VluchtelingenWerk Oost Nederland Jaarverslag 2012
Inleiding Dit is het publieksjaarverslag over 2012 van Stichting VluchtelingenWerk Oost Nederland (VWON). In dit verslag schetsen we een beeld van de belangrijkste werkzaamheden en ontwikkelingen van het afgelopen jaar. Dit jaarverslag is een bijzondere uitgave omdat op het moment van schrijven, voorjaar 2013, het besluit tot fusie tussen VluchtelingenWerk Gelderland en VluchtelingenWerk Overijssel net is ondertekend. Uit deze fusie is een nieuwe, sterkere, organisatie voortgekomen: VluchtelingenWerk Oost Nederland. Omdat we samen verder gaan, is er besloten tot een gezamenlijk jaarverslag. Dat kan ook want onze dienstverlening is in beide werkgebieden in grote lijnen hetzelfde. Natuurlijk zijn er accentverschillen; projecten die wel door de ene organisatie maar niet door de andere werden uitgevoerd bijvoorbeeld. Zo ging in Gelderland de VoorleesExpress, een project waarbij kinderen met een taalachterstand wekelijks worden voorgelezen door een vrijwilliger, succesvol van start. En zijn er in Overijssel een aantal initiatieven ingevoerd gericht op het vergroten van deelname van vluchtelingen en nieuwkomers aan de Nederlandse arbeidsmarkt. In dit verslag presenteren we het beste van beide en maken we tegelijkertijd een gezamenlijke doorstart. Met dank aan de inzet en betrokkenheid van al onze 1400 vrijwilligers en ruim 70 betaalde medewerkers kon onze dienstverlening aan asielzoekers, vluchtelingen werk en nieuwkomers ondanks de organisatorische veranderingen het afgelopen jaar gewoon doorgaan. Wij zullen ons ook in de toekomst sterk blijven maken voor de belangen van vluchtelingen en zullen hen en andere nieuwkomers helpen een volwaardige plek in onze samenleving te verwerven. Jan van der Werff, directeur Het gaat goed, we oefenen vooral door met elkaar te praten. We beginnen vaak over hoe de week is verlopen en zo komen we op allerlei gespreksonderwerpen. In het begin was het echt moeilijk om een gesprek te voeren, nu lukt dit steeds beter. Taalcoach VluchtelingenWerk Oost Nederland VluchtelingenWerk Oost Nederland (VWON) zet zich in voor vluchtelingen en andere nieuwkomers die zelfstandig zijn gehuisvest in het werkgebied van de stichting en voor asielzoekers die wonen in één van de opvangcentra in het werkgebied. VWON is werkzaam in bijna alle gemeentes van Gelderland en Overijssel en enkele gemeentes in Utrecht en Flevoland. Werkzaamheden: van Welkom tot Werk De belangrijkste werkzaamheden van VWON richten zich op ondersteuning bij de asielprocedure en begeleiding bij de integratie en participatie van vluchtelingen en nieuwkomers in de lokale samenleving. Ik begeleid vluchtelingen en nieuwkomers rondom hun inburgeringstraject. Ik doe de intake, meld cliënten aan bij een taalinstelling en monitor de voortgang. Wanneer mensen starten met de inburgeringscursus zijn ze vaak erg onzeker en bang dat ze de taal nooit zullen leren. Dan stel ik ze gerust. Voor wie altijd naar de les gaan en thuis veel aandacht besteden aan hun huiswerk zal het zeker lukken. Met de mensen die er echt voor gaan kan ik na zes maanden al gesprekjes voeren en dat is heel leuk om te zien! Trajectbegeleider Inburgering Ondersteuning bij de asielprocedure bestaat onder andere uit het geven van voorlichting over de asielprocedure, vluchtverhaalanalyse en het helpen vinden van bewijsmateriaal om het asielverzoek te onderbouwen. Ook geven wij juridische begeleiding aan zowel asielzoekers die nog in de asielprocedure zitten als aan (bijna) uitgeprocedeerde asielzoekers. Veel vluchtelingen doen daarnaast een beroep op VWON voor ondersteuning bij gezinsherenigingsaanvragen. Ondersteuning bij integratie en participatie is vooral gericht op het wegwijs maken van vluchtelingen en andere nieuwkomers in de lokale samenleving. Cliënten worden in de eerste periode intensief begeleid door onze vrijwilligers, van wie zij hulp krijgen bij allerlei praktische regelzaken