> Retouradres Postbus 2518 6401 DA Heerlen Stichting Espria Evean Oostergouw Raad van Bestuur Postbus 102 9410 AC BEILEN Stadsplateau 1 3521 AZ Utrecht Postbus 2518 6401 DA Heerlen T 088 120 50 00 F 088 120 50 01 www.igz.nl Inlichtingen bij ri.utrecht@igz.nl Onderwerp vaststellen rapportbrief mondzorg en afsluiten inspectiebezoek aan verpleeghuis Oostergouw in Zaandam op 6 december 2016 Geachte raad van bestuur, De Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) bracht op 6 december 2016 een onaangekondigd bezoek aan verpleeghuis Oostergouw (hierna: Oostergouw) in Zaandam. Oostergouw is één van de locaties van zorgorganisatie Evean. Het bezoek is gebracht door N.N., afdelingssecretaris en ondergetekende. De inspectie onderzocht in het verpleeghuis de kwaliteit van de mondzorg. Deze rapportbrief start met de aanleiding en het belang van het bezoek. Daarna volgen de doelstelling van het bezoek, de gehanteerde methode en een beschrijving van de locatie. Deze worden vervolgd door de bevindingen van het inspectiebezoek, de conclusie en het vervolgtoezicht. Aanleiding en belang Een van de taken van de inspectie is het houden van toezicht op de naleving van onder andere de Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (hierna; de Wkkgz ). Artikel 2 van de Wkkgz verplicht een zorgaanbieder goede zorg te verlenen, te weten zorg van goede kwaliteit en van goed niveau. Goede zorg is in ieder geval veilig, doeltreffend, doelmatig, cliëntgericht en wordt tijdig verleend. De zorgaanbieder stemt de zorg af op de reële behoefte van de cliënt en levert de zorg in overeenstemming met de professionele standaard. Hierbij neemt de zorgaanbieder de rechten van de cliënt zorgvuldig in acht en borgt hij dat de cliënt ook overigens met respect wordt behandeld. De inspectie voert haar taak uit door het brengen van aangekondigde en onaangekondigde inspectiebezoeken. De inspectie oefent haar toezicht uit vanuit de overtuiging dat regels en (beroeps)normen een onontbeerlijk kader vormen voor goede zorg, en daarmee bijdragen aan de preventie van onnodige risico s voor cliënten. Etra aandacht gaat uit naar kwetsbare groepen. Pagina 1 van 13
Achtergrond mondzorgbezoeken Eind 2013 en begin 2014 onderzocht de inspectie de kwaliteit van de mondzorg in 29 verpleeghuizen. Doel was om na te gaan of de geselecteerde instellingen voor intramurale zorg voldeden aan de richtlijn mondzorg voor zorgafhankelijke cliënten in verpleeghuizen (NVVA, KNMT, NVGd, 2007). Uit het onderzoek kwam naar voren dat het slecht gesteld was met de invoering en naleving van de richtlijn. De meeste instellingen hadden geen beleid voor mondgezondheid en de implementatie en borging van de richtlijn bleef in de meeste huizen achterwege. In 2014 hebben een aantal zorginstellingen, in samenwerking met ActiZ en VWS, een alliantie gevormd met als doel het verbeteren van de mondzorg in verpleeghuizen. Deze alliantie is tot stand gekomen in het kader van het kwaliteitsprogramma ter verbetering van de zorg in verzorgings- en verpleeghuizen (VWS, 2014). De deelnemende zorginstellingen hebben met het ministerie van VWS afgesproken dat de mondzorg voor de cliënten in hun instelling per 1 januari 2016 op orde is. Espria was één van de bij de alliantie aangesloten zorginstellingen. Tijdens het inspectiebezoek op 6 december 2016 onderzocht de inspectie of Oostergouw voldoet aan de normen en beoordelingscriteria voor het bieden van kwalitatief goede mondzorg. Doelstelling De doelstelling van het inspectiebezoek op 6 december 2016 was om te onderzoeken in hoeverre de door Oostergouw geboden zorg voldoet aan de relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden die risico s bij cliënten beperken. Methode Om tot een gefundeerd oordeel te komen, gebruikte de inspectie verschillende informatiebronnen. Door de informatie uit deze bronnen te vergelijken en te wegen, beoordeelde de inspectie of de door Oostergouw geboden zorg voldoet aan relevante wet- en regelgeving, (beroeps)normen, richtlijnen en standaarden. De inspectie raadpleegde de volgende informatiebronnen: gesprekken met twee uitvoerende medewerkers, waaronder een aandachtvelder voor mondzorg; gesprekken met vier cliënten en een cliëntvertegenwoordiger; gesprek met een specialist ouderengeneeskunde; telefonische gesprekken met de tandarts en de preventieassistente; gesprek met de transitiemanager, de manager behandelzaken, de clustermanager zorg en de manager kwaliteit en beleid behandelzaken; inzage van vier cliëntdossiers; een rondgang door de locatie; inzage van documenten, zie bijlage 2. Bezoekinstrument De inspectie gebruikte een bezoekinstrument waarin de te onderzoeken onderwerpen en de te toetsen normen zijn vastgelegd. In dit bezoekinstrument heeft de inspectie een selectie van tien normen gemaakt waaraan zij de geboden mondzorg toetst op basis van één of meer beoordelingsaspecten. De beoordelingsaspecten omvatten niet altijd de hele reikwijdte van een norm. Incidenteel kan het voorkomen dat de inspectie feiten en risico s constateert Pagina 2 van 13
die niet in de beoordelingsaspecten worden genoemd maar wel betrekking hebben op een norm. Dit kan reden zijn om die norm een score voldoet niet te geven. Omgekeerd kan het ook voorkomen dat de inspectie beoordelingsaspecten bij een norm als voldoet niet beoordeelt, en die norm desondanks een score voldoet krijgt. Dit kan gebeuren als de zorgaanbieder andere maatregelen heeft getroffen die hebben geleid tot goede zorg. Toetsingskader De normen en beoordelingsaspecten die de inspectie hanteert, zijn gebaseerd op de wet- en regelgeving en de voor de professionele standaard relevante normen van de koepelorganisaties en de branche- en beroepsverenigingen. Bij risico s waarvoor normen ontbraken, hanteert de inspectie indien nodig eigen normen. Een overzicht van het normenkader is opgenomen in bijlage 1. Beschrijving organisatie en locatie Evean Evean is een zorgorganisatie die intra- en etramurele zorg en behandeling biedt in de provincie Noord Holland, vooral in de regio Amsterdam, Zaanstreek en Waterland. Evean is een bedrijfsonderdeel van Stichting Espria. Een tweehoofdige directie stuurt Evean aan. Evean is bezig met een transitie waarin de cliënt centraal staat. De teams binnen Evean gaan over op zelfsturing. Oostergouw Oostergouw is het grootste verpleeghuis van Evean. Oostergouw biedt wonen, zorg en behandeling aan cliënten met een somatische en/of psychogeriatrische zorgvraag. Ook biedt Oostergouw geriatrische revalidatiezorg. Oostergouw heeft plek voor 250 cliënten. Op de dag van de inspectie verleende Oostergouw zorg aan cliënten met zorgzwaartepakketten 5, 6, 7, 8 en 10. Medewerkers Op de afdelingen werken zorgmedewerkers van verschillende functieniveaus: verpleegkundigen, verzorgenden en helpenden. Iedere afdeling werkt met aandachtvelders voor de verschillende zorgthema s en eerst verantwoordelijke verzorgenden (EVV). Oostergouw heeft in verhouding veel hoogopgeleide verpleegkundigen in dienst omdat er veel cliënten wonen met een complee zorgvraag. Tijdens de inspectie stuurden de clustermanager zorg en de teamleiders de medewerkers aan. Deze functies vervallen na de transitie richting zelfsturende teams. Behandeldienst Het behandelteam werkt organisatiebreed en bestaat uit meerdere disciplines, waaronder de specialist ouderengeneeskunde, psycholoog, fysiotherapeut, logopedist, diëtist en ergotherapeut. Het behandelteam is in dienst van de organisatie. Evean heeft een contract met MondZorgPlus, een etern bedrijf dat tandartszorg biedt op de locaties. Bevindingen inspectiebezoek Dit hoofdstuk bevat per thema de scores op de normen en op de bijbehorende beoordelingsaspecten. Na ieder thema volgt zo nodig een toelichting op de scores. Pagina 3 van 13
Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld De scores zijn in een tabel weergegeven. Er zijn vier scoremogelijkheden: - voldoet - voldoet niet. In alle gevallen geldt: als de geboden zorg op één beoordelingsaspect van een norm een score voldoet niet heeft, dan scoort de geboden zorg op de hele norm voldoet niet. Dit geldt dus ook als de geboden zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingaspecten van een norm een score niet beoordeeld heeft. - niet van toepassing (n.v.t.). De score n.v.t. geeft de inspectie als de situatie waarop de norm van toepassing is, in Oostergouw nooit voorkomt. - niet beoordeeld. De score niet beoordeeld betekent dat de situatie waarop de norm van toepassing is in Oostergouw wel voorkomt, maar tijdens het bezoek niet aan de orde is geweest. Heeft de zorg op de helft of meer dan de helft van de beoordelingsaspecten van die norm een score niet beoordeeld? Dan beschouwt de inspectie de geboden zorg waarop een norm van toepassing is als niet beoordeeld. Scores per thema Thema 1 Organisatie van mondzorg 1.1 De zorgaanbieder heeft mondzorg geborgd in het kwaliteitssysteem. a) Het mondzorgbeleid is schriftelijk vastgelegd. b) De multidisciplinaire richtlijn Mondzorg of een samenvatting hiervan is beschikbaar voor alle medewerkers. c) Mondzorg is een vast onderdeel van het scholingsplan. d) Er is een medewerker als aandachtvelder (coördinerend zorgverlener) mondzorg aangesteld. e) De verantwoordelijkheid voor het toezien op het nakomen van professionele mondzorginterventies is vastgelegd. 1.2 De zorgaanbieder voorziet dat er een tandarts beschikbaar is voor de cliënten. a) Er is een contract met de tandarts aanwezig waarin voorzien is in waarneming van de tandarts en een regeling voor spoedgevallen. Pagina 4 van 13
Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld b) Er is een tandarts beschikbaar (voor de reguliere periodieke controle conform het mondzorgplan en eventuele spoedgevallen) voor de cliënten in de instelling. 1.3 De zorgaanbieder faciliteert de tandarts wanneer behandeling in de instelling plaatsvindt. a) De zorgaanbieder voorziet de tandarts van een behandelruimte inclusief materiaal en apparatuur. b) Er is een tandartsassistent aanwezig. Toelichting 1.1a) Evean had geen schriftelijk beleid voor mondzorg, maar hanteerde hiervoor de landelijke richtlijn mondzorg. Wel had Evean een document met werkafspraken rondom mondzorg. Hierin stond beschreven wie waarvoor verantwoordelijk is, met de nadruk op de samenwerking met MondZorgPlus. In dit document ontbraken onderwerpen zoals taken en verantwoordelijkheden van medewerkers rondom de dagelijkse mondzorg. 1.1b) De landelijke richtlijn mondzorg en een samenvatting hiervan was beschikbaar voor alle medewerkers. 1.1c) De aandachtvelders hebben verplichte scholing gevolgd over mondzorg via e-learning. Het locatiemanagement vertelde op zoek te zijn naar verdiepende scholing over mondzorg voor het komende jaar. 1.1d) Oostergouw heeft per afdeling een aandachtvelder mondzorg aangesteld. Het was hun taak informatie over mondzorg te delen met medewerkers op de afdeling. 