Werkpakket 4.1 Evalueren van de 3D modellen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Werkpakket 4.1 Evalueren van de 3D modellen"

Transcriptie

1 KAHO St-Lieven GENT Thomas More Mechelen 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project 3D4SURE Werkpakket 4.1 Evalueren van de 3D modellen Auteurs: Jasper Wisbecq KaHo Sint-Lieven Björn Van Genechten KaHo Sint-Lieven IWT-TETRAproject 3D4SURE 1 24

2 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING VERGELIJKING FOTOGRAMMETRIE EN LASERSCANNING Zandgroeve uit WP Onze-Lieve-Vrouwkerk Alsemberg uit WP INVLOED KALIBRATIE Inleiding Kalibratiemethodes Fotografisch model Self-Calibration Testen CONCLUSIE SELF-CALIBRATION VERSCHIL IN ORIËNTATIE TUSSEN SOFTWARE PAKETTEN INVLOED TEXTUUR OP 3D-EINDRESULTAAT Invloed textuur Entropie-tool Voorbeeld tool BIBLIOGRAFIE APPENDIX IWT-TETRAproject 3D4SURE 2 24

3 1. INLEIDING In het eerste deel van dit rapport wordt de kwaliteit van de bekomen fotogrammetrische 3Dmodellen uit de cases geëvalueerd. Laserscanning heeft zijn waarde al veelvuldig bewezen voor het verzamelen van dense 3D-opmetingen en kan beschouwd worden als referentietechniek. 3D fotogrammetrie is uit economisch oogpunt interessanter, maar zal slechts een valabel alternatief kunnen bieden als het de laserscan data ook nauwkeurig kan benaderen. Daarom werden voor de volumemeting- en erfgoedcase de bekomen fotogrammetrische 3D-modellen vergeleken met die op basis van laserscanning. In de volgende onderdelen van het rapport worden de doelen en resultaten van kleine testen besproken, die als opzet hadden om inzichten te verschaffen in bepaalde factoren die de nauwkeurigheid beïnvloeden. Het gaat hier om de gebruikte kalibratie, verschillen in oriëntatie tussen softwarepakketten en invloed van textuur. IWT-TETRAproject 3D4SURE 3 24

4 2. VERGELIJKING FOTOGRAMMETRIE EN LASERSCANNING Allereerst wordt de kwaliteit van de bekomen fotogrammetrische 3D-modellen vergeleken met die van laserscanning. In CloudCompare kunnen eenvoudig deviaties berekend worden tussen twee meshes en/of puntenwolken. Dit werd zowel voor de zandgroevecase, als voor de Alsemberg erfgoedcase geanalyseerd Zandgroeve uit WP. 2.2 De zandwand werd op het moment van het verzamelen van de foto s ook gescand met de Leica Scanstation 2 pulsscanner. De deviaties tussen de fotogrammetrische puntenwolk uit Photoscan en de mesh op basis van de laserscan werden berekend. Figuur 1: Deviaties zandgroeve (m), interval [-2,2cm] De deviaties tussen de puntenwolk en de mesh zijn overal kleiner dan 1cm (groen/gele kleur). Dit wijst erop dat naar nauwkeurigheid toe de fotogrammetrische opmeting een geldig alternatief kan vormen voor laserscanning. De volgende figuur toont dat de deviaties voor het merendeel van de stukken zelfs kleiner zijn dan 5mm, enkel voor het linkse stuk liggen de deviaties rond 1cm. IWT-TETRAproject 3D4SURE 4 24

5 Figuur 2: Deviaties Zandgroeve detail (m),, interval [-1,1cm] 2.2. Onze-Lieve-Vrouwkerk Alsemberg uit WP. 2.4 De dataset van de Onze-Lieve-Vrouwkerk Alsemberg, bestaande uit de combinatie van terrestrische en (oblieke) UAV-foto s, werd zowel met Agisoft Photoscan als met Pix4Dmapper verwerkt. Terug worden de bekomen 3D-modellen (mesh) vergeleken met een mesh op basis van laserscanning. De zuidgevel werd gescand vanuit 5 stations met een Leica ScanStation2 pulsscanner. De analyse van de deviaties gebeurt voor beide softwarepakketten. De deviaties worden getoond in figuren 3 en 4. Voor de mesh van Photoscan blijken de deviaties te variëren tussen 0 en 2 cm met enkele uitschieters. De rode lijnen op de deviatieplots worden veroorzaakt door schaduw en reflecterende ramen. De deviaties van Pix4Dmapper tonen een minder nauwkeurig resultaat. Alhoewel er terug zones te vinden zijn met een 0-2cm deviatie, zijn er ook wat zones met een deviatie tussen 2-4cm. Voor beide pakketten blijken de resultaten op het dak van de toren slecht, maar dit lijkt logisch gezien de repetitiviteit en de homogene kleur. Het uiterst rechtse deel behoorde niet tot de studie. Figuur 3: Alsemberg deviaties, interval [-4,4cm] IWT-TETRAproject 3D4SURE 5 24

6 Figuur 4: Alsemberg deviaties detail, interval [-4,4cm] 3. INVLOED KALIBRATIE 3.1. Inleiding Om aan 3D-reconstructie te kunnen doen, moet de gebruikte camera gekalibreerd worden. Deze kalibratie beschrijft de manier waarop de beeldpunten worden geprojecteerd op de sensor. De niet metrische camera s die tegenwoordig in de fotogrammetrie veelvuldig worden gebruikt, introduceren aanzienlijke vervormingen in hun afbeeldingen. Na kalibratie kan men deze vervormingen gaan corrigeren. Camerakalibratie heeft een sterke en rechtstreekse invloed op de nauwkeurigheid van de 3D-reconstructie. Er zijn interne en externe kalibratieparameters. De interne parameters beschrijven de projectie van de 3D-scene op de sensor, terwijl de externe parameters de relatie tussen het camera coördinatensysteem en het absolute coördinatensysteem beschrijven. Samen maken ze het mogelijk de posities van de camera tijdens de foto-acquisitie te schatten. De interne parameters vormen de intrinsic calibration matrix, die bestaat uit: Met de focale lengte f opgesplitst in componenten voor de beide assen van de sensor f u en f v, s de skew en (u 0, v 0 ) de locatie van het principale punt op de sensor (snijpunt optische as en sensor). Deze set van parameters wordt aangevuld met distorsieparameters. Er is enerzijds radiale distorsie δ r, waarbij de locatie van een beeldpunt wordt vervormd in functie van zijn afstand tot het principale punt. Deze kan worden beschreven door de 3 parameters k1, k2 en k3. Anderzijds is er tangentiële distorsie δ tu+ en δ tv met parameters p1 en p2, waarbij de vervorming wordt veroorzaakt door de niet-collineariteit van de verschillende lenzen van het lenzenstelsel. IWT-TETRAproject 3D4SURE 6 24

7 Structure-from-motion softwarepakketten, zoals Photoscan en Pix4D, doen aan autokalibratie (of self-calibration). Hierdoor hoeft de gebruiker vooraf zijn camera niet te kalibreren. De kalibratie gebeurt aan de hand van de foto s die dienen voor de 3Dreconstructie. Deze kalibratie, op basis van pixelcorrespondenties, kan de kwaliteit van een degelijke voorafgaande traditionele kalibratie echter niet altijd benaderen. Bijgevolg dient er voorzichtig mee omgesprongen te worden Kalibratiemethodes Wang et al. (2008) splitsen de kalibratiemethodes op in twee soorten. Er zijn enerzijds de traditionele methodes met kalibratieobject en anderzijds de self-calibration methode (zonder kalibratieobject). De nauwkeurigheid van self-calibration is volgens hen vaak ontoereikend. Bij de traditionele methodes kan men gebruik maken van een 3D-object of van een planair object (Figuur 5). Door het vergelijken van de gekende geometrie met de waargenomen foto s van het kalibratieobject kan men de parameters schatten. Hiervoor zijn er verschillende algoritmes beschikbaar (DLT, Tsai, Heikkila, Zhang Zhengyou, ). Een 3D-object geeft nog steeds de beste resultaten, maar een planair object is goedkoper, makkelijker inzetbaar en er gaat ook veel onderzoek naar uit binnen de computervisie. Figuur 5: 3D-object en planair object Remondino & Fraser( 2006) 3.3. Fotografisch model Voor een traditionele kalibratie dienen er meerdere foto s van het kalibratieobject vanuit meerdere standpunten te worden genomen. De manier waarop de foto s worden genomen is zeer belangrijk voor de resultaten. Enkele parameters zijn onderling sterk gecorreleerd. Om de focale lengte goed te kunnen onderscheiden van enkele distorsiecomponenten zijn er foto s vanaf verschillende vizierafstanden nodig. Om radiale en tangentiële componenten te kunnen onderscheiden dient de camera geroteerd te worden. Daarom zijn er ook telkens enkele foto s nodig met de camera geroteerd op +90 en -90. Fraser (2012) geeft aan dat de polynomiale termen van de radiale distorsie slecht IWT-TETRAproject 3D4SURE 7 24