op het gebied van huisvesting, scholing, werkgelegenheid en financiën. Voor cliënten is het belang rijk dat zij zo snel mogelijk op eigen benen leren staan en zelfstandig een nieuw bestaan kunnen opbouwen. VWON maakt daarom gebruik van een coachingsmethodiek waarbij cliënten worden aangesproken op hun eigen kracht en mogelijkheden. Vaak ontstaat er een vertrouwensband tussen de vrijwilliger en de cliënt en bieden vrijwilligers naast praktische ondersteuning ook een luisterend oor. Een belangrijk aspect van integratie en participatie is het leren van de taal. In het Nederlands kunnen vluchtelingen en nieuwkomers makkelijker contact maken met hun omgeving en zichzelf sneller zelfstandig redden. Vrijwillige taalcoaches bieden individuele begeleiding aan cliënten met als doel het vergroten van de taalvaardigheid, maar ook het wegwijs raken in de lokale samen leving. Naast individuele coaching organiseert VWON ook groepsbijeenkomsten en culturele uitstapjes. 2
In vrijwel alle gemeentes zijn informatie- en adviespunten van VWON. Hier kunnen vluchtelingen en nieuwkomers maar ook lokale organisaties terecht met al hun vragen op het gebied van inburgering, rechtspositie en vreemdelingenwetgeving. Er zijn per gemeente, afhankelijk van het budget en de vraag, accentverschillen in het aanbod. Medewerkers: de kracht van de organisatie Op alle locaties zorgen vrijwilligers en stagiaires voor de uitvoering van uiteenlopende diensten en projecten. Zij vervullen een belangrijke brugfunctie tussen vluchtelingen/nieuwkomers en de Nederlandse samenleving. Met hun inzet, persoonlijke betrokkenheid en zeker ook de vele tijd die zij aan cliënten besteden, leveren zij een belangrijke bijdrage aan de opvang van asielzoekers en integratie van vluchtelingen en nieuwkomers. In totaal werken er ongeveer 1400 vrijwilligers voor VWON en 70 betaalde krachten. Betaalde medewerkers faciliteren, coachen en bewaken de kwaliteit. Zij zijn bijvoorbeeld werkzaam als leidinggevende aan vrijwilligers of consulent integratie. Duurzaamheid in diversiteit Een paar jaar geleden begon VWON met het diverser maken van haar personeelsbestand. Vanuit de gedachte dat diversiteit onder medewerkers beter aansluit bij de, even zo diverse, cliëntengroep is er hard gewerkt om bijvoorbeeld meer jongeren en allochtonen een plaats te bieden binnen de organisatie. En met succes. Om cliënten nog beter van dienst te kunnen zijn is het afgelopen jaar uitgebreid aandacht besteed aan de ontplooiing van individuele talenten en kwaliteiten van onze medewerkers. Zo is bijvoorbeeld promotiemateriaal ontwikkeld dat verschillende types vrijwilligers aanspreekt, is (door o.a. de inzet van social media) de werving van vrijwilligers geoptimaliseerd en is er aandacht besteed aan diversiteit in begeleiding van verschillende groepen vrijwilligers. De meeste mensen die ik spreek zijn net in Nederland aangekomen. Ze zijn blij dat ze eindelijk veilig zijn. Ze denken dat ze er al zijn en hebben geen idee dat ze nog door een hele zware asielprocedure moeten. Wij geven voorlichting over hoe de asielprocedure in elkaar steekt en nemen samen met de asielzoekers hun vluchtverhaal door. Het is dankbaar werk. Veel mensen zijn blij dat ze hun verhaal kunnen doen bij ons, dat er iemand naar ze luistert. Vrijwilliger op de procesopvanglocatie (POL) in Wageningen. Opvang en toelating van vluchtelingen Op dit moment zit de asielprocedure in grote lijnen zo in elkaar dat alle asielzoekers die via de landsgrenzen Nederland binnenkomen zich eerst moeten melden bij de centrale ontvangstlocatie (COL) in Ter Apel. Vanuit daar worden asielzoekers doorgeplaatst naar een Procesopvanglocatie (POL) die weer gekoppeld is aan 3