1.1e) Oostergouw heeft de verantwoordelijkheid voor het toezien op het naleven van de mondzorginterventies niet schriftelijk vastgelegd. 1.2a) Oostergouw heeft een contract met MondZorgPlus, een eterne organisatie die op de locatie mondzorg biedt. Vanuit MondZorgPlus is een vaste tandarts beschikbaar op de locatie voor de reguliere consulten. Ook biedt MondZorgPlus een waarneemregeling en een regeling voor spoedgevallen. 1.3a) MondZorgPlus biedt tandartszorg in de kamer van de cliënt en heeft hiervoor eigen apparatuur en materiaal beschikbaar. 1.3b) Een preventieassistente van MondZorgPlus is beschikbaar op de locatie. Pagina 5 van 13
Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Thema 2 Cliëntdossier 2.1 Binnen 6 weken na opname is de mondgezondheid geïnventariseerd en in het cliëntdossier vastgelegd. a) Binnen 24 uur na opname is door een medewerker, via een gestandaardiseerde wijze, de mondsituatie in kaart gebracht. b) Binnen zes weken (eerder indien nodig) na opname is de mondgezondheid door een tandarts geïnventariseerd en vastgelegd in het cliëntdossier. 2.2 Het cliëntdossier biedt de basis voor de dagelijkse mondzorg. a) De poetsfrequentie (minimaal 2 maal daags) en methode (inzet van de verschillende middelen (bijvoorbeeld: tandenborstel, fluoride etc.)) staan in het cliëntdossier genoteerd. b) Medewerkers signaleren (acuut) mondzorgproblemen of aandoeningen en rapporteren dit in het zorgleefplan. c) Mondzorgproblemen zijn terug te vinden in de dagrapportage. 2.3 In het cliëntdossier is relevante informatie over mondzorg van betrokken disciplines vastgelegd en deze informatie is inzichtelijk voor de betrokken disciplines. a) De bevindingen van de tandarts/tandprotheticus/mondhygiënist die van invloed zijn op de dagelijkse mondzorg van de cliënt worden vastgelegd in het cliëntdossier. b) De bevindingen van de tandarts die van invloed zijn op de medische zorg rondom de cliënt worden vastgelegd in het cliëntdossier. c) De tandarts beschikt over actuele medische gegevens van de cliënt. Pagina 6 van 13
Toelichting 2.1a) In de geraadpleegde dossiers brachten medewerkers de mondsituatie van de cliënt bij opname in kaart. Dit deden ze met behulp van het formulier mondzorg screening, dat onderdeel was van de anamnese. 2.2a) In de geraadpleegde dossiers noteerden medewerkers wat er precies moest gebeuren bij een cliënt op het gebied van mondzorg. Het was de verantwoordelijkheid van de EVV er om dit up-to-date te houden. 2.2c) Medewerkers rapporteerden alleen over mondzorg bij bijzonderheden. In de geraadpleegde dossiers rapporteerden medewerkers over mondzorg. Het ging hierbij onder andere om een cliënt waarbij de mondzorg soms moeizaam verliep en bij een cliënt die pijn had aan het gebit. 2.3b) De tandarts en de mondhygiëniste hadden toegang tot het elektronische cliëntdossier. Hierin rapporteerden zij hun bevindingen op een apart tabblad. 2.3c) De tandarts had geen toegang tot het medische dossier van een cliënt. Evean wilde dit niet in verband met de privacy van cliënten. Als het nodig was, had de tandarts overleg met de specialist ouderengeneeskunde. De tandarts kreeg dan informatie over de medische gegevens van een cliënt, zoals het medicatiegebruik. Pagina 7 van 13
Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Thema 3 Deskundigheid en inzet personeel 3.1 Medewerkers werken cliëntgericht. a) De wensen van de cliënt/cliëntvertegenwoordiger met betrekking tot mondzorg zijn aantoonbaar afgewogen en vastgelegd in het cliëntdossier. 3.2 Medewerkers hebben voldoende kennis van en vaardigheden over mondzorg voor de doelgroep van cliënten. a) Medewerkers kennen de mondzorgproblematiek waarmee de cliënten te maken hebben. b) Medewerkers vinden dat ze voldoende worden toegerust om de dagelijkse mondzorg te kunnen bieden. 3.3 Betrokken zorgverleners worden gesteund door de zorgaanbieder bij de uitvoering van mondzorg en mondverzorging. a) Het is voor de medewerkers duidelijk bij wie zij terecht kunnen voor eventuele vragen en begeleiding op het gebied van mondzorgproblematiek. b) De scholingsbehoefte omtrent mondzorg wordt structureel geïnventariseerd. c) Medewerkers geven aan voldoende tijd te hebben om de in het cliëntdossier opgenomen afspraken over mondzorg uit te voeren. 3.4 Mondzorg wordt in samenhang met relevante betrokken deskundigen besproken. a) Mondzorg is een onderwerp tijdens het multidisciplinair overleg. b) De juiste disciplines worden betrokken rondom de mondzorg. c) Medewerkers dragen zorg voor het tijdig inzetten van deskundigheid. Pagina 8 van 13
Toelichting 3.2b) Medewerkers vertelden over voldoende kennis en vaardigheden te beschikken om de dagelijkse mondzorg te kunnen bieden. Hiervoor volgden ze verplichte e-learning en klinische lessen. 3.3a) Medewerkers vertelden altijd terecht te kunnen bij de aandachtvelders bij vragen over mondzorg. Ook konden ze advies krijgen van de tandarts of de preventieassistente. 3.3c) Medewerkers vertelden dat mondzorg onderdeel was van de dagelijkse zorg. Gemiddeld genomen hadden ze hiervoor voldoende tijd. Het kwam wel eens voor dat het niet lukte. Dit gebeurde vooral als een cliënt niet wilde op een moment dat het erg druk was. De tandarts vertelde dat hij tijdens de consulten met cliënten steeds meer terugzag dat mondzorg volgens afspraak plaatsvond. Ook vertelde hij dat er een stijgende lijn zat in de geboden mondzorg bij cliënten in Oostergouw. De preventieassistente bevestigde deze bevinding. Wel constateerde ze dat de mondzorg minder goed verliep als er op een afdeling veel uitzendkrachten werkten. Zij waren dan onvoldoende op de hoogte van de werkafspraken over mondzorg of hadden onvoldoende tijd. 3.4a) Gesprekspartners vertelden dat mondzorg zelden een onderwerp was tijdens het multidisciplinaire overleg. De tandarts was niet aanwezig op het multidisciplinaire overleg, maar gaf aan hiervoor zeker ruimte te hebben als dit voor een cliënt zinvol was. 3.4b) Medewerkers vertelden andere disciplines te betrekken bij de mondzorg als dat aan de orde was. Zij raadpleegden de psycholoog niet specifiek voor mondzorg. Bij cliënten met onbegrepen gedrag was de psycholoog meestal al betrokken voor omgangsadviezen bij de dagelijkse zorg, waaronder mondzorg. 3.4c) Medewerkers vertelden bij mondzorgproblemen altijd tijdig hulp in te schakelen. De lijntjes binnen de instelling waren kort en de medewerkers van MondZorgPlus waren altijd bereikbaar voor vragen. De preventieassistente en de tandarts bevestigden dit. De multidisciplinaire samenwerking op het gebied van mondzorg binnen Oostergouw had even een aanlooptijd nodig, maar verliep steeds beter. Pagina 9 van 13
Conclusie en onderbouwing Als eerste volgt een samenvattend overzicht van de scores per thema. Daarna geeft de inspectie haar conclusie, gevolgd door één of meer beschouwende subparagrafen. Figuur 1; Overzicht van de resultaten Thema's Voldoet Voldoet niet N.v.t. Niet beoordeeld Organisatie van Mondzorg: 3 normen 2 1 0 Cliëntdossier: 3 normen 2 0 Deskundigheid en inzet van personeel: 4 normen 3 1 0 Aantal normen Conclusie: geboden zorg voldoet niet aan alle getoetste normen De mondzorg die Oostergouw biedt, voldoet op bijna alle punten aan de normen en beoordelingsaspecten die de inspectie heeft gehanteerd. Bij