LANDSEXAMEN HAVO

Transcriptie

1 Examenprogramma BIOLOGIE H.A.V.O. LANDSEXAMEN HAVO Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het commissie-examen. Het centraal examen wordt afgenomen in één zitting van 3½ klokuren. Het commissie-examen wordt mondeling afgenomen. Dit mondeling gedeelte duurt ½ uur. 2 Het examenprogramma Het examenprogramma voor het centraal examen en het commissie-examen Biologie bestaat uit de volgende (sub)domeinen: Examenprogramma Biologie Havo Domeinen Subdomeinen en eindtermen Centraal examen Commissieexamen A Vaardigheden Algemene vaardigheden A1: Informatievaardigheden gebruiken x x A2: Communiceren x x A3: Reflecteren op leren x x A4: Studie en beroep x x Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden A5: Onderzoeken x x A6: Ontwerpen x x A7: Modelvorming x x A8: Natuurwetenschappelijk instrumentarium x x A9: Waarderen en oordelen x x Biologie specifieke vaardigheden A10: Beleven x x A11: Vorm-functie-denken x x A12: Ecologisch denken x x A13: Evolutionair denken x x A14: Systeemdenken x x A15: Contexten x x A16: Kennisontwikkeling en toepassing x x B Zelfregulatie B1: Eiwitsynthese x B2: Stofwisseling van de cel x x B3: Stofwisseling van het organisme x x B4: Zelfregulatie van het organisme x x B5: Afweer van het organisme x x B6: Beweging van het organisme x B7: Waarneming door het organisme x x B8: Regulatie van ecosystemen x x C Zelforganisatie C1: Zelforganisatie van cellen x x C2: Zelforganisatie van het organisme x C3: Zelforganisatie van ecosystemen x D Interactie D1: Moleculaire interactie x D2: Gedrag en interactie x D3: Seksualiteit x D4: Interactie in ecosystemen x x

2 Examenprogramma Biologie Havo Domeinen Subdomeinen en eindtermen Centraal examen Commissieexamen E Reproductie E1: DNA-replicatie x E2: Levenscyclus van de cel x E3: Voortplanting van het organisme x E4: Erfelijke eigenschap x x F Evolutie F1: Selectie x x F2: Soortvorming x x F3: Biodiversiteit x 3 Het centraal examen Biologie Het centraal examen heeft betrekking op de subdomeinen A (A1 t/m A16), B (B2 t/m B5, B7 en B8), C (C1), D (D4), E (E4), F (F1 en F2). 4 Het commissie-examen mondeling gedeelte Biologie Het commissie-examen mondeling gedeelte heeft betrekking op de eindtermen van de (sub)domeinen A (A1 t/m A16), B (B1 t/m B8), C (C1 t/m C3), D (D1 t/m D4) en E (E1 t/m E4) en F (F1 t/m F3). 5 De leerstofomschrijving De te bestuderen leerstof omvat de methode Biologie voor jou Havo deel 4a, 4b, 5a en 5b, 5e editie: - Boek Biologie voor jou Havo 4a, 5e editie (ISBN ) Thema 1: Inleiding in de Biologie Thema 2: Cellen Thema 3: Voortplanting Thema 4: Erfelijkheid - Boek Biologie voor jou Havo 4b, 5e editie (ISBN ) Thema 5: Evolutie Thema 6: Regeling en waarneming Thema 7: Ecologie Thema 8: Gedrag - Boek Biologie voor jou Havo 5a, 5e editie (ISBN ) Thema 1: Stofwisseling Thema 2: DNA Thema 3: Mens en milieu - Boek Biologie voor jou Havo 5b, 5e editie (ISBN ) Thema 5: Voeding Thema 6: Transport Thema 7: Gaswisseling en uitscheiding Thema 8: Bescherming en evenwicht - BINAS voor havo/vwo 6 e druk (ISBN ) of ScienceData (ISBN ) - Examenvoorbereiding:

