Market Timing 21 december 2015

Transcriptie

1 Market Timing 21 december 2015 TECHNISCHE & KWANTITATIEVE ANALYSE Kwantitatief trendoverzicht Waarden steun koers weerstand trend K/V HK HV %2W MSCI USD World dalend S&P 500 index top? Dow Jones Index top? V Nasdaq stijgend K Shanghai Composite stijgend Nikkei-225 index dalend V Colofon Deze,,Bulls, Bears & Shares is in opdracht van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. gemaakt door Loef Technische Analyse B.V. en wordt exclusief beschikbaar gesteld aan de relaties van Theodoor Gilissen. Theodoor Gilissen gaat bij haar beleggingsbeleid uit van fundamentele analyse. Aangezien deze publicatie uitgaat van technische analyse, kan het zijn dat de hier verkondigde meningen afwijken van die van Theodoor Gilissen. De publicatie betreft een exclusieve service voor die relaties van Theodoor Gilissen die de eigen beleggingsideeën mede willen baseren op technische analyse. Edward Loef is bestuurder van Loef Technische Analyse B.V. en is onafhankelijk Technisch Analist en cliëntenremissier voor diverse partijen. Edward Loef kan op elk willekeurig moment (in)direct een long of short positie hebben in de in deze publicatie genoemde financiële markten of instrumenten. Voor informatie over deze uitgave kunt u contact opnemen met uw private banker of andere contactpersoon bij Theodoor Gilissen. DJ Eurostoxx dalend DJ Stoxx 600 Europe dalend AEX-Index dalend XETRA DAX top? Bund Future stijgend USA 10yr rente stijgend Goud dalend Zilver dalend Brent Crude Oil dalend EURUSD dalend US Dollar index stijgend Koersdata voorbeurs Samenvatting De wereldaandelenindex bestaat voor meer dan de helft uit Amerikaanse aandelen. De trend in MSCI USD World Index is thans dalend als gevolg van zwakte buiten de Verenigde Staten. Het draagvlak op Wall Street onder de bullmarkt wordt steeds smaller, waardoor nu topvormingskenmerken zichtbaar worden. Dit proces is al langer zichtbaar op maandbasis via momentumverlies. Het kalenderjaar 2016 wordt daarom uitdagend voor de aandelenoptimisten. Een selectieve benadering via specifieke sectorkeuzes wordt aanbevolen. Obligatiebeleggingen zijn nog steeds houdbaar, maar problemen in het segment high yield vereisen extra aandacht. Datzelfde geldt voor de Amerikaanse dollar die mogelijk eerst door de knieën moet voordat een grotere sprong voorwaarts in 2016 kan worden gezet. De olieprijs test de bodem van Het wordt erop of eronder. Deze Bulls, Bears & Shares is een publicatie van Theodoor Gilissen Bankiers N.V., in opdracht van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. De Technische Analyse en Fundamentele Analyse zijn verschillende disciplines; (mede) daardoor kan de Technische opinie afwijken of niet consistent zijn met de researchadviezen van de researchafdeling van Theodoor Gilissen Bankiers N.V. De in deze publicatie vermelde gegevens zijn ontleend aan door Theodoor Gilissen betrouwbaar geachte bronnen en publiekelijk bekende informatie. Voor de juistheid en volledigheid van de genoemde feiten, gegevens, meningen, verwachtingen en uitkomsten daarvan kan Theodoor Gilissen Bankiers N.V. niet instaan. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. geeft geen garantie of verklaring omtrent genoemde juistheid en volledigheid, noch uitdrukkelijk noch stilzwijgend. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. aanvaardt geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is van de onjuistheid en/of onvolledigheid van bedoelde informatie. Dit rapport dient niet te worden opgevat als een aanbod om waardepapieren te verkopen, noch als een uitnodiging tot aankoop ervan. De adviezen en aanbevelingen in dit rapport zijn generiek van aard en houden derhalve geen rekening met de specifieke beleggingsdoelstellingen, de persoonlijke financiële situatie en persoonlijke behoeftes van de ontvanger. De ontvanger mag de adviezen en aanbevelingen uit het rapport dan ook niet aanmerken als een persoonlijk advies: de ontvanger moet zijn of haar eigen adviseur raadplegen om te overleggen of het waardepapier dat in dit rapport aan bod komt, voor hem of haar een passende investering is en of de adviezen en aanbevelingen in het rapport overeenstemmen met zijn of haar doelrisicoprofiel. Indien u (mede) belegt met geleend geld, betekent dit dat u het risico loopt dat u uw inleg verliest of zelfs een schuld overhoudt. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. Opinies, feiten en meningen in dit rapport kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. De verspreiding van dit rapport in andere jurisdicties dan in Nederland is mogelijk aan restricties onderhevig en de ontvanger van dit rapport dient zichzelf te informeren over eventuele restricties. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. verbiedt nadrukkelijk het herverspreiden van dit rapport via internet of op een andere manier en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor de acties van derde partijen op dit gebied. De ontvanger van dit rapport is gebonden aan de restricties zoals vermeld staan in deze disclaimer. Theodoor Gilissen Bankiers N.V., haar directie en haar medewerkers aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade die voortvloeit uit of verband houdt met het gebruik (of juist de onmogelijkheid van gebruik), het vertrouwen op of (het nalaten van) acties ondernomen naar aanleiding van de informatie in de aanbieding. Uw persoonsgegevens worden zonder uw uitdrukkelijke toestemming niet aan derden buiten Theodoor Gilissen Bankiers N.V. verstrekt, tenzij dat voortvloeit uit de wet. Theodoor Gilissen Bankiers N.V. wijst cliënt conform de wet op haar recht op inzage, correctie, aanvulling, afscherming of verwijdering van gegevens en tot het doen van verzet tegen het gebruik van persoonsgegevens voor marketing- en charitatieve doeleinden.