8 kunnen extrapoleren. De distorsie moet dan ook voor de gehele sensor kunnen worden beschreven. Voor goede resultaten dient het kalibratieobject bijgevolg de volledige sensor zo goed mogelijk te bedekken gezien distorsie het opvallendst is aan de randen. Er dient aandacht uit te gaan naar de scherptediepte om het kalibratieobject voldoende scherp in beeld te krijgen. Gezien de korte afstand tussen camera en object (om het object sensor vullend te krijgen), zal men voor de gekozen vaste focale lengte (lens en focus) het diafragma moeten aanpassen. Men dient de focus zoals op het terrein (meestal oneindig) in te stellen Self-Calibration Bij zelf-kalibratie kan men op basis van pixelcorrespondenties tussen foto s de intrinsieke en de distorsieparameters van een bewegende camera schatten. Deze materie wordt behandeld in Fraser (2013). De wiskundige basis van de self-calibration zijn de uitgebouwde collineariteitsvergelijkingen. Deze geven de relatie tussen de pixelcoördinaten (x,y) van een punt op de sensor en de wereldcoördinaten(x,y,z) van het punt in de realiteit. Uitgebouwde collineariteitsvergelijkingen: Met: x p en y p de pixelcoördinaten van het principale punt c de focale lengte Δx en Δy de termen van de totale distorsie (Xc, Yc, Zc) de wereldcoördinaten van het perspectieve centrum Deze vergelijkingen worden voor alle correspondentiepunten uitgeschreven en opgelost in een bundle procedure. Er zijn echter enkele combinaties van bewegingen die geen ondubbelzinnige camerakalibratie toelaten. Deze bewegingen worden degenerate configurations of critical motion sequences genoemd. Sturm (2002) somt de critical motions op die voor problemen zorgen bij de eenduidige bepaling van de focusafstand: 1. Een zuivere translatie van de camera: de optische as blijft evenwijdig tijdens de verplaatsing. 2. Collineaire optische centra: Met andere woorden een zuiver voorwaartse translatie. Een rotatie enkel rond de optische as volstaat niet om dit op te lossen. 3. Verplaatsing langsheen een ellips of een hyperbool Wu bestudeert critical motion sequences voor de bepaling van radiale distorsie. Dit zijn: 1. Zuivere rotatie rond de optische as 2. Zuivere translatie langsheen de optische as 3. Combinatie van beiden IWT-TETRAproject 3D4SURE 8 24

9 3.5. Testen Gezien de groeiende tendens van het gebruik van self-calibration in fotogrammetrie leek het interessant om de resultaten van enkele voorafgaande traditionele kalibraties te vergelijken met de zelf-kalibraties die Photoscan en Pix4D aanbieden. De resultaten worden doorvertaald naar de 3D-nauwkeurigheid van enkele controlepunten. Figuur 6: Protestantse Rabotkerk IWT-TETRAproject 3D4SURE 9 24

10 De testmuur is de voorgevel van de Protestantse Rabotkerk in Gent. Deze gevel is vrij vlak, met een maximaal diepteverschil van 10cm (vier steunberen). Het convergerend fotonetwerk bestond uit 20 foto s, grotendeels op een lijn evenwijdig aan het gevelvlak genomen (8m) met verschillende roll-hoeken (0 en +90 ). Om problemen rond critical motion sequences te vermijden werden ook 3 foto s genomen met een verschillende vizierafstand. De foto s werden genomen met een CANON EOS 5D toestel met 24-70mm lens. De lens werd ingesteld op 24mm en zowel de focusafstand als de scherpstelrand ( ) werden vastgeplakt zodat deze constant zouden blijven tijdens de pre-kalibraties en het terreinwerk. Figuur 7: Fotonetwerk De verschillende kalibraties die werden bekeken zijn: 1. Self-Calibration Photoscan 2. Pre-kalibratie: Camera Calibration Toolbox for Matlab (schaakbordpatroon) 3. Pre-kalibratie: OpenCV (asymmetrisch schaakbordpatroon) 4. Pre-kalibratie: Agisoft Lens (schaakbordpatroon op computerscherm) 5. Pre-kalibratie: PhotoModeler (Multi sheet coded targets) 6. Pre-kalibratie: door parameters van eerdere self-calibration van fotoset van object met veel 3D-variatie te gebruiken als initiële waarden 7. Self-Calibration Pix4Dmapper De coded targets van PhotoModeler werden zowel op een vloer verspreid als rond een hoek tussen twee muren. Hierbij werd er gehoopt op betere resultaten bij de muren met hoek, gezien er meer 3D informatie aanwezig was. IWT-TETRAproject 3D4SURE 10 24

11 Figuur 8: Coded targets op vloer en in hoek De parameters van de pre-kalibraties werden in Photoscan ingevoerd, vooraleer de foto s werden georiënteerd. Men kan deze parameters vast (fixed) of vrij beschouwen. Indien ze vrij worden gekozen, dan worden de ingevoerde waarden enkel als initiële waarden beschouwd en worden ze verder geoptimaliseerd tijdens de bundle oriëntatieprocedure. Resultaten in Tabellen 1, 2 en 3: Wanneer men naar de gemiddelde deviaties op de 10 controlepunten kijkt, valt op dat de twee zelf-kalibraties vrij goed presteren (7,9mm en 7,3mm 3D-deviatie). De prekalibraties doen doorgaans slechter (1,23cm voor Matlab, 1,99cm voor OpenCV en1,61cm voor Lens). De pre-kalibraties uit PhotoModeler presteren wel beter (1,02cm en 0,74cm). Deze kalibraties zijn dan ook gebaseerd op 3D-objecten (multi-sheet coded target objecten) in plaats van op planaire (schaakbord) objecten. De beste deviaties worden echter behaald wanneer men de waarden van sommige pre-kalibraties (OpenCV, parameters eerdere self-calibration of PhotoModeler) als initiële waarden meegeeft, en deze nadien worden verfijnd in de bundle. Alhoewel de kalibratieparameters uit de OpenCV-kalibratie oorspronkelijk de slechtste resultaten leverden, leveren ze na verfijning de kleinste deviaties. Voor elke parameter werd het verschil ten opzichte van de verfijnde OpenCV waarden opgenomen. In Photoscan is het ook mogelijk om op basis van enkele 3D GCP s de kalibratie nig verder te gaan optimaliseren (OPTIMIZED), maar gezien de goede kwaliteit van de reeds geoptimaliseerde parameters bleek dit niets meer toe te voegen. IWT-TETRAproject 3D4SURE 11 24

12 Tabel 1: Kalibratieparameters per type kalibratie fx(px) fy(px) cx(px) cy(px) k1 k2 k3 p1 p2 Photoscan self-calibration 3827, , , ,14-0, , NA NA 0, Matlab pre-kalibratie (FIXED) 3840, , , ,6503-0, , , , , Matlab pre-kalibratie (VRIJ) 3827, , , ,8800-0,1233 0,1041-0,0037-0, , OpenCV pre-kalibratie (FIXED) 3829, , , ,2400-0,1320 0,0952 NA 0, , OpenCV pre-kalibratie (VAST) 3831, , , ,2400-0,1232 0,1069-0,0069 0, , Lens pre-calibratie (FIXED) 3842, , , ,2600-0,1242 0,0857-0,0135 0, , Lens pre-calibratie (VRIJ) 3829, ,9 2804, ,26-0, , , , , PhotoModeler Coded pre-kaliratie VLOER (FIXED) 3841, , , ,4900-0,1234 0,1098-0,0182-0, , PhotoModeler Coded pre-kaliratie VLOER(VRIJ) 3829, , , ,2700-0,1229 0,1061-0,0065-4,00E-05-0, PhotoModeler Coded pre-kaliratie MUUR(FIXED) 3832, , , ,4800-0,1226 0,1077-0,0185-0, ,40E-05 PhotoModeler Coded pre-kaliratie MUUR(VRIJ) 3827, , , ,7400-0,1231 0,1075-0,0085-0, ,40E-05 Pre-kalibratie adhv parameters eerdere self-calibration (VRIJ) 3827, , , ,32-0, , NA NA 0, Pix4Dmapper self-calibration 3830, , , ,5308-0, , , , , Pre-kalibratie adhv parameters eerdere self-calibration 3826, , , ,3400-0,1229 0,1073-0,0085-6,14E-05-0,00014 (OPTIMIZED) IWT-TETRAproject 3D4SURE 12 24

