STAY IN THE GAME Evaluatie pilot jongerenteam ter voorkoming van voortijdig schoolverlaten Voor: Ministerie OCW Contactpersoon: Ilie Trienekens en Dorien Broekhoven Auteurs: Alet Klarenbeek en Anouk de Smet YoungWorks, 07-12-2009 Amsterdam
INHOUDSOPGAVE 1. Inleiding...4 2. Management samenvatting Stay in the game...6 3. Selectie teamleden...11 3.1 Selectievoorwaarden team...12 4. Samenwerking met de haagsche hogeschool...15 4.1 Ervaringen haagsche hogeschool studenten...15 4.2 Ervaringen vsv jongerenteam...19 4.3 Voorbereiding op de schoolbezoeken...21 4.4 voorbereiding van het team...25 5. Schoolbezoeken...27 5.1 ROC ASA Wibautstraat...27 5.2 ROC van Amsterdam Gaasterlandstraat...32 5.3 ROC ASA Waterlandcollege...37 5.4 ROC van Amsterdam Fraijlemaborg...42 5.5 ROC ASA Amsterdamse Plus...49 6. Website...54 6.1 Content website...54 6.2 Updaten website na schoolbezoeken...55 6.3 Statistieken website... 55 6.4 SMS-service...56 7. Publiciteit...58 7.1 Mediatraining...59 7.2 Perspresentatie 10 september...60 8. Evaluatie met de teamleden...62 8.1 Opbouw en tijdsbesteding...62 8.2 Begeleiding vanuit school...62 8.3 Wisseling scholen van de teamleden...63 8.4 School en bijbaantjes...63 8.5 Verdere verloop...63 2
9. Evaluatie met de scholen...65 9.1 ROC ASA, Wibautstraat...65 9.2 ROC van Amsterdam, Gaasterlandstraat...67 9.3 ROC ASA, Waterlandcollege...68 9.4 ROC van Amsterdam, Fraijlemaborg...69 9.5 ROC ASA, Amsterdamse Plus...70 9.6 Compensatie teamleden...71 10. Aanbevelingen voor een vervolgtraject...72 10.1 Professionele rolmodellen?...72 10.2 Schoolteams of regioteams?...74 10.3 Selectiecriteria jongerenteam...75 10.4 Wat is het profiel van een begeleider?...76 10.5 Beloning...77 10.6 De doelgroep...78 10.7 De scholen...79 10.8 Thematiek...80 10.9 Tijdsinvestering begeleiding...81 10.10 Conclusie...83 11. BIJLAGE I. Checklist...84 12. BIJLAGE II. Planning samenwerking hhs...89 13. BIJLAGE III Media analyse...92 3
1. INLEIDING Heel vroeger denk je dat je de enige bent. Ik praatte met een jongen die zoveel heeft meegemaakt. Met hem praten was net als een roos die begint te bloeien. Ik had niet gedacht dat ik mensen zo zou gaan raken. (teamlid Melanie) In de aanval op de schooluitval is de afgelopen maanden een team van voortijdig schoolverlaters (VSV ers) op pad gegaan om scholieren, die het risico lopen van school te raken, aan hun jas te trekken: blijf op school, zorg dat je bij de les blijft, stay in the game! Ieder mens heeft iemand in zijn leven nodig die hem of haar op kritieke momenten een duw in de goede richting geeft. De teamleden hebben dat bij de ROC- scholieren geprobeerd: ze raakten een thema aan, maakten de leerlingen bewust van hun kwetsbaarheid en gaven handreikingen voor een positieve (denk)richting. Het VSV team is op pad gegaan als ervaringsdeskundigen, om de risicoleerlingen van nu te wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. De teamleden bleken alle begrip te hebben voor de problemen waar de scholieren mee te maken hebben, ze hebben het immers zelf óók meegemaakt. Ze wezen de scholieren op het feit dat ze kapitein zijn op hun eigen schip en in die zin in staat zijn om hulp en steun te zoeken. Ze stonden de scholieren live en persoonlijk te woord, daarbij ondersteunt door een website met korte achtergrondinformatie. Het project is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van OCW. Doel van dit pilotproject is in de praktijk onderzoeken hoe effectief met jongeren gecommuniceerd kan worden over het belang van het behalen van diploma s en het voorkomen van schooluitval. Uitgangspunt was dat jongeren, die zelf ooit uitgevallen zijn maar de weg naar school weer teruggevonden hebben, daarover met andere jongeren in gesprek gaan. Methodiekontwikkeling stond daarbij centraal. Het project is uitgevoerd in de gemeente Amsterdam. YoungWorks heeft, samen met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW), het concept bedacht, zorg gedragen voor de realisatie van het project en alles gedurende het proces uitgebreid gemonitord. De samenwerking tussen de jongeren, ministerie van OCW en YoungWorks is bijzonder prettig verlopen, we hebben alle stappen steeds in goed overleg en nauwe samenwerking gezet. Alle betrokkenen bij het VSV team kijken dan ook terug op een roerig, intensief en buitengewoon geslaagd traject. 4
Wij doen hierbij op een aantal onderdelen verslag van de ervaringen met het VSV team. In hoofdstuk 8 zijn de voornaamste conclusies en aanbevelingen opgenomen. Dit laat zich lezen als een samenvatting. Wij wensen u veel leesplezier. Alet Klarenbeek Anouk de Smet Dorien Broekhoven Ilie Trienekens Senior Adviseur, YoungWorks Account manager, YoungWorks Directie VSV, Ministerie van OCW Directie Communicatie, Ministerie van OCW 5
2. STAY IN THE GAME Een diploma haal je niet op straat. Ik wil stewardess worden en de enige manier om mijn droom te realiseren is weer naar school te gaan en mijn diploma halen. (Melanie, 26 jaar). Hoe zorg je ervoor dat de boodschap blijf op school, haal je diploma! goed aankomt bij jongeren? Door jongeren die daar zelf ervaring mee hebben hun eigen verhaal aan andere jongeren te laten vertellen. Het ministerie van OCW (Projectdirectie VSV en directie COM) heeft medio 2009 ervaring opgedaan met deze aanpak en de resultaten zijn verbluffend. Juist door jongeren in te zetten als rolmodel voor leeftijdsgenoten krijgt een abstract thema als voortijdig schoolverlaten smoel en staan jongeren centraal in de communicatie. En dan blijkt die boodschap ineens op een indringende manier bij jongeren aan te komen en hen aan het denken te zetten. Doel van het pilotproject was in de praktijk onderzoeken hoe effectief met jongeren gecommuniceerd kan worden over het belang van het behalen van diploma s en het voorkomen van schooluitval. Uitgangspunt was dat jongeren die zelf ooit uitgevallen zijn, maar de weg weer naar school teruggevonden hebben, daarover met andere jongeren in gesprek gaan. Methodiekontwikkeling stond daarbij centraal. Het project is uitgevoerd in de gemeente Amsterdam. 2.1 ORGANISATIE Het ministerie van OCW heeft het VSV-jongerenteam opgezet in samenwerking met de gemeente Amsterdam (Bureau Leerplicht Plus),ROC ASA en ROC van Amsterdam. Op twee scholen (vestigingen van ROC ASA) zijn jongeren geworven die zelf ervaring hebben met voortijdig schoolverlaten. De jongeren waren enorm gemotiveerd om aan het project mee te doen en om met hun eigen verhaal andere jongeren te helpen. Uiteindelijk is een team van zes jongeren geformeerd. Voor de begeleiding van het team, het concept en de organisatie van de schoolbezoeken heeft het ministerie van OCW bureau Youngworks ingehuurd, gespecialiseerd in jongerencommunicatie. 6
