Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar 2015

Transcriptie

1 Conjunctuurpeiling BNA Voorjaar René Vogels

2 Zoetermeer, 10 april De verantwoordelijkheid voor de inhoud berust bij Panteia. Het gebruik van cijfers en/of teksten als toelichting of ondersteuning in artikelen, scripties en boeken is toegestaan mits de bron duidelijk wordt vermeld. Vermenigvuldigen en/of openbaarmaking in welke vorm ook, alsmede opslag in een retrieval system, is uitsluitend toegestaan na schriftelijke toestemming van Panteia. Panteia aanvaardt geen aansprakelijkheid voor drukfouten en/of andere onvolkomenheden. The responsibility for the contents of this report lies with Panteia. Quoting numbers or text in papers, essays and books is permitted only when the source is clearly mentioned. No part of this publication may be copied and/or published in any form or by any means, or stored in a retrieval system, without the prior written permission of Panteia. Panteia does not accept responsibility for printing errors and/or other imperfections.

3 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding 7 2 Vooruitzichten Productiebelemmeringen Werkvoorraad Aantal nieuwe opdrachten Ontwikkeling omzet Ontwikkeling honorarium Ontwikkeling aantal medewerkers Ontwikkeling per type opdracht Ontwikkeling per type opdrachtgever Ontwikkeling per marktsector 15 3

4

5 Samenvatting De verwachtingen van de architectenbureaus voor zijn nog steeds voorzichtig: 4 verwacht een stijging van de omzet voor heel. De verwachtingen voor zijn positiever dan de inschatting die bureaus in het najaar van 2014 maakten voor. Dat is waarschijnlijk ingegeven door een verbetering van de werkvoorraad. Die is namelijk gestegen van 3,5 naar 4,3 maanden. Een duidelijke stijging, maar zeker nog geen gezonde werkvoorraad. Een meerderheid van 52% van de bureaus spreekt van een kleine werkvoorraad. Van duidelijke groei van de werkgelegenheid bij de bureaus is vooralsnog geen sprake. In de afgelopen jaren is er een enorme teruggang geweest en de bureaus verwachten niet in weer veel mensen te gaan aannemen. De stijging in de werkvoorraad en mogelijk ook de omzet kan worden opgevangen met de huidige bezetting eventueel aangevuld met een flexibele schil: ingehuurde en gedetacheerde krachten. De groei komt vooral van de particulieren. Het nog steeds lage BTW-tarief voor woningrenovaties, de nu duidelijk aantrekkende huizenmarkt en de historisch lage hypotheekrente spelen hierbij een belangrijke rol. Projectontwikkelaars en corporaties zijn nog niet in beeld als het gaat om omzetgroei. En van een kantorenmarkt is nauwelijks nog sprake. Transformatie en hergebruik en verduurzaming van bestaande bouw zijn naast woningen voor particulieren de domeinen waar groei zit in de activiteiten. 5

6

7 1 Inleiding Twee keer per jaar peilt de BNA de conjunctuur bij de leden. Hiervoor wordt een gestandaardiseerde vragenlijst gebruikt. De vragen zijn afgestemd binnen de bouwketen via het platform Cencobouw. Cencobouw is het overlegplatform van brancheverenigingen in de bouw en infra. Daardoor zijn de resultaten van het conjunctuuronderzoek van verschillende partijen in de bouwketen goed met elkaar te vergelijken. Per bureau 1 deelnemer Voor het onderzoek is per bureau één directeur-eigenaar uitgenodigd. Na 1 week is een herinnering gestuurd. Bij de derde oproep is, indien aanwezig, een tweede directeur-eigenaar uitgenodigd. Per bureau kon de vragenlijst één keer worden ingevuld. 172 bureaus hebben de vragenlijst ingevuld. De netto-respons komt uit op 1. Tabel 1.1 Verdeling respons Aantal respondenten In % aantal leden BNA 1 tot 5 medewerkers tot 10 medewerkers tot tot Groter dan Totaal

