Periodieke monitor Digitale verplichtingen Wro bij gemeenten

Periodieke monitor Digitale verplichtingen Wro bij gemeenten Resultaten eerste meting Een onderzoek in opdracht van het ministerie van VROM J. Wils Projectnummer: B3490 Zoetermeer, 27 oktober 2008

De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Research voor Beleid. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Research voor Beleid. Research voor Beleid aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. 2

Inhoudsopgave 1 Inleiding 5 1.1 Achtergrond en opzet van het onderzoek 5 1.2 Respons 6 2 Uitkomsten op een rij 7 Bijlage 1 Enquêteresultaten 9 3

1 Inleiding 1.1 Achtergrond en opzet van het onderzoek Achtergrond Als onderdeel van de nieuwe Wro dienen gemeenten per 1 juli 2009 te voldoen aan de ministeriële regeling RO Standaarden 2008. De regeling beschrijft op welke wijze digitale ruimtelijke plannen opgesteld, vastgesteld, beschikbaar gesteld en uitgewisseld dienen te worden. Om gemeenten te ondersteunen bij de voorbereiding op deze digitale verplichtingen is door het ministerie van VROM een expertteam in het leven geroepen ( Expertteam digitale aspecten nieuwe Wro ). Verschillende experts bieden ondersteuning aan regionale clusters van gemeenten, in samenwerking met de provinciale DURP-coördinatoren. Daarnaast zijn Geonovum, de organisatie op het gebied van Geo-informatie die voor VROM de RO Standaarden 2008 beheert, en de VNG betrokken bij de werkzaamheden van het Expertteam. Om goede en vooral ook passende ondersteuning te kunnen bieden aan elke individuele gemeente, is het voor de VROM-experts en provinciale coördinatoren van belang dat ze inzicht hebben in de stand van zaken bij gemeenten en de voortgang van de implementatie op individueel niveau kunnen volgen. De uitkomsten van deze monitor maken het mogelijk ondersteuning op maat aan te bieden. Bij de standkoming van de monitor werkt het ministerie van VROM nauw samen met de VNG en Geonovum. Monitor Eind 2007 heeft Research voor Beleid in opdracht van het ministerie van VROM de eerste landelijke monitor DURP/RO-Online uitgevoerd. Tweederde van de gemeenten in Nederland heeft meegedaan aan deze monitor, die goed inzicht gaf in de toenmalige stand van zaken. Najaar 2008 heeft VROM aan Research voor Beleid wederom gevraagd de stand van zaken te monitoren. Op vier momenten in de periode september 2008- juni 2009 worden alle gemeenten om hun medewerking gevraagd. Hiervoor is een korte vragenlijst van 28 grotendeels gesloten vragen opgesteld. De vragenlijst behandelt zes hoofdthema's: Voorbereidingen op de digitale verplichtingen Digitale plannen opstellen Extern digitale plannen laten opstellen Authentiek maken en beschikbaar stellen van digitale plannen Beheer van ruimtelijke plannen Afsluitende vragen stand van zaken. De eerste meting heeft in september 2009 plaatsgevonden. De belangrijkste resultaten worden in deze notitie besproken. De bijlage bevat tabellen met de enquêteresultaten. 5

1.2 Respons In aal hebben 264 gemeenten en 4 stadsdelen van Amsterdam deelgenomen aan de enquête. De ale respons is hiermee 59%. In de onderstaande tabel is de respons verdeeld over vier grootteklassen op basis van het aantal inwoners. Deze respons is afgezet tegen de verdeling van alle gemeenten in Nederland. Tabel 1.1 Respons eerste meting Inwoneraantal Verdeling gemeenten in Nederland Verdeling respons 42,7% 40,9% 42,4% 40,2% 9,3% 11,4% en meer 5,6% 7,6% 100% 100,0% Uit de tabel is op te maken dat de respons goed overeenkomt met de feitelijk verdeling van gemeenten naar omvang. Dit betekent dat er geen sprake is van onder- of oververtegenwoordiging van één van de categorieën en hiermee ook geen vertekening van de resultaten optreedt. 6