2 Koersresultaten ETF s in USD in 2015 ETF ASSET CLASSES DXY = US dollar index / AGG = obligaties / ACWI = aandelen / RWO = vastgoed en GSG = grondstoffen In een financiële wereld waarin de geldstromen worden beoordeeld op basis van de Amerikaanse dollar als belangrijkste munteenheid, bleek een kaspositie sinds medio juni profijtelijker dan andere asset classes (op basis van beursnoteringen, zie grafiek boven). Koersresultaten ishares (IWRD, IWDP, PHAU, IEAG en AIGCP) in euro s IWRD = aandelen / IEAG = obligaties / PHAU = fysiek goud / IWDP = vastgoed en AIGCP = grondstoffen De Europeaan die gewend is om alles in euro s om te rekenen heeft dit jaar het meest profijt gehad van de beleggingscategorie aandelen. De wereldwijde aandelentracker IWRD (genoteerd in euro s aan o.a. Euronext Amsterdam) heeft o.a. kunnen profiteren van de stijging van de Amerikaanse dollar (+12%) en mede daardoor een koersstijging kunnen laten zien van 30,14 naar 32,07 (+ 6,4%). De Europese DJ Stoxx 600 index sloot de handelsweek vorige week af bij een indexstand op 361,23 waardoor ten opzichte van de slotkoers op 31 december 2014 (342,54) een positief koersresultaat van 5,46% op de teller staat. De Amerikaanse S&P 500 index eindigde op 18 december op 2005,55 hetgeen 53,35 punten lager is (-2,66%) dan de laatste slotkoers van 2014 (2058,90). De Japanse Nikkei-225 eindigde vorig jaar op een indexstand ,77 en is eind vorige week gestegen naar ,80 (+ 8,8%). Japan is vanwege de actuele outperformance favoriet binnen het segment van aandelenbeleggingen. 2

3 Koersperformance regionale ishares (aandelen) in euro (unhedged) in 2015 De regio s Latijns-Amerika, Asia-Pacific en Emerging Markets zoeken daarentegen deze laatste kalendermaand de dieptepunten van dit jaar weer op. De verzwakking in het technisch beeld lijkt nu ook meer invloed te krijgen op ishares Japan en ishares N-America. Dat valt althans af te leiden uit de negatieve koersperformance in de S&P 500 index en koersgrafieken hieronder. ishares Asia Pacific ishares China ishares Emerging Markets ishares Europe ishares Japan ishares N-America ishares MSCI World (in euro/unhedged) in /24-weeks gemiddelden 3