13 Tabel 2: Verschillen met beste kalibratie DELTA Δfx (px) Δfy(px) Δcx(px) Δcy(px) Δk1 Δk2 Δk3 Δp1 Δp2 Photoscan self-calibration -1,31-1,17 5,83-0,12-5,400E-05 2,267E-03 9,435E-04 NA NA Matlab pre-kalibratie (FIXED) 11,01 5,69 13,75-18,61 6,830E-03-2,613E-02 9,745E-03-1,386E-03 8,851E-04 Matlab pre-kalibratie (VRIJ) -1,51-6,81 24,83-30,38-2,360E-04-4,383E-03 5,996E-03-1,386E-03 8,851E-04 OpenCV pre-kalibratie (FIXED) 0,16-0,23 4,36 12,98-8,991E-03-1,327E-02 NA 5,828E-04 2,342E-04 OpenCV pre-kalibratie (VAST) 2,09 1,70 3,15 6,98-1,440E-04-1,519E-03 2,810E-03 5,828E-04 2,342E-04 Lens pre-kalibratie (FIXED) 13,88 13,88 1,76 10,00-1,142E-03-2,277E-02-3,756E-03-4,000E-10 0,000E+00 Lens pre-kalibratie (VRIJ) PhotoModeler Coded pre-kalibratie VLOER (FIXED) 12,76 11,05 8,30 2,23-3,580E-04 1,377E-03-8,445E-03-8,001E-05 2,624E-04 PhotoModeler Coded pre-kalibratie VLOER(VRIJ) -0,01-1,72 6,62-3,99 9,400E-05-2,380E-03 3,238E-03-8,598E-05 2,624E-04 PhotoModeler Coded pre-kalibratie MUUR(FIXED) 3,03 2,65 4,41-0,78 4,530E-04-8,000E-04-8,745E-03-1,940E-04 3,412E-04 PhotoModeler Coded pre-kalibratie MUUR(VRIJ) -1,74-2,12 5,10-3,52-3,000E-05-9,980E-04 1,231E-03-1,940E-04 3,412E-04 Pre-kalibratie adhv parameters eerdere self-calibration (VRIJ) -1,73-1,59 5,10-0,94-1,970E-04-5,730E-04 9,316E-04 NA NA Pix4Dmapper self-calibration 1,78 1,92 0,65-3,73-1,179E-03 6,317E-03-7,074E-03-2,438E-04 2,007E-04 Pre-kalibratie adhv parameters eerdere self-calibration (OPTIMIZED) -2,40-1,50 2,65-0,92 1,410E-04-1,159E-03 1,200E-03-1,074E-04 2,782E-04 IWT-TETRAproject 3D4SURE 13 24

14 Tabel 3: Deviaties met referentiewaarden (m) dx (m) dx (m) dx (m) d3d (m) Photoscan self-calibration 0,0048 0,0031 0,0043 0,0079 Matlab pre-kalibratie (FIXED) 0,0069 0,0049 0,0066 0,0123 Matlab pre-kalibratie (VRIJ) 0,0039 0,0046 0,0061 0,0098 OpenCV pre-kalibratie (FIXED) 0,0161 0,0036 0,0061 0,0199 OpenCV pre-kalibratie (VAST) 0,0045 0,0027 0,0025 0,0063 Lens pre-calibratie (FIXED) 0,0133 0,0034 0,0054 0,0161 Lens pre-calibratie (VRIJ) 0,0040 0,0020 0,0024 0,0056 PhotoModeler Coded pre-kaliratie VLOER (FIXED) 0,0056 0,0042 0,0055 0,0102 PhotoModeler Coded pre-kaliratie VLOER(VRIJ) 0,0043 0,0028 0,0038 0,0070 PhotoModeler Coded pre-kaliratie MUUR(FIXED) 0,0041 0,0031 0,0040 0,0074 PhotoModeler Coded pre-kaliratie MUUR(VRIJ) 0,0037 0,0029 0,0033 0,0065 Pre-kalibratie adhv parameters eerdere self-calibration (VRIJ) 0,0034 0,0028 0,0040 0,0064 Pix4Dmapper self-calibration 0,0052 0,0024 0,0036 0,0073 Pre-kalibratie adhv parameters eerdere self-calibration 0,0033 0,0028 0,0041 0,0065 (OPTIMIZED) IWT-TETRAproject 3D4SURE 14 24

15 3.6. CONCLUSIE SELF-CALIBRATION Self-calibration presteert vrij goed bij convergerende SfM fotosets. Indien men critical motion sequences vermijdt en niet te maken krijgt met zeer repetitieve patronen blijkt de self-calibration betrouwbaar. Nog betere resultaten kan men behalen indien men vertrekt van een goede set initiële waarden voor de kalibratie parameters, op basis van een degelijke pre-kalibratie of op basis van self-calibration parameters uit een eerder succesvol project met veel 3D-variatie, en deze vervolgens laten optimaliseren in de bundle procedure. Deze werkwijze zal ook bij repetitieve patronen goede resultaten geven. 4. VERSCHIL IN ORIËNTATIE TUSSEN SOFTWARE PAKETTEN Voor deze eenvoudige test was het de bedoeling om na te gaan of er verschillen bestaan tussen de oriëntatieprocedures van Photoscan, Pix4Dmapper en PhotoModeler. Hiervoor werd er een testmuur geselecteerd met 20 checkerboard targets en 20 coded targets (van Photoscan). Deze targets werden in beide kijkerstanden met een totaalstation opgemeten. In Photoscan is het mogelijk om de foto s te oriënteren enkel en alleen op basis van coded targets. Deze coded targets worden heel precies herkend door de software. Op deze manier dachten we een referentieset te creëren van de orientatieparameters. De 20 extra checkerboard targets laten toe om de kwaliteit van de oriëntatie, die wordt doorgetrokken tot de 3D-nauwkeurigheid van de reconstructie, na te gaan. Er werden 19 foto s genomen met een CANON EOS 5D en 24mm lens. Dit vanuit verschillende standpunten en met verschillende roll-hoeken. Samen met het feit dat de muur genoeg 3D-informatie en textuur vertoont, laat dit een goede self-calibration van de camera toe. In de drie softwarepakketten werd voor de 19 foto s de standaard automatische oriëntatieprocedure doorlopen en nadien werden de 20 checkerboard controlepunten gereconstrueerd door ze manueel aan te duiden op alle voorkomende foto s. De 20 coded targets werden gebruikt om de bekomen modellen te transformeren naar het coördinatensysteem van de totaalstationmeting. In PhotoModeler gaven de reconstructies met automatische self-calibration slechte nauwkeurigheden. Daarom werd voor PhotoModeler eerst een voorafgaande kalibratie uitgevoerd (multi-sheet coded targets calibration). IWT-TETRAproject 3D4SURE 15 24

16 Figuur 9: testveld oriëntatieproef De bekomen XYZ-posities en oriëntatiehoeken blijken voor de drie softwarepakketten geleidelijk te verschillen. De waarden van PhotoModeler wijken gemiddeld sterker af van die van Photoscan, dan Pix4D t.o.v. Photoscan. Tabel 4: Gemiddelde deviaties van de oriëntatieparameters voor de 19 foto's dx(m) dy(m) dz(m) d3d(m) dω( ) dφ( ) dκ( ) Photoscan vs. Pix4Dmapper 0,0018 0,0013 0,0014 0,0030 0,1101 0,0263 0,0875 Photoscan vs. PhotoModeler 0,0055 0,0045 0,0020 0,0085 0,2349 0,0717 0,2195 Pix4DMapper vs. PhotoModeler 0,0069 0,0051 0,0018 0,0100 0,1671 0,0810 0,1642 Voor de deviaties op de gemeten controlepunten blijken de 3 softwarepakketten gelijkaardige nauwkeurigheden te halen. Voor de beoogde set met referentiewaarden uit Photoscan worden dezelfde nauwkeurigheden gehaald, daarom werd deze verder niet als referentieset beschouwd. Er kan dus moeilijk besloten worden welk pakket de beste oriëntatie uitvoert. Tabel 5: Gemiddelde deviaties 20 controlepunten dx(m) dy(m) dz(m) d3d(m) Photoscan 0,0012 0,0015 0,0004 0,0021 Pix4Dmapper 0,0012 0,0014 0,0004 0,0021 PhotoModeler 0,0010 0,0013 0,0005 0,0019 IWT-TETRAproject 3D4SURE 16 24

