A L G E M E E N B E S T U U R Vergadering d.d.: 26 oktober Agendapunt: 15 Betreft: Informerend Programma: 3. Gezuiverd water Portefeuillehouder: Van Zanten Route: DB-AB Onderwerp Strategie op slib(eind)verwerking en de gehanteerde planning om te komen tot besluitvorming Bijlagen 1. Slibstrategiestudie (Hunze en Aa s en Noorderzijlvest, juni 2016) Kennisnemen van Het rapport Slibstrategiestudie, dd. juni 16, wat samen met de lopende activiteiten de basis is voor verdere besluitvorming in het eerste kwartaal van 2017. Inleiding De aanleiding om dit informerend voorstel te schrijven is dat op 16 maart jl. de Algemeen Besturen van zowel waterschap Noorderzijlvest als ook waterschap Hunze en Aa s in een gezamenlijk bijeenkomst zijn ingelicht over ontwikkeling in de slib(eind)verwerking van beide schappen. In deze bijeenkomst zijn de uitkomsten gedeeld van een door beide waterschappen uitgevoerde slibstrategiestudie. Uw input, in de vorm van vragen, is meegenomen in de definitieve rapportage. Deze rapportage is ter informatie als bijlage toegevoegd aan dit voorstel. Op 30 maart jl. heeft het Algemeen Bestuur van waterschap Noorderzijlvest middels een kredietverstrekking ingestemd met het vervangen van de huidige filterpersen door robuustere membraanfilterpersen en de implementatie van kolengruisdosering. Beide investeringen passen 100% in de genoemde Slibstrategie. Beide projecten hebben als doel de ontwaterbaarheid van slib sterk te verbeteren, wat weer geheel past in de voorgestelde slibstrategie om op termijn slibkoek / gedroogd slib als biobrandstof met een economische waarde te kunnen afzetten. In de bijeenkomst van 16 maart jl. is ook een mededeling gedaan over het uitvoeren van een omvangrijke slibdroogproef. De toezegging is gedaan om na de zomer te komen met een uitgewerkt voorstel van hoe deze droogproef in te richten op de zuivering Garmerwolde. De voorstel gaat over deze afspraak en de scopewijziging die de dienst hierin wel aanbrengen. Ook wordt meer inzicht gegeven in de te hanteren planning. Achtergrond In 2015 hebben we als waterschap Noorderzijlvest, samen met waterschap Hunze en Aa s, werk gemaakt van het ontwikkelen van een eigen strategie op slib(eind)verwerking. De aanleiding was een studie die met (toen) negen Noordelijke waterschappen is gedaan die allemaal ongebonden waren als het gaat om de inrichting van hun slibeindverwerking. Voor ons zelf speelde mee dat het slibverwerkingscontract met SC Technology BV per 1 januari 2018 ten eind loopt. Ondertussen zijn de waterschappen ook bezig zuiveringsstrategieën te ontwikkelen die inspelen op de verwachting dat de behandeling van afvalwater over 20 jaar wezenlijk veranderd. Momenteel is er op rwzi s veel energie nodig om het afvalwater te zuiveren tot een loosbare waterkwaliteit, daarnaast resteren er grote hoeveelheden slib en andere afvalstoffen. Deze worden nu nog niet op de meest duurzame wijze verwerkt. Technisch gezien zijn er ontwikkelingen gaande die oplossingen
voor deze problematiek kunnen bieden, maar de kosten zijn vaak nog te hoog om dit (op grote schaal) toe te passen. Toch willen wij als waterschap de zekerheid van een zo duurzaam mogelijke slibverwerking om zorg te dragen voor vandaag en morgen. Een slibverwerking die valt binnen MJA3 doelstellingen en het beleidskader duurzaamheid. Noorderzijlvest en Hunze en Aa s zijn beide contracthouder van het huidige contract met SC Technology BV en zullen het traject van de toekomstige slibeindverwerking dan ook in gezamenlijk verantwoordelijkheid verder moeten uitwerken. Om energiereductie, een verlaging van CO2 uitstoot en een kostenbesparing te bewerkstelligen is een slibteam met eigen specialisten en externen samengesteld. Het slibteam heeft de (technische) mogelijkheden onderzocht om de huidige slibketen te verduurzamen. Vanuit de onderzochte mogelijkheden is een visie gedefinieerd. Deze visie is als stip op de horizon voor de slibketen van waterschappen Noorderzijlvest en Hunze & Aa s gezet. Om praktisch tot deze stip te komen, is een strategie uitgezet. Deze strategie bestaat uit projecten die vallen binnen het vastgestelde economische, ecologische en sociale duurzaamheidskader. Bij alle voorgestelde projecten is beoogd de negatieve componenten zo laag/beperkt mogelijk te houden en positieve componenten te maximaliseren. Visie Slib kan de komende 10 tot 15 jaar het beste ingezet worden als biobrandstof. Hoewel gedroogd slib in het huidige verwerkingscontract met SC Technology kostenneutraal (alleen transportkosten) wordt afgezet, verwacht het slibteam dat gedroogd slib in de huidige tijd een economische waarde heeft. Om dit product met