SCHEIKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V

Transcriptie

1 SCHEIKUNDE HAVO VAKINFORMATIE STAATSEAMEN 2018 V

2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de staatsexamens voortgezet onderwijs en draagt zorg voor de kwaliteit en het niveau van de examens. De Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO) is belast met de praktische uitvoering en organisatie van de staatsexamens. Met vragen over deze vakinformatie kunt u contact opnemen met de afdeling Examendiensten van DUO: (050) of staatsexamens@duo.nl. pagina 2 van 15

3 Inhoud 1 Kernpunten 4 2 Centraal examen 4 3 College-examen 4 4 Schema examenstof 6 Bijlage 1 Beschrijving examenstof 7 Bijlage 2 Hulpmiddelen 12 Bijlage 3 Tips 13 pagina 3 van 15

4 top 1 Kernpunten Het examen scheikunde bestaat uit een schriftelijk centraal examen en een mondeling college-examen. De kandidaat heeft een Binas (6 e editie) of ScienceData en een gewone rekenmachine nodig, die hij zelf moet meebrengen. Tips voor dit examen staan in de bijlage. De berekening van het eindcijfer staat in een overzicht. 2 Centraal examen Het centraal examen bestaat uit een schriftelijk examen. Voorbeelden van examens zijn o.a. te vinden op Overzicht centraal examen wat toetsing van alle domeinen, met uitzondering van enkele onderwerpen, zoals aangegeven in: 4 Schema examenstof hulpmiddelen tijdsduur cijfer basispakket hulpmiddelen en woordenboek Binas (6 e editie) of ScienceData 180 minuten A Meer informatie over de stof staat in de Beschrijving examenstof. 3 College-examen Het mondeling examen betreft de volledige examenstof (zie: het Schema examenstof en de Beschrijving examenstof). In totaal duurt het examen 40 minuten. Hieraan voorafgaand krijgt de kandidaat gedurende 20 minuten de tijd om zich voor te bereiden aan de hand van een casus die hij in het voorbereidingslokaal ontvangt. De casus is een artikel dat gaat over bijvoorbeeld: toepassingen van de natuurwetenschappen, maatschappelijke effecten van natuurwetenschappelijke toepassingen en technische toepassingen. Bij het mondeling examen wordt aandacht besteed aan: - bespreking van de vraagstukken die aan de orde zijn gesteld bij de casus in de voorbereidingstijd - beantwoorden van vragen en oplossen van vraagstukken pagina 4 van 15

5 - informatievaardigheden, waarbij gebruik wordt gemaakt van technisch-instrumentele vaardigheden Er zijn tijdens het examen geen proefopstellingen aanwezig. De kandidaat moet uit kunnen leggen hoe proeven verlopen. Voor dit onderdeel wordt geen afzonderlijk deelcijfer gegeven. De beoordeling hiervan is onderdeel van het beoordelen van de kennis van de domeinen. Overzicht college-examen wat voorbereiding mondeling examen hoe bestuderen van de casus in het voorbereidingslokaal bespreking vraagstukken naar aanleiding van de casus beantwoorden van vragen en oplossen van vraagstukken over de domeinen van het collegeexamen hulpmiddelen basispakket hulpmiddelen en woordenboek Binas (6 e editie) of ScienceData basispakket hulpmiddelen Binas (6 e editie) of ScienceData basispakket hulpmiddelen Binas (6 e editie) of ScienceData tijdsduur 20 minuten ca. 10 minuten ca. 30 minuten cijfer deelcijfer a deelcijfer b Overzicht berekening eindcijfer wat wegingsfactor cijfer (afgerond op één decimaal) eindcijfer (afgerond op een geheel getal) centraal examen 1 A college-examen - deelcijfer a 0,2 - deelcijfer b 0,8 B (A + B) gedeeld door 2 terug naar top pagina 5 van 15