17 5. INVLOED TEXTUUR OP 3D-EINDRESULTAAT 5.1. Invloed textuur 3D Fotogrammetrie wordt steeds vaker door leken gebruikt en meestal wordt er uitgegaan van een vrij accuraat en betrouwbaar resultaat. De nauwkeurigheid van het resultaat is sterk afhankelijk van de aanwezige textuur in een gebied. Voor zones met een lage textuur kunnen er gaten in de puntenwolk ontstaan of zal de betrouwbaarheid dalen. Meestal krijgt men in de huidige pakketten echter geen indicatie van deze dalende nauwkeurigheid/betrouwbaarheid. Deze invloed werd eerst onderzocht aan de hand van een laboproef. Er werd een monotoon contrastarm testveld opgesteld, bestaande uit 2 sferen en een doos. Op deze testobjecten werd een random patroon geprojecteerd met een beamer om zo een hoge graad van textuur te simuleren. Het testveld werd gescand met een laserscanner. De bekomen fotogrammetrische puntenwolk met en zonder textuur werd met de scan vergeleken. Figuur 10: Textuurrijk (links) en arm (rechts) testveld Figuur 11: Vergelijking met laserscan, interval [-1, 1]cm Voor de textuurrijke scene zien we voor Agisoft Photoscan en Pix4Dmapper vrij goede resultaten, met deviaties tussen 0 3,75mm, en meestal <2mm voor de sferen en <1mm voor de doos (Figuur 11). VisualSFM met CMVS/PMVS levert minder goede resultaten. De oppervlakken zijn minder glad, wat zich uit in meer zones met deviaties tussen 2 3,75mm. Er zijn ook al enkele gaten in de sferen. Voor de textuurarme scene zien we slechte resultaten. Agisoft Photoscan is duidelijk minder gevoelig voor contrast, gezien het veel meer punten reconstrueert. Er zijn wel heel wat gaten in de sferen en de reconstructie is vaak slecht. De doos lijkt echter nog goed gereconstrueerd te worden. Pix4Dmapper en VisualSFM presteren echter beduidend slechter. Enkel de randen van de sferen worden gereconstrueerd en dit IWT-TETRAproject 3D4SURE 17 24

18 gebeurt met grotere deviaties Entropie-tool De mogelijkheid voor het ontwikkelen van een kleine tool werd onderzocht, die op basis van de entropie in een beeld een benaderende voorspelling kan geven van hoe de reconstructie er zal uitzien. De vraag of zones met lage textuur nog gereconstrueerd worden is afhankelijk van het gebruikte algoritme, maar de tool zal aangeven waar de reconstructie vrij betrouwbaar zal zijn en waar niet betrouwbaar/niet mogelijk. Op deze materie werd verder gegaan in Altena (2014), waar er een kwantitatieve analyse gebeurt van de betrouwbaarheid van textuurloze punten op basis van een probabilistisch model. Binnen de fotogrammetrie zijn er vandaag de dag meerdere stromingen van algoritmes voor het dense reconstrueren van puntenwolken. Algemeen komt het neer op: 1. Lokale methodes (venster rond pixel op ene beeld wordt vergeleken met venster rond pixel op andere beeld, oude snelle methode maar kans op fouten) 2. Globale methodes (volledige beelden worden beschouwd, traag maar accuraat) 3. Semi-globaal (compromis beide methodes) De tool bestaat uit een entropiefilter, die het beeld met een kernel overloopt om zo per pixel te gaan bepalen hoeveel variatie er in zijn onmiddellijke omgeving aanwezig is. Dit gebeurt door de standaardafwijking van de grijswaarde binnen de kernel te berekenen. Een hoge standaardafwijking betekent veel variatie (en dus textuur), een lage betekent een monotone zone. Textuurloze zones zullen op het entropiebeeld een waarde 0 hebben. Met een drempel rond 0 kan men het entropiebeeld makkelijk omzetten naar een opdeling tussen textuurrijke en -arme zones. Algoritmes uit huidige softwarepakketten kunnen vaak hun puntenwolk nog verder laten groeien uit textuurrijke punten, waardoor naburige textuurloze punten over een beperkte afstand ook nog kunnen worden gereconstrueerd. Daarom laat de tool op het entropiebeeld enkele keren een morfologische dilation filter lopen. Deze filter heeft als input een binair (0/1) beeld en maakt alle pixels rond een pixel met waarde 1 ook 1. Gezien het overlopen van een beeld met een kernel, sluit de tool eerder aan bij lokale methodes. Desalniettemin geeft het een indicatie, waar de dense matching mogelijks kan falen/onbetrouwbaar wordt en kan men hierop anticiperen door lokaal een textuurrijk element (bvb. sticker) toe te voegen in de scene. IWT-TETRAproject 3D4SURE 18 24

19 5.3. Voorbeeld tool Figuur 12: Entropiefilter witte gevel 6. BIBLIOGRAFIE Fraser, C. (2012). Automatic Camera Calibration in Close-Range Photogrammetry. ASPRS 2012 Annual Conference, Sacramento, California, March 19-23, 2012 Fraser, C. (2013). Automatic Camera Calibration in Close Range Photogrammetry. Photogrammetric Engineering & Remote Sensing, Vol. 79, No. 4, pp IWT-TETRAproject 3D4SURE 19 24

20 Remondino, F., Fraser, C. (2006). Digital Camera Calibration Methods: Considerations and Comparisons. ISPRS Volume XXXVI, Part 5, Dresden September 2006 Sturm, P. (2002). Critical Motion Sequences for the Self-Calibration of Cameras and Stereo Systems with Variable Focal Length. Image and Vision Computing 20 (2002), Wang, W., Guo,B., Li, X., Cao, J. (2008). Factors Evaluation on High-Precision Planar Calibration of Non-Metric Digital Camera. The International Archives of the Photogrammetry, Remote Sensing and Spatial Information Sciences. Vol. XXXVII. Part B1. Beijing 2008 Wu, C. (2014). Critical Configurations for Radial Distortion Self-Calibration. Google Inc. IWT-TETRAproject 3D4SURE 20 24

21 7. APPENDIX IWT-TETRAproject 3D4SURE 21 24

22 IWT-TETRAproject 3D4SURE 22 24

23 IWT-TETRAproject 3D4SURE 23 24

24 IWT-TETRAproject 3D4SURE 24 24

Werkpakket 4.2 Handleiding ter bevordering van de nauwkeurigheid en efficiëntie

Werkpakket 4.2 Handleiding ter bevordering van de nauwkeurigheid en efficiëntie KAHO St-Lieven GENT Thomas More Mechelen 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project 3D4SURE Werkpakket 4.2 Handleiding ter bevordering van de nauwkeurigheid en efficiëntie Auteurs: Jasper

Nadere informatie

Gebruikersgroep vergadering III 15 oktober 2013

Gebruikersgroep vergadering III 15 oktober 2013 Onderwerp: Verslag derde gebruikersgroepvergadering van 3D4SURE Plaats: Katholieke Hogeschool Gent Datum: 15 oktober 2013 1. Aanwezigen 1.1 Projectleden Liesbet Cockx (Lessius Mechelen), Bjorn van Genechten

Nadere informatie

Photomodeler Scanner: Workflow

Photomodeler Scanner: Workflow KAHO St-Lieven GENT Thomas More MECHELEN 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project Photomodeler Scanner: Workflow Inhoud 01. Importeren foto s en automatische oriëntatie 02. geometrie

Nadere informatie

WP5 Vergelijking van de verwerkingspakketten met aandacht voor de vereisten van de eindgebruiker

WP5 Vergelijking van de verwerkingspakketten met aandacht voor de vereisten van de eindgebruiker KAHO St-Lieven GENT Thomas More MECHELEN 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project WP5 Vergelijking van de verwerkingspakketten met aandacht voor de vereisten van de eindgebruiker Auteurs:

Nadere informatie

Werkpakket 3.4 bis Panoramische fotogrammetrie Trimble V10 Imaging Rover

Werkpakket 3.4 bis Panoramische fotogrammetrie Trimble V10 Imaging Rover KAHO St-Lieven GENT Thomas More Mechelen 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project 3D4SURE Werkpakket 3.4 bis Panoramische fotogrammetrie Trimble V10 Imaging Rover Auteurs: Björn Van

Nadere informatie

3D4SURE. Werkpakket 3.2 Multi-fotorectificatie. Auteurs: Björn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Jasper Wisbecq KaHo Sint-Lieven

3D4SURE. Werkpakket 3.2 Multi-fotorectificatie. Auteurs: Björn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Jasper Wisbecq KaHo Sint-Lieven KAHO St-Lieven GENT Thomas More Mechelen 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project 3D4SURE Werkpakket 3.2 Multi-fotorectificatie Auteurs: Björn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Jasper

Nadere informatie

IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING II 27 MAART 2013

IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING II 27 MAART 2013 IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING II 27 MAART 2013 1 AGENDA Voorstelling van de resultaten uit WP1 Verkenning van 3D Fotogrammetrie Stand van zaken en eerste resultaten uit WP2 Gevalstudies

Nadere informatie

3D4SURE. Werkpakket 2.6 Imaging stations. Auteurs: Bjorn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Wouter Dreessen KaHo Sint-Lieven

3D4SURE. Werkpakket 2.6 Imaging stations. Auteurs: Bjorn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Wouter Dreessen KaHo Sint-Lieven KAHO St-Lieven GENT Thomas More Mechelen 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project 3D4SURE Werkpakket 2.6 Imaging stations Auteurs: Bjorn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Wouter Dreessen

Nadere informatie

De fotogrammetrie bij het NGI

De fotogrammetrie bij het NGI De fotogrammetrie bij het NGI 1. Inleiding De fotogrammetrie is de techniek die toelaat metingen te verrichten vanaf foto s (of volgens de ontwikkelingen gedurende de laatste jaren metingen te verrichten