2 Uitkomsten op een rij Inleiding De monitor bestaat uit vier peilmomenten: september en december 2008 en maart en juni 2009. De uitkomsten van de eerste meting geven dus nog geen inzicht in de ontwikkeling, maar bieden vooral een beeld van de stand van zaken. Omdat de vraagstelling afwijkt van de meting in november 2007 is een vergelijking niet mogelijk. Algemene beeld Het algemene beeld van de eerste meting is dat de meeste gemeenten druk aan de gang zijn met de noodzakelijke voorbereidingen voor de digitaliseringsverplichting. Daarbij lopen gemeenten wel tegen uiteenlopende knelpunten op. Met name het gebrek aan technische expertise, onvoldoende expertise voor de organisatorische implementatie, gebrek aan menskracht en gebrek aan tijd zijn veelgenoemde knelpunten. Vooralsnog zijn gemeenten vooral bezig met digitaal plannen (laten) opstellen. Andere onderdelen als het authentiek maken, het beschikbaar stellen en het beheer van ruimtelijke plannen lijken minder ver gevorderd te zijn. Organisatie In ruim 80% van de gemeenten wordt voldoende samengewerkt en afgestemd om de digitaliseringsverplichting uit te kunnen voeren. Meestal ligt de coördinatie bij de afdeling RO en wordt samengewerkt met GEO/ICT. In grotere gemeenten wordt daarnaast met enige regelmaat de juridische afdeling betrokken. Kijkend naar de benodigde kennis en expertise binnen de organisatie dan valt op dat slechts 22% aangeeft dit voldoende te hebben. In kleinere gemeenten liggen deze percentages lager. Digitalisering Ongeveer tweederde van de gemeenten stelt op dit moment alle nieuwe bestemmingsplannen digitaal volgens SVBP 2008 op of gaat dit (laten) doen. Niettemin is het aal aantal digitaal beschikbare plannen nog beperkt. Ongeveer 10% van de bestemmingsplannen is in IMRO-codes beschikbaar. Enkele kleinere gemeenten hebben overigens al de meerderheid van hun plannen digitaal beschikbaar. Dit zijn vooralsnog uitzonderingen. Externen In het proces van digitalisering is een belangrijke rol weggelegd voor externe partijen (stedebouwkundige bureaus). Ruim 90% van de gemeenten laat het vervaardigen volledig of deels aan hen over. Opvallend daarbij is dat met name kleinere gemeenten voor deze uitbesteding nog niet beschikken over adequate software en voldoende kennis en ervaring om de extern opgestelde plannen te kunnen controleren. Authentiek maken en beschikbaar stellen Het authentiek maken en beschikbaar stellen van ruimtelijke plannen lijkt vooralsnog in beperkte mate opgepakt door gemeenten. Hierbij zijn nauwelijks verschillen tussen grote en kleine gemeenten. Driekwart van de gemeenten is technisch nog niet in staat ruimtelijke plannen authentiek te maken en bijna 90% heeft hiervoor nog geen organisatie-eenheid of functionaris benoemd. In driekwart van de gemeenten zijn werkprocessen nog niet aange- 7

past en ongeveer tweederde van de gemeenten is vooralsnog niet in staat een manifest aan te maken en te beheren. Bovendien valt op dat veel gemeenten de antwoordcategorie weet niet hebben aangekruist. Beheer Bijna alle gemeenten hebben een actueel overzicht van de vigerende en in procedure zijnde planvoorraad. Over het beheer zijn echter nog weinig afspraken gemaakt. Vooral kleinere gemeenten, maar ook grote gemeenten geven aan dit nog niet te hebben gedaan. De juiste software voor het beheer van digitale planbestanden is in tweederde van de gemeenten nog niet aanwezig. Oordeel stand van zaken Gemeenten geven overwegend aan (91%) in staat te zijn aan de beperkte digitale verplichtingen in dit overgangsjaar (vanaf 1 juli 2008 1 juli 2009) te voldoen. In aal verwacht 60% van de respondenten dat de organisatie per 1 juli 2009 klaar is voor de nieuwe Wro. 8