6 4 Schema examenstof Scheikunde havo centraal collegeexamen examen Domein A. Vaardigheden Informatievaardigheden gebruiken Communiceren Reflecteren op leren Studie en beroep * Onderzoeken Ontwerpen Modelvorming Natuurwetenschappelijk instrumentarium Waarderen en oordelen Toepassen van chemische concepten Redeneren in termen van context-concept Redeneren in termen van structuureigenschappen Redeneren over systemen, verandering en energie Redeneren in termen van duurzaamheid Redeneren over ontwikkelen van chemische kennis Domein B. Kennis van stoffen en materialen Domein C. Kennis van chemische processen en kringlopen Domein D. Innovatieve ontwikkelingen in de chemie Domein E. Innovatieve ontwikkelingen in de chemie Domein F. Processen in de chemische industrie Domein G. Maatschappij en chemische technologie Deeltjesmodellen Eigenschappen en modellen Bindingen en eigenschappen Bindingen, structuren en eigenschappen Macroscopische eigenschappen Chemische processen Chemisch rekenen Energieberekeningen Chemisch evenwicht Technologische aspecten Reactiekinetiek Behoudswetten en kringlopen Classificatie van reacties Chemische vakmethodes Veiligheid Chemische procesontwerpen Molecular modelling Kenmerken van innovatieve processen Duurzaamheid Innovatieve processen Industriële processen Procestechnologie en duurzaamheid Energieomzettingen Risico en veiligheid Kwaliteit en gezondheid Chemie van het leven Milieueisen Duurzame chemische technologie Groene chemie Ketenanalyse Hierna volgt een beschrijving van de examenstof. Bij het bestuderen van de examenstof is het raadzaam gebruik te maken van een lesmethode of examenkatern. terug naar top pagina 6 van 15

7 Bijlage 1 Beschrijving examenstof Domein A: Vaardigheden Algemene vaardigheden Informatievaardigheden gebruiken 1. De kandidaat kan doelgericht informatie zoeken, beoordelen, selecteren en verwerken. Communiceren 2. De kandidaat kan adequaat schriftelijk, mondeling en digitaal in het publieke domein communiceren over onderwerpen uit het desbetreffende vakgebied. Reflecteren op leren 3. De kandidaat kan bij het verwerven van vakkennis en vakvaardigheden reflecteren op eigen belangstelling, motivatie en leerproces. Studie en beroep 4. De kandidaat kan aangeven op welke wijze natuurwetenschappelijke kennis in studie en beroep wordt gebruikt en kan mede op basis daarvan zijn belangstelling voor studies en beroepen onder woorden brengen. Natuurwetenschappelijke, wiskundige en technische vaardigheden (bètaprofielniveau) Onderzoeken 5. De kandidaat kan in contexten instructies voor onderzoek op basis van vraagstellingen uitvoeren en conclusies trekken uit de onderzoeksresultaten.de kandidaat maakt daarbij gebruik van consistente redeneringen en relevante rekenkundige en wiskundige vaardigheden. Ontwerpen 6. De kandidaat kan in contexten op basis van een gesteld probleem een technisch ontwerp voorbereiden, uitvoeren, testen en evalueren en daarbij relevante begrippen, theorie en vaardigheden en valide en consistente redeneringen hanteren. Modelvorming 7. De kandidaat kan in contexten een probleem analyseren, een adequaat model selecteren, en modeluitkomsten genereren en interpreteren. De kandidaat maakt daarbij gebruik van consistente redeneringen en relevante rekenkundige en wiskundige vaardigheden. Natuurwetenschappelijk instrumentarium 8. De kandidaat kan in contexten een voor de natuurwetenschappen relevant instrumentarium hanteren, waar nodig met aandacht voor risico s en veiligheid; daarbij gaat het om instrumenten voor dataverzameling en -bewerking, vaktaal, vakconventies, symbolen, formuletaal en rekenkundige bewerkingen. pagina 7 van 15

