PROFIELPRODUCT 1 Naam auteur Vakgebied Titel Onderwerp Profiel Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Carl Webb Frans Pourquoi Pourquoi Pas?? Onderzoek naar de beste manier om met de huidige leergang om te gaan binnen de sectie. Ontwikkelaar Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 1, 2 en 4HAVO/VWO -leergang -vaardigheden -grammatica -methode -kerndoelen Bibliografische referentie Webb, C. (2015). Pourquoi Pourquoi Pas?? Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam. Studentnummer 6054196 Begeleider(s) Femke Boesenkool (ILO) Rob de Ridder (school) Opdrachtgever Rob de Ridder Datum 22-04-15
Opdrachtgever en begeleider De opdrachtgever heet Rob de Ridder. Ook Rob de Ridder is gekozen als begeleider omdat hij hoofd is van de sectie Frans. Hij kan dus niet alleen praktisch gezien helpen met deze opdracht maar ook inhoudelijk omdat hij goed op de hoogte is van de voorgeschiedenis van de opdracht en het te wensen product. Aanleiding van de opdracht De sectie Frans op de school heeft sinds vorig jaar een nieuwe leergang; Pourquoi Pas? van uitgeverij Intertaal, die in het eerste, tweede en vierde leerjaar HAVO en VWO wordt gebruikt. Er is gezegd door de sectie dat deze leergang voornamelijk is gekozen omdat het een methode is die grotendeels in het Frans is in tegenstelling tot de vorige leergang waarin de opdrachten in het Nederlands waren. Hierdoor wordt het principe doeltaal-voertaal uitvoerbaar. In deze leergang ligt de nadruk ook op spreekvaardigheid terwijl grammatica een tweederangs positie krijgt. De leergang hanteert dus de Franse methode van leren. Ten derde zou de methode gekozen zijn vanwege het authentiek materiaal dat erin voorkomt en de laatste gegeven reden is dat de leergang een goede voorbereiding is op Delf Junior. Er kan gezegd worden dat de leergang aan de criteria waarmee de sectie de leergang heeft gekozen voldoet: de leergang steunt inderdaad het principe doeltaal-voertaal, spreekvaardigheid komt veel aan bod, er is veel authentiek materiaal en de leergang is een goede voorbereiding op Delf Junior. De aspecten van de leergang waardoor de sectie de leergang heeft gekozen zijn goed doordacht en worden ook onderbouwd door de literatuur. Haamberg, Hofman, Maaswinkel en Rödiger (2008) vertellen in hun artikel dat het begrip van leerling bij doeltaal-voertaal meestal zwaar onderschat wordt, dat de doeltaal-voertaal principe er positief aan bijdraagt dat leerlingen zich in de vreemde taal uiten en dat in hun enquete 75% van de leerlingen het principe doeltaal-voertaal als positief en leerzaam beschouwden. In Staatsen (2009) leest men dat de tweede generatie kerndoelen ook aandacht schenken aan de productieve vaardigheden, waaronder spreekvaardigheid. Bimmel en Weststrate (2014) hebben het over authentiek materiaal en het algemene principe dat de leersituaties zoveel mogelijk moeten overeenkomen met de latere toepassingssituatie. Ondanks deze goed doordachte aspecten is er aan het begin van het schooljaar meteen gezegd dat de sectie niet helemaal tevreden is met de leergang. Hier liggen verscheidene oorzaken aan ten
grondslag. De leergang zou ten eerste veel te onoverzichtelijk zijn. Deze onoverzichtelijkheid komt in twee vormen voor. Ten eerste de soms te kleurige, drukke uitstraling van de leergang en ten tweede is er een gebrek aan samenhang tussen wat er aan bod komt qua leesvaardigheid, spreekvaardigheid, schrijfvaardigheid en luistervaardigheid en de bijbehorende grammatica. Oefeningen bij de grammatica komen wel aan bod in het bijbehorende werkboek maar niet alle onderdelen van de grammatica die in het tekstboek voorkomen worden uitgebreid getoetst in het werkboek. Als laatste wordt er gezegd dat de hoeveelheid leesvaardigheid die aan bod komt niet voldoende is. Aan het einde van elk hoofdstuk is er namelijk wel een aantal leesteksten (dit aantal zou echter niet genoeg zijn voor de wensen van de sectie) maar geen leesvragen bij deze teksten bijvoorbeeld. Om deze redenen zouden er ten eerste grote verschillen zijn ontstaan tussen de docenten in de manier waarop ze met de leergang omgaan tijdens een lessenreeks en ten tweede veel frustratie niet alleen bij docenten maar ook de leerlingen vooral omdat er geen duidelijke, logische opbouw is van de vaardigheden binnen een lessenreeks. Om deze redenen en de effecten die zij hebben op de Franse lessen is er gevraagd om uit te zoeken hoe de sectie het beste de leergang zou kunnen gebruiken. Probleemverkenning