2.2 WEBSITE Ter ondersteuning van de activiteiten van het team heeft een groep vierdejaars studenten van de vakgroep nieuwe media van de Haagse Hogeschool, samen met de teamleden, een website (www.stayinthegame.nu) en sms-dienst ontwikkeld. Op de site zijn de persoonlijke verhalen van de teamleden te vinden en algemene informatie over leerplicht en schoolverlaten. Via een sms-dienst was ook rechtstreeks contact (in geanonimiseerde vorm) met de teamleden mogelijk. 2.3 INZET JONGEREN In mei en juni 2009 zijn de teamleden geselecteerd en voorbereid op hun rol. In juli en augustus is de site gebouwd. De schoolbezoeken hebben in september en oktober plaatsgevonden. Uitgangspunt was dat de activiteiten van het jongerenteam niet ten koste mochten gaan van school of stage. Daarom zijn voor elk teamlid individuele afspraken met zijn of haar school gemaakt. In alle gevallen bleek deelname aan het team gecompenseerd te kunnen worden met studiepunten of vrijstelling van vakken of stages. De teamleden zijn door YoungWorks voorbereid op hun rol tijdens de schoolbezoeken, o.a. door werksessies met elkaar en een mediatraining. 2.4 SCHOOLBEZOEKEN Het jongerenteam heeft vijf vestigingen van ROC ASA en ROC van Amsterdam bezocht. In overleg met de gemeente en scholen is per school de thematiek voor het schoolbezoek vastgesteld. De scholen hebben klassen of groepen leerlingen geselecteerd voor wie een bezoek van het jongerenteam het meest relevant is. De teamleden bedachten zelf op welke (creatieve) manier zij met de klas in gesprek wilden gaan. Dit is samen met Youngworks en de scholen uitgewerkt. In twee uur tijd vertelden de teamleden hun persoonlijke verhaal en werden aan de hand van een creatieve opdracht (bijvoorbeeld moodboards maken of foto s uitkiezen over hoe zie ik mijn toekomst? ) ervaringen en verhalen uitgewisseld. Ik heb nog nooit over mijn toekomst nagedacht! (leerling) Elk schoolbezoek werd afgesloten met de presentatie van de website: www.stayinthegame.nu en het uitdelen van visitekaartjes van de teamleden, met vermelding van de site en de sms-dienst. 7
2.5 RESULTATEN Dankzij de enthousiaste inzet van de teamleden en de betrokken scholen waren de resultaten uitermate positief! Na afloop van de schoolbezoeken is het project geëvalueerd met de teamleden en de mentoren van de klassen van de schoolbezoeken. De belangrijkste resultaten zijn: 1. De deelnemende scholen ervaren dit nieuwe instrument als zeer waardevol. Jongeren die met jongeren communiceren raakt de kern. Het is een authentiek contact met gebruik van eerlijke taal en respect voor elkaar, waardoor de jongeren beter naar elkaar luisteren en ze meer open staan voor de boodschap. Ik dacht dat ik de enige was, maar dat is niet zo! (leerling). Als ik mijn droom wil realiseren, dan moet ik dat zelf doen! (leerling) Dit is het project waar ik al jaren op zit te wachten (mentor). Een geweldige manier om leerlingen te bereiken waar ik geen contact mee kan krijgen. (zorgcoördinator). "Een jongen begon stoer te lachen bij het verhaal van Melanie, maar daarna stond hij buiten te huilen. Hij herkende het." (mentor). 2. In de klassen waar het jongerenteam langs is geweest heersen een opvallend goede sfeer en saamhorigheid. Leerlingen houden elkaar ook beter bij de les. Als iemand er niet is, wordt direct gebeld en huiswerk doorgegeven. Ik weet niet of dit door het team komt, maar ik heb dit in ieder geval nog nooit eerder meegemaakt. (mentor) 3. De teamleden zelf zijn tijdens het project enorm gegroeid. Ze hebben zichzelf beter leren kennen, zijn zich bewust geworden van hun zelfstandigheid en verantwoordelijkheidsgevoel en hebben specifieke vaardigheden opgedaan, zoals organiseren, presentatietechnieken, gespreksleiding en iets voor anderen betekenen. Ik weet nu zeker dat ik met jongeren wil werken! (teamlid) Ik heb mijzelf echt beter leren kennen. (teamlid) 4. Inzet van jongeren als ervaringsdeskundigen die voorlichting geven aan leeftijdsgenoten is een waardevolle aanvulling op het pakket van maatregelen in Aanval op Schooluitval. "Op mijn moodboard staat Van Nistelrooij Pechvogel: als ik mijn droom wil realiseren voor voetballer, dan moet ik een opleiding ernaast hebben." (leerling) 5. Jongeren die samen iets creëren hebben plezier. In de schoolomgeving raken ze spelenderwijs met elkaar in gesprek over school. Het zijn contactmomenten waarop ze elkaar weten te vinden en elkaar kunnen aanspreken op verantwoordelijkheden. "We spreken elkaar ook in de privésfeer, we hebben steun aan elkaar om op school te blijven."(teamlid) 8
2.6 DE BELANGRIJKSTE LESSONS LEARNED Samenstelling jongerenteam Selecteer jongeren van verschillende scholen in de regio en zorg voor een goede mix van jongens/meisjes, allochtoon/autochtoon en stad/platteland. Het is fijn als de leden allemaal een verschillende achtergrond en aanleiding hebben gehad voor hun eigen schooluitval, zodat de leerlingen op de scholen zich in de ervaringen van de teamleden kunnen herkennen. Begeleiding jongerenteam Een jongerenteam van ex-uitvallers vraagt om intensieve begeleiding. Dat varieert van praktische begeleiding, zoals het inplannen en begeleiden van schoolbezoeken, tot inhoudelijke en emotionele begeleiding. Het is goed per regio een begeleider aan te stellen, die voor de teamleden en de te bezoeken scholen als aanspreekpunt en spin in het web fungeert. Het project werkt het best als het in een korte periode, van bijvoorbeeld 10 weken, wordt afgerond. Dat maakt het een overzichtelijke klus voor de mentor van de teamleden, maar ook voor een (freelance) projectleider. Inhoud schoolbezoeken Elke regio heeft zijn eigen vsv-problematiek. Haak daarop in. Welke thema s spelen op de te bezoeken scholen? Hoe kunnen de teamleden daarover op een creatieve manier het gesprek aangaan? Denk aan thema s als: studiekeuze, zorg op school, problemen thuis, drugs, toekomst. Timing Het beste moment om schoolbezoeken te organiseren is aan het begin van het nieuwe schooljaar. Leerlingen leren elkaar beter kennen en dit draagt bij aan het saamhorigheidsgevoel in de klas. In die twee uur is alles doorbroken in mijn klas. Het is het effect van een hele werkweek bij elkaar. (mentor) Een korte evaluatie met docenten en leerlingen direct na afloop van het schoolbezoek is een goede manier om de eerste indrukken in kaart te brengen. Door er na een paar weken nogmaals bij de betrokken docenten op terug te komen, kunnen ook langere termijn effecten goed gemonitord worden. 9