Bijlage 1 Enquêteresultaten 1. Welke voorbereidingen zijn door uw gemeente getroffen voor de digitaliseringsverplichting die ingaat per 1 juli 2009? Meerdere antwoorden mogelijk en meer stadsdelen Het bestuur is bekend met de digitale verplichtingen 81% 82% 83% 95% 100% 83% Het betrokken management is bekend met de digitale verplichtingen 90% 87% 97% 90% 100% 90% De betrokken medewerkers RO zijn bekend met de digitale verplichtingen 94% 90% 100% 95% 75% 93% De betrokken medewerkers ICT zijn bekend met de digitale verplichtingen 74% 78% 80% 80% 25% 76% De betrokken medewerkers DIV zijn bekend met de digitale verplichtingen 16% 30% 40% 30% 25% De betrokken medewerkers Geo-informatie zijn bekend met de digitale verplichtingen 51% 74% 87% 85% 50% 66% De betrokken medewerkers Juridische zaken zijn bekend met de digitale verplichtingen 56% 59% 83% 85% 75% 63% Er is een projectleider/projectgroep aangewezen/ingesteld 55% 71% 73% 90% 100% 66% Er is een implementatieplan voor de digitalisering 20% 38% 47% 65% 50% 34% Er zijn afspraken gemaakt met externe partijen 32% 38% 43% 30% 35% De gemeente is bij informatiebijeenkomsten geweest 71% 79% 87% 90% 75% 78% De gemeente heeft kennis en/of ervaringen uitgewisseld met andere partijen 46% 57% 73% 65% 75% 55% De gemeente heeft zich georiënteerd op software 33% 67% 87% 95% 75% 58% De gemeente heeft hiervoor applicaties geïnstalleerd 12% 32% 57% 65% 75% 30% De gemeente heeft in opdrachten aan stedenbouwkundige bureau concrete eisen opgenomen voor digitalisering 49% 46% 60% 25% 50% 47% De gemeente heeft nog geen voorbereidingen getroffen 4% 7% 4% Andere voorbereidingen, namelijk 5% 16% 13% 5% 25% 10% Weet niet/geen mening 1% 0% Gepercenteerd op aantal respondenten 9

2. Welke knelpunten ervaart uw gemeente bij het digitaliseren en/of uitwisselbaar maken van ruimtelijke plannen? Meerdere antwoorden mogelijk en meer stadsdelen Onvoldoende draagvlak bij bestuur 2% 4% 7% 10% 4% Onvoldoende draagvlak bij betrokken ambtenaren 6% 10% 23% 15% 10% Onvoldoende expertise voor de technische implementatie van de digitale verplichtingen 50% 53% 47% 40% 25% 50% Onvoldoende expertise voor de organisatorische implementatie 52% 47% 47% 40% 50% 49% Beheer van ruimtelijke plannen 44% 49% 53% 55% 25% 47% Gebrek aan afstemming met andere gemeenten 12% 11% 20% 5% 12% Onduidelijkheid over de rolverdeling tussen gemeente en provincie 8% 13% 27% 5% 12% Onduidelijkheid over de rolverdeling tussen gemeente en het Rijk 4% 8% 20% 5% 7% Afspraken met externe bureaus (stedenbouwkundige bureaus) 9% 13% 27% 12% Veranderende wetgeving 19% 26% 30% 30% 25% 24% Gebrek aan financiële middelen 26% 20% 33% 10% 25% 23% Gebrek aan menskracht 66% 71% 67% 35% 75% 66% Gebrek aan tijd 72% 70% 70% 45% 75% 69% De gemeente ervaart geen knelpunten 3% 1% 10% 2% Andere knelpunten, namelijk 9% 18% 30% 10% 25% 15% Weet niet/geen mening 5% 2% Gepercenteerd op aantal respondenten 3. Kunt u van het aantal vigerende bestemmingsplannen aangeven op welke wijze die momenteel beschikbaar zijn? en meer stadsdelen Analoog 78,4% 76,8% 56,7% 68,2% 86,2% 74,7% Digitaal (maar NIET volgens IMRO 2003/2006/2008, bijv. gescand in pdf) 17,0% 18,7% 41,6% 37,6% 23,1% 22,1% Digitaal volgens IMRO 2003 4,9% 6,5% 7,6% 11,6% 0,5% 6,2% Digitaal volgens IMRO 2006 3,7% 4,2% 4,0% 3,4% 5,0% 3,9% Digitaal volgens IMRO 2008 1,5% 0,5% 0,6% 0,1% 0,2% 0,9% 10

