Departement Sociologie Centrum voor Onderwijssociologie E. Van Evenstraat 2B B-3000 LEUVEN Personeelsbeleid in Vlaamse scholen (eindrapport OBPWO 01.04) Geert Devos Veronique Warmoes Jef C. Verhoeven Koen Stassen
Presentatie 1. Onderzoeksvragen 2. Methode 3. Analysekaders 4. Resultaten interviews 5. Types van scholen voor personeelsbeleid 6. Resultaten survey: een verkenning 7. Beleidsaanbevelingen Stuurgroep 5 mei 2004 2
1. Onderzoeksvragen 1. Welk personeelsbeleid is er in Vlaamse scholen? 2. Ervaren scholen ruimte om een personeelsbeleid te voeren? 3. Welke schooltypes voor personeelsbeleid kunnen onderscheiden worden? 4. Welke factoren beïnvloeden het personeelsbeleid op een school? Stuurgroep 5 mei 2004 3
2. Methode * semi-gestructureerde interviews over personeelsbeleid met - één directeur - één persoon van schoolbestuur of inrichtende macht - één persoon van het middenkader (enkel in SO) * focusgroep over personeelsbeleid met drie tot zes leerkrachten * schriftelijke vragenlijst over cultuur voor leerkrachtenkorps in 10 basisscholen (3 GO + 2 OGO + 5 VGO) in 13 secundaire scholen (4 GO + 9 VGO) Stuurgroep 5 mei 2004 4
3. Analysekader 1 (kwalitatief) schoolvisie vaag duidelijk onbekend heterogeen homogeen onbekend personeelsbeleid Selectie Introductie nieuwe leerkrachten Taakverdeling Prestatiebeoordeling Nascholing Communicatie Innovatie zwak sturend beleid matig sturend beleid sterk sturend beleid Stuurgroep 5 mei 2004 5
Model van Ulrich (1997) 3. Analysekader 2 (kwalitatief) lange termijn processen mensen korte termijn Stuurgroep 5 mei 2004 6
4. Resultaten interviews 4.1. Selectie - Belangrijkste domein van personeelsbeleid - Vooral interne bekendmaking vacatures - Directeur: de belangrijkste figuur - Criteria: schoolcultuur, hobby s, vakkennis, engagementen - Vervangingspool: nuttig, maar - Reaffectatie- en voorrangsregels Stuurgroep 5 mei 2004 7
4.2. Opvang van nieuwe leerkrachten - Veel beleidsruimte - Opvang ad hoc: sterk afhankelijk van collega s - Formeel systeem: brochure, vademecum, - Weinig geformaliseerd mentorschap - Vorming door schoolbestuur/im Stuurgroep 5 mei 2004 8
4.3. Nascholing - Veel onbenutte beleidsruimte - Nascholingsplan: verplicht, maar - Nascholingscoördinator: in secundair onderwijs - Niet steeds evenwicht tussen vakgebonden en overschrijdend - Problemen: Opvang leerlingen Kwaliteit nascholing Stuurgroep 5 mei 2004 9
4.4. Prestatiebeoordeling - Tijdelijke leerkrachten Vastbenoemde leerkrachten - Basisonderwijs Secundair onderwijs - GO VGO - Problemen: o Geen stok achter de deur bij vastbenoemde leerkrachten o Omvang van het team o Tijdsgebrek Stuurgroep 5 mei 2004 10
4.5. Taakverdeling - Functiebeschrijvingen: o In gebruik o In de maak o Afwachtende houding - Klasverdeling: BaO SO - Extra functies: middenkader in secundair onderwijs Stuurgroep 5 mei 2004 11
4.6. Communicatie - Nood aan formele én informele communicatie - Formeel: SO > BaO - Informeel: BaO > SO 4.7. Innovaties - Veranderingen via inspraak en overleg - ICT: grootste verandering Stuurgroep 5 mei 2004 12
Ruimte voor personeelsbeleid? - Ruimte is beperkt door regelgeving - Personeelsbeleid = selectiebeleid - Regelgeving vaak als excuus - Grote verschillen tussen scholen voor de beleidsruimte Stuurgroep 5 mei 2004 13
Beïnvloedende factoren: - Rol van de directeur - Rol van het schoolbestuur of inrichtende macht o Sterke invloed mogelijk o Taken overnemen in drie kwadranten: vb. school K o Voorbereiding veranderingen - Schoolcontext: o Anciënniteit van de directeur o Onderwijsvorm o Onderwijsnet o Schoolgrootte o Onderwijsniveau Stuurgroep 5 mei 2004 14