8

9 2 Vooruitzichten 2.1 Productiebelemmeringen 52% heeft productiebelemmeringen 52% van de bureaus ervaart belemmeringen bij de productie. De meest genoemde belemmering is onvoldoende opdrachten. Financiële problemen staan als tweede belemmering in de ranglijst. Bij overige problemen is vaak sprake van stagnatie bij de opdrachtgever die niet of te traag een beslissing neemt rond het vervolg van het project. figuur 1 Ervaren productiebelemmeringen De productie ondervindt belemmeringen 52% Onvoldoende opdrachten 6 Financiële problemen 2 Stagnatie bij (onder)aannemers Tekort aan medewerkers Stagnatie in de materiaalvoorziening 1% Weersomstandigheden Overige problemen Werkvoorraad De werkvoorraad uitgedrukt in maanden verschilt sterk met de omvang van de bureaus. Bij grote bureaus is een werkvoorraad van 7,7 maanden, bij de kleine van 4 maanden. De resultaten van deze meting zijn vergeleken met onderzoek dat in opdracht van de BNA vanaf 2008 is uitgevoerd. Werkvoorraad stijgt van 3,5 naar 4,3 maanden De werkvoorraad maakt voor het eerst in jaren een duidelijke beweging in de goede richting. Het niveau blijft echter nog ver verwijderd van een gezonde werkvoorrraad. De gemiddelde werkvoorraad bedraagt 4,3 maanden. In 2014 was de voorraad een stuk lager, namelijk 3,5 maanden. 9

10 In figuur 2 is als eerste jaar 2008 afgebeeld was een erg goed jaar voor de branche. Het nieuwe normaal is ver verwijderd van dit topjaar. figuur 2 Voor hoeveel maanden is er werkvoorraad? 20 mnd 16 mnd 17,3 14,9 12 mnd 8 mnd 4 mnd 0 mnd ,1 9,5 8, ,1 8,4 6,7 5,6 4, ,7 7,8 5,9 5,0 3, maart 12,0 9,5 8,1 6,5 4, sept 12,0 7,5 7,6 5,5 4, maart 8,9 6,9 4,9 5,3 3,5 7,1 4,9 4,6 3, nov 11, april 8,0 6,6 5,2 4,3 2,9 8,0 6,6 5,2 4,3 2, nov 8, maart 6,8 6,6 4,5 3, oktober 7,5 5,3 4,5 3,9 3,1 maart 1 tot 5 5 tot tot tot en groter 7,7 5,5 6,5 5,1 4,0 Bron: Panteia 2009-, USP 2009 en 2008, bewerking Panteia Werkvoorraad wordt als klein ervaren De huidige werkvoorraad ervaren veel bureaus als klein. De beoordeling is ten opzichte van de vorige metingen wel vooruit gegaan: eind 2013 sprak nog 71% van een kleine werkvoorraad, in april % en nu 52%. figuur 3 Beoordeling huidige werkvoorraad tot 5 9% 39% 5 5 tot % 10 tot 20 27% 5 20 tot % 40-plus 10 BNA gemiddelde 3 52% Groot Normaal Klein 10

11 2.3 Aantal nieuwe opdrachten 47% verwacht meer opdrachten in De prognoses zijn gevraagd voor het tweede en voor heel. Het aantal optimistische bureaus voor heel is 47%. Het aantal opdrachten voor het tweede blijft redelijk stabiel. Voor is een kleine stijging voorzien. In Figuur 4 is vooral duidelijk te zien dat het aantal bureaus dat een daling van het aantal opdrachten verwacht vanaf 2014 steeds kleiner wordt. Figuur 4 Verwachte ontwikkeling aantal nieuwe opdrachten e % 1 12% 3 31% 31% 2 37% 21% 12% 7% 7% 9% 7% 9% % 4 41% 4e e % % % 4 9% 4e % 31% 29% 12% 1 12% 1 14% 1 prognose e tot Blijft ongeveer gelijk tot 2.4 Ontwikkeling omzet 4 verwacht omzetstijging in De prognose voor de omzet laat bijna hetzelfde beeld zien als bij de ontwikkeling van het aantal opdrachten. 4 verwacht een stijging van de omzet in heel. De gemiddelde omzetstijging voor het 2 e is 0,. Voor heel is een stijging van circa 2% de verwachting. Figuur 5 Verwachte ontwikkeling omzet e % 29% % 19% % 12% 7% 9% 7% 7% 7% 4% % 3 4e % % 44% 41% 41% 2 4e 34% 24% 14% 12% 1 17% prognose % 21% 14% 1 2e % tot Blijft ongeveer gelijk tot 11