Niet op de eigen school Inzet van het jongerenteam op de eigen school of in een situatie waarin de teamleden de meeste leerlingen in de klas kennen, is niet optimaal. Juist doordat er al relaties onderling zijn, is het voor de teamleden veel moeilijker om hun persoonlijke verhaal te vertellen en hun klasgenoten aan te spreken op hun eigen verantwoordelijkheid. De boodschap van het team ga naar school, haal je diploma! verliest daardoor duidelijk aan impact. De kracht van de teamleden die laten zien dat je je eigen leven weer op de rails kunt krijgen komt veel minder goed uit de verf. 2.7 CONCLUSIE De pilot van het VSV jongerenteam is een succes te noemen. De doelstelling om te kijken of bepaalde methodieken al dan niet werken bij een peer-to-peer benadering van de problematiek van VSV is geslaagd. We weten in grote lijnen en op detailniveau- binnen de beperkingen van deze grootstedelijke pilot- wat het met de teamleden en leerlingen doet. Het is een win-win situatie voor iedereen, dit project moet absoluut doorgaan! (mentor klas schoolbezoek) 10
3. SELECTIE TEAMLEDEN Ministerie van OCW, d.i. Ilie Trienekens, heeft twee ROC s bezocht en de leerlingen verteld over het project. YoungWorks was hier verder niet bij betrokken, wat voor ons soms ongemakkelijk voelde omdat wij normaal gesproken altijd zelf de jongeren werven. Het was nu een kwestie van afwachten. Vol vertrouwen in de goede afloop, maar wel spannend. Tijdens deze voorbereidende schoolbezoeken is de leerlingen gevraagd wie interesse zou hebben om deel te nemen aan het team. Veel leerlingen vonden het een leuk traject en wilden graag meedoen. Vervolgens zijn deze leerlingen uitgenodigd voor een castingbijeenkomst bij YoungWorks op 18 mei. Hierbij waren vijftien leerlingen aanwezig en een aantal begeleiders vanuit beide scholen. Tien leerlingen kwamen van de Amsterdamse Plus en vijf leerlingen van het Wibautcollege in Amsterdam. In een informele setting heeft YoungWorks een introductie gegeven over het project. Vervolgens hebben de leerlingen zichzelf kort geïntroduceerd en hun levensverhaal verteld. De leerlingen zijn in twee groepen aan de slag gegaan met opdrachten. Ze hebben beurteling moodboards gemaakt en een introductieworkshop Werken met de Flip-camera gevolgd en elkaar geïnterviewd. Ik vond het maar raar, had nog nooit een moodboard gemaakt, maar toen ik aan de slag ging was het eigenlijk best makkelijk en kwam er iets moois uit. Yassin Tijdens het middagprogramma is één van de flipcamera s ontvreemd. Hij is nooit boven water gekomen. 11
3.1 SELECTIEVOORWAARDEN TEAM Op basis van jarenlange ervaring hebben medewerkers van YoungWorks de leerlingen de hele middag geobserveerd. Ook Ilie Trienekens keek mee op dit proces. Aan het eind van de middag is een eerste voorselectie gemaakt. Deze is puur gebaseerd op de ervaringen ter plaatse: onderbuikgevoel en gezond verstand voeren de boventoon. Vervolgens hebben we leerlingen tegen de selectiemeetlat gelegd en een + / - puntensysteem toegepast. De selectie van de teamleden is gebaseerd op de volgende aandachtspunten: 1. communicatieve vaardigheden 2. positieve uitstraling 3. authenticiteit 4. ingeschatte betrouwbaarheid 5. voldoende stevig in je schoenen staan om over je eigen problemen te kunnen praten 6. verhouding meisjes / jongens in het team 7. afwisselende opleidingen 8. verschil in aanleiding tot schoolverlaten: a. verkeerde studiekeuze b. problemen thuis c. drugs d. criminaliteit e. zorg voor familieleden Tijdens de selectiemiddag zijn zeven leden geselecteerd die aan de voorwaarden voldoen. 1. Melanie Burnett 25 jaar Amsterdamse Plus 2. Ouassima Darrazi 24 jaar Amsterdamse Plus 3. Sergio Hoogvliet 18 jaar Amsterdamse Plus 4. Ouíssam Tahiri 18 jaar Amsterdamse Plus 5. Ferdaus Boutasaa 18 jaar Amsterdamse Plus 6. Richard Persaud 18 jaar Wibautcollege 7. Shehara Basarat 18 jaar Wibautcollege 12
Alle jongeren staan communicatief sterk, hebben uiteenlopende achtergrondverhalen en zijn verschillend van karakter en uitstraling. Het lijkt zo op het eerste gezicht een evenwichtig team, met een gezonde groepsdynamiek. Melanie en Oussaima zijn bekend met VSV op projectniveau, ze kennen het ministerie en Fred Voncken (directeur projectdirectie Voortijdig Schoolverlaten, ministerie OCW), dragen het project een warm hart toe en zijn daardoor erg gemotiveerd. Aan de andere kant werkt dit gegeven ook tegen: jongeren hebben soms de neiging professioneel te worden en dat is nu net wat we niet willen. Sergio is de creatiefste van het stel, Oúissam de vrolijke noot en Richard de stabiele factor. Melanie heeft een erg krachtige persoonlijkheid, ze kan wel wat hebben. Shehara heeft een indrukwekkend verhaal van iemand die echt door een dal is gegaan en er absoluut 100% bovenop is gekomen. Kortom, stuk voor stuk rolmodellen met ieder hun eigen reden waarom ze tijdelijk gestopt waren met school. Van spijbelen en verkeerde studiekeuze tot een eenzame jeugd met onvoorstelbare gebeurtenissen, van gewoon geen motivatie, beïnvloeding door verkeerde vrienden tot het totaal niet begrepen worden door school, vrienden en familie. Helaas besloot Richard bij nader inzien om niet mee te werken aan het project en zich helemaal op zijn opleiding te focussen. Jammer, want het team heeft juist jongens nodig! Het team bestaat bij voorkeur uit acht jongeren. Bij drie kandidaten is de keuze lastig: 1. Yassin Bensid 2. Fadoua Essabaa 3. Veriël Finki Yassin is niet de meest gemakkelijke jongen, hij heeft veel sturing nodig. Hij is daarentegen erg gemotiveerd en wil graag. Daarnaast is hij een typisch voorbeeld van verkeerde vrienden die op je pad zijn gekomen en dus herkenbaar voor veel andere risicojongeren. Fadoua is heel assertief maar ook dominant en ze heeft een grote invloed op Ferdaus. Fadoua schrijft graag en veel. Zij kan zich bezig houden met de verslaglegging van de schoolbezoeken op de website? 13