Nadere informatie

Agisoft Photoscan: Workflow

Agisoft Photoscan: Workflow KAHO St-Lieven GENT Thomas More MECHELEN 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project Agisoft Photoscan: Workflow Inhoud 01. Importeren foto s 02. Oriëntatie van de foto s 03. Geometrie

Nadere informatie

Georeferentie in 3D fotogrammetrie

Georeferentie in 3D fotogrammetrie Campus De Nayer Departement Industriële Ingenieurswetenschappen Master in de industriële wetenschappen: Bouwkunde afstudeerrichting Landmeten Georeferentie in 3D fotogrammetrie Masterproef voorgedragen

Nadere informatie

Uitgebreid eindwerkvoorstel Lokaliseren van personen en objecten met behulp van camera s

Uitgebreid eindwerkvoorstel Lokaliseren van personen en objecten met behulp van camera s Uitgebreid eindwerkvoorstel Lokaliseren van personen en objecten met behulp van camera s Sofie De Cooman 21 December 2006 Stagebedrijf: Interne begeleider: Externe begeleider: BarcoView Koen Van De Wiele

Nadere informatie

Autodesk Recap Photo: Workflow

Autodesk Recap Photo: Workflow KAHO St-Lieven GENT Thomas More MECHELEN 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project Autodesk Recap Photo: Workflow Inhoud 01. Inloggen 02. Foto s uploaden 03. Creëer een voorlopig 3D-model

Nadere informatie

Informatie over Lenzen

Informatie over Lenzen Informatie over Lenzen Camera CCD Sensor: De grootte van de camerabeeld sensor (CCD) beïnvloed ook de kijkhoek, waarbij de kleinere beeldsensoren een smallere kijkhoek creëren wanneer gebruikt met eenzelfde

Nadere informatie

Data Vision. Your partner in Vision Solutions

Data Vision. Your partner in Vision Solutions Data Vision Your partner in Vision Solutions Wie ben ik? Gaspar van Elmbt Account Manager - Data Vision Zuid Nederland + Belgisch Limburg Historie: - Bachelor Electrical Engineering - Hard & Software engineer

Nadere informatie

Aandachtspunten voor terrestrische foto-opname bij bouwkundig en archeologisch erfgoed

Aandachtspunten voor terrestrische foto-opname bij bouwkundig en archeologisch erfgoed KAHO St-Lieven GENT Thomas More MECHELEN 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project Aandachtspunten voor terrestrische foto-opname bij bouwkundig en archeologisch erfgoed Inhoud 1. Keuze

Nadere informatie

Piekresultaten aanpakken op platen in Scia Engineer

Piekresultaten aanpakken op platen in Scia Engineer Piekresultaten aanpakken op platen in Scia Engineer Gestelde vragen en antwoorden 1. Kan er ook een webinar gegeven worden op het gebruik van een plaat met ribben. Dit voorstel is doorgegeven, en al intern

Nadere informatie

Fotogrammetrische aanvulling als hulpmiddel bij landmeetkundige activiteiten

Fotogrammetrische aanvulling als hulpmiddel bij landmeetkundige activiteiten Fotogrammetrische aanvulling als hulpmiddel bij landmeetkundige activiteiten 1 Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Luchtfotogrammetrie... 4 3. Luchttriangulatie... 5 4. Terreinaanvulling... 7 5. Fotogrammetrische

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/21763 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fortes, Wagner Rodrigues Title: Error bounds for discrete tomography Issue Date:

Nadere informatie

Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien?

Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien? Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien? Michael H.F. Wilkinson Instituut voor Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen Les voor technasium, 5 februari 2008 Informatica aan de RUG Informatica

Nadere informatie

3.2.6 Overige indelingen... 26 3.3 Overzicht verschillende methodes... 27 3.3.1 Methode van Zhang... 28 3.3.2 Methode van Triggs... 29 3.3.

3.2.6 Overige indelingen... 26 3.3 Overzicht verschillende methodes... 27 3.3.1 Methode van Zhang... 28 3.3.2 Methode van Triggs... 29 3.3. FACULTEIT WETENSCHAPPEN Opleiding Geografie en Geomatica Master in de Geomatica en Landmeetkunde Fotomodellering ten behoeve van onroerend erfgoedbeheer: opstellen van een procedure Jessie Vanmassenhove

Nadere informatie

1. Belang van degelijke as-built / as-is geometrie 2. Soorten 3D opmetingstechnieken 3. Case studie en voorbeelden

1. Belang van degelijke as-built / as-is geometrie 2. Soorten 3D opmetingstechnieken 3. Case studie en voorbeelden 1. Belang van degelijke as-built / as-is geometrie 2. Soorten 3D opmetingstechnieken 3. Case studie en voorbeelden Betrouwbare geometrische informatie Ontwerpen bouwproject Verbouwingen renovatie - restauratie

Nadere informatie

IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING I 22 OKTOBER 2012

IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING I 22 OKTOBER 2012 IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING I 22 OKTOBER 2012 1 TETRA-PROJECT - Tetra-project: TEchnologieTRAnsfer - Doel: kennis/technologie transfereren naar bedrijven - Uitgevoerd door kennisinstellingen

Nadere informatie

Fotografie tips voor betere landschapsfoto's

Fotografie tips voor betere landschapsfoto's Fotografie tips voor betere landschapsfoto's Dit artikel geeft je 10 praktische fotografie tips omtrent compositie, camera instellingen en belichting, die je zullen helpen betere landschapsfoto's te maken.

Nadere informatie

Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien?

Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien? Computer Vision: Hoe Leer ik een Computer Zien? Michael H.F. Wilkinson Instituut voot Wiskunde en Informatica Rijksuniversiteit Groningen 27 April 2006 Overzicht 1 of 19 Wat is Computer Vision? Wat zijn

Nadere informatie

Principe van Stereovisie

Principe van Stereovisie Principe van Stereovisie Linda Tessens, IPI, TELIN oktober 2005 1 Pinhole Cameramodel We benaderen een reële camera door het pinhole model. Hierbij wordt een punt P in de ruimte geprojecteerd door de pinhole

Nadere informatie

Werkpakket 3.4 Panoramische fotogrammetrie

Werkpakket 3.4 Panoramische fotogrammetrie KAHO St-Lieven GENT Thomas More Mechelen 3D PHOTOGRAMMETRY FOR SURVEYING ENGINEERING IWT TETRA project 3D4SURE Werkpakket 3.4 Panoramische fotogrammetrie Auteurs: Björn Van Genechten KaHo Sint-Lieven Jasper

Nadere informatie

Gebruik hyperfocale afstand

Gebruik hyperfocale afstand Gebruik hyperfocale afstand Hyperfocale afstand wordt veel gebruikt door landschapsfotografen. Het gaat over een scherpstelafstand waarbij een zo groot mogelijke scherptediepte behaald wordt. De scherpstelafstand

Nadere informatie

Deel 1. Wat is HDR fotografie?.

Deel 1. Wat is HDR fotografie?. Deel 1. Wat is HDR fotografie?. Inleiding. Met het intrede van de digitale fotografie is ook de beeldbewerkingsoftware in een stroomversnelling geraakt. Eén van de meest recente ontwikkelingen is de High

Nadere informatie

Analyse van fotomodellering en laserscanning voor de registratie van misdaadscènes. Frederick Rooms

Analyse van fotomodellering en laserscanning voor de registratie van misdaadscènes. Frederick Rooms FACULTEIT WETENSCHAPPEN Opleiding Geografie en Geomatica Master in de Geomatica en Landmeetkunde Analyse van fotomodellering en laserscanning voor de registratie van misdaadscènes Frederick Rooms Aantal

Nadere informatie

Percentage afwijkingen groter dan vijf decibel

Percentage afwijkingen groter dan vijf decibel Om beter op zoek te kunnen gaan waar er verbeteringen kunnen toegevoegd worden aan de algoritmes heb ik een hulpfunctie gemaakt die in plaats van het interpoleren tussen fingerprints slechts de positie

Nadere informatie

Tentamen Beeldverwerking TI2716-B Woensdag 28 januari 2015 14.00-17.00

Tentamen Beeldverwerking TI2716-B Woensdag 28 januari 2015 14.00-17.00 Tentamen Beeldverwerking TI2716-B Woensdag 28 januari 2015 14.00-17.00 De 2D Gaussische fimctie e-' = 037 e'^ =0.14 e"'' = 0.082 e-' =0.018 deze toets bestaat uit 4 opgaven en 8 pagina's Opgave 1 en 2

Nadere informatie

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden?

Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Hoe goed of slecht beleeft men de EOT-regeling? Hoe evolueert deze beleving in de eerste 30 maanden? Auteur: Ruben Brondeel i.s.m. Prof. A. Buysse Onderzoeksvraag Tijdens het proces van een echtscheiding

Nadere informatie

Lenzen. Welke lens moet ik kiezen en voor welk doel?