8 Waarderen en oordelen 9. De kandidaat kan in contexten een beargumenteerd oordeel geven over een situatie in de natuur of een technische toepassing, en daarin onderscheid maken tussen wetenschappelijke argumenten, normatieve maatschappelijke overwegingen en persoonlijke opvattingen. Scheikunde - specifieke vaardigheden Toepassen van chemische concepten 10. De kandidaat kan chemische concepten en in de chemie gebruikte fysische en biologische concepten herkennen en met elkaar in verband brengen. Redeneren in termen van context-concept 11. De kandidaat kan in leefwereld-, beroeps- en technologische contexten chemische concepten herkennen en gebruiken en kan op basis daarvan voorspellingen doen, en berekeningen en schattingen maken. Redeneren in termen van structuur-eigenschappen 12. De kandidaat kan macroscopische eigenschappen in relatie brengen met structuren op mesoen microniveau en daarin aspecten van schaal herkennen en kan omgekeerd vanuit structuren voorspellingen doen over macroscopische eigenschappen. Redeneren over systemen, verandering en energie 13. De kandidaat kan chemische processen herkennen in termen van systemen en daarbij kennis van stoffen, deeltjes, reactiviteit en energie gebruiken. Redeneren in termen van duurzaamheid 14. De kandidaat kan in maatschappelijke, beroeps- en technologische contexten aspecten van duurzaamheid aangeven en beschrijven. Redeneren over ontwikkelen van chemische kennis 15. De kandidaat kan in contexten aangeven op welke wijze natuurwetenschappelijke, technologische en chemische kennis wordt ontwikkeld en toegepast. Domein B: Stoffen en materialen in de chemie Deeltjesmodellen 16. De kandidaat kan deeltjesmodellen beschrijven en gebruiken. Eigenschappen en modellen 17. De kandidaat kan macroscopische eigenschappen van een stof of materiaal in relatie brengen met deeltjesmodellen. Bindingen en eigenschappen 18. De kandidaat kan met behulp van kennis van bindingen eigenschappen van stoffen en materialen toelichten en beschrijven. pagina 8 van 15

9 Bindingen, structuren en eigenschappen 19. De kandidaat kan op basis van kennis van structuren en de bindingen in en tussen deeltjes eigenschappen van stoffen en materialen verklaren en omgekeerd vanuit de eigenschappen van stoffen of materialen structuren voorspellen. Macroscopische eigenschappen 20. De kandidaat kan een macroscopische eigenschap relateren aan de structuur van een stof of materiaal. Domein C: Kennis van chemische processen en kringlopen Chemische processen 21. De kandidaat kan chemische reacties en fysische processen beschrijven in termen van vormen en verbreken van (chemische) bindingen. Chemisch rekenen 22. De kandidaat kan met behulp van kennis van chemische reacties en behoudswetten berekeningen maken over een proces. Energieberekeningen 23. De kandidaat kan een chemisch proces en de daarbij optredende energieomzetting en energie-uitwisseling beschrijven en met een berekening toelichten. Chemisch evenwicht 24. De kandidaat kan bij experimenten metingen doen aan concentraties en energieuitwisseling en beredeneren of er sprake is van evenwicht en hoe de ligging van het evenwicht kan worden beïnvloed. Technologische aspecten 25. De kandidaat kan in contexten van technologische aard aspecten van schaal, verandering en reactiviteit herkennen en toelichten. Reactiekinetiek 26. De kandidaat kan de reactiesnelheid berekenen uit de concentratieverandering en beredeneren hoe de reactiesnelheid beïnvloed wordt. Behoudswetten en kringlopen 27. De kandidaat kan chemische processen relateren aan behoudswetten en beschrijven in termen van kringlopen. Classificatie van reacties 28. De kandidaat kan eenvoudige reacties classificeren en gebruiken bij het beschrijven van polymerisatiereacties. pagina 9 van 15