In overleg met het ministerie van OCW is besloten om zowel Yassin als Fadoua te selecteren. Veriël is uiteindelijk toch te onzichtbaar. Ze heeft weliswaar een herkenbaar verhaal, is niet Marokkaans en brengt een ander geluid in het team. We plaatsten haar op de reservelijst, waarvan we achteraf geen gebruik hebben gemaakt. De gekozen teamleden zaten al snel te ver in het proces om nog nieuwe mensen toe te laten. Om diezelfde reden hebben we ook niet meer moeite gedaan om extra jongens te werven. De samenstelling van het team zag er daarmee als volgt uit: 1. Melanie Burnett 25 jaar Amsterdamse Plus 2. Ouassima Darrazi 24 jaar Amsterdamse Plus 3. Sergio Hoogvliet 18 jaar Amsterdamse Plus 4. Ouíssam Tahiri 18 jaar Amsterdamse Plus 5. Ferdaus Boutasaa 18 jaar Amsterdamse Plus 6. Fadoua Essabaa 18 jaar Amsterdamse Plus 7. Yassin Bensid 17 jaar Amsterdamse Plus 8. Shehara Basarat 18 jaar Wibautcollege 14
4. SAMENWERKING MET DE HAAGSCHE HOGESCHOOL Het team is geselecteerd en de eerste fase kan worden gestart. De teamleden bedenken samen met vijf Haagse Hogeschool studenten een digitaal concept dat hun boodschap tijdens de schoolbezoeken zal ondersteunen. 4.1 ERVARINGEN HAAGSCHE HOGESCHOOL STUDENTEN Opbouw van het project Het project is in verschillende fases opgedeeld, met ruimte voor research, kennismaking, uitwerking van het concept en feedback. De studenten vonden het jammer dat ze pas in week 5 de VSV ers ontmoetten, ze hadden ze liever al in week 1 of 2 gezien. De tijd voor conceptontwikkeling vonden ze krap, ook omdat ze naast dit project nog andere lessen volgen en ze een verslag over dit project moesten schrijven. Rolverdeling binnen het projectteam De studenten hebben nooit eerder in deze samenstelling in een project gewerkt. De verdeling was meer een natuurlijke rolverdeling en is nooit letterlijk op papier gezet. Robbie en Mark traden op als projectleider. Brian fungeerde als de (web)designer binnen het team: Eigenlijk was vanaf dag 1 de rolverdeling binnen het team al duidelijk. Begeleiding door YoungWorks De studenten kregen voldoende informatie tijdens het project en konden met vragen prima bij YoungWorks terecht. Wel vonden ze het mailverkeer vanuit YoungWorks soms te dwingend, deadlines werden hard gesteld. De leersituatie opdrachtgever (YW/OCW) en leverancier (HHS-studenten) kwam niet altijd uit de verf. Er waren misverstanden over wat de rol van een ieder was. In de ogen van de studenten was bijvoorbeeld het ministerie van OCW de opdrachtgever en YoungWorks op gelijk niveau met de studenten. YoungWorks mocht dus gevoelsmatig de studenten niets opleggen. 15
Aangezien de studenten van tevoren niet duidelijk was uitgelegd hoeveel tijd het project ze zou gaan kosten, werd de tijdsdruk als onprettig ervaren en YoungWorks, die steeds op deadlines wees, bestempeld als de grote boosdoener in deze. Begeleiding vanuit school De begeleiding vanuit school was nadrukkelijk op de achtergrond. De studenten zijn geheel vrij gelaten in het proces. Als we problemen hadden dan konden we bij Theo, onze docent/begeleider van de Haagse Hogeschool, terecht. Aanwezigheid van ministerie van OCW Medewerkers van het ministerie van OCW zijn bewust weinig in beeld geweest, dit hebben de studenten als prettig ervaren. Wel hadden ze graag in het begintraject meer informatie van het ministerie willen ontvangen. OCW/YoungWorks hebben er vooraf bewust voor gekozen de studenten zélf onderzoek te laten doen en niet alle informatie te geven. Achteraf gezien was dit wel wenselijk geweest. Research heeft te veel tijd gekost. Uit het vooronderzoek door de studenten was bovendien hun conclusie dat schooluitval vooral bij jongens voorkomt. De studenten richtten zich daarom vooral op schooluitvallende jongens. Bij de kennismaking werden ze met een bijdehante meidengroep geconfronteerd: Als we de doelgroep eerder hadden gezien, waren we tot een hele andere analyse gekomen. Nu waren we enorm gefocust op jongens, terwijl in het team veel meer meiden zitten. De kennismaking met het VSV Team (bij YoungWorks) De kennismaking was zoals gezegd verrassend: Oh..., ok, het zijn bijna allemaal vrouwen. De studenten hebben veel gehad aan de eerste kennismaking met het team, het gaf hen een heel ander inzicht in de doelgroep. De teamleden lieten de moodboards zien die zij tijdens de selectiemiddag hadden gemaakt en vertelden hun levensverhaal: De inzet van de moodboards was super! Aan de hand van deze moodboards vertelden de VSV ers hun verhaal waardoor we makkelijk veel over ze te weten kwamen. Het viel me met name op dat ze zo enthousiast waren en hoe bereidwillig ze zijn om anderen te helpen. De studenten maken de kanttekening dat zij research hadden gedaan over heel Nederland. Amsterdam is meer multicultureel. Trots en het grote gevoel van eigenwaarde die binnen het team heersen, vinden de studenten erg opvallend. 16
De studenten vonden dat de middag veel langer had mogen duren. De schoolverlater kreeg een gezicht waardoor ze zich veel meer betrokken voelden. Excursies met VSV Teamleden (in Amsterdam) Gelukkig gingen studenten en teamleden ook nog samen op pad. Op deze manier spraken ze elkaar toch net even wat langer en kwamen ze meer over elkaar te weten. Bij nader inzien hadden we excursies beter op één dag kunnen combineren. Ook bleek er de behoefte te zijn in het hier en nu de doelgroep te ontmoeten: Een goede toevoeging was geweest wanneer we een echte schoolverlater hadden getroffen. Iemand die niet op school zat, dan heb je een nog beter beeld hoe zo n dagdeling eruit zag. Nu vielen gedeeltes weg door school of stages. Ik had zelf dan een interview met zo iemand voorbereid en willen vragen wat hij of zij al had ondernomen om weer op het goede pad te komen. Wat wel heeft gewerkt en wat niet. Eerste bijeenkomst t.b.v. feedback op concept (bij ROC ASA) Door allerlei andere schoolactiviteiten was de voorbereiding op de presentatie van het eerste HHS concept slecht. Het was erg haastwerk. De studenten hadden liever meer tijd voor dit project vanuit school gekregen. De studenten hebben erg veel gehad aan de feedback. Ze ervoeren deze als zeer prettig. Met name de positieve opmerkingen van het VSV-team over de vormgeving werden gewaardeerd. Eindconcept en presentatie (op de Haagse Hogeschool) Ik had een eerste versie van een werkende website verwacht, maar daarvoor kwamen we vijf weken te kort. Desalniettemin liep de voorbereiding voor de eindpresentatie veel beter en dat was te zien. De studenten zijn gewend om te presenteren, maar voor zo n grote delegatie was wel een andere, spannendere ervaring. Het ging allemaal voorspoedig en de teamleden waren enthousiast. Op een aarzelend Wat vinden jullie ervan? kwam een krachtig Machtig! terug. De HHS-ers zijn positief over het eindoordeel: We wisten op voorhand al waarop we reacties zouden krijgen. We hebben geen tijd gehad voor de puntjes op de i, zoals bijvoorbeeld nadenken over de hulpverlenerrol van het team. Het was voor de studenten hoe dan ook nieuw dat ze voor een externe opdrachtgever aan de slag moesten en dat is uiteindelijk goed bevallen: Je bent nu meer betrokken en je begint heel anders aan een project. 17