een aanmeldcentrum (AC). In de POL krijgt men een paar dagen de tijd om tot rust te komen en zich voor te bereiden op het officiële gedeelte van de procedure. In deze periode worden asielzoekers door VluchtelingenWerk voorgelicht over het verloop van de asielprocedure en krijgen ze een medische keuring. Ook ontmoeten ze hun advocaat. Daarna starten in het AC de gesprekken met de IND, die worden afgewisseld met gesprekken met rechtshulpverlening. Na afloop gaat de asielzoeker naar een Asielzoekerscentrum (AZC). Dit geldt voor iedereen, of zij nu in Nederland mogen blijven, de vervolgprocedure ingaan of het land moeten verlaten. Wie als vluchteling wordt toegelaten vertrekt vanuit het AZC zo snel mogelijk naar een woning in een Nederlandse gemeente. In 2012 is het een en ander veranderd in het werkgebied van VWON met betrekking tot de opvang en toelating van asielzoekers. De belangrijkste veranderingen zijn: De sluiting van de AZC s in Apeldoorn en Markelo kort na de zomer van 2012. Vanwege verminderde instroom van asielzoekers en kortere procedures zijn er steeds minder opvangplaatsen nodig. Twee nieuwe centra in het werkgebied, namelijk Nijmegen en Winterswijk. Vanwege het faillissement van VluchtelingenWerk Zuid-Oost Gelderland vallen deze AZC s nu onder de verantwoordelijkheid van VWON. Met hulp van de landelijke vereniging kon de dienstverlening aan cliënten die in deze AZC s wonen gewoon doorgaan. De geleidelijke bestemmingswijziging van het AZC in Arnhem. In Wageningen is een POL gevestigd. De afgelopen jaren is de opvangcapaciteit van POL Wageningen uitgebreid waardoor het aantal opvangplaatsen in Arnhem afnam. Wanneer ik de kinderen naar woordbetekenissen vroeg, kwamen ze met allerlei creatieve antwoorden. Ik moest vaak mijn lach inhouden want ze deden zo hun best. Zonsopgang was bijvoorbeeld de zon op de gang.toen ik hen vroeg wat doodgewoon betekent dacht één van de kinderen lang na en zei toen: Dan word je oud en nog ouder en dan...ga je gewoon dood. Vrijwilliger VoorleesExpress VoorleesExpress Voor kinderen die de Nederlandse taal nog niet goed beheersen is het vaak lastig om mee te komen op school. De VoorleesExpress is een project waarbij vrijwilligers wekelijks, vlak voor bedtijd, bij gezinnen met een taalachterstand thuis komen om voor te lezen. Door na te praten over het verhaaltje leren de kinderen snel nieuwe woorden en hoe ze deze woorden kunnen gebruiken. Lokale bibliotheken leveren een belangrijke bijdrage door voorlezers een workshop interactief voorlezen aan te bieden. Bovendien mogen gezinnen die meedoen een jaar lang gratis boeken lenen. Behalve de kinderen worden ook de ouders betrokken bij het voorleesritueel zodat zij het samen lezen voortzetten na afloop van het project. Door een periode intensief met elkaar op te trekken leren de betrokken vrijwilligers en gezinnen elkaar ook beter kennen en begrijpen. En ouders leren om met hun kinderen over andere onderwerpen te praten dan de dagelijkse dingen die zich in en om het huis afspelen. Zowel in Ede als in Arnhem is de VoorleesExpress succesvol van start gegaan. In Ede is in 45 gezinnen voorgelezen door 43 voorlezers. In Arnhem hebben in totaal 23 gezinnen deelgenomen. In Apeldoorn is gestart met de werving. Aan het eind van het jaar waren er al 20 gezinnen en 23 vrijwilligers die mee wilden doen. Bedrijven maken zich sterk voor vluchtelingen Het afgelopen jaar is hard gewerkt om alternatieve financieringsbronnen aan te boren om gemeentesubsidies aan te vullen. Zo is er een start gemaakt met het benaderen van bedrijven met een verzoek om financiële of materiële ondersteuning. Er is een speciale bedrijfsfolder ontworpen, er zijn sponsorpakketten ontwikkeld en op de website is nu informatie te vinden over sponsormogelijkheden voor bedrijven. Ook zijn er vele bedrijven in het werkgebied benaderd met het verzoek om ons te steunen. Dit heeft ertoe geleid dat al 11 bedrijven, meestal voor meerdere jaren, hun steun hebben toegezegd. Aan het werk! Voor veel mensen is hun werk erg belangrijk. Door te werken neem je deel aan de samenleving. Vluchtelingen die in Nederland mogen blijven willen vaak ook zo snel mogelijk aan de slag. Maar 4
