? Wat krijg je op het examen? OP HET EXAMEN BRENG JE MEE: Een blauwe of zwarte balpen, een lat, eventueel corrector. Je gebruikt enkel je eigen schrijfgerief. JE KRIJGT OP HET EXAMEN: een rekenmachine van de examencommissie Examenvorm? schriftelijk examen Hoe verlopen de examens? Het examen duurt 2 uur. Om je schriftelijk examen te kunnen beoordelen moet je handschrift goed leesbaar zijn. Als dat niet het geval is, kunnen we je opdracht(en) niet correct beoordelen. Puntenverdeling? Het examen staat op 100 punten. 10