Individuele impressie en algemene terugblik op het gehele project Iedereen in mijn omgeving was op de hoogte dat ik bezig was met dit project. Ik had ook een post erover staan op mijn Linkedin. Hierop heb ik erg leuke reacties gekregen van potentiële werkgevers, zoals het ministerie van Justitie Op de vraag wat de studenten het meest heeft geraakt reageerden ze allemaal anders: Het verhaal van Melanie, ik heb wel twijfels of alles waar is. De reacties op mijn presentatie 15 juni, ik had me namelijk niet heel goed voorbereid, maar dat ze zo enthousiast reageerden, vond ik echt kicken. De 1 e ontmoeting bij YoungWorks met de teamleden, je project krijgt dan een gezicht. Het verhaal van Sergio tijdens de excursie en Shehara dat ze zo ontzettend trots is dat ze in de zomer bij haar stageplek mag blijven werken. De positiviteit in Yassin. De grootste leerpunten van de Haagse Hogeschool studenten zijn: Het proces in zijn geheel, lange looptijd, tijdsdruk, halen van deadlines; Presenteren voor niet-studenten; Ervaring opdoen met werken in een concreet project; De tweedeling OCW/ YW, naar wie moet je echt iets terugkoppelen; De menselijke factor die erachter zit, allemaal persoonlijke verhalen, ieder persoon is uniek, hoe pas je daar een concept op aan; De samenwerking met een echte opdrachtgever. Deze eerste fase van het project is afgesloten met een bezoek van de studenten en de teamleden aan staatssecretaris Van Bijsterveldt op het ministerie van OCW in Den Haag. 18
4.2 ERVARINGEN 1 e FASE VSV JONGERENTEAM Na alles wat we hebben meegemaakt, nemen we nu verantwoordelijkheid om anderen te helpen. [Teamlid Ferdaus] Terugblik op de selectiemiddag Het VSV-team vond de selectiemiddag erg spannend en leuk. Melanie vertelt: Ik was verbaasd en schrok er zelfs een beetje van dat Shehara hetzelfde heeft meegemaakt als ik. Ik heb heel lang gedacht dat ik de enige was in die situatie, maar nu weet je dat ook anderen dit meegemaakt hebben. Aan de ene kant waren ze verbaasd over de verhalen van andere leerlingen, aan de andere kant ontstond veel begrip voor elkaar. Het schiep een band. De teamleden hebben allemaal iets gemeen, waardoor ze elkaar goed begrijpen. De opdrachten tijdens de selectiemiddag vonden de teamleden leerzaam, uitvoerbaar, goed qua lengte en goed gepland. Door de workshops leerden ze elkaar kennen, gingen ze goed samenwerken en leerden ze veel van elkaar. Praten over het project Doordat ze midden in de examens zitten en bijbaantjes veel tijd in beslag nemen wordt er op school en onderling niet veel over het project gesproken. Met anderen praten ze er wel over. Eerlijk gezegd, vind ik het een beetje stoer om te vertellen dat ik in dit team zit. Ik ben bezig en ik doe nu tenminste wat. zegt Oúissam. Ouders van de teamleden reageren enthousiast en trots. De begeleiding De eerste informatie vanuit school was niet duidelijk, maar nadat Ilie Trienekens op school was geweest werd alles duidelijker: Ilie Trienekens van OCW is een hele leuke vrouw. Ze praat gewoon normaal met ons. Is spontaan en weet veel meer dan ons. We leren van haar. Begeleiding vanuit YoungWorks ervaren de teamleden als duidelijk, netjes in een chille ontspannen sfeer. De communicatie verloopt in een goed tempo en in begrijpelijke taal op hun niveau. Doordat de teamleden alles goed begrijpen zijn ze extra gemotiveerd. 19
Kennismaking met HHS studenten (bij YoungWorks) Op de kennismaking met de studenten reageert Oúissam op haar geheel eigen wijze; Wel leuk, ik hou wel van mannelijk gezelschap! De teamleden vonden de studenten spontaan, zakelijk en relaxed. Ze vonden het erg fijn dat ze niet raar reageerden op de dingen die ze vertelden. Wel vragen ze zich af waarom het alleen maar jongens waren. Excursies met VSV Teamleden (in Amsterdam) Het zijn toch twee heel verschillende en normaal gesproken gescheiden werelden, die we bij elkaar hebben gebracht. De excursies waren zonder begeleiding, waardoor de teamleden meer en gemakkelijker dingen durfden te vragen aan elkaar. Er werden woorden gebruikt, dat ik dacht oei wat bedoelen ze eigenlijk? Uiteindelijk heb ik alles begrepen. Ik kon wel alles vragen. Je leert ervan voor de volgende keer. vertelt Oúissam achteraf. Het eindconcept voor de website van HHS-studenten De teamleden vinden dat de studenten goed naar ze hebben geluisterd en alles wat het VSV-team belangrijk vond in het concept hebben gestopt. Ze denken dat de studenten ook veel van hun feedback hebben geleerd voor een volgend project. Wat de potentiële VSV er van de website zal vinden is voor de teamleden echter een groot vraagteken. Ferdaus is heel uitgesproken: Ik denk dat ze in het begin denken: schijt! Maar uiteindelijk denk ik wel dat elke leerling een soort duwtje wil. Deze site bestaat nog niet en het is er nu wel. Nu wordt er aandacht aan besteed. Als een spijbelaar denkt: Ik wil weer de draad oppakken, dan ga je zoeken. Op internet kun je nu wel iets vinden. 20
4.3 VOORBEREIDING OP DE SCHOOLBEZOEKEN Afbakening De jongeren in het VSV team gaan op pad als zichzelf. Ze zijn ervaringsdeskundigen en gaan de risicoleerlingen van nu wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid. Vooruitlopend op een mogelijk vervolgtraject is het belangrijk te focussen op een aantal factoren bij zowel teamleden als scholieren: alle jongeren praten namens zichzelf, de teamleden zijn zichzelf en geen professionele adviseurs, de scholieren praten namens zichzelf en zijn niet als groep aan te duiden (mbo-leerlingen/jongeren/spijbelaars/ etc.), de toon is positief en opbouwend. Inhoud schoolbezoeken Mbo-leerlingen hebben een korte spanningsboog. Om de aandacht van de leerlingen en de teamleden vast te houden, kent het programma veel afwisseling: klassikaal en in groepjes, persoonlijke verhalen, interactie en creatieve opdrachten. Alles komt aan bod in maximaal 2 uur. Hieronder staat een tijdsindicatie per onderdeel, de exacte tijd is steeds per bezoek afgestemd met de school. 21