Het is fantastisch om op zo n manier vluchtelingen te helpen. Je bent eens niet bezig met problemen maar met de kwaliteiten van mensen. We krijgen bijna altijd een positieve reactie van werkgevers. Vrijwilliger van A(siel) naar (W)erk dat is in de praktijk nog niet zo makkelijk. De taal vormt een barrière en diploma s worden vaak niet erkend. VWON is verschillende projecten gestart op het gebied van arbeidsparticipatie. Van A(siel) naar W(erk) in Zwolle bijvoorbeeld, waar vluchtelingen intensief kennis leren maken met werken in Nederland. Alle deelnemers leggen een traject af waarbij hun arbeidsverleden en ambities worden besproken, evenals de mogelijkheden om deze te vertalen naar betaald of onbetaald werk in Nederland. Daarnaast lopen de deelnemers stage bij een bedrijf waardoor ze kennis maken met bijvoorbeeld het Nederlandse werkritme en de verhoudingen op de werkvloer. Door stage te lopen bouwen vluchtelingen bovendien aan hun CV. Zo liep een Iraakse deelnemer en voormalig eigenaar van een bruidsmode atelier een aantal maanden stage in een naaiatelier. Andere deelnemers deden ervaring op bij o.a. een ouderencentrum, fietswinkel, restaurant en een timmerwerkplaats. Praktijkervaringen worden aangevuld met kortdurende beroepscursussen waarbij wordt gekeken naar zowel de ambities van de cliënt als de behoeften van de arbeidsmarkt. De gemeente Zwolle is erg enthousiast over het project en heeft om uitbreiding gevraagd in 2013. Ook bouwt VWON aan een netwerk van bedrijven die bereid zijn vluchtelingen op te leiden en soms ook in dienst te nemen. Rollecate in Staphorst is zo n bedrijf. Zij leidden de afgelopen jaren Na de asielprocedure, een uitkering en de inburgeringscursus wil ik iets terugdoen. Ik wil iedereen bedanken voor de moeite die voor mij gedaan is. Ik wil Nederlander worden en een goede man zijn. Deelnemer opleidingstraject Rollecate. tientallen vluchtelingen op in de techniek. In 2012 volgden 11 vluchtelingen en nieuwkomers een betaald leer/werk traject bij Rollecate. Noodopvang Soms vallen asielzoekers tussen wal en schip en dreigen op straat te belanden terwijl zij (nog) wel het recht hebben in Nederland te verblijven. Dit kan gelden voor uitgeprocedeerde asielzoekers voor wie terugkeren, hoewel ze daar wel aan willen meewerken, nog niet mogelijk is omdat ze bijvoorbeeld de juiste papieren niet hebben. Of voor asielzoekers die al geruime tijd in de verlengde procedure zitten en waarschijnlijk mogen blijven, maar toch geen recht meer hebben op verblijf in een AZC. Voor deze mensen is in de gemeentes Arnhem en Nijmegen met inzet vanuit VluchtelingenWerk noodopvang gerealiseerd. De gemeente Arnhem heeft in samenwerking met woningcorporaties 7 panden ter beschikking gesteld waar eind van het jaar 48 personen werden opgevangen. Eind 2012 heeft Nijmegen 14 alleenstaanden en 3 gezinnen opgevangen. Ook in veel andere gemeentes zet VluchtelingenWerk zich in voor een toekomstperspectief voor (bijna) uitgeprocedeerden. Aandacht voor medewerkers VWON vindt het heel belangrijk om regelmatig iets te organiseren voor medewerkers. Dit gebeurt o.a. door een tweejaarlijkse medewerkersdag en een nieuwjaarsreceptie. Zo bood de voormalige stichting VluchtelingenWerk Gelderland op 24 september haar vrijwilligers, betaalde medewerkers en stagiaires een gevarieerd programma aan tijdens de medewerkersdag in congrescentrum De Werelt in Lunteren. Uit alle windstreken kwamen zo n 250 medewerkers naar Lunteren voor een dag vol inspiratie, ontspanning en ontmoeting. 5
Deelnemers konden kiezen uit 10 verschillende workshops, variërend van Somalië, Afghaanse draadkunst, theater, proza en poëzie, de nieuwe inburgeringswet tot VluchtelingenWerk Sterk Merk. Natuurliefhebbers genoten van het zonnetje tijdens een wandeling in het Lunterse bos. Dertig vluchtelingenwerkers die nieuwsgierig waren naar het reilen en zeilen op de Proces Opvanglocatie (POL) in Wageningen, maakten s middags een excursie. De populairste workshop was de Somalië workshop van de van oorsprong Somalische Fatma Ali. Zij gaf informatie over de Somalische cultuur en hoe Somalische vluchtelingen de verschillen ervaren met de Nederlandse cultuur. Zo n 150 medewerkers namen deel aan deze workshop. Het was heel interessant, vertelt een van hen. Ik heb hier veel van geleerd. Een volgende keer zou ik ook graag informatie krijgen over andere landen, zoals Irak of Afghanistan. Uit de evaluatieformulieren blijkt dat medewerkers heel positief waren over deze dag. Zeer goed verzorgd, ik had nog wel meer workshops willen volgen. zo schrijft één van de deelnemers. En een ander schrijft: Prima dag! Geweldige sfeer, prachtige omgeving, voor herhaling vatbaar. Steun het noodfonds of word donateur Voor cliënten die in financiële nood verkeren heeft VWON een noodfonds opgericht. Jaarlijks doen velen een beroep op dit fonds. Bijvoorbeeld voor een tegemoetkoming in de kosten voor ondersteuning van de asielprocedure, gezinshereniging, studie/ scholing, (re)migratie, overlijden en andere uitzonderlijke situaties die niet onder de reguliere voorzieningen vallen. Alle aanvragen worden door de Noodfondscommissie behandeld aan de hand van het Noodfondsreglement. Wilt u het noodfonds steunen? U kunt een gift overmaken op gironummer 4295661 van VWON te Arnhem. Ook is het mogelijk om donateur te worden van VWON. Mede dankzij onze donateurs kunnen wij ons in uw regio inzetten voor de belangen van vluchtelingen die bescherming zoeken. Helpt u hen graag op weg? Stuur dan een mail met uw gegevens naar info@vwon.nl onder vermelding van Ik wil donateur worden. Een medewerker van VWON neemt dan zo spoedig mogelijk contact met u op. Cliëntgegevens VWON begeleid zowel vluchtelingen die in centrale opvangcentra (AZC s) verblijven als cliënten die in een van de vele gemeentes in ons werkgebied gehuisvest zijn. De volgende figuren geven naast waar de cliënten verblijven onder andere het totaal aantal cliënten en de vaakst voorkomende landen van herkomst weer. 6
Figuur 1: Aantal cliënten in de gemeentes centrale opvang totaal Figuur 2: Waar komen de meeste vluchtelingen vandaan?* volwassen 8822 1849 10.671 kind 2350 494 2844 11.172 2343 13515 % vrouw 47 % man 53 Irak 1795 Somalie 1193 Afghanistan 841 Syrie 592 Iran 553 Figuur 3: Leeftijdsopbouw cliënten Turkije 346 Sierra Leone 330 3500 Marokko 283 3000 Armenie 276 2500 2000 1500 1000 China 240 * Deze aantallen vormen een deel van de in totaal 13515 vluchtelingen 500 0 0<10 10<20 20<30 30<40 40<50 50<60 60<70 70<80 80<90 90<100 Staat van Baten en Lasten Werkelijk 2012 Begroot 2012 Werkelijk 2011 BATEN (in ) (in ) (in ) Bijdragen gemeenten 1.933.401 1.193.556 1.677.734 Project en programmagelden VWN 1.014.817 646.984 732.670 Loonkostensubsidies 91.793 56.250 132.507 Projectbijdragen 377.838 233.864 317.221 Overige baten(excl. rente) 46.349 11.948 33.103 Schenkingen aan Noodfonds 58.224-24.483 aanbestedingen/offertes 83.889 126.000 109.177 ombuigingen Rente 17.576 8.000 10.559 Totaal baten 3.623.887 2.276.602 3.037.454 LASTEN Huisvesting 402.417 224.373 253.908 Organisatie 516.423 366.556 361.687 Materiaal activiteiten/projecten 221.712 55.136 279.322 Personeel 2.106.800 1.562.238 2.021.000 Risico en reserve p.m. 68.298 89.894 Uitgaven Noodfonds 49.697-20.786 Totaal lasten 3.297.048 2.276.602 3.026.597 Exploitatieresultaat 326.839-0 10.857 Risico en reserve 105.000 Te bestemmen resultaat: 221.839 7
VluchtelingenWerk Gelderland wordt gesponsord door de volgende bedrijven: Restaurant Troya Staphorst Contactgegevens VWON VluchtelingenWerk Oost Nederland, hoofdkantoor Rijnkade 87 6811HD, Arnhem T 026-3702777 info@vwon.nl www.vwon.nl Kampen Zwolle Overijssel Ommen Colofon Uitgave: VluchtelingenWerk Oost Nederland Tekst: Andrea Haverkort Vormgeving: Catholijn Luteijn Mei 2013 Zeewolde Harderwijk Apeldoorn Deventer Zutphen Almelo Hengelo Veenendaal Rhenen Tiel Ede Arnhem Nijmegen Gelderland Winterswijk Doetinchem 8