Lenzen. Welke lens moet ik kiezen en voor welk doel? Lenzen Welke lens moet ik kiezen en voor welk doel? Soorten lenzen Zoom lenzen (b.v. 24-70mm) Superzooooom lenzen (b.v. 18-300mm) Vast lenzen (b.v. 50mm) Soorten lenzen Macro lenzen (b.v. 100mm) (Super)

Nadere informatie

Fotografie: van opname tot archivering deel 1. Bruno Vandermeulen

Fotografie: van opname tot archivering deel 1. Bruno Vandermeulen Fotografie: van opname tot archivering deel 1 Bruno Vandermeulen 6 7 8 9 10 11 12 1 3 Wat is een camera? Zwarte doos: camera obscura Sensor Sluiter Objectief Diafragma Sensor Pixels Grootte 15 16 Camera

Nadere informatie

Hoe maak je een HDR-foto?

Hoe maak je een HDR-foto? Hoe maak je een HDR-foto? De eerste vraag is natuurlijk; wat is HDR. HDR staat voor High Dynamic Range en betekent niets meer en minder dat je gewoon een heel groot verschil van donker naar licht in je

Nadere informatie

PROJECT 1: Kinematics of a four-bar mechanism

PROJECT 1: Kinematics of a four-bar mechanism KINEMATICA EN DYNAMICA VAN MECHANISMEN PROJECT 1: Kinematics of a four-bar mechanism Lien De Dijn en Celine Carbonez 3 e bachelor in de Ingenieurswetenschappen: Werktuigkunde-Elektrotechniek Prof. Dr.

Nadere informatie

Onderzoek 29: De plaats delict in kaart brengen

Onderzoek 29: De plaats delict in kaart brengen Onderzoek 29: De plaats delict in kaart brengen 1. Onderzoeksvraag De verdachten van de moord zijn aangeduid. We willen meer info over de verdachten. De 3 verdachten die we ondervragen wonen in éénzelfde

Nadere informatie

HDR- FOTOGRAFIE. Inleiding. Het digitale beeld - Bijlage

HDR- FOTOGRAFIE. Inleiding. Het digitale beeld - Bijlage HDR- FOTOGRAFIE Inleiding Wanneer je door de zoeker van je al dan niet spiegelreflex camera kijkt en een prachtige scène hebt waargenomen en vastgelegd, dan is er naderhand soms enige teleurstelling wanneer

Nadere informatie

Vuistregels voor energie-efficiënte robotprogrammatie

Vuistregels voor energie-efficiënte robotprogrammatie Vuistregels voor energie-efficiënte robotprogrammatie Inleiding Energie-efficiëntie is zelden de primaire zorg bij het programmeren van een robot. Hoewel er in onderzoek reeds methodes werden ontwikkeld

Nadere informatie

Examen Statistische Modellen en Data-analyse. Derde Bachelor Wiskunde. 14 januari 2008

Examen Statistische Modellen en Data-analyse. Derde Bachelor Wiskunde. 14 januari 2008 Examen Statistische Modellen en Data-analyse Derde Bachelor Wiskunde 14 januari 2008 Vraag 1 1. Stel dat ɛ N 3 (0, σ 2 I 3 ) en dat Y 0 N(0, σ 2 0) onafhankelijk is van ɛ = (ɛ 1, ɛ 2, ɛ 3 ). Definieer

Nadere informatie

Samenvatting S a m e n v a t t i n g

Samenvatting S a m e n v a t t i n g S a m e n v a t t i n g Samenvatting Radiotherapie speelt een belangrijke rol in de behandeling van longkanker patienten. In dit proefschrift worden twee benaderingen onderzocht om de radiotherapie te

Nadere informatie

Ontwerp van een beeldverwerkingsprocedure voor kwantificering en karakterisering van vlokken en draden in actief slibsystemen.

Ontwerp van een beeldverwerkingsprocedure voor kwantificering en karakterisering van vlokken en draden in actief slibsystemen. Ontwerp van een beeldverwerkingsprocedure voor kwantificering en karakterisering van vlokken en draden in actief slibsystemen. Het actief slibsysteem : Influent Aëratie Sedimentatie Effluent Recirculatieslib

Nadere informatie

Wat is perceptie? Artificiële Intelligentie 1. Visuele perceptie. Perceptie. een probleem? De camera obscura

Wat is perceptie? Artificiële Intelligentie 1. Visuele perceptie. Perceptie. een probleem? De camera obscura Wat is perceptie? Perceptie is het waarnemen van de staat van de wereld. Artificiële Intelligentie Visuele perceptie Hoofdstuk 24 uit Russell & Norvig Hiervoor heb je sensors nodig, voorbeeld Binaire sensor:

Nadere informatie

Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak

Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak Inzet van social media in productontwikkeling: Meer en beter gebruik door een systematische aanpak 1 Achtergrond van het onderzoek Bedrijven vertrouwen meer en meer op social media om klanten te betrekken

Nadere informatie

fotogrammetrie is dat er relatief weinig (na)bewerking van de meetdata nodig is om tot een bruikbaar model te komen.

fotogrammetrie is dat er relatief weinig (na)bewerking van de meetdata nodig is om tot een bruikbaar model te komen. Scheepsbouw door Paul Zevenbergen PIAS-PhotoShip Reconstructie van bestaande scheepsvormen De methoden die doorgaans gebruikt worden om bestaande scheepsvormen te reconstrueren brengen bepaalde specifieke

Nadere informatie

Architectuurfotografie. Tips

Architectuurfotografie. Tips Architectuurfotografie Tips Compositie Onderwerp zien?) Abstractie detail) Standpunt vogelperspectief) Kadering (omgeving) Lijnenspel beweging) Structuur symmetrie) Contrast(en) elementen) Lichtval en

Nadere informatie

Artificiële Intelligentie, les 9: Visuele perceptie

Artificiële Intelligentie, les 9: Visuele perceptie Artificiële Intelligentie, les 9: Visuele perceptie Borremans Gert Charles Herzeel Van den Broeck Michaël Van Poppel Roel Verborgh David 28 november 2002 1 Inleiding Perceptie is het waarnemen van de staat

Nadere informatie

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE

HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE HOOFDSTUK VII REGRESSIE ANALYSE 1 DOEL VAN REGRESSIE ANALYSE De relatie te bestuderen tussen een response variabele en een verzameling verklarende variabelen 1. LINEAIRE REGRESSIE Veronderstel dat gegevens

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle   holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39638 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Pelt D.M. Title: Filter-based reconstruction methods for tomography Issue Date:

Nadere informatie

http://psdtuts.com/tutorials/tutorials-effects/how-to-simulate-fractals-in-photoshop/ Zelf fractals simuleren Ooit deze mooie fractal afbeeldingen gezien? Wij doen het echter met enkel Photoshop. Stap

Nadere informatie

Tekenen met een potlood

Tekenen met een potlood Met SketchUp creëert men zeer snel en eenvoudig 3D oppervlakmodellen en visualiseert deze met texturen en animaties. U kunt schaduwen van de zon evalueren, landschappen creëren, snel uw tekening opsieren

Nadere informatie

Gebruikersgroep vergadering I 22 Oktober 2012

Gebruikersgroep vergadering I 22 Oktober 2012 Onderwerp: Verslag van de eerste gebruikersgroep van 3D4SURE Plaats: Lessius Mechelen Campus De Nayer Datum: 22 oktober 2012 1. Aanwezigen 1.1 Projectleden Liesbet Cockx (Lessius Mechelen), Bjorn van Genechten

Nadere informatie

Summary in Dutch 179

Summary in Dutch 179 Samenvatting Een belangrijke reden voor het uitvoeren van marktonderzoek is het proberen te achterhalen wat de wensen en ideeën van consumenten zijn met betrekking tot een produkt. De conjuncte analyse

Nadere informatie

Continuous Learning in Computer Vision S.L. Pintea

Continuous Learning in Computer Vision S.L. Pintea Continuous Learning in Computer Vision S.L. Pintea Continuous Learning in Computer Vision Natura non facit saltus. Gottfried Leibniz Silvia-Laura Pintea Intelligent Sensory Information Systems University

Nadere informatie

IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING IV 21 FEBRUARI 2014

IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING IV 21 FEBRUARI 2014 IWT-TETRA PROJECT 120162 GEBRUIKERSGROEPVERGADERING IV 21 FEBRUARI 2014 STATUS Project WP3: Optimalisatie WP4: Evaluatie van de 3D puntenwolk WP5: Toepassingsmatrix Afgerond Afronding nabij Resultaten

Nadere informatie

Uitgebreid voorstel Masterproef Informatica. Titel van het project: Rolnummerherkenning van op een kraan

Uitgebreid voorstel Masterproef Informatica. Titel van het project: Rolnummerherkenning van op een kraan HoGent Uitgebreid voorstel Masterproef Informatica Titel van het project: Rolnummerherkenning van op een kraan Datum: 17/11/12 Naam student: Cédric Verstraeten Interne promotor: Tim De Pauw In samenwerking