4. Is er binnen uw gemeente op het terrein van digitalisering van ruimtelijke plannen voldoende samenwerking/afstemming tussen de afdeling RO en andere afdelingen? meerdere antwoorden mogelijk en meer stadsdelen Ja, met Geo/ICT 66% 79% 80% 90% 50% 74% Ja, met juridische afdeling 26% 33% 67% 55% 75% 36% Ja, met de frontoffice/burgerloket 10% 24% 30% 40% 25% 20% Ja, met communicatie 17% 28% 33% 50% 25% Nee 21% 19% 13% 10% 25% 19% Weet niet/geen mening 6% 1% 3% Gepercenteerd op aantal respondenten 5. Welke afdeling coördineert de samenwerking tussen deze disciplines? en meer stadsdelen Geo/ICT 3% 5% 10% 5% 4% RO 78% 86% 67% 55% 50% 78% Juridische afdeling 2% 7% 25% 25% 4% Frontoffice/burgerloket 2% 1% Anders, namelijk: 7% 8% 17% 15% 25% 10% Weet niet/geen mening 8% 1% 4% 6. Beschikt uw gemeente over kennis en expertise om digitale ruimtelijke plannen te maken conform RO Standaarden 2008? en meer stadsdelen Voldoende 9% 18% 50% 70% 25% 22% Beperkt 30% 43% 43% 30% 25% 37% Niet 56% 37% 7% 25% 38% Weet niet/geen mening 5% 2% 25% 3% 7. Beschikt uw gemeente over software om digitale ruimtelijke plannen op te stellen conform RO Standaarden 2008? en meer stadsdelen Ja 12% 21% 40% 40% 50% 21% Nee 80% 77% 60% 55% 50% 74% Weet niet/geen mening 8% 2% 5% 4% 11

8. Worden nieuwe bestemmingsplannen op dit moment digitaal volgens de Standaarden IMRO 2003/2006/2008 opgesteld? Al dan niet door een externe partij? en meer stadsdelen Ja, volgens IMRO 2003 5% 6% 7% 15% 6% Ja, volgens IMRO 2006 22% 23% 23% 35% 23% Ja, volgens IMRO 2008 (RO Standaarden 2008) 64% 67% 57% 45% 100% 63% Ja, maar niet volgens een IMRO standaard 4% 7% 2% Nee, bij geen van de nieuwe bestemmingsplannen 1% 4% 7% 5% 3% Weet niet/geen mening 5% 1% 2% 9. Wie vervaardigt deze bestemmingsplannen? en meer stadsdelen Dit gebeurt volledig door de gemeente zelf 4% 14% 63% 25% 8% Dit wordt volledig uitbesteed aan stedenbouwkundige bureaus 95% 76% 29% 5% 50% 73% Dit gebeurt deels door de gemeente zelf en wordt deels uitbesteed 5% 20% 57% 32% 25% 19% 102 101 28 19 4 254 10. Is in de werkprocessen vastgelegd dat nieuwe digitale plannen gecontroleerd worden op de RO Standaarden 2008? en meer stadsdelen Ja 20% 32% 53% 44% 25% 30% Nee 71% 65% 47% 56% 75% 65% Weet niet/geen mening 9% 3% 5% 70 71 17 9 4 171 11. Maakt uw gemeente tijdens deze controle gebruik van de Validatorsoftware die controleert of een specifiek plan voldoet aan de RO Standaarden 2008? en meer stadsdelen Ja 21% 35% 33% 75% 33% Nee 36% 48% 67% 25% 100% 47% Weet niet/geen mening 43% 17% 20% 14 23 9 4 1 51 12

12. Is oplevering conform de RO Standaarden 2008 een standaardvoorwaarde bij uitbesteding van een nieuw plan aan een bureau? en meer stadsdelen Ja 84% 88% 88% 86% 67% 86% Nee 10% 12% 13% 33% 11% Weet niet/geen mening 6% 14% 3% 102 97 24 7 3 233 13. Eist uw gemeente bij oplevering dat plannen aantoonbaar correct gevalideerd zijn met de Validator van VROM/Geonovum? en meer stadsdelen Ja 12% 23% 17% 16% Nee 52% 65% 75% 86% 67% 61% Weet niet/geen mening 36% 12% 8% 14% 33% 23% 102 97 24 7 3 233 14. Werkt uw gemeente met een checklist/protocol bij de uitbesteding van digitale plannen? en meer stadsdelen Ja 15% 28% 46% 57% 24% Nee 70% 70% 46% 29% 100% 67% Weet niet/geen mening 16% 2% 8% 14% 9% 102 97 24 7 3 233 15. Beschikt uw gemeente over adequate software om extern opgestelde plannen te kunnen controleren? en meer stadsdelen Ja 15% 24% 42% 57% 33% 23% Nee 75% 69% 50% 43% 33% 68% Weet niet/geen mening 11% 7% 8% 33% 9% 102 97 24 7 3 233 16. Beschikt uw gemeente over voldoende kennis en ervaring om extern opgestelde plannen te kunnen controleren? en meer stadsdelen Ja 31% 32% 46% 100% 35% Nee 53% 57% 33% 67% 51% Weet niet/geen mening 16% 11% 21% 33% 14% 102 97 24 7 3 233 13