13.00 uur Start intromuziek 13.05 uur Welkom door de school 13.10 uur Persoonlijke verhalen VSV jongerenteam 13.25 uur Interactie met de scholieren 13.35 uur Uitleg creatieve opdracht 13.40 uur Groepsbespreking opdracht 13.50 uur Uitvoering creatieve opdracht 14.30 uur Presentatie creaties 14.40 uur Introductie website 14.45 uur Ruimte voor vragen en korte evaluatie schoolbezoek 15.00 uur Einde schoolbezoek Nadat het team zich heeft voorgesteld gaan de leerlingen met de teamleden in kleinere groepjes in gesprek aan de hand van een creatieve opdracht. Voor deze creatieve opdrachten hanteren we steeds drie peilers: hou het persoonlijk; werk naar een positief denkbeeld; draag een oplossing voor. De opdracht is afhankelijk van het thema: 1. Geen duidelijk toekomstbeeld Melanie heeft een duidelijke droom: zij wilde ooit stewardess worden. Deze droom heeft haar inzicht gegeven dat ze door moest leren. In september is zij met haar opleiding voor stewardess gestart. Wat is jouw droom? Wat kan je doen om je droom waar te maken? Wie of wat heb je hierbij nodig? Bespreek dit in je groepje en vertel hoe je deze droom wilt bereiken. Leg jouw bevindingen vast in een gezamenlijk moodboard over jullie dromen en het bereiken hiervan. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de moodboards en vertellen hun verhaal. 22
2. Problemen op school Yassin had problemen op school, verzuimde veel waardoor hij uiteindelijk van school moest. Zijn er bepaalde problemen op school waardoor jij zou spijbelen? Welke problemen zijn er? En wat kan school doen om je op school te houden? Bespreek dit in je groepje en bedenk als groep een slogan over wat school kan doen om je op school te houden. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de slogan en vertellen hun verhaal. 3. Verkeerde school en studiekeuze Ouassima vond het lastig een opleiding te kiezen die bij haar paste, waardoor ze een aantal keer met school stopte. Hoe maak je een goede studiekeuze? Wat doe je als blijkt dat de studiekeuze niet de juiste blijkt te zijn. Maak een tekening die typerend is voor jou in een beroep. Je buurman of buurvrouw vertelt aan de hand van je tekening wie jij bent, waar nodig mag je aanvullen. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de tekeningen en vertellen hun verhaal. NB In overleg met de scholen is uiteindelijk besloten deze creatieve opdracht te laten vervallen. 4. Drugs / Problemen thuis Sergio heeft vroeger veel te maken gehad met drugs en Fadoua had problemen thuis. Hun schooltijd leed hieronder. Als je jong bent kom je met verschillende problemen in aanraking wat invloed op je school heeft. Welke invloeden ken jij en hoe ga je hiermee om? Bespreek dit in je groepje. Kies uit een stapel foto s één foto die het best bij je past. Vertel aan de hand van de foto je verhaal. De teamleden kiezen hierbij ook hun foto, begeleiden de leerlingen en vertellen hun verhaal. 5. Zorg voor familieleden Shehara en Melanie zorgden voor broertjes en zusjes, waardoor ze niet naar school gingen. Hoe kan je als tienermoeder school en zorg combineren? Hoe kan school hier op inspelen. Bespreek dit in je groepje en maak een mindmap waarin je de associaties jij en zorgen visualiseert. Hierin zet je jezelf in het midden en voor wie je zorgt en wie voor jou zorgt eromheen. Tenslotte visualiseer je welke rol school hierin heeft. De teamleden begeleiden de leerlingen met het ontwikkelen van de mindmap en vertellen hun verhaal. 23
Afstemming inhoud met de scholen Er is bewust voor gekozen dat Gemeente Amsterdam (Bureau Leerplicht Plus), zelf een selectie heeft aangedragen welke scholen en locaties het VSV-team kon bezoeken. Zij weten immers waar de problematiek het meeste speelt op de scholen. Kort voor de zomervakantie heeft YoungWorks via Bureau Leerplicht Plus de namen van de scholen ontvangen met de bijbehorende contactpersonen. Het eerste contact met de scholen verliep nogal moeizaam. Deels omdat het eerste contact in de zomervakantie werd gelegd, deels omdat de periode vlak na de zomervakantie erg druk is voor de scholen en deels omdat niet direct contact gelegd kon worden met de juiste contactpersonen. Zowel OCW als Bureau Leerplicht Plus hadden geen direct zicht op wie de meest aangewezen contactpersoon was voor de uitwerking van een bezoek van het jongerenteam. De lijst waarmee YoungWorks aan de slag ging bleek daardoor niet de juiste namen te bevatten. Dat leidde tot de nodige verwarring, zowel bij YoungWorks als bij de scholen, en soms ook tot irritaties omdat docenten en mentoren zich overvallen voelden. Uiteindelijk bleken de opleidingsmanager, de verzuimcoördinator en de mentor de beste gesprekspartners te zijn. In overleg met OCW en Bureau Leerplicht Plus is vooraf op hoofdlijnen een inschatting gemaakt van de VSV- problematiek die speelt op de scholen en centraal zou kunnen staan tijdens een schoolbezoek. In gesprek met de scholen bleek dit niet altijd te kloppen. In het voorbereidingsgesprek met de scholen werd dit steeds op een goede manier kortgesloten. Achteraf gezien is het handiger om de problematiek met een geselecteerde locatie te bespreken. De meeste scholen hadden liever gezien dat we ruim voor de zomervakantie het eerste contact hadden gelegd, waardoor ze het schoolbezoek hadden kunnen meenemen in hun introductieweek. De voorbereiding van de schoolbezoeken heeft hierdoor veel meer tijd in beslag genomen dan vooraf was ingeschat. Dorien Broekhoven (OCW) heeft waar mogelijk enorm geholpen. 24