Voordat er geprobeerd wordt uit te zoeken hoe de sectie Frans van de school het beste de huidige leergang kan gebruiken is het belangrijk om alle oorzaken die mogelijk ten grondslag liggen aan de ontevredenheid van de sectie over de leergang kort samen te vatten en te evalueren. De gesprekken tot nu toe met de sectie hebben geleid tot de ontdekking dat er mogelijk een gebrek aan samenhang tussen de vaardigheden in de leergang heerst, dat de hoeveelheid leesvaardigheid niet voldoende is en dat de grammatica niet genoeg getoetst wordt. Volgens Staatsen (2009) is communicatie met gebruikers van de vreemde taal de belangrijkste doelstelling bij de kerndoelen. Het gebruik van de vreemde taal staat centraal en niet kennis van het taalsysteem. Ook Bimmel en Weststrate (2014) maken het duidelijk dat expliciete kennis van grammaticaregels geen doel op zich is voor leerlingen in het Nederlandse voortgezet onderwijs. De grammaticaregels komen niet in de can-do-statements van het ERK voor en voor zover er sprake is van grammatica gaat het alleen om grammaticale correctheid van mondelinge en schriftelijke taaluitingen. Deze uitspraken in de literatuur doet men concluderen dat de derde mogelijke oorzaak die wordt aangegeven door
de sectie niet van toepassing is aangezien het tegenstrijdig is met de visie van een communicatieve aanpak die de sectie nastreeft. De bovenstaande tabel van de ERK-website laat de streefniveaus van leerlingen aan het einde van het tweede leerjaar zien. Deze tabel laat zien dat de twee andere mogelijke oorzaken, gebrek aan leesvaardigheid en gebrek aan samenhang tussen de vaardigheden, wel een belangrijke rol spelen voor het ERK en een communicatieve aanpak en dus wel belangrijke mogelijke oorzaken zijn voor dit onderzoek. Om het probleem verder te verkennen zal er niet alleen naar informatie gezocht worden bij derden, er zal ook eigen onderzoek worden uitgevoerd zonder het hulp van derden. Ten eerste zullen de docenten geïnterviewd worden over hoe zij een hoofdstuk uit Pourquoi Pas? aanbieden in hun lessen. Dit heeft als doel om te kijken of de docenten zelf alle vaardigheden aan bod laten komen. Met deze informatie zal er uitgezocht kunnen worden hoe zij het beste met de huidige leergang om kunnen gaan. De taken die zonder het hulp van derden uitgevoerd zullen worden zijn een analyse van de leergang met behulp van het Analyse Instrument Basisvorming Leergang van Weststrate (2006) waarin zij door middel van een aantal series vragen een lezer helpt om erachter te komen waar een leergang precies aan voldoet en waar aan niet. De series vragen die Weststrate (2006) aan bod laat komen zijn: de samenstelling van de leergang, kennis van land en volk en de vaardigheden (inclusief grammatica, vocabulaire en compenserende strategieën). Daarnaast moet er worden achterhaald in hoeverre de leergang Pourqoui Pas? de kenmerken van het ERK zichtbaar hanteert met behulp van een checklist van SLO, gemaakt door Trimbos (2010).
Probleemomschrijving Het probleem is dat niet alle belangrijke vaardigheden genoeg aan bod komen met behulp van de leergang Pourquoi Pas?. Dit is ten eerste een probleem voor de sectie omdat dit effecten heeft op hun lesgeven (geen logische opbouw van de lessen of hiaten wat betreft de vaardigheden) en omdat zij hierdoor gefrustreerd raken. Ten tweede is het een probleem voor de leerlingen die de leergang Pourquoi Pas? gebruiken omdat ook zij hierdoor gefrustreerd raken. Een deel van dit probleem ligt bij de kerndoelen. Als alle vaardigheden niet genoeg aan bod komen zou het kunnen zijn dat een aantal kerndoelen niet gehaald zullen worden de komende jaren. Er zijn een aantal oorzaken die mogelijk aan dit probleem ten grondslag liggen. Klachten over de leergang van de leerlingen hebben de afgelopen maanden ook de revue gepasseerd. Hun grootste probleem is dat zij de structuur van het boek niet snappen. Er zou dus gezegd kunnen worden dat zij dus de leergang onoverzichtelijk vinden en geen logische opbouw zien in de leergang. Dit doet men concluderen dat een eerste mogelijke oorzaak bij de docenten ligt in het feit dat zij misschien op een onjuiste manier de methode hanteren. Een tweede mogelijke oorzaak zou kunnen zijn dat de docenten de methode wel zo goed mogelijk de methode hanteren maar dat er hiaten zijn in de leergang wat betreft de vaardigheden. Het kan zijn dat niet alle vaardigheden genoeg aan bod komen. Pourquoi Pas? zegt een leergang te zijn die heel ERK-gericht is maar