17. Is uw gemeente technisch in staat om alle nieuwe ruimtelijke plannen authentiek te maken (m.a.w. de plannen digitaal te ondertekenen conform de Standaard Toegankelijkheid Ruimtelijke Instrumenten 2008)? en meer stadsdelen Ja 8% 5% 10% 10% 7% Nee 69% 81% 70% 75% 75% 74% Weet niet/geen mening 23% 14% 20% 15% 25% 19% 18. Heeft uw gemeente (via mandatering) een organisatie-eenheid of functionaris benoemd om alle nieuwe ruimtelijke plannen authentiek te maken? en meer stadsdelen Ja 3% 5% 7% 10% 4% Nee 86% 93% 80% 90% 100% 89% Weet niet/geen mening 11% 2% 13% 7% 19. Zijn de werkprocessen aangepast op het tijdig beschikbaar stellen van digitale ruimtelijke plannen? en meer stadsdelen Ja 12% 20% 30% 35% 25% 19% Nee 75% 78% 60% 60% 75% 74% Weet niet/geen mening 13% 2% 10% 5% 7% 20. Is uw gemeente in staat om een manifest aan te maken en te beheren? en meer stadsdelen Ja 12% 15% 13% 20% 14% Nee 53% 69% 73% 70% 75% 63% Weet niet/geen mening 35% 16% 13% 10% 25% 23% 21. Is uw gemeente op dit moment in staat om ruimtelijke plannen tijdig en volledig digitaal beschikbaar en raadpleegbaar te stellen gedurende de terinzagelegging van het ontwerp, conform de Standaard Toegankelijkheid Ruimtelijke Instrumenten 2008? en meer stadsdelen Ja 8% 8% 20% 5% 25% 9% Nee 69% 79% 73% 90% 25% 75% Weet niet/geen mening 22% 13% 7% 5% 50% 16% 14

22. Op welke wijze wil uw gemeente vanaf 1 juli 2009 de wettelijke verplichting het tonen ('verbeelden') van digitale ruimtelijke plannen (op basis van de SVBP2008) gaan invullen? Meerdere antwoorden mogelijk en meer stadsdelen Via RO-Online (www.ruimtelijkeplannen.nl) 54% 45% 67% 75% 50% 53% Via een viewer op een internetsite van externe leveranciers 8% 12% 3% 5% 9% Via een viewer op de eigen internetsite 44% 54% 70% 90% 75% 55% Weet niet/geen mening 32% 26% 13% 5% 25% 26% Gepercenteerd op aantal respondenten 23. Heeft uw gemeente een actueel overzicht van uw vigerende en in procedure zijnde planvoorraad? en meer stadsdelen Ja 88% 91% 93% 95% 100% 90% Nee 8% 7% 7% 5% 7% Weet niet/geen mening 4% 3% 3% 24. Heeft uw gemeente afspraken gemaakt over het beheer van digitale plannen? en meer stadsdelen Ja 6% 11% 30% 25% 25% 13% Nee 89% 86% 63% 75% 75% 84% Weet niet/geen mening 5% 3% 7% 4% 25. Heeft uw gemeente de juiste software voor het bovengenoemde beheer van digitale planbestanden? en meer stadsdelen Ja 10% 12% 27% 35% 15% Nee 68% 74% 53% 55% 75% 68% Weet niet/geen mening 22% 14% 20% 10% 25% 18% 26. Is uw gemeente in staat om aan de beperkte digitale verplichtingen, conform nieuwe Wro, in het overgangsjaar te voldoen? en meer stadsdelen Ja 89% 92% 97% 90% 100% 91% Nee 1% 2% 3% 5% 2% Weet niet/geen mening 10% 6% 5% 7% 15

27. Is uw gemeente van plan ook de analoge planvoorraad digitaal aan te bieden middels PDF-plancontouren? en meer stadsdelen Ja 31% 42% 67% 55% 75% 41% Nee 41% 41% 20% 20% 25% 37% Weet niet/geen mening 29% 18% 13% 25% 22% 28. Verwacht u dat uw organisatie vanaf 1 juli 2009 klaar is voor de digitale verplichtingen volgens de nieuwe Wro? en meer stadsdelen Ja 54% 59% 73% 80% 50% 60% Nee 15% 12% 3% 10% 12% Weet niet/geen mening 31% 28% 23% 10% 50% 28% 16

Research voor Beleid Bredewater 26 Postbus 602 2700 MG Zoetermeer tel: 079 322 22 22 fax: 079 322 22 12 e-mail: info@research.nl www.research.nl 17