De scholen reageren zonder uitzondering uitgesproken enthousiast op het project. Alle hulp om jongeren op school te houden is welkom, dat is duidelijk. Na elk gesprek vroegen de desbetreffende scholen zich af hoe we het effect gaan meten. Het liefst zien ze een herhaling van het bezoek een aantal maanden na het schoolbezoek, waarbij je de teamleden aan de leerlingen kan laten vragen wat ze aan het project hebben gehad. Hiermee voorkom je dat je als volwassene (mentor/docent) met ze in gesprek gaat en jongeren zich veel minder bloot geven. Conclusie Qua voorbereiding kan je een inleidend gesprek het beste bijtijds voeren met de mentor van de klas, de opleidingsmanager en de zorgcoördinator van de school. De thema s van een school kan je het beste ophalen op de school zelf. 4.4 VOORBEREIDING VAN HET TEAM Na de zomervakantie blijken twee teamleden (Ferdaus en Fadoua) uit het zicht verdwenen. Contact is niet meer mogelijk, ondanks herhaalde telefoontjes en sms jes vanuit YoungWorks. De twee meiden zijn ook niet op hun nieuwe school aan de slag. De lange zomervakantie is hier waarschijnlijk debet aan. Het team start daardoor met 6 personen. Eind augustus, aan het einde van de zomervakantie, ontmoeten de teamleden elkaar bij YoungWorks. Doel van het gesprek is eens stil te staan bij de schoolbezoeken: wat gaan de teamleden precies doen op de scholen, wat verwachten ze ervan, zijn er succes- dan wel faalfactoren? Gaandeweg blijkt dat het voor de teamleden heel moeilijk is je voor te stellen hoe zo n bezoek kan verlopen. Ze hebben gewoonweg geen idee. Besloten wordt een soort generale te houden, gewoon maar eens te doen alsof en te kijken wat er dan gebeurt. 25
De teamleden doen voor het eerst heel gericht en geconcentreerd hun verhaal. De sfeer is bijzonder, iedereen aan tafel is geëmotioneerd door de verhalen. Het is net alsof ieder teamlid zich nu pas écht realiseert dat het heus waar is, dat dit je levensverhaal is en dat je dat gaat delen met anderen. Het is prachtig om te zien hoe betrokken een ieder is en hoe die betrokkenheid een sfeer van veiligheid en vertrouwen biedt die later de basis blijkt voor alles wat het team gaat doen. Tussen de teamleden ontspint zich een heel persoonlijk gesprek, over kwetsbaarheid, over wat je wel en niet wil vertellen, over wat je wel en niet mag vragen over de achtergrond van een ander. We realiseren ons ter plaatse dat er iets bijzonders gebeurt: onze ex-voortijdige schoolverlaters zijn vanaf nu een team. 26
5. SCHOOLBEZOEKEN Dit is het project waar ik al jaren op zit te wachten! Enez Akaaya, mentor Deze groep leerlingen ben ik best wanhopig over en jullie hebben ze echt geraakt. Ze praten. Ze praten met elkaar en dat is een enorme pré. Maruka van Galen, zorgcoördinator ROC ASA Na vier maanden voorbereiding is het dan zover: het VSV jongerenteam gaat Amsterdamse ROC- scholen bezoeken. 5.1 ROC ASA WIBAUTSTRAAT Voorbereidend gesprek Op 1 september bezoekt het team ROC ASA Zorg en Welzijn, afdeling Horeca. Vijf dagen voor dit bezoek heeft YoungWorks samen met Dorien Broekhoven een voorbereidend gesprek met Maruka van Galen, zorgcoördinator van de school en Enez Akaaya, de mentor van de horeca-leerlingen. Bij Maruka van Galen kwam het project nogal rauw op haar dak vallen: Ik word dan boos, omdat ik het enerzijds erg jammer vind dat er een heleboel geld in een project wordt gestoken wat met deze korte termijn planning bijna mis moet lopen, omdat we het niet goed kunnen inpassen en mensen zich overvallen voelen. Gevolg is dat zo'n project dan misschien in de kast verdwijnt als zijnde onwerkbaar, terwijl het met een goede planning dan misschien juist heel goed kan werken! Anderzijds voel ik met zelf ook nogal overvallen. Het is op school nog niet eens besproken. Hoe kan ik mensen enthousiasmeren op deze manier? De helft is nog op vakantie en ook ik moet nu in mijn vakantie al aan het werk. En hoe kan ik dwars door alle introducties heen een klas opeens 2 uur uit het programma halen? 27
Tijdens het voorbereidend gesprek hebben we haar gerustgesteld en samen het programma doorgenomen. Vervolgens hebben we de problematiek, die bij de leerlingen aan de orde is, besproken. De meeste schooluitval heeft bij deze klas te maken met problemen thuis. Ze hangen op straat, krijgen te maken met detentie, hebben schulden en hun etnische achtergrond geeft veel problemen. Uiteindelijk zijn zowel Maruka als Enez enthousiast en met alle inzet aan de slag gegaan. DE DAG ZELF Vooraf Iedereen heeft er zin in maar is bij aanvang ook behoorlijk zenuwachtig. Het team is nagenoeg compleet, alleen Sergio laat het afweten. Hoe zullen de scholieren reageren? Hoe zullen de teamleden het zelf doen? Worden ze met z n allen (te) emotioneel? De scholieren komen binnen, zo n 17 in totaal. Het is een uiteenlopende groep, er zijn mensen die elkaar helemaal niet kennen maar ook hechte clubjes, alles zit door elkaar. De teamleden hangen wat onwennig rond en mengen zich aarzelend onder de scholieren. De ontmoeting Melanie doet de aftrap. Haar verhaal slaat gelijk in als een bom. Ze vertelt bevlogen, bijna theatraal. Maar de scholieren zitten gelijk op het puntje van hun stoel. Dit is een spannend verhaal, compleet met kogels en dramatiek. De boodschap is duidelijk: wat je ziet is een mooi meisje dat goed kan vertellen, maar haar ervaringen zijn heftig en haar niet in haar koude kleren gaan zitten: Don t judge me if you don t know where I m coming from, vat ze zelf kort samen. Ouassima vertelt hoe ze steeds verder wegzakte in het leven op straat. Haar geweten bracht haar weer op het rechte pad: Mijn vernedering is dat mijn moeder 3 dochters heeft en die politieauto juist voor ons huis stopte om me in te rekenen. Dat kon ik niet maken. Voor mijn moeder niet. 28
De zwaarte is voelbaar in de klas. Shehara voelt dat goed aan ( Straks is iedereen hier in rep en roer, dacht ik, en dat wil ik niet vertelde ze achteraf) en doorbreekt de sfeer door heel knap met een grap te beginnen. Meteen kan iedereen weer verder. Shehara geeft de sfeer weer bij haar thuis, hoe ze jarenlang heeft gezien hoe haar moeder werd misbruikt en mishandeld, hoe ze al vanaf haar zesde voor haar broertje en zusjes zorgt en wat dat vervolgens met haarzelf deed: Als je alleen maar moeder of een zus moet zijn, weet je zelf niet meer wie je bent. Ouíssam voelde zich klem zitten tussen haar Marokkaanse oorsprong en de Nederlandse vrijheden. Het is moeilijk om te kiezen. Ga je 100% Hollands worden of ga je voor je ouders die zoveel van je verwachten? Yassin tenslotte vertelt hoe hij op het Altra college eigenlijk van de regen in de drup terecht kwam: Op het Altra zitten alleen maar agressieve jongens. Hij roept de scholieren op in zichzelf te blijven geloven: Geniet van je leven weet je wel. Al ben je verkeerd bezig, ergens in je zit iets wat zegt dit is niks, dit is niet goed. Ouíssam vraagt de klas of ze zich herkennen in de verhalen. Er wordt hier en daar twijfelachtig geknikt. Echte duidelijke reacties zijn er vooralsnog niet. Creatieve opdracht: moodboards De teamleden en de scholieren gaan aan de slag om moodboards te maken. De overgang is nogal abrupt en het begin onwennig, maar gaandeweg is iedereen heel gemotiveerd aan het knippen en plakken. Yassin, toch al niet zo n prater, maakt zich onmisbaar door voor de stoerste jongens in de klas plaatjes uit te knippen en op te plakken. Slim, want ondertussen wordt de sfeer ontspannen en ontspint zich een gesprek over problemen. Alle teamleden zijn enorm gemotiveerd en stimuleren leerlingen hun verhaal te vertellen en hun droom te verbeelden. Je ziet ze aan de verschillende tafels verbinding maken met de scholieren, iedereen wordt steeds losser en opener. Het valt niet mee de juiste plaatjes te zoeken bij je droom ( Mevrouw ze willen die homoboek niet ) maar uiteindelijk komen er heel geslaagde moodboards te voorschijn. 29