4 MSCI USD World Index op dagbasis in /120-daags gemiddelden De dalende hellingshoeken in de 20/120-daags koersgemiddelden van ishares MSCI World ETF (IWRD) en de vorige week gesignaleerde lagere top en daling onder het 120-daags gemiddelde, wijzen op toenemend aanbod. Met het oog op de stijgende steunlijn van de herstelpoging in de afgelopen maanden is het zaak om het meest recente dieptepunt rond 32,07 als cruciaal stoploss-niveau te hanteren voor het handhaven van een bullish werkschema. Het gewicht van Amerikaanse aandelen in ishares World ETF kan, na de renteverhoging in de Verenigde Staten vorige week, bij doorzettende winstnemingen op Wall Street de koers van IWRD drukken. Het idee, dat na de rentestap alle onzekerheid weg is, blijkt onterecht (zie opmerking All Clear Now? geïnspireerd door optimisme in de Amerikaanse pers). 10-jaars rente VS periode S&P 500 index periode Dow Jones Industrials index + Dow Jones Transportation Average in 2015 In de bekende twee Dow-indices werd eind vorige week al koersschade aangericht. 4

5 Trendoverzicht lokale beursindices 1 W 1 W STIJGENDE TREND % TOPVORMING % BEL XETRA DAX PF 2.59 SSE COMPOSITE 1.80 NASDAQ COMPOSITE MICEX INDEX S&P 100 INDEX NASDAQ S&P 500 INDEX DJ INDU AVERAGE BUSE MERVAL INDX BODEMVORMING % DALENDE TREND % AT COM SHR PR ID 7.74 PSI 20 INDEX 4.41 ESTX 50 PR 1.80 FTSE 100 INDEX 1.67 CAC 40 INDEX 1.66 STXE 600 PR 1.53 STXE 50 PR 1.53 SMI PR 1.26 AEX-Index 1.18 FTSE MIB 1.08 IBEX 35 INDEX 0.90 S&P SENSEX 0.49 HANG SENG INDEX 0.39 PHILIPPINE-PSEi 0.37 TAIWAN WEIGHTED 0.30 KOSPI 0.30 ALL ORDINARIES 0.03 NYSE COMPOSITE RUSSELL 2000 IND NIKKEI 225 INDEX SET Index DJ TRANS AVERAGE DFM MAIN INDEX BVSP BOVESPA IND Het feit dat de meeste lokale aandelenindices volgens de kwantitief-/technische combinatie van 4-/24-weeks gemiddelden in een topvormingsfase of dalende trend zijn geduwd, geeft argumenten voor een te verwachten zwakke start van DJ Stoxx 600 index + US Dollar index vanaf 2014 (vertoont positieve correlatie) 5

6 Trendoverzicht sectoren(trackers) 1 W 1 W STIJGENDE TREND % TOPVORMING % STXE 600 A&PP 2.62 STXE 600 FNSV PR 4.00 STXE 600 TR&LS P 2.25 STXE 600 P&HOP 1.23 STXE 600 INS PR 1.63 STXE 600 CN&MT P 0.65 STXE 600 TECH PR 0.88 STXE 600 IG&S PR 0.55 STXE 600 FD&BV P 0.80 SPDR S&P TELECOM SPDR CONS STPL SPDR FINANCL SEL SPDR TECH SELECT SPDR S&P SPDR CONS DISCR SPDR INDL SELECT SPDR MTRLS SELCT BODEMVORMING % DALENDE TREND % STXE 600 BNK PR 3.43 STXE 600 HECR PR 2.02 STXE 600 CHEM PR 2.00 SPDR UTIL SELECT 1.72 STXE 600 PR 1.53 STXE 600 MDA PR 1.34 STXE 600 TEL PR 1.25 STXE 600 RTL PR 0.76 STXE 600 UTIL PR 0.62 SPDR HLTH CARE 0.27 STXE 600 O&GP STXE 600 BSRS PR SPDR ENERGY SEL Terwijl in kwantitatieve zin de Europese DJ Stoxx 600 index in een dalende trend beweegt, zijn er positieve uitzonderingen zichtbaar in een vijftal Europese sectoren (zie charts onder). Dit zijn de sectoren die thans technisch sterk worden beoordeeld. Automobile & Parts Food & Beverage Insurance DJ Stoxx 600 vanaf 2010 Technology Travel & Leisure Bij een 4-weeks gemiddelde boven een 24-weeks gemiddelde is er nog reden voor optimisme. Correcties bieden dan koopkansen voor degenen met een positieve beursvisie. In de overige 13 van de 18 Europese hoofdsectoren is de kwantitatieve analyse minder positief, terwijl van de tien Amerikaanse sectortrackers slechts twee in stijgende trends bewegen (zie consumer staples en technologie). In meerderheid geeft de actuele technische status reden tot verhoogde waakzaamheid. 6