Nadere informatie

AUTOMATISCHE OBJECTHERKENNING EN VERANDERINGSDETECTIE UIT PUNTENWOLKEN VANUIT DE LUCHT EN VANAF DE STRAAT. SANDER OUDE ELBERINK 11 JUNI 2015

AUTOMATISCHE OBJECTHERKENNING EN VERANDERINGSDETECTIE UIT PUNTENWOLKEN VANUIT DE LUCHT EN VANAF DE STRAAT. SANDER OUDE ELBERINK 11 JUNI 2015 AUTOMATISCHE OBJECTHERKENNING EN VERANDERINGSDETECTIE UIT PUNTENWOLKEN VANUIT DE LUCHT EN VANAF DE STRAAT. SANDER OUDE ELBERINK 11 JUNI 2015 ITC = FACULTY OF GEO-INFORMATION SCIENCE AND EARTH OBSERVATION

Nadere informatie

BK Licht en Renderen Workshop 3 Technisch Ontwerp en Informatica

BK Licht en Renderen Workshop 3 Technisch Ontwerp en Informatica BK3070 - Licht en Renderen Workshop 3 Wat is Renderen? To render: give an interpretation or rendition of... In Computer Graphics: To transform digital information in the form received from a repository

Nadere informatie

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 2017: algemene feedback

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 2017: algemene feedback IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica 18 september 017 - reeks 1 - p. 1/14 IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica september 017: algemene feedback Positionering ten opzichte van andere deelnemers

Nadere informatie

Flying Sensor Rapport

Flying Sensor Rapport Flying Sensor Rapport Locatie: Dintelse Gorzen Noord-Brabant Nederland Vluchtdatum: 21-mei-2014 Flying Sensor: Pelican Client: Natuurmonumenten HiView Costerweg 1V 6702AA Wageningen www.hiview.nl info@hiview.nl

Nadere informatie

Driedimensionale Lasserscanning

Driedimensionale Lasserscanning Hogeschool Gent Faculteit Natuur en Techniek Academiejaar 2014-2015 Topometrie 1: Meetmethodes 1 Driedimensionale Lasserscanning Devin De Brabander 1 ste Bachelor vastgoed landmeten INLEIDING Lasserscanning

Nadere informatie

Macro fotografie De eerste is de scherpstelafstand van de lens De tweede belangrijke waarde is de reproductiefactor

Macro fotografie De eerste is de scherpstelafstand van de lens De tweede belangrijke waarde is de reproductiefactor Macro fotografie is volgens velen één van de moeilijkst uit te voeren vormen van fotografie doordat je zo dicht op je onderwerp zit en dat je diafragma ver open is je slechts enkele millimeters hebt om

Nadere informatie

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni Nummer vragenreeks: 1

IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni Nummer vragenreeks: 1 IJkingstoets Wiskunde-Informatica-Fysica 29 juni 206 Nummer vragenreeks: IJkingstoets wiskunde-informatica-fysica 29 juni 206 - reeks - p. /0 Oefening Welke studierichting wil je graag volgen? (vraag

Nadere informatie

Random Sampling Strategies for Robust Motion Estimation

Random Sampling Strategies for Robust Motion Estimation Universiteit van Amsterdam Bachelor Afstudeerproject Random Sampling Strategies for Robust Motion Estimation Student: Sebastiaan de Stoppelaar sstoppel@science.uva.nl Studentnummer: 0331937 Begeleider:

Nadere informatie

SCHERPTEDIEPTE EN EXPOAPERTURE 2

SCHERPTEDIEPTE EN EXPOAPERTURE 2 SCHERPTEDIEPTE EN EXPOAPERTURE 2 Inleiding Een aantal factoren speelt een rol bij het maken van een goede foto. In de eerste plaats het onderwerp en dan vooral de manier waarop het onderwerp is ingekaderd.

Nadere informatie

[Hanssen, 2001] R F Hanssen. Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001.

[Hanssen, 2001] R F Hanssen. Radar Interferometry: Data Interpretation and Error Analysis. Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2001. Hoe werkt het? Beeldvormende radar maakt het mogelijk om dag en nacht, ook in bewolkte omstandigheden, het aardoppervlak waar te nemen vanuit satellieten. De radar zendt duizenden pulsen per seconde uit,

Nadere informatie

Lineaire panorama s. Bij roteren draaien we om het non-parallax punt, parallax in de overlap geeft nu geen problemen.

Lineaire panorama s. Bij roteren draaien we om het non-parallax punt, parallax in de overlap geeft nu geen problemen. Lineaire panorama s In principe kun je panorama's op 2 manieren maken, draaien om het non parallax punt of je camera evenwijdig verplaatsen t.o.v. je onderwerp. Bij roteren draaien we om het non-parallax

Nadere informatie

Het maken van panorama foto s en de keuze van het correcte rotatiepunt van de camera.

Het maken van panorama foto s en de keuze van het correcte rotatiepunt van de camera. Het maken van panorama foto s en de keuze van het correcte rotatiepunt van de camera. Definitie Een panoramafoto maak je door meerdere opnames van de scène samen te voegen tot één panoramafoto. De verschillende

Nadere informatie

BK3070 Rendering en Licht. BK Renderen en licht

BK3070 Rendering en Licht. BK Renderen en licht BK3070 Rendering en Licht 1 Wat is Renderen? To render: give an interpretation or rendition of... In Computer Graphics: To transform digital information in the form received from a repository into a display

Nadere informatie

n-queens minimale dominantie verzamelingen Chessboard Domination on Programmable Graphics Hardware door Nathan Cournik

n-queens minimale dominantie verzamelingen Chessboard Domination on Programmable Graphics Hardware door Nathan Cournik n-queens minimale dominantie verzamelingen Chessboard Domination on Programmable Graphics Hardware door Nathan Cournik Rick van der Zwet 4 augustus 2010 Samenvatting Dit schrijven zal

Nadere informatie

Instraling door de zon in Nederland

Instraling door de zon in Nederland Instraling door de zon in Nederland Marc van der Sluys Lectoraat Duurzame Energie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen 13 oktober 2016 Trefwoorden Zon, zonne-energie, insolatie, zonnepanelen, zonneboiler

Nadere informatie

Face detection in color images Verslag. Domien Nowicki 0522689 Bjorn Schobben 0522953

Face detection in color images Verslag. Domien Nowicki 0522689 Bjorn Schobben 0522953 Face detection in color images Verslag Domien Nowicki 0522689 Bjorn Schobben 0522953 Inhoudstabel Inleiding... 3 Gezichtsdetectiealgoritme...3 Gezichtsmasker aanmaken...4 Belichting compensatie... 5 Niet-lineaire

Nadere informatie

hoofdstuk 5 Lenzen (inleiding).

hoofdstuk 5 Lenzen (inleiding). hoofdstuk 5 Lenzen (inleiding). 5.1 Drie soorten lichtbundels Als lichtstralen een bundel vormen kan dat op drie manieren. 1. een evenwijdige bundel. 2. een convergerende bundel 3. een divergerende bundel.

Nadere informatie

Rapport Prestatie Gevellamel versus Luchtgordijn

Rapport Prestatie Gevellamel versus Luchtgordijn Rapport Prestatie Gevellamel versus Luchtgordijn Datum: 18 september 2017 Windsafe Projects B.V. Science Park 5080 5692 EA Son Nederland Project Titel Prestatie Gevellamel versus luchtgordijn Document

Nadere informatie

hoofdstuk 5 Lenzen (inleiding).

hoofdstuk 5 Lenzen (inleiding). hoofdstuk 5 Lenzen (inleiding). 5.1 Drie soorten lichtbundels Als lichtstralen een bundel vormen kan dat op drie manieren. 1. een evenwijdige bundel. 2. een convergerende bundel 3. een divergerende bundel.

Nadere informatie

De bisectie methode uitgelegd met een makkelijk voorbeeld

De bisectie methode uitgelegd met een makkelijk voorbeeld De Bisectie methode De bisectie methode uitgelegd met een makkelijk voorbeeld De bisectie methode is een recursieve methode om punten van een functie te gaan afschatten. Hierbij gaat men de functiewaarde

Nadere informatie

Autonoom vinden van een object met een quadcopter

Autonoom vinden van een object met een quadcopter Universiteit van Amsterdam Autonoom vinden van een object met een quadcopter Sebastiaan Joustra (10516999) Joeri Bes (10358234) Joeri Sleegers (10631186) Bram Smit (10666656) 27 juni 2014 1 Abstract Dit

Nadere informatie

OEFENINGEN PYTHON REEKS 5

OEFENINGEN PYTHON REEKS 5 Vraag 1: Interpoleren (vervolg) OEFENINGEN PYTHON REEKS 5 Bouw verder op je code van Reeks 3, vraag 4. Voeg vier constanten toe aan je code: X0 = 280, Y0 = 0, Z0 = 50 en SIZE = 8. a) Teken een kubus met

Nadere informatie

Basic Creative Engineering Skills

Basic Creative Engineering Skills Optische systemen Oktober 2015 Theaterschool OTT-1 1 Optische systemen In het theater: Theaterlampen Projectoren Camera s (foto, video, film) In deze les worden achtereenvolgens behandeld: Eigenschappen

Nadere informatie

Recognition and Detection of Objects Using Visual and Textual Cues S. Karaoğlu

Recognition and Detection of Objects Using Visual and Textual Cues S. Karaoğlu Recognition and Detection of Objects Using Visual and Textual Cues S. Karaoğlu Samenvatting Met dit proefschrift richten we onze aandacht op object herkenning en detectie voor een beter begrip in afbeeldingen.

Nadere informatie

BARCODE SCANNERS EN CMOS/CCD-SCANNERS

BARCODE SCANNERS EN CMOS/CCD-SCANNERS DEPTH OF FIELD (SCHERPTEDIEPTE) BIJ BARCODE SCANNERS EN CMOS/CCD-SCANNERS WAT IS DEPTH OF FIELD? (DOF) beter bekend als scherptediepte verwijst naar het gebied van aanvaardbare scherpte dat zich uitstrekt

Nadere informatie

Opleiding totaalstation

Opleiding totaalstation Opleiding totaalstation Verloop van de dag Inhoud Lieselot Christiaen VTI BRUGGE Verwelkoming Theoretische benadering: Ontstaan totaalstation Algemene werking Toepassingen Benodigdheden Algemene werking

Nadere informatie

Opdracht / Eindresultaat

Opdracht / Eindresultaat Opdracht / Eindresultaat Photogrammetry is de techniek van het aan de hand van fotodata creeren van een in 3D bestaand object. Photogrammetry word veel gebruikt voor het creeren van terrein en kaarten

Nadere informatie

DE LANGE WEG VAN OBJECT TOT 3D-MODEL

DE LANGE WEG VAN OBJECT TOT 3D-MODEL DE LANGE WEG VAN OBJECT TOT 3D-MODEL Twee methodes Een bruikbaar 3D-model kan op twee manieren tot stand komen. Beide methodes kunnen echter ook gecombineerd worden. Bij een eerste methode wordt een model

Nadere informatie

Tentamen Planning 2de semester Wetenschappelijk verslag Lenzen en Hydrodynamica. 17 februari 2006 Meten en experimenteren 1

Tentamen Planning 2de semester Wetenschappelijk verslag Lenzen en Hydrodynamica. 17 februari 2006 Meten en experimenteren 1 Tentamen Planning 2de semester Wetenschappelijk verslag Lenzen en Hydrodynamica 17 februari 2006 Meten en experimenteren 1 tentamen Wie minimum 10/20 heeft behaald op het tentamen is vrijgesteld van het

Nadere informatie

Raamwerk voor Optimale Globale Belichting

Raamwerk voor Optimale Globale Belichting Raamwerk voor Optimale Globale Belichting Lukas Latacz Mathieu De Zutter Departement Computer Graphics K.U.Leuven 18 april 2005 Overzicht 1 Inleiding Situering Probleemstelling Vorig werk 2 Nieuw raamwerk

Nadere informatie

Nauwkeurigheid van hoogtebepaling met GNSS. Pierre Voet

Nauwkeurigheid van hoogtebepaling met GNSS. Pierre Voet Nauwkeurigheid van hoogtebepaling met GNSS Pierre Voet Nauwkeurigheid van hoogtebepaling met GNSS Pierre Voet Inhoud Optimale situatie Foutenbronnen Resultaten van testen Dagdagelijkse realiteit Toestand

Nadere informatie

Digitaliseren van dia s en negatieven

Digitaliseren van dia s en negatieven Waarom digitaliseren? Vóór het digitale tijdperk werkten we met zogenaamde analoge fototoestellen geladen met een negatief of dia. Negatieven werden afgedrukt en in het beste geval gekleefd in een fotoalbum.,

Nadere informatie

Ontwikkeling van 2D en 3D Monte Carlo Algoritmes om Ionentransport te Simuleren in Isotrope en Anisotrope Media.

Ontwikkeling van 2D en 3D Monte Carlo Algoritmes om Ionentransport te Simuleren in Isotrope en Anisotrope Media. Ontwikkeling van 2D en 3D Monte Carlo Algoritmes om Ionentransport te Simuleren in Isotrope en Anisotrope Media. Stefaan Vermael Promotor: prof. Kristiaan Neyts inleiding vloeibaar kristal isotroop en

Nadere informatie

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Lenzen. J. Kuiper. Transfer Database

Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal. Reader. Lenzen. J. Kuiper. Transfer Database Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal Reader Lenzen J. Kuiper Transfer Database ThiemeMeulenhoff ontwikkelt leermiddelen voor Primair nderwijs, Algemeen Voortgezet nderwijs, Beroepsonderwijs en Volwasseneneducatie

Nadere informatie

Terrains and Models for the offshore industry

Terrains and Models for the offshore industry Terrains and Models for the offshore industry Een korte geschiedenis SkySense Drones is een Drone Service Provider MAAR Ontwikkelde oorspronkelijk drones Moest zich aanpassen aan de komst van fabriekdrones

Nadere informatie

Beginselen beeldbewerking en beeldreconstructie. Basiscursus Fysica in de Mammografie Datum: donderdag 15 januari 2015

Beginselen beeldbewerking en beeldreconstructie. Basiscursus Fysica in de Mammografie Datum: donderdag 15 januari 2015 Beginselen beeldbewerking en beeldreconstructie Basiscursus Fysica in de Mammografie Datum: donderdag 15 januari 2015 Inhoud Beeldbewerking Beeldreconstructie Inhoud Beeldbewerking Beeldreconstructie Beeldbewerking

Nadere informatie

ALL SKY FOTO'S PROCEDURE

ALL SKY FOTO'S PROCEDURE ALL SKY FOTO'S Naast het meten van de zenitluminantie via foto s is het ook mogelijk om van elke locatie de hele hemel te meten. Dit gebeurt via een all sky foto, waarbij de gehele hemel in een locatie

Nadere informatie

Graphics. Small Basic graphics 1/6

Graphics. Small Basic graphics 1/6 Small Basic graphics 1/6 Graphics Naast het werken met tekst kan je in Small Basic ook werken met grafische elementen: lijnen, vormen en kleuren. Hierbij gebruik je het grafische venster met de witte achtergrond.

Nadere informatie

Wetenschappelijk Rekenen

Wetenschappelijk Rekenen Wetenschappelijk Rekenen Examen - Derde bachelor informatica Oefeningen 0 mei 0. Gegeven is het beginwaardeprobleem y y 0, 04y + 0000y y y (0) = y = 0, 04y 0000y y 0 7 y y, y (0) = 0 0 7 y y (0) 0 Los

Nadere informatie

Scherpte in de fotografie

Scherpte in de fotografie Scherpte in de fotografie Uitleg clubavond 6 September 2012 Herman Boom Waar gaat deze presentatie over? Wat is scherpte Wel Hoe mensen scherpte ervaren Wat beinvloedt scherpte - een beetje begrip Een

Nadere informatie

PERSBERICHT 22 augustus 2018 De nieuwe LUMIX LX100 II: Premium kwaliteit en volledige manuele controle

PERSBERICHT 22 augustus 2018 De nieuwe LUMIX LX100 II: Premium kwaliteit en volledige manuele controle PERSBERICHT 22 augustus 2018 De nieuwe LUMIX LX100 II: Premium kwaliteit en volledige manuele controle Grote, uiterst gevoelige 17-megapixel multi-aspect sensor Leica DC Vario-Summilux-lens met lichtsterk

Nadere informatie

EERSTE RESULTATEN VAN DE OPPERVLAKTEMETINGEN IN HET GETIJDENGEBIED VAN RAVERSIJDE (JUNI-JULI 2013)

EERSTE RESULTATEN VAN DE OPPERVLAKTEMETINGEN IN HET GETIJDENGEBIED VAN RAVERSIJDE (JUNI-JULI 2013) EERSTE RESULTATEN VAN DE OPPERVLAKTEMETINGEN IN HET GETIJDENGEBIED VAN RAVERSIJDE (JUNI-JULI 2013) In de zomer van 2013 heeft de vakgroep Geografie (3D Data Acquisitie Cluster) van de Universiteit Gent

Nadere informatie

Nieuwsbrief nr. 55 Juni 2007

Nieuwsbrief nr. 55 Juni 2007 Inhoud In deze Nieuwsbrief komen de volgende onderwerpen aan de orde: Upgrade naar MicroFEM versie 4.00 Parameter-optimalisatie met MicroFEM Een eenvoudig testmodel als voorbeeld Upgrade naar MicroFEM

Nadere informatie