5. Types van scholen voor personeelsbeleid 5.1. Basisonderwijs VISIE DOMEINEN ULRICH N HRM Sterk Sterk 4 3 Modaal Sterk, matig of zwak Matig 2, 3 of 4 4 Afhankelijk Zwak Zwak 1 3 Stuurgroep 5 mei 2004 15
5.2. Secundair onderwijs VISIE DOMEINEN ULRICH N HRM Sterk Sterk 4 3 Dirigent Sterk of zwak Sterk 2 of 3 2 Modaal Sterk of matig Matig 2 of 3 5 Afhankelijk Zwak Zwak 1 3 Stuurgroep 5 mei 2004 16
6. Resultaten survey: een verkenning - Respons: 807 lkn. (53%) 18 directeurs - Analyses enkel bij scholen met respons >60%: o BaO: 7 o SO: 3 - Twee cases uit basisonderwijs die sterk verschillen op de schalen van schoolcultuur: Stuurgroep 5 mei 2004 17
School C School O Supportive behavior 4.9 4.0 Initiating structure 4.7 3.6 Doelgerichtheid 4.5.3. Professionele relaties 4.1 3.5 Vriendschappelijke 3.5 3.2 relaties* Participatieve 4.6 3.4 besluitvorming Innoverend vermogen 4.3 3.6 Jobsatisfactie 4.5 3.9 *geen significant verschil tussen school C en O Stuurgroep 5 mei 2004 18
- Personeelsbeleid voor school C en O: School C School O Selectie Matig Sterk Intro nieuwe lkn. Matig Matig Taakverdeling Zwak Zwak Prestatiebeoordeling Sterk Matig Nascholing Matig Zwak Communicatie Sterk Sterk Innovatie Sterk Matig Sterke schoolcultuur is geen voldoende voorwaarde voor sterk personeelsbeleid Stuurgroep 5 mei 2004 19
7. Beleidsaanbevelingen Evaluatie, verloning en professionele ontwikkeling beperkt in beleidsruimte - regels inzake prioriteiten en reaffectatie - vaste benoeming - geen formele beloningsmogelijkheden wel beleidsruimte: nascholingsbeleid opvolging prestaties vastbenoemde leerkrachten - weinig in secundaire scholen, meer in basisscholen - via functioneringsgesprekken, klasbezoeken - niet via evaluatie Stuurgroep 5 mei 2004 20
waarom weinig in secundaire scholen: - wegens tijdsgebrek - aard van de opdracht nochtans zeer belangrijk: - verlenen van feedback - professionele ontwikkeling van leerkrachten - nascholingsbehoeften - waardering meer aandacht voor opvolging prestaties afschaffing vaste benoeming? Stuurgroep 5 mei 2004 21
Professioneel ontwikkelingssysteem - Normen ontwikkeld door leerkrachten - Analyse van eigen praktijk - Vooruitgang van leerlingen staat centraal - Certifiërings- en verloningssystemen Voordelen: - objectieve en deskundige beoordeling van leerkrachten - hogere professionaliteit - gericht op praktijk van leerkrachten - gericht op alle leerkrachten - minder vlakke loopbaan Bedenkingen: - geen Vlaamse cultuur en traditie - geen grote behoefte bij leerkrachten of directies - schoolvreemd - hoe te financieren? Stuurgroep 5 mei 2004 22
Evaluatiesysteem secundair onderwijs Evaluatie met als sanctie ontslag - enkel extreme sanctie - geen evaluatie maar functioneringsgesprekken - scholen moeten zich organiseren - overheid moet middelen voorzien - deskundigheid is vereist voor deze gesprekken Belang van BPT-uren - middel om personeelsbeleid mee vorm te geven - graadcoördinatoren, mentoren, nascholingscoördinatoren - directies meer omkaderd om optimaal beleid te realiseren - nodige competenties en vaardigheden Stuurgroep 5 mei 2004 23
Stabiliteit van directiefunctie - nieuwe directeurs voeren meer eenzijdig beleid - zekere stabiliteit in de functie is essentieel - aandachtspunt voor de schoolbesturen - ingroei-jaar is aangewezen Vorming van directeurs en inrichtende macht Personeelsbeleid is meer dan selectie van leerkrachten Nood aan opleiding van directies Belangrijke rol van schoolbestuur en inrichtende macht Stuurgroep 5 mei 2004 24