economische waarde kosteneffectief en milieuvriendelijk te produceren, moeten de droogkosten zo laag mogelijk zijn en dient de manier van slibdroging zo weinig mogelijk energie te verbruiken. Strategie Om te komen tot lagere slibverwerkingskosten per i.e. zijn alle mogelijkheden onderzocht die hier een bijdrage in leveren. De volgende projecten zijn naar voren gekomen. Zij versterken elkaar en dragen bij aan de doelstelling (kostenreductie en energiebesparing) in de slibketen: 1. Gruisontwatering 2. Membraanfilterpersen (MFP) 3. Ultra Lage Temperatuur Drogen (ULTD) Voor de projecten 1 en 2 is door het Algemeen Bestuur van waterschap Noorderzijlvest op 30 maart jl. krediet verleend. De planning is dat medio 2017 een kolengruisdoseerinstallatie operationeel is. De ombouw naar MFP s is naar verwachting eind 2017, met een maximale uitloop van 6 maanden, gerealiseerd. Beide projecten zijn op dit moment in uitvoering.
Ultra-Lage-Temperatuur-Droging (ULTD) ULTD is een technologie die in Nederland niet eerder is toegepast. De technologie uit Zwitserland is ontwikkeld om communaal verkregen zuiveringsslib te drogen. Ondertussen wordt de techniek ook al vele jaren succesvol toegepast in andersoortige toepassingen. Installaties, gebaseerd op deze technologie, draaien op dit moment op een groot aantal locaties in Zwitserland en Oostenrijk. In Korea staat tot dusver de installatie met de grootste verdampingscapaciteit opgesteld. Met ULTD kan slib gedroogd worden op een temperatuur van 40 C. Dit is veel lager dan de temperatuur van de met aardgas gestookte installatie van SC Technology (400 C). De ULTD installatie is een gesloten systeem dat gebruik maakt van warmtepompen. Het terugwinnen van condensatieenergie maakt dat de energie-efficiëntie van de ULTD droger extreem hoog is. Daarnaast is er geen afgasbehandeling tegen vervelende geurcomponenten nodig, omdat het systeem volledig gesloten is en vanwege de lage temperatuur. In 2015 is de technologie getest op de rwzi Garmerwolde. Uit de testen kwam naar voren dat de technologie werkt zoals verwacht en dat de installatie robuust is. De bediening van de installatie is niet sterk afwijkend van installatie-onderdelen die er al zijn, wat maakt dat het voor de op Garmerwolde aanwezige operators een eenvoudig te bedienen installatie is. Het door de leverancier aangegeven energetisch rendement wordt gehaald. Ontwikkelscenario In een gezamenlijke vergadering van zowel het Algemeen Bestuur van waterschap Hunze en Aa s als het bestuur van Noorderzijlvest (dd. 16 maart jl.) is een scenario gepresenteerd over hoe een stap verder te komen met ULTD. Hoewel het principe van ULTD bewezen is, zijn er nog onzekerheden met name op operationeel gebied. Droogproef op locatie Het voorstel wat is gedaan was om eerst een omvangrijke droogproef te gaan uitvoeren op Garmerwolde. Omvangrijk in de zin van: geld (circa 1 miljoen) en tijd (2000 uur aan inzet). Een kort durende pilot test in 2015 (van 4 weken) gaf veel vertrouwen in de technologie, maar gaf ons te weinig inzicht in welke handelingen van operators nodig waren voor onderhoud en het schoon houden van de installatie. De beperkte looptijd van de proef maakte dat onderhoud niet nodig was. Ook was er geen inschatting te maken met welk tijdsinterval de filters voor de warmtewisselaars schoongemaakt dienen te worden. Dit laatste is een handeling die mogelijk veel tijd kost. Ook kan het bedrijven van een pilot installatie niet vergeleken worden met het bedrijven van een full-scale en continu opererende installaties. Dit vraagt om een verandering in de bedrijfsvoering. De komende periode willen we een compleet beeld krijgen van de ULTD techniek. Dit is nodig om een inschatting te kunnen maken of deze techniek goedkoper is dan wat de huidige markt ons kan bieden. Dit gegeven kan ook gebruikt worden voor een eventuele aanbesteding. Wat gaan we de komende periode doen? één of meerdere (meerdaagse) locatiebezoeken, waarbij managementleden en medewerkers zich kunnen verdiepen in alle van belang zijnde aspecten van ULTD. het met SC Technology samen verkennen van de mogelijkheden van de bestaande installatie die weliswaar economisch is afgeschreven, maar technisch nog mee kan. De strategie die we kiezen is om beide partijen de ruimte te gegeven om het maximale voordeel uit een langer durende samenwerking (ook na einde contract) te halen. Rekening houdend met de juridische randvoorwaarden. een herijking van de reeds uitgevoerde marktverkenning voor de verdere verwerking van ontwaterd slib. Door de ontwikkelingen bij collega waterschappen en marktomstandigheden te volgen krijgen we een nog beter beeld van de markt.