12 2.5 Ontwikkeling honorarium Honorarium blijft onder druk staan Het honorarium staat al tijden onder druk, en in is daar nog geen duidelijke verandering in te verwachten. Dit blijkt overigens ook uit de jaarlijkse BNA Benchmark: de uurtarieven zijn daar al jaren stabiel. Figuur 6 Verwachte ontwikkeling honorarium % 6 72% 62% 7 1 9% 12% 4% 2% 2% 4% 2% 4% 1% 2% 1% 2% 7% 7% 9% 7% 7% 17% 17% % 19% 2 24% 6 82% 8 4 3e e prognose % tot Blijft ongeveer gelijk tot 2.6 Ontwikkeling aantal medewerkers Aantal medewerkers blijft stabiel Medewerkers vormen de kern van het architectenbureau. Ze maken wat een architectenbureau is en het is ook gelijk de grootste kostenpost. Om te overleven is in die kostenpost stevig ingegrepen vanaf Die trend is in 2014 iets afgevlakt en voor is de verwachting dat het aantal medewerkers niet gaat stijgen. Figuur 7 Verwachting ontwikkeling aantal medewerkers % 72% % 51% 49% % 1% 1% 1% 1% 1% 4% 1% 1% 4% 4% 1 14% 12% 22% 24% 2 24% 24% tot Blijft ongeveer gelijk tot 4 3e e e prognose e 12

13 2.7 Ontwikkeling per type opdracht Transformatie, hergebruik en verbetering/- duurzaming. Transformatie/renovatie, hergebruik/herontwikkeling en verbetering/verduurzaming zijn de typen opdrachten waar bureaus net als bij de vorige metingen een duidelijke toename van het belang verwachten. Planvorming, onderzoek, gebiedsontwikkeling en advies lijkt ook een aantrekkelijk segment te zijn. Nieuwbouw biedt in het algemeen volgens de meeste bureaus minder kansen. Verschillen naar grootteklasse zijn bij deze vraag duidelijk: van nieuwbouw van woningen verwachten de kleinere bureau de grote. Figuur 8 Ontwikkeling per type opdracht Nieuwbouw woningen 14% 3 4 Nieuwbouw overige gebouwen 1% 1 17% 2 4 Transformatie/renovatie 4% 34% 5 Hergebruik/herontwikkeling 2% 34% 5 Verbetering/verduurzaming 2% 3 5 Restauratie 14% 3 37% Planvorming, onderzoek, gebiedsontwikkeling en advieswerk 7% Belang neemt af Blijft gelijk Belang neemt toe Niet actief in dit segment, wel plannen Niet actief in dit segment en geen plannen 13

14 2.8 Ontwikkeling per type opdrachtgever Particulieren doen het relatief goed. Bureaus zien meer marktkansen bij particulieren. Dat is ook in lijn met de stijging van de huizenmarkt in de eerste maanden van. Als er meer huizen van eigenaar wisselen komt ook de markt voor kleinere en grotere verbouwingen op gang. En dat is een niet onbelangrijke doelgroep voor architecten. De tijdelijke BTW-verlaging die is verlengd tot medio, de lage rentestanden en de nu steeds duidelijker aantrekkende huizenmarkt vormen het fundament voor dit positieve gevoel. Het bedrijfsleven is weer meer in beeld. Figuur 9 Ontwikkeling aard van de opdrachtgevers Particulieren Bedrijfsleven 1% 2% 42% 41% 11% 24% 5 1 Projectontwikkelaars Aannemers 22% 3 11% 4 24% Woningcorporaties 2 29% 3 Gezondheidszorg Onderwijs 27% 1 7% 41% 9% 19% 14% 49% Overheid overig 12% 3 3 Overig 51% 11% 4% 29% Belang neemt af Blijft gelijk Belang neemt toe Niet actief in dit segment, wel plannen Niet actief in dit segment en geen plannen 14

15 2.9 Ontwikkeling per marktsector Woningen en gemengde projecten zorgen voor groei. Woningen zijn volgens 41% van de bureaus in belang aan het toenemen als marktsegment. De kantorenmarkt ligt vrijwel stil en er is vooralsnog een overschot aan winkels. Onderwijs en gezondheidszorg zijn stabiel. De gemengde projecten groeien en dat is vooral het domein van de grotere bureaus. Figuur 10 Ontwikkeling per marktsector Woningen Kantoren Winkels Onderwijs Gezondheidszorg Stedenbouw Gemengde projecten Overig 1% 2% 4% 12% % 11% 14% 24% % % 3 37% 37% 37% 41% 41% Belang neemt af Blijft gelijk Belang neemt toe Niet actief in deze sector, wel plannen Niet actief in deze sector en we hebben geen plannen 44% 47% 49% 15