het kan ook zijn dat dit niet zo is. Dit vormt dus een derde mogelijke oorzaak. Doelstelling De resultaten die ik verwacht bij het onderzoek (d.w.z. de interviews met de docenten, het gebruik van het analyse-instrument van Weststrate en het gebruik van het ERK-analyse-instrument van SLO) zijn dat de docenten zelf mogelijk niet alle vaardigheden aan bod laten komen binnen hun lessen ook al zou dit in sommige gevallen wel kunnen (zal uit interviews blijken), dat de methode sowieso niet alle vaardigheden genoeg aan bod laat komen (zal uit leergang-analyse-instrument blijken) en dat de leergang niet ERK-zichtbaar genoeg is (zal uit SLO ERK-analyse-instrument blijken). Met deze verzamelde resultaten zal ik mijn product kunnen maken door te laten zien aan de sectie hoe zij mogelijk zelf niet alle vaardigheden aan bod laten komen, hoe de methode dit niet doet en zou moeten doen en hoe het ERK niet genoeg aanwezig genoeg is en hoe dit geoptimaliseerd zou kunnen worden. Deze driedeling maakt duidelijk wat de meest effectieve
manier zou zijn voor de sectie om binnen een aantal lessen alle vaardigheden aan bod te laten komen binnen een hoofdstuk van de leergang. Centrale vraagstelling Wat is de meest effectieve manier voor de sectie om binnen een aantal lessen alle vier vaardigheden en daarbij de grammatica, kennis van land en volk en compenserende strategieën binnen een hoofdstuk van Pourqoui Pas? aan te bieden? Deelvragen 1. wat wordt er verstaan onder effectieve manier door de sectie? 2. wat wordt er verstaan onder het aanbieden van een hoofdstuk door de sectie? 3. laten de docenten zelf zo optimaal mogelijk alle vaardigheden aan bod komen binnen hun lessen met gebruik van de leergang? 4. laat de leergang alle vaardigheden genoeg aan bod komen? 5. is de leergang ERK-zichtbaar genoeg? Groepen en instrumenten De sectie bestaat uit drie docenten op dit moment en er zal bij alledrie de docenten een interview worden afgenomen. Een interview is gekozen als onderzoeksinstrument omdat het de mogelijkheid geeft om veel tijd te nemen voor de vragen en antwoorden en er kan ook dieper op meningen worden ingegaan. De interviews zullen afzonderlijk worden afgenomen bij elk sectielid omdat op die manier de individuele meningen naar voren kunnen komen over hoe zij echt met een hoofdstuk van de leergang omgaan. De interviews zullen antwoord geven op de eerste drie deelvragen. De resultaten van de interviews zullen worden gecodeerd en alle interviews zullen worden uitgetypt. Hiernaast worden de analyse instrumenten van Weststrate en SLO gebruikt om antwoord te geven op de vierde en vijfde deelvraag. Product Het product zal bestaan uit een leidraad waarin de manier waarop de docenten met een hoofdstuk van de leergang kunnen omgaan zodat alle vaardigheden aan bod komen wordt uitgelegd. Vervolgens zal er een presentatie worden gegeven over die leidraad aan de sectie. Met de leidraad
en de bijbehorende presentatie kan de sectie op een effectievere wijze met de leergang bij alle drie de leerjaren omgaan. Dit advies zal eraan bijdragen dat de leden van de sectie op een effectieve manier les zullen kunnen geven aan hun leerlingen met behulp van de leergang en zo nodig op dit advies terugkomen in toekomstige schooljaren. Tijdplan 22 april 29 april inleveren PP1, wachten op uitslag 29 april 6 mei uitslag PP1 checklist Weststrate gebruiken bij leergang checklist SLO gebruiken bij leergang 6 mei 13 mei interview vragen in elkaar zetten afspraken maken voor interviews 13 mei 20 mei interviews afnemen (13, 14 mei) 20 mei 27 mei aan resultaten interviews werken aan advies werken 27 mei 3 juni aan leidraad werken aan presentatie werken PP2 inleveren 3 juni 10 juni uitslag PP2 10 juni 17 juni PP2 eventueel aanpassen 17 juni 24 juni PP2 herkansing eventueel inleveren 2 julieindgesprekken P
Literatuur Bimmel, P. & Weststrate, C. (2014). Vreemde-Talen Didactiek in Veertig (en meer) Werkbladen. De eerste beginselen. Amsterdam: Kohnstamm Kennisreeks. Haamberg, R. Hofman, K. Maaswinkel, E. Rödiger, A. (2008). Doeltaal=voertaal, voor en tegens in Levende Talen Magazine 2008/2. Staatsen, F. (2009). Moderne vreemde talen in de onderbouw. Bussum: Uitgeverij Coutinho. Trimbos, B. (2010). Criteria bij ERK methodes, checklist voor methodes. Enschede: Stichting Leerplanontwikkeling (SLO). Weststrate, C. (2006). Analyse-instrument Basisvorming-leergang. Amsterdam: ILO. www.erk.nl www.slo.nl
Bijlage 1: Akkoordverklaring door opdrachtgever Profielproduct