Het uitvoeren van een droogproef, zoals die eerder ambtelijk is voorgesteld, is geen sinecure en heeft risico s in zich, qua kosten en tijdsinspanning van de eigen dienst. Hier zien we dan ook vanaf, vanwege een te beperkte meerwaarde versus te lopen risico s. Argumenten om af te zien van een droogproef Er zijn verschillende argumenten om af te zien van een droogproef. Een aantal willen we hierbij noemen: Met een droogproef zijn hoge kosten gemoeid die niet in verhouding staan tot diepgaand locatiebezoek. De gevraagde ureninzet van eigen medewerkers is hoog. Subsidiekansen zijn er niet. Vanwege de betrokkenheid van een buitenlandse leverancier van technologie valt het project niet te passen in subsidieprogramma s (getoetst door eigen subsidiecoördinatoren) Locatieonderzoek geeft de mogelijkheid om meer ervaring/kennis op te doen bij meerdere gebruikers. Locatiebezoeken geeft meer inzicht in het langjarig presteren van deze technologie. Voor de huidige gebruikers is de ULTD-technologie een toepassing in full-scale operations Blokschema Onderstaande blokschema geeft een goed overzicht van de processtappen die te zetten zijn in de tijd. De planning in de volgende paragraaf geeft een nauwkeuriger planning in de tijd. Kernboodschap De gepresenteerde Slibstrategie is het resultaat van meerjarig gedegen onderzoek wat is begonnen met toen nog negen Noordelijke waterschappen. Later heeft het onderzoek zich toegespitst op de situatie in Groningen en Drenthe. De komende maanden ligt de focus op het verder verdiepen in ULTD technologie en of de nieuwste marktontwikkelingen effect hebben op eerder uitgevoerde marktverkenningen. In het eerste kwartaal van 2017 leidt dit tot een voorstel om de slibstrategie te realiseren op een dusdanig wijze dat voldaan wordt aan de hierin geformuleerde doelstellingen.
Vervolg Onderstaande planning is gemaakt. De items Realisatie MFP en Implementatie Gruis zijn in uitvoering en de ingebruikstelling wordt in 2017 verwacht. In Q1/2017 willen we het bestuur de resultaten/bevindingen presenteren en voorstellen doen met betrekking tot: de locatiebezoeken, en het onderhandelingsresultaat van SC Technology, en de herijking van de marktverkenning. Om de gesprekken met SC Technology goed te kunnen voeren is het belangrijk om de markt goed te kennen. De marktverkenning die in de voorbereiding al is uitgevoerd wordt herijkt. Wetterskip Fryslan heeft onlangs een aanbesteding doorlopen en heeft een langjarig contract kunnen sluiten met SNB. Wat we in Q1/2017 ook het bestuur willen voorleggen is de keus of we in 2017 een aanbesteding gaan doen voor het vermarkten van ontwaterd slib. Wel of niet aanbesteden is sterk afhankelijk van waar we met SC Technology op uitkomen. Vooralsnog denken we dat het reëel is te verwachten dat we met SC Technology na 2017 tot gunstige verwerkingsprijzen kunnen komen, omdat beide partijen hier veel te winnen hebben. Ook een combinatie van deels eigen droging en deels door de markt kan nog interessant zijn. Ook op deze vraag wordt in Q1/2017 teruggekomen. Realisatie MFP - Voorbereiding - Bouwfase - Optimalisatiefase Implