Market Timing 20 augustus 2012 Technische & kwantitatieve analyse GLOBAAL TECHNISCH MARKTBEELD Colofon Deze,,Bulls, Bears & Shares is in opdracht van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. gemaakt door Loef Technische Analyse B.V. en wordt exclusief beschikbaar gesteld aan de relaties van Theodoor Gilissen. Theodoor Gilissen gaat bij haar beleggingsbeleid uit van fundamentele analyse. Aangezien deze publicatie uitgaat van technische analyse, kan het zijn dat de hier verkondigde meningen afwijken van die van Theodoor Gilissen. De publicatie betreft een exclusieve service voor die relaties van Theodoor Gilissen die de eigen beleggingsideeën mede willen baseren op technische analyse. Edward Loef is bestuurder van Loef Technische Analyse B.V. en is onafhankelijk Technisch Analist en cliëntenremissier voor diverse partijen. Edward Loef kan op elk willekeurig moment (in)direct een long of short positie hebben in de in deze publicatie genoemde financiële markten of instrumenten. Voor informatie over deze uitgave kunt u contact opnemen met uw private banker of andere contactpersoon bij Theodoor Gilissen. Diverse markten TRENDS 2e ST 1e ST koers 1e W 2e W W/V% W/V% KT LT 5D 20D AEX INDEX + + 322 330 335.77 337.00 347.00 0.68 5.01 BRENT CRUDE + - 103 108 114.24 117.00 126.00 0.56 10.63 NYMEX CRUDE + - 87 93 96.33 99.00 101.00 3.88 9.29 DAX INDEX + + 6800 6900 7040.88 7150.00 7500.00 1.39 6.20 DJ STOXX 600 INDEX + + 250 262 272.83 273 278 1.09 5.68 DOW JONES INDEX + + 12950 13075 13275.20 13338.00 14550.00 0.51 3.53 EUR/USD + - 1.2045 1.2287 1.2328 1.2440 1.2700-0.02 1.76 BUND FUTURE - + 135 140 142.02 146.00 153.00-0.96-2.57 GOUDPRIJS + - 1530 1590 1619.50 1635.00 1670.00-1.51 2.67 NASDAQ COMPOSITE + + 2930 2980 3076.59 3120.00 3230.00 1.84 5.17 NIKKEI-225 INDEX + - 8350 9000 9165.00 9200.00 10200.00 3.09 8.14 S&P 500 INDEX + + 1385 1406 1418.16 1422.00 1550.00 0.87 4.07 ZILVER + - 2680 2750 2812.50 2830.00 2950.00 1.29 4.00 Samenvatting Sinds de laatste Bulls, Bears & Shares-publicatie drie weken geleden hebben de aandelenmarkten de klim naar boven weten vol te houden. De S&P 500 index sloot vrijdag op 1418,16 en nadert nu de dubbele top uit maart dit jaar op 1419,15 en 1422,38. In de koerszone tussen 1419 en 1423 mag nu enige weerstand worden verwacht. De Europese DJ Stoxx 600 index noteerde einde vorige week bij een slotkoers op 272,83 slechts een fractie onder de koerstop van dit jaar op 272,86. De AEX-index eindigde vrijdag op 335,77. De hoogste koers in de Nederlandse aandelenindex kwam tot stand bij een notering op 337,20. Aandelenindices zijn op de korte termijn dan ook kwetsbaarder geworden voor winstnemingen. Eind juli werd geconstateerd dat een draai uit de veilige havens richting de meer risicovolle beleggingscategorieën (aandelen / commodities) was ingezet. De bund future vertoont in de afgelopen maanden een dubbele topformatie, waardoor de stijgende trend in gevaar dreigt te komen. Op basis van klassieke trendanalyse lijkt er sprake te zijn van een make or break -scenario in het Duitse termijncontract. In de koersontwikkeling van de euro ten opzichte van de Amerikaanse dollar is nog weinig enthousiasme terug te vinden. De trend in de US Dollar index is nog altijd positief ondanks een recente correctie. De rally in de grondstoffenindex verliest momentum. De edele metalen goud en zilver en de olieprijzen hebben de dalende trend nog niet opwaarts omgebogen. Deze Bulls, Bears & Shares is een publicatie van Theodoor Gilissen Bankiers N.V., in opdracht van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. De Technische Analyse en Fundamentele Analyse zijn verschillende disciplines; (mede) daardoor kan de Technische opinie afwijken of niet consistent zijn met de researchadviezen van de researchafdeling van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Theodoor Gilissen betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Theodoor Gilissen Bankiers N.V. niet instaan. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. geeft geen garantie of verklaring omtrent genoemde juistheid en volledigheid, noch uitdrukkelijk noch stilzwijgend. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van de onjuistheid en/of onvolledigheid van bedoelde informatie. Dit rapport dient niet te worden opgevat als een aanbod om waardepapieren te verkopen, noch als een uitnodiging tot aankoop ervan. De adviezen en aanbevelingen in dit rapport zijn generiek van aard en houden derhalve geen rekening met de specifieke beleggingsdoelstellingen, de persoonlijke financiële situatie en persoonlijke behoeftes van de ontvanger. De ontvanger mag de adviezen en aanbevelingen uit het rapport dan ook niet aanmerken als een persoonlijk advies: de ontvanger moet zijn of haar eigen adviseur raadplegen om te overleggen of het waardepapier dat in dit rapport aan bod komt, voor hem of haar een passende investering is en of de adviezen en aanbevelingen in het rapport overeenstemmen met zijn of haar doelrisicoprofiel. Indien u (mede) belegt met geleend geld, betekent dit dat u het risico loopt dat u uw inleg verliest of zelfs een schuld overhoudt. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Opinies, feiten en meningen in dit rapport kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. De verspreiding van dit rapport in andere jurisdicties dan in Nederland is mogelijk aan restricties onderhevig en de ontvanger van dit rapport dient zichzelf te informeren over eventuele restricties. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. verbiedt nadrukkelijk het herverspreiden van dit rapport via internet of op een andere manier en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de acties van derde partijen op dit gebied. De ontvanger van dit rapport is gebonden aan de restricties zoals vermeld staan in deze disclaimer. Theodoor Gilissen Bankiers N.V., haar directie en haar medewerkers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit of verband houdt met het gebruik (of juist de onmogelijkheid van gebruik), het vertrouwen op of (het nalaten van) acties ondernomen naar aanleiding van de informatie in de aanbieding. Uw persoonsgegevens worden zonder uw uitdrukkelijke toestemming niet aan derden buiten Theodoor Gilissen Bankiers N.V. verstrekt, tenzij dat voortvloeit uit de wet. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. wijst cliënt conform de wet op haar recht op inzage, correctie, aanvulling, afscherming of verwijdering van gegevens en tot het doen van verzet tegen het gebruik van persoonsgegevens voor marketing- en charitatieve doeleinden.
Trendoverzicht Asset Allocatie (instrumenten) STIJGENDE TREND TOPVORMING % ishares S&P GSCI Commodity-Indexed Tr. 1.73 ishares Barclays TIPS Bond Fd -1.42 DJ STOXX 600 EUR Price 1.09 IShares Brclys 20+ Yr Treasury Bnd F -3.26 Vanguard Total Stock Market 1.07 Vanguard REIT 0.96 S&P 500 Index 0.87 Ishares Ftse Epra Nareit US Prop 0.84 ishares FTSE/EPRA European Property F 0.56 RJ/CRB Index 0.55 SPDR Dow Jones Global Real Estate 0.47 ishares MSCI Pacific ex-japan Index Fund 0.05 ishares Barclays Inter Govt Credit Bd Fd -0.42 Ishares FTSE Epra Nareit Asia -0.49 ishares Barclays Aggregate Bond Fund -0.57 ishares Barclays Credit Bond Fund -0.84 iboxx EU Sov. Germany Index 7-10 Yr. PR. -0.91 PowerShares Emrgng Mkt Sovereign Dbt -0.93 iboxx EU Sov. Netherl. Index Overall PR. -1.08 IShares Brclys 7-10 Yr Treasury Bnd Fnd -1.18 BODEMVORMING % DALENDE TREND % United States Oil Fund LP 3.16 ishares MSCI Japan Index Fd 1.19 ishares MSCI ACWI Indx Fund 0.81 Ishares MSCI Latin America (USD) -0.04 ishares MSCI Emerging Markets Index Fund -0.64 Silver 5000 Oz. COMEX Continuous -0.19 SPDR Gold Trust -0.29 De ishares MSCI All Countries World Index Fund en de ishares MSCI Emerging Markets Index Fund bevinden zich in een bodemproces. ishares MSCI ACWI Index Fund op weg naar de golden cross Op wereldschaal is vanaf de top vorig jaar een symmetrische driehoek gevormd. Aanbod en vraag naar aandelen tenderen naar elkaar toe. Een uitbraak uit de driehoek zou moeten aangeven welke krachten de overhand krijgen. Op basis van de aanstaande opwaartse kruising van het 20-daags gemiddelde boven het 120- daags gemiddelde lijkt de vraag naar aandelen wereldwijd weer terug te keren. 2
ishares MSCI Emerging Markets Index Fund vanaf oktober 2008 De technische conditie in de emerging markets verbetert getuige de recente opleving boven het 120-daags gemiddelde, maar van een opwaartse uitbraak boven een dalende weerstandlijn is nog geen sprake. Ook de contouren van een omvangrijk (H)oofd(S)chouderpatroon (zie grafiek hierboven) zijn nog niet vervaagd. Het lijkt dan ook raadzaam om de emerging markets nog even te mijden zolang de dalende weerstandlijn niet opwaarts wordt doorbroken. In het trendoverzicht hieronder blijkt dat met name China een koersherstel te dwarsbomen. Trendoverzicht Landenindices STIJGENDE TREND % TOPVORMING % Sydney-All Ordinaries Index 2.11 Bel-20 1.95 NASDAQ COMPOSITE INDEX 1.84 CAC 40 1.54 DAX INDEX 1.39 INDONESIE-JCI 1.25 TURKIJE-National 100 0.97 S&P 500 INDEX 0.87 INDIA-Sensex 30 0.74 SWISS MARKET INDEX 0.71 AEX-index 0.68 Dow Jones Industrials 1897-2001 0.51 MALEISIE-KLCI 0.27 FTSE 100 INDEX 0.09 POLEN-WIG Index -0.09 MEXICO-IPC -0.74 BODEMVORMING % DALENDE TREND % MADRID-IBEX 35 7.28 RUSLAND-RTS 0.99 TOKYO/NIKKEI 225/DOW JONES INDEX 3.12 Bovespa -0.33 MILAAN-FTSE/MIB 2.99 CHINA-Shanghai & Shenzhen 300-3.60 TORONTO-S&P/TSX Composite 1.67 Hang Seng Index -0.10 3
China Shanghai & Shenzhen 300 index vanaf 2007 De Chinese aandelenmarkt verzwakt. Ondertussen lijkt het vertrouwen in de westerse aandelenmarkten juist aan kracht te winnen (zie trendoverzicht sectoren). Trendoverzicht bedrijfssectoren STIJGENDE TREND % TOPVORMING % DJ STOXX Utility 3.32 S&P 500 Information Technology Sector 2.34 DJ STOXX Retail 2.23 S&P 500 Consumer Discretionary Sector 1.80 DJ STOXX Insurance 1.79 DJ STOXX Auto&Parts 1.69 DJ STOXX Media 1.65 DJ STOXX Industrial 1.40 DJ STOXX Oil & Gas 1.21 S&P 500 Industrials Sector 1.15 DJ STOXX Chemical 1.10 DJ STOXX 600(P)-Euro 1.09 DJ STOXX Telecom 1.09 DJ STOXX Technology 1.02 S&P 500 Index 0.87 DJ STOXX Fin.Serv. 0.86 DJ STOXX Trav&Leisur 0.71 S&P 500 Consumer Staples Sector 0.69 DJ STOXX Health Care 0.53 S&P 500 Energy Sector -0.14 DJ STOXX Food&Bev. -0.50 S&P 500 Health Care Sector -0.65 S&P 500 Telecom Services Sector -0.67 DJ STOXX Pers&House -1.21 S&P 500 Utilities Sector -1.49 BODEMVORMING % DALENDE TREND % DJ STOXX Bank Index 4.15 S&P 500 Automobile & Components 2.98 S&P 500 Financials Sector 1.22 DJ STOXX Constr&Mat 0.78 S&P 500 Materials Sector 0.27 DJ STOXX Basic Resr. -1.79 4
DJ Stoxx 600 Banks vanaf 2011 De opwaartse uitbraak in de Europese banksector na de dubbele bodem (zie cirkel in de grafiek hierboven) remt de negatieve invloed van het (H)oofd(S)chouderpatroon. Een korte termijn correctie zou nu idealiter moeten worden opgevangen om en nabij de koerstop van vorige maand (= midden van de W -formatie). Commodities STIJGENDE TREND % TOPVORMING % Goldman Sach Commodity Indx Comp C 1.64 Wheat Pit CBOT Continuous 1.04 NY-DJ-AIG Energy Index 0.93 RJ/CRB Index 0.55 Soybean Meal Pit CBOT Continuous 0.31 NY-DJ-AIG Commodity Index -0.06 Corn Pit CBOT Continuous -0.25 NY-DJ-AIG Grains Index -0.27 Cocoa ICE FUT US Continuous -0.65 Gas Natural NYMEX Continuous -1.37 Rough Rice Pit CBOT Continuous -3.77 BODEMVORMING % DALENDE TREND % Crude Oil Light Sweet Continuous 3.61 Platinum NYMEX Continuous 5.20 NY-DJ-AIG Petroleum Index 2.76 Palladium NYMEX Continuous 4.34 Brent Crude Oil Continuous 0.72 Cotton No. 2 ICE FUT US Continuous 1.01 Soybean Oil Pit CBOT Continuous -1.25 Copper High Grade COMEX Continuous 0.69 NY-DJ-AIG Livestock Index 0.17 Silver 5000 Oz. COMEX Continuous -0.19 Gold 100 Troy Oz. COMEX Continuous -0.32 NY-DJ-AIG Industrial Metals Index -0.38 NY-DJ-AIG Softs Index -2.28 Coffee C ICE FUT US Continuous -2.41 Sugar World No.11 Continuous -2.84 Orange Juice (FCOJ-1) ICE FUT US C -4.20 5
Brent Crude Oil vanaf 2011 De olieprijs heeft een indrukwekkende stijging laten zien in de afgelopen twee maanden. Het omgekeerde (H)oofd(S)chouderpatroon voorspelde een prijsherstel naar de zone $ 115 - $ 117. In deze zone is begin mei ook een gap gevormd. Waarschijnlijk wordt deze gap spoedig gesloten, waarna een reactie naar $ 108 is te verwachten. Een golden cross tussen het 20-daags en 120-daags gemiddelde lijkt een kwestie van enkele dagen, waarna de trend weer opwaarts kan worden beschouwd. Na een beperkte correctie boven $ 108 wordt $ 126 het volgende koersdoel. RJ/CRB-index vanaf 2011 De ReutersJefferies Commodity Index heeft een golden cross op 7 augustus jl. gerealiseerd, maar loopt nu te hoop tegen een dalende weerstandlijn. De lagere toppen in de 14-daags RSI (zie grafiek) wijzen op een verzwakt momentum waardoor deze grondstoffenindex gemakkelijker door winstnemingen kan worden getroffen. Een opwaartse uitbraak uit het dalende trendkanaal lijkt meer tijd en energie te vragen. Een goede reden om enig geduld te betrachten in de aankoop van aandelen met een sterke correlatie met grondstoffen (zie met name de bedrijfssectoren in het bodemproces in het overzicht op de vorige pagina). 6
Edele metalen Goudprijs vanaf 2011 onderneemt een technisch herstelpoging De prijs van goud vertoont in de afgelopen weken hogere bodems. Ondanks deze positieve ontwikkeling blijft het grotere plaatje (zie grafiek) nog altijd wijzen op verkoopdruk op langere termijn. Zie in dit verband ook de dalende hellingshoek van het 120-daags gemiddelde. Rond $ 1535 ligt er zware weerstand. Een uitbraak boven $ 1535 in combinatie met een golden cross in de 20/120-daags gemiddelden wordt eerbiedig afgewacht. Zilverprijs vanaf 2011 De prijs van zilver consolideert al enige weken, maar van een overtuigende uitbraak uit de dalende trend is geen sprake. Een stijging boven $ 28,44 zou bemoedigend zijn evenals de stijgende driehoek die in de afgelopen anderhalve maand in ontwikkeling is. 7
Obligaties & rentecontracten Bund future vanaf 2011 De dubbele top in de bund future wijst op topvorming. Immers, de vraagzijde was in de laatste rally niet bij machte om het aanbod rond het vorige hoogtepunt op te vangen. De stijgende trendlijn langs de bodems van april 2011 en maart 2012 is in juni succesvol getest, maar een trendbreuk wordt nu niet langer meer uitgesloten. Een direct risico lijkt niet aan de orde nu de westerse aandelenindices tegen weerstanden aanhikken. Een daling onder 140 is noodzakelijk om uit de Duitse obligatielening te vluchten. iboxx Sovereign Germany Index (vanaf 2010 op weekbasis) De iboxx EUR Sovereign Germany Index (zie grafiek hierboven) is een ETF die het koersverloop van Duitse staatsleningen volgt met een looptijd van 7 10 jaar. Hoewel het proces van hogere bodems nog niet is gesneuveld zien we een trendbreuk op basis van klassieke trendlijnanalyse en een relatieve verzwakking ten opzichte van de ishares MSCI All Countries World Index op weekbasis. Het relatieve verkoopsignaal ten faveure van aandelen werd vorig jaar ook met een neerwaartse kruising in de groen/zwarte MACD-indicator gesignaleerd, maar dat wil nog niet zeggen dat de Duitse staatsobligaties onderuit gaan. Zie hiervoor de maandenlange zijwaartse consolidatiefase tussen september 2011 en april 2012. 8
VALUTA STIJGENDE TREND % TOPVORMING % US Dollar-Euro -0.14 US Dollar - Swiss Franc -0.14 US Dollar - Norwegian Krone -0.22 BODEMVORMING % DALENDE TREND % Euro-Japanese Yen 1.66 US Dollar - Japanese Yen 1.64 Euro-Australian Dollar 0.72 UK Pound Sterling - US Dollar 0.14 Euro - US Dollar 0.14 Euro-Swiss Franc -0.02 Euro-Norwegian Krone -0.08 Euro-Canadian Dollar -0.25 De Amerikaanse dollar presteert sterk ten opzichte van de euro, de Zwitserse frank en de Noorse kroon. De euro blijft zwak presteren ten opzichte van de belangrijkste overige valuta in de wereld (zie overzicht). De US Dollar index corrigeert na een complete vijfstructuur binnen een lange termijn stijgende trend. EUR/USD vanaf mei 2012 US Dollar index een correctiefase binnen de lange termijn opgaande trend 9
ALGEMEEN ADVIES Hanteer indien mogelijk - stop loss limieten om koersrisico s beter te beheersen! Verklarende woorden en begrippen uit de technische analyse Een uitleg van woorden en begrippen die gangbaar zijn in de technische analyse en in de Bulls, Bears & Shares worden gebruikt zijn op deze pagina op een niet limitatieve wijze ter verduidelijking samengevat. Technische Analyse (TA) bestudeert primair met behulp van grafieken de koershistorie van marktprijzen (lees: beurskoersen en hiervan afgeleide handelsvolumes) met het doel om de meest waarschijnlijke toekomstige richting te bepalen. De technische analyse kent twee hoofdstromingen. Enerzijds is er de klassieke visuele analyse van grafieken met het oogmerk om trends en koerspatronen te herkennen. Anderzijds is er de kwantitatieve analyse om met behulp van de beurskoers afgeleide formules ( indicatoren ) koop- en verkoopsignalen te genereren. De Bulls, Bears & Shares combineert de visuele analyse met de kwantitatieve analyse. De technische en kwantitatieve analyses worden vooral gebruikt als hulpmiddel voor de timing van beleggingsbeslissingen. TA = afkorting voor technische analyse KT = korte termijn trend op basis van de positie van beurskoers ten opzichte van het 20-daags koersgemiddelde LT = lange termijn trend op basis van de positie van het 20-daags koersgemiddelde ten opzichte van het 120-daags koersgemiddelde TREND = algemene richting waarheen een koersontwikkeling tendeert herkenbaar aan een proces van twee opeenvolgende toppen en/of bodems TRENDLIJN = lijn langs opeenvolgende toppen of bodems STEUN = indicatie voor een bodem in de koersgrafiek WEERSTAND = indicatie voor een top in de koersgrafiek BULLISH = positieve stemming ten aanzien van de koersontwikkeling BEARISH = negatieve stemming ten aanzien van de koersontwikkeling NEUTRAAL = aanduiding voor richtingloos en/of zijwaarts koersverloop TACTISCH = specifieke actie/benadering bedoeld om een strategie uit te voeren RS = relatieve sterkte ter bepaling van outperformance of underperformance OUTPERFORMANCE = betere prestatie ten opzichte van UNDERPERFORMANCE = slechtere prestatie ten opzichte van LONG = positionering in de markt anticiperend op een koersstijging SHORT = positionering in de markt anticiperend op een koersdaling NONE = geen positionering in verband met overgangfase tussen bulls en bears BUY = koopmoment op basis van een technische en/of kwantitatieve analyse SELL = verkoopmoment op basis van een technische en/of kwantitatieve analyse MA = moving average / voortschrijdend gemiddelde van een reeks van beursdata RSI = relatieve sterkte index (indicator voor het meten van het momentum) RSI waardering onder 30 illustreert een relatief sterke koersdaling RSI waardering boven 70 illustreert een relatief sterke koersstijging MOMENTUM = indicator voor het meten van de snelheid en de sterkte van een koersbeweging STO = afkorting voor stochastics, indicator voor korte termijn kansberekening STO waardering onder 20 illustreert een relatief sterke koersdaling STO waardering boven 80 illustreert een relatief sterke koersstijging DMI = afkorting voor directional movement indicator, geeft informatie over de kracht van vraag en aanbod in de onderliggende trend ADX = afkorting voor average directional movement indicator, geeft de kracht aan van een trendmatige beweging, maar zegt niets over de richting ervan ADX waardering onder 25 wijst potentieel op een zijwaarts gerichte trend ADX waardering boven 25 wijst potentieel op een trendmatige beweging TRADINGRANGE = richtingloze koersbeweging binnen bepaalde bandbreedte 10
UITBRAAK = koersbeweging boven/onder vorige weerstand/steun TRAP = mislukte uitbraak PULLBACK terugkeer van de beurskoers naar een recent uitbraakniveau GAP = koershiaat in de grafiek zichtbaar tussen twee handelsnoteringen in OVERBOUGHT = situatie waarin de beurskoers kwetsbaar is voor een correctie OVERSOLD = sitiuatie waarin de beurskoers rijp is voor een technisch herstel RISING WEDGE = driehoekspatroon met 2 convergerende stijgende lijnen FALLING WEDGE = driehoekspatroon met 2 convergerende dalende lijnen STOP LOSS = prijsniveau ter beperking van onverhoopte verliezen van openstaande beleggingsposities. LEGENDA KLEUREN CANDLES GETOONDE GRAFIEKEN Donkergroen - stijgende trend (= koers > 20 daags gemiddelde & 120 daags gemiddelde) Lichtgroen - koerscorrectie binnen stijgende trend (= koers > 120 daags gemiddelde) Rood - dalende trend (= koers < 20 daags gemiddelde & 120 daags gemiddelde) Oranje - koersherstel binnen dalende trend (= koers < 120 daags gemiddelde) Blauw - sterk opwaarts momentum tijdens een opgaande trend Paars - sterk neerwaarts momentum tijdens een neergaande trend Geel - overdrijvingsfase (extreem hoog risico van een significant trendomslag) Zwart - overgangsfase tussen stijgende en dalende trend (geen positie) Rode lijn Blauwe lijn Paarse lijn belegging - 120 daags simpel gemiddelde - 20 daags simpel gemiddelde - relatieve kracht ten opzichte van een andere Heeft u vragen of opmerkingen, neemt u dan a.u.b. contact met ons op. 11