7 MSCI USD World Index op maandbasis + MACD vanaf 1996 Het MACD-histogram in MSCI USD World Index op maandbasis meet het verschil tussen een 9-maand s en 26 maand s exponentieel koersgemiddelde (zie histogram), waarvan een 12-maand s exponentieel koersgemiddelde wordt herleid. Deze techniek voorspelt niets, echter weerspiegelt de voortschrijdende kracht achter de koersstijgingen en dalingen op maandbasis. De actuele stand van de MACD illustreert derhalve een momentopname van money on the move. De vooruitzichten voor 2016 voor aandelenbeleggers zijn dus uitdagend te betitelen. Daarentegen ontwikkelen enkele obligatietrackers zich nog steeds in stijgende trends (zie onder). VASTRENTENDE WAARDEN (IEAG) ishares Euro Aggregate Bond UCITS ETF (EUR) (BTMA) ishares $ Treasury Bond 7-10yr UCITS ETF (EUR) 7

8 ishares Core US Aggregate Bond ETF (AGG) neklijn rond $ 108 = steun De contouren van (H)oofd(S)chouderformaties zijn in de technische analyse niet te missen koerspatronen vanwege implosiegevaar bij dalingen onder de neklijn. De daling in 2008 en sell off in 2013 zijn in dit kader exemplarische voorbeelden. Het actuele stemmingsbeeld van de (in US dollars genoteerde) obligatietracker AGG vraagt dan ook om dagelijkse monitoring. SPDR Barclays High Yield Bond ETF (JNK) vanaf 2007 In de markt van high yield -obligaties (zie koersdaling in obligatietracker JNK ) nemen beleggers momenteel versneld afscheid (zie actuele gele weekcandles). De angst voor een crisis na het recent omvallen van een drietal fondsen werd vorige week nog voorbarig betiteld, hoewel de gelijkenissen met juli 2008 wel worden gesignaleerd. Het risico van besmetting wordt door obligatiemanagers van fondsen in het risicovollere segment van bedrijfspapier gering geacht. De technische analyse bestudeert via patroonherkenning in de grafieken van beurskoersen impliciet de psychologie in de markt en veronderstelt bij repeterende koerspatronen daarentegen wel degelijk een kans op herhaling. De enige reden is de aanname in de technische analyse dat weliswaar de omstandigheden dit keer anders kunnen zijn, maar dat de emoties als dezelfde drijfveren achter vraag en aanbod fungeren. Het bagatelliseren van de angst wordt daarom in deze publicatie als een voorbarige conclusie gezien. 8

9 GRONDSTOFFEN Brent Oil vanaf 1996 op maandbasis test bodem december 2008 rond $ 36 West Texas Intermediate Light Sweet Crude Oil (WTI) bullish falling wedge De daling van de olieprijzen is een belangrijk issue geworden. In technische zin is er echter houvast in de betekenis van een eenvoudige uitspraak: Een steun is een steun, totdat het tegendeel blijkt. De bodemniveaus van december 2008 en het voorjaar van 2009 zijn momenteel de belangrijkste richtsnoer voor actieve traders met (short)posities in olie-futures. De dalende wig in het WTI-contract wekt in de technische analyse argwaan voor wat betreft de neerwaartse risico s. Anders gezegd, vermoed wordt dat de prijsdaling wel eens voorbij kan zijn, omdat dalende wigpatronen halverwege stijgende trends voorkomen en/of aan het einde van bear markten. De trends in de olieprijzen zijn onmiskenbaar dalend. Een duidelijke daling onder de bodem van 2008 zou als katalysator kunnen fungeren voor een vrije val richting de bodems van 2003 en/of daarvoor. Veel hangt nu af van de wijze waarop de bodem van eind 2008 wordt getest. 9