3 Examenbundel havo biologie (ISBN ) Samengevat havo biologie (ISBN ) <kies> in hoek links boven op het beeldscherm jaar bv <kies> havo, exacte vakken, Biologie <kijk> onder het kopje Examendocumenten 1 e en 2 e tijdvak Alle documenten van het betreffende examen, zoals opgaven, bijlagen, (eventuele aanvulling op) correctievoorschrift, omzettingstabel normering en eventuele errata, staan onder elkaar in een rij aangegeven. <kies> 1 e of 2 e tijdvak. Bv. 1 e tijdvak <klik> op aangegeven datum boven het document dat u wilt raadplegen. Bv. 15 mei 2017 Opgaven <klik> op Cito - Home <zoek> het kopje Onderwijs <klik> op Voortgezet Onderwijs <kies> Centrale examens <kies> Schriftelijke examens havo/vwo <klik> op Jaar bv. Examens 2017 <kies> Schooltype bv. Havo 1 e tijdvak of Havo 2 e tijdvak <bekijk> het tabel en zoek Examen Biologie <klik> op de figuur onder Opg(ave) behorende bij het Examen Biologie Voor het correctievoorschrift <klik> op de figuur onder CV (correctievoorschrift) behorende bij het examen Biologie. Voor normering <kies> na Schriftelijke examens havo/vwo Normering, bv. normering 2017 <kies> voor Havo 1 e tijdvak of Havo 2 e tijdvak afhankelijk van het gekozen examen en <klik> op het nummer dat staat aangegeven voor de vaknaam. Bv. HAVO Biologie. 6 Toegestane hulpmiddelen tijdens het centraal examen - Sinds het schooljaar is met de invoering van het nieuwe examenprogramma biologie voor havo Biodata 2 de druk of BINAS 5 de druk niet meer toegestaan bij het centraal examen biologie. - Geen GRM (Grafische Rekenmachine) toegestaan. Wel kan een gewone rekenmachine worden gebruikt. - BINAS 6e druk (zie bijlage 1 errata BINAS voor havo/vwo 6 e druk) of ScienceData. - Woordenboek (voor specificatie zie rooster centraal schriftelijke examens Havo 2018). 7 Meer informatie Voor meer informatie over het examenprogramma, de domeinen/subdomeinen en de eindtermen wordt verwezen naar op internet. 1. <kies> Havo (bovenaan) 2. <kies> Exacte vakken 3. <kies> Biologie 4. <kies> Syllabus 2018 Biologie Havo

4 Bijlage 1 Errata BINAS voor havo/vwo 6 e druk (ISBN ) Ondanks een zorgvuldige ontwikkeling en uitgebreide controle staan in sommige oplages van de 6 de editie van de BINAS voor havo/vwo, toch een aantal fouten. Ter correctie wordt een overzicht van de geconstateerde fouten gegeven. Bekijk de 3 volgende bladzijdes. De errata op de 6 de editie van BINAS voor havo/vwo is digitaal te vinden op onderstaande link: as+6e+ed pdf?mod=ajperes Errata ScienceData (ISBN ) Voor eventuele errata in ScienceData kunt u de website van uitgeverij Walvaboek raadplegen op

5

6

7

8 Bijlage 2 Vereiste (voor)kennis van scheikunde en natuurkunde Hieronder wordt aangegeven wat bekend verondersteld wordt uit andere vakken, te weten de scheikunde en de natuurkunde¹. Deze nevenkennis kan leerstof uit de onderbouw of uit de bovenbouw betreffen. Het gaat dan om onderdelen die nodig kunnen zijn bij de bevraging van het CE-deel van het examenprogramma, maar die niet expliciet in de specificaties in de syllabus vermeld worden. Deze nevenkennis kan dan ook altijd aan de specificaties gerelateerd worden. Scheikunde Begrippen: - atoom, molecuul, ion - molecuulformule, structuurformule - reactievergelijking, evenwichtsreacties, katalysator - water- of vetoplosbaar - zuren en basen, ph, indicatoren - aminozuren, eiwitten - vetten, glycerol, (on)verzadigde vetzuren - koolhydraten: mono-, di- en polysachariden - methaan, alcohol (ethanol) Namen en formules van de volgende stoffen: ammoniak, calcium, ijzer, kalium, koolstofdioxide, magnesium, natriumchloride, stikstof en water; Grootheden en eenheden: concentratie (mol/l of g/l), massapercentage, volumepercentage, ppm. Natuurkunde Begrippen: - massa, dichtheid, gewicht - vaste, vloeibare en gasvormige fase - snelheden, frequenties - vormen van energie - (radioactieve) isotopen, halveringstijd - elektromagnetisch spectrum ¹ Kandidaten die geen scheikunde en/of natuurkunde volgen, missen bepaalde kennis van deze vakken die bekend verondersteld wordt bij het volgen van het biologieprogramma.