10 Domein D: Ontwerpen en experimenten in de chemie Chemische vakmethodes 29. De kandidaat kan met behulp van kennis van stoffen, materialen en chemische processen verklaren waarom bepaalde scheidings- en/of analysemethoden passen in een voorgesteld ontwerp of productieproces. Veiligheid 30. De kandidaat kan stoffen en materialen analyseren en zuiveren en daarbij veilig omgaan met stoffen, materialen en apparatuur. Chemische procesontwerpen 31. De kandidaat kan chemische processen relateren aan de opzet van een ontwerpopdracht of gebruikte technologie. Molecular modelling 32. De kandidaat kan bij een onderzoek- of een ontwerpopdracht elementen van molecular modelling gebruiken. Domein E: Innovatieve ontwikkelingen in de chemie Kenmerken van innovatieve processen 33. De kandidaat kan in innovatieve processen het gebruik van structuureigenschappenrelaties ten minste in de context van materialen, geneesmiddelen of voeding, herkennen en beschrijven. Duurzaamheid 34. De kandidaat kan met behulp van kennis van chemische processen aspecten van duurzaamheid in relatie brengen met ontwikkelingen in de chemie. Innovatieve processen 35. De kandidaat kan met kennis van de chemische industrie ten minste in de context van voedselproductie of materialen een innovatief proces beschrijven. Domein F: Processen in de chemische industrie Industriële processen 36. De kandidaat kan gegeven industriële processen beschrijven in blokschema's, rendementsberekeningen maken, en aangeven hoe aspecten van groene chemie bij het ontwerp van het proces een rol spelen. Procestechnologie en duurzaamheid 37. De kandidaat kan kennis over procestechnologie en reactiekinetiek gebruiken bij redeneringen met betrekking tot duurzaamheid en veiligheid van een proces. pagina 10 van 15

11 Energieomzettingen 38. De kandidaat kan in de context van duurzaamheid beschrijven welke chemische en/of technologische processen worden gebruikt bij energieomzettingen en kan beredeneren hoe duurzaamheid een rol speelt bij energieproductie. Risico en veiligheid 39. De kandidaat kan in een gegeven industrieel proces veiligheidsrisico s benoemen en veiligheidsmaatregelen aangeven. Kwaliteit en gezondheid 40. De kandidaat kan kennis van chemische processen ten minste in de context van voeding of voedselproductie relateren aan uitspraken over kwaliteit en gezondheid. Domein G: Maatschappij en chemische technologie Chemie van het leven 41. De kandidaat kan chemische processen in levende organismen herkennen en beschrijven. Milieueisen 42. De kandidaat kan met behulp van kennis van chemische processen ten minste in de context van voedselproductie of gezondheid uitspraken doen over de kwaliteit van water, lucht, bodem en voedsel. Duurzame chemische technologie 43. De kandidaat kan aangeven hoe grondstoffen voor de chemische industrie worden geproduceerd en kan met behulp van kennis van duurzame principes een relatie leggen tussen de lokale en mondiale kwaliteit van leven en de bijdrage van een bedrijfsproces uit de chemische industrie daaraan. Groene chemie 44. De kandidaat kan bij grootschalige productieprocessen aspecten van duurzaamheid en groene chemie benoemen. Ketenanalyse 45. De kandidaat kan met kennis van chemische processen bij een ketenanalyse van een proces of een product voorstellen voor aanpassing van het proces of product beoordelen. Een uitgebreide beschrijving van de examenstof staat op: - examenblad.nl, scheikunde havo, examenprogramma en syllabus 2018 terug naar top pagina 11 van 15

12 Bijlage 2 Hulpmiddelen Noodzakelijk Binas 6 e editie voor havo/vwo of ScienceData Voor deze boeken zijn errata-bladen uitgegeven. Zie voor errata bij de Binas de site (zoeken op Binas errata ). De errata bij ScienceData staan op de website van Uitgeverij Walvaboek. Het is toegestaan deze fouten in de boeken te verbeteren. Toegestaan De hulpmiddelen hieronder zijn toegestaan bij alle examens. Zij zijn niet alle nodig: Basispakket Het standaard basispakket bij alle centrale examens en college-examens bevat: - schrijfmateriaal - tekenpotlood - blauw en rood kleurpotlood - liniaal met millimeterverdeling - passer - geodriehoek - vlakgum - elektronisch rekenapparaat (niet-grafisch, niet-programmeerbaar) Ook is het toegestaan om hulpmiddelen mee te brengen die geen relatie hebben met de exameneisen maar wel functioneel kunnen zijn, zoals: markeerstift, puntenslijper, leesliniaal (loep). Woordenboek Nederlands-Nederlands (eendelig) óf Nederlands-thuistaal van de kandidaat (eendelig) Een digitaal woordenboek is niet toegestaan. De hulpmiddelen van het basispakket zijn toegestaan bij alle examens. Uitgebreide informatie over hulpmiddelen voor de centrale examens staat in de Regeling toegestane hulpmiddelen. Kies: examenblad.nl, 2018, havo, onderwerpen, hulpmiddelen terug naar top pagina 12 van 15