10 VALUTA US Dollar index op maandbasis vanaf 1973 De relatieve sterkte index (RSI) afgeleid van de US dollar index op maandbasis toont een lagere top in relatie tot de top begin dit jaar (zie grafiek). Op basis hiervan wordt in de eerste helft van 2016 rekening gehouden met een neerwaartse reactie richting 90, waarna de terugtest van de (oranje) voormalige weerstandlijn acteert als nieuwe steun/springplank voor hogere koersniveaus later dit jaar. EURUSD in 2015 op weekbasis technisch herstel in dalende trend De herstelbeweging in de euro geldt onder het dalende 24-weeks gemiddelde als een technische en daardoor tijdelijke opleving. Naar verwachting blijft de euro onder $ 1,11 noteren met in 2016 een hervatting van de dalende trend richting pariteit. (citaat Bulls, Bears & Shares 7 december 2015) De notering van EUR/USD tussen $ 1,08 en $ 1,11 geeft nog geen uitsluitsel over de volgende belangrijke trendmatige beweging. Een uitbraak onder $ 1,08 biedt uitzicht op hervatting van de dalende trend richting pariteit (= langetermijn denkrichting), maar gelet op het technisch beeld van de US dollar index kan bij een beweging boven $ 1,11 een stijging naar $ 1,20 worden verwacht (als tijdelijke oprisping). 10

11 ALGEMEEN ADVIES Hanteer indien mogelijk - stop loss limieten om koersrisico s beter te beheersen! Heeft u vragen of opmerkingen, neemt u dan a.u.b. contact met ons op. Verklarende woorden en begrippen uit de technische analyse Een uitleg van woorden en begrippen die gangbaar zijn in de technische analyse en in de Bulls, Bears & Shares worden gebruikt zijn op deze pagina op een niet limitatieve wijze ter verduidelijking samengevat. Technische Analyse (TA) bestudeert primair met behulp van grafieken de koershistorie van marktprijzen (lees: beurskoersen en hiervan afgeleide handelsvolumes) met het doel om de meest waarschijnlijke toekomstige richting te bepalen. De technische analyse kent twee hoofdstromingen. Enerzijds is er de klassieke visuele analyse van grafieken met het oogmerk om trends en koerspatronen te herkennen. Anderzijds is er de kwantitatieve analyse om met behulp van de beurskoers afgeleide formules ( indicatoren ) koop- en verkoopsignalen te genereren. De Bulls, Bears & Shares combineert de visuele analyse met de kwantitatieve analyse. De technische en kwantitatieve analyses worden vooral gebruikt als hulpmiddel voor de timing van beleggingsbeslissingen. TA = afkorting voor technische analyse KT = korte termijn trend op basis van de positie van beurskoers ten opzichte van het 20-daags koersgemiddelde LT = lange termijn trend op basis van de positie van het 20-daags koersgemiddelde ten opzichte van het 120-daags koersgemiddelde SMA = afkorting voor simpel gemiddelde TREND = algemene richting waarheen een koersontwikkeling tendeert herkenbaar aan een proces van twee opeenvolgende toppen en/of bodems TRENDLIJN = lijn langs opeenvolgende toppen of bodems STEUN = indicatie voor een bodem in de koersgrafiek WEERSTAND = indicatie voor een top in de koersgrafiek BULLISH = positieve stemming ten aanzien van de koersontwikkeling BEARISH = negatieve stemming ten aanzien van de koersontwikkeling NEUTRAAL = aanduiding voor richtingloos en/of zijwaarts koersverloop TACTISCH = specifieke actie/benadering bedoeld om een strategie uit te voeren RS = relatieve sterkte ter bepaling van outperformance of underperformance OUTPERFORMANCE = betere prestatie ten opzichte van UNDERPERFORMANCE = slechtere prestatie ten opzichte van LONG = positionering in de markt anticiperend op een koersstijging SHORT = positionering in de markt anticiperend op een koersdaling NONE = geen positionering in verband met overgangfase tussen bulls en bears BUY = koopmoment op basis van een technische en/of kwantitatieve analyse SELL = verkoopmoment op basis van een technische en/of kwantitatieve analyse MA = moving average / voortschrijdend gemiddelde van een reeks van beursdata RSI = relatieve sterkte index (indicator voor het meten van het momentum) RSI waardering onder 30 illustreert een relatief sterke koersdaling RSI waardering boven 70 illustreert een relatief sterke koersstijging MOMENTUM = indicator voor het meten van de snelheid en de sterkte van een koersbeweging STO = afkorting voor stochastics, indicator voor korte termijn kansberekening STO waardering onder 20 illustreert een relatief sterke koersdaling STO waardering boven 80 illustreert een relatief sterke koersstijging DMI = afkorting voor directional movement indicator, geeft informatie over de kracht van vraag en aanbod in de onderliggende trend ADX = afkorting voor average directional movement indicator, geeft de kracht aan van een trendmatige beweging, maar zegt niets over de richting ervan 11

12 ADX waardering onder 25 wijst potentieel op een zijwaarts gerichte trend ADX waardering boven 25 wijst potentieel op een trendmatige beweging TRADINGRANGE = richtingloze koersbeweging binnen bepaalde bandbreedte UITBRAAK = koersbeweging boven/onder vorige weerstand/steun TRAP = mislukte uitbraak PULLBACK terugkeer van de beurskoers naar een recent uitbraakniveau GAP = koershiaat in de grafiek zichtbaar tussen twee handelsnoteringen in OVERBOUGHT = situatie waarin de beurskoers kwetsbaar is voor een correctie OVERSOLD = sitiuatie waarin de beurskoers rijp is voor een technisch herstel RISING WEDGE = driehoekspatroon met 2 convergerende stijgende lijnen FALLING WEDGE = driehoekspatroon met 2 convergerende dalende lijnen STOP LOSS = prijsniveau ter beperking van onverhoopte verliezen van openstaande beleggingsposities. Legenda betekenis kleuren getoonde grafieken + criteria t.b.v. trendstatus: Stijgend beurskoers (week slotnotering) > 24 weeks SMA en 4 weeks SMA > 24 weeks SMA Topvorming beurskoers (week slotnotering) < 24 weeks SMA en 4 weeks SMA > 24 weeks SMA Dalend beurskoers (week slotnotering) < 24 weeks SMA en 4 weeks SMA < 24 weeks SMA Bodemvorming beurskoers (week slotnotering) > 24 weeks SMA en 4 weeks SMA < 24 weeks SMA Donkergroen - stijgende trend (= koers > 20 daags simpel gemiddelde & 120 daags simpel gemiddelde) (= koers > 4 weeks SMA & 4-weeks SMA > 24-weeks SMA) Lichtgroen - koerscorrectie binnen stijgende trend (= koers > 120 daags gemiddelde) (= koers > 24 weeks SMA en koers < 4-weeks SMA) Rood - dalende trend (= koers < 20 daags gemiddelde & 120 daags gemiddelde) (= koers < 4 weeks SMA & 24-weeks SMA) Oranje - koersherstel binnen dalende trend (= koers < 120 daags gemiddelde) (= koers < 24 weeks SMA en koers > 4 weeks SMA) Blauw (= sterk opwaarts momentum tijdens een opgaande trend) Paars (= sterk neerwaarts momentum tijdens een neergaande trend) Geel (= overdrijvingsfase (extreem hoog risico van een significant trendomslag) Zwart 12

13 (= overgangsfase tussen stijgende en dalende trend) Rode lijn Blauwe lijn Paarse lijn daags simpel gemiddelde - 20 daags simpel gemiddelde - relatieve kracht ten opzichte van een andere belegging 13