De leerlingen trekken zelf de stoute schoenen aan en vertellen, al dan niet gesteund door de teamleden, het verhaal achter hun moodboard. De sfeer is serieus en betrokken. Marlon vertelt over zijn ervaringen in het leger: Ze hebben me van alles beloofd en uiteindelijk moest ik het allemaal zelf oplossen. Ik heb in Afghanistan gezeten. Daarom het woordje HEL. Dan ga je anders tegen de wereld aankijken. De leerlingen luisteren naar elkaars verhaal en stellen hier en daar een vraag. Een meisje vertelt schuchter dat ze stewardess wil worden, maar ze heeft het nu moeilijk: Ik ben Italiaans, Hollands en Egyptisch ineen. Ik ben gelovig en heb nog nooit gedronken. Maar in Egypte kan ik dit (wijst op haar hippe kleding) niet dragen. Mijn moeder heeft een asociale Hollandse familie, daar kan ik niet zijn. In Italië voel ik me okee. De leerlingen zijn ook streng. Een meisje blijft bijvoorbeeld giebelend in de opmerking hangen dat ze model wil worden. Al snel klinkt het vanuit de klas: Nu sta je in de spotlight en maak je er geen gebruik van. Doe iets! Afsluiting Shehara laat tot slot de verschillende onderdelen zien van www.stayinthegame.nu. De kaartjes met het website-adres en de sms-gebruiksaanwijzing gaan rond. Als Ouassima vraagt wat de leerlingen hebben opgestoken van deze middag zegt een meisje Volg je hart gewoon, wat voor problemen er ook zijn. Er wordt instemmend geknikt. Een jongen zegt dat hij zo verbaasd is over de verhalen van zijn medeleerlingen, hij kende ze helemaal niet. Ouassima benadrukt de kracht van praten en luisteren: Veel van jullie weten niet veel van elkaar. Er is zoveel te vertellen en te leren van elkaar. Er is altijd iemand die naar je luistert. De scholieren verlaten de klas. Een paar scholieren blijven hangen, er wordt buiten nog lang nagepraat met de teamleden. 30
Na afloop Iedereen - teamleden, betrokkenen vanuit het ROC, medewerkers van OCW en YoungWorks - is diep onder de indruk van alles wat er vanmiddag de revue is gepasseerd. Melanie vertelt hoe ontroerend het is te ervaren hoe diep je mensen raakt, dat had ze helemaal niet verwacht. Heel vroeger denk je dat je de enige bent. Ik praatte met een jongen die zoveel heeft meegemaakt. Met hem praten was net als een roos die begint te bloeien. Ik had niet gedacht dat ik mensen zo zou gaan raken. De sfeer in de klas is dankzij de authenticiteit van de teamleden en hun openheid heel veilig en open, waardoor ook scholieren het achterste van hun tong laten zien. Enez, de mentor van de aanwezige ROC-scholieren, roemt de teamleden: Jullie zijn echt en dat werkt. Jullie zijn geweldig. Ik dacht van tevoren daar komen van die drama queens hun verhaal vertellen en mensen gaan huilen en zo. Maar dat gebeurde helemaal niet. De authenticiteit van de teamleden lijkt de sleutel tot succes. Voor deze groep jongeren ben je gewoon de snotneus van de straat. Blijf dat. Blijf jezelf. Wordt niet te goed in wat je vertelt., zegt Enez. Hij voegt toe: Je ziet gewoon dat zoveel kinderen met soortgelijke problemen moeten dealen. Er wordt zoveel geknikt tijdens jullie verhalen. Er is een groeiende bewustwording ten aanzien van elkaars problemen. De teamleden ervaren, door de context van elkaars verhalen, dat niet alleen de problemen van de scholieren, maar ook die van henzelf anders worden ervaren. Diepgelovige Melanie vertelt spontaan het verhaal van de man met het kruis: Er was eens een man die een zwaar kruis moest dragen. Hij ging naar God en vroeg of hij misschien een ander kruis mocht dragen. Ga naar die kamer en zoek er maar eentje uit, sprak God. In de kamer zag de man allerlei kruizen. Hele grote, hele zware, lichtere en ook een kleintje. Die wil ik. zei de man tegen God. God antwoordde: Dat is het kruis dat je net binnen hebt gebracht. Niet alleen de scholieren, ook de direct betrokkenen zijn geraakt door het schoolbezoek. Ilie Trienekens, projectleider vanuit OCW, opent de evaluatie met Dit is één van de leukste werkdagen uit mijn leven. Echt super. Ik ben enorm trots op jullie. Dorien vertelt Ik heb echt een traan weggepinkt. Wat jullie doen is zo bijzonder. 31
5.2 ROC VAN AMSTERDAM GAASTERLANDSTRAAT Het tweede schoolbezoek vind plaats tijdens de VSV actieweek, op 8 september. Het team spreekt op het ROC van Amsterdam Gaasterlandstraat de leerlingen van mbo niveau 2, Opleiding Sport en Recreatie en Opleiding Helpende Zorg en Welzijn aan. Het voorbereidend gesprek Twee weken eerder heeft YoungWorks samen met Dorien Broekhoven een voorbereidend gesprek met Ellen Duikersloot. Zij is op deze school verantwoordelijk voor de 100% verzuim-actie. Via haar horen we dat de meeste schooluitval bij deze leerlingen komt door sociaal emotionele problemen. Ellen brengt ons in contact met haar manager, Jolanda Hogewind. Omdat op deze school twee dagen na het schoolbezoek ook de perspresentatie voor de VSV- Actieweek wordt georganiseerd legt de school daar al snel de focus op. Hierdoor wordt het schoolbezoek, waar het werkelijk om gaat, als bijzaak gezien en gaat alle aandacht naar het persevent. De voorbereidingen voor het schoolbezoek liep hierdoor stroef. DE DAG ZELF Vooraf Het klaslokaal is dit keer beduidend kleiner en het scholierenaantal veel hoger: het zijn er ruim 25 leerlingen, 6 jongens van de opleiding Sport en Recreatie en 19 meiden van Helpende Zorg en Welzijn. Bijzonder is dit keer ook dat een kleine filmploeg aanwezig is om opnames te maken van het schoolbezoek. Deze film wordt tijdens de perspresentatie vertoond. De teamleden, alle zes dit keer, zijn zenuwachtig. Zou het weer net zo gaan als de vorige keer? Ouíssam is onder de indruk van de school: zo veel mensen, ze voelt zich nietig en zit niet lekker in haar vel. Besloten wordt dat ze niet actief meedoet en weer aanhaakt op het moment dat ze zich daartoe in staat voelt. 32