13 Bijlage 3 Tips Centraal examen geef voldoende toelichting bij de gegeven antwoorden vergeet niet de tussenstappen te vermelden oefen in het werken met Binas of ScienceData examenbundels of oude examens zijn geschikt om ervaring op te doen. Oude centrale examens zijn te vinden op onder andere examenblad.nl Mondeling college-examen Voorbereiden op het mondeling college-examen bekijk de informatiefilm over het mondeling college-examen op de site: duo.nl, staatsexamenkandidaat, Hoe het staatsexamen vo werkt tijdens het mondeling examen kan de gehele examenstof gevraagd worden; bestudeer daarom ook de onderwerpen van het centraal examen het is belangrijk, ook voor het mondeling examen, dat er voldoende geoefend is in het maken van eindexamenopgaven. Op die manier kunnen vragen vlot beantwoord worden oefen in het onder woorden brengen van begrippen besteed voldoende aandacht aan de terminologie die bij het vak hoort maak tijdens het bestuderen van de stof gebruik van het Binas-boek of ScienceData. Het gebruik maken van een alfabetische index werkt sneller dan opzoeken op thema voorin het boek zorg voor voldoende oefening voor het opzoeken van formules en gegevens in het Binasboek of ScienceData; het kost vaak erg veel kostbare tijd in het examen in de syllabus op examenblad.nl staat expliciet een aantal keren dat stof uit de onderbouw ook gekend moet worden; dit komt in feite neer op algemene kennis over het onderwerp op het examen scheikunde kunt u zich goed voorbereiden door een lijst te maken met de basisbegrippen zoals structuurformule, verbrandingsreactie, oxidator, zout, metaal of moleculaire stof, etc. Zorg dat u deze dingen in uw eigen woorden kunt uitleggen Casus/voorbereidingsopdracht voorafgaand aan het college-examen maak bij voorbereidingsopdrachten gebruik van het Binas-boek of ScienceData maak bij het voorbereiden van de casus aantekeningen en oefen, na het lezen van de casus, alvast in eigen woorden weer te geven waar de casus over gaat soms staan er onder aan de casus al een paar vragen over de tekst. Wanneer dit zo is, probeer deze dan voor te bereiden, maar maakt u zich geen zorgen als u ze niet helemaal af hebt gekregen tijdens de voorbereidingstijd ook als er geen vragen staan, kunt u de casus al wel vast verder voorbereiden. Bij scheikunde kunt u bijvoorbeeld, wanneer er gesproken wordt over een reactie, de reactievergelijking alvast opschrijven. Of als de naam wordt gegeven van een koolstofverbinding, kunt u de structuurformule tekenen tijdens het mondeling examen dient u in eigen woorden weer te geven waarover de casus gaat. Van belang hierbij zijn kernbegrippen uit de tekst. Hieruit blijkt al in hoeverre de casus begrepen is. Uitgaande van de casus kan er daarna over het onderwerp zelf en andere onderwerpen dieper gevraagd worden. pagina 13 van 15

14 Algemene opmerkingen over het mondeling examen geleerde formules moeten niet alleen benoemd kunnen worden, maar ook worden toegepast het is belangrijk verbanden te kunnen leggen tussen onderdelen van de bestudeerde examenstof hoofdrekenen (en inschatten van de orde van grootte van uitkomsten) is naast het gebruik van de rekenmachine van belang terug naar top pagina 14 van 15

15

16 pagina 16 van 15