de twee normen waar de geboden mondzorg niet of nog niet volledig aan voldoet, bestaan mogelijke risico s voor cliënten en zijn verbetermaatregelen nodig. Meeste randvoorwaarden voor kwalitatief goede mondzorg aanwezig Het inspectiebezoek liet zien dat de meeste randvoorwaarden voor kwalitatief goede mondzorg aanwezig waren. De multidisciplinaire samenwerking binnen Oostergouw verliep goed, met een aanjagende rol van de tandarts en de preventieassistente. Aandachtvelders mondzorg pakten hun rol goed op. Medewerkers hadden voldoende kennis en kunde om verantwoorde mondzorg te kunnen bieden. Dit zorgde aantoonbaar voor verbeteringen van de geboden mondzorg. Een aandachtspunt is het vastleggen van de verantwoordelijkheden rondom de mondzorg. Dit gebeurt nu nog onvoldoende. Hierdoor bestaat het risico dat borging op lange termijn onvoldoende plaatsvindt. Vervolgtoezicht De inspectie vertrouwt erop dat de zorgaanbieder verbetermaatregelen neemt op het punt waar de geboden zorg niet aan de normen voldeed. De inspectie gaat ervan uit dat de informatie bij de resultaten hiervoor voldoende handvatten biedt. De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder controleert of de zorg die overige locaties of teams bieden, ook aan alle getoetste normen voldoet. De inspectie verwacht dat de zorgaanbieder zo nodig passende maatregelen treft. De inspectie sluit na vaststelling van de rapportbrief het inspectiebezoek af. Pagina 10 van 13
U heeft geen gebruik gemaakt van de mogelijkheid te reageren op eventuele feitelijke onjuistheden in de conceptrapportbrief die de inspectie u stuurde op 22 december 2017. De inspectie stelt daarom hierbij de rapportbrief vast. De inspectie attendeert u erop dat zij alle vastgestelde rapporten van het inspectietoezicht actief openbaar maakt door plaatsing op haar website: www.igz.nl. Meer informatie over actieve openbaarmaking van documenten door de inspectie kunt u vinden op onze website (www.igz.nl/onderwerpen). Het inspectie sluit met deze brief het inspectiebezoek mondzorg aan verpleeghuis Oostergouw in Zaandam van 6 december 2016 af. Hoogachtend, N.N. senior inspecteur Pagina 11 van 13
Bijlage 1: Overzicht wet- en regelgeving, veldnormen, circulaires en rapporten Wetgeving: - Uitvoeringsbesluit Wkkgz. - Wet Langdurige Zorg (WLZ). - Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst: Wijzigingswet Burgerlijk Wetboek (WGBO; 1994). Veldnormen: - Richtlijn Mondzorg voor zorgafhankelijke cliënten in verpleeghuizen; 2007. Inspectierapport: - Kwaliteit mondzorg in verpleeghuizen onvoldoende; een inventariserend onderzoek in 29 verpleeghuizen (Inspectie voor de gezondheidszorg, november 2014). Pagina 12 van 13
Bijlage 2 Geraadpleegde documenten De inspectie heeft de onderstaande documenten gebruikt bij het uitvoeren van het inspectiebezoek en bij het opstellen van dit rapport. De inspectie heeft de documenten niet in hun totaliteit beoordeeld, maar op specifieke onderwerpen doorgenomen. - Mondzorg en de rol van verplegenden en verzorgenden, een samenvatting van de richtlijn mondzorg voor zorgafhankelijke cliënten in verpleeghuizen, NVVA, 2007. - Opvolgingsaudit Mondzorg, Auditrapportage, Evean Oostergouw, oktober 2016. - Overzicht ZZP s van cliënten op de locatie, Evean Oostergouw, december 2016. - Resultaten alliantie mondzorg Espria, evaluatue Espria in het kader van de alliantie mondzorg, juni 2016. - Verslagen werkoverleg Uerdingen, Eben Haezer, maart, juni, november 2015. - Verslag EVV-overleg PG-afdelingen, september 2016. - Werkafspraken mondzorg voor cliënten met WLZ indicatie met behandeling, Evean, december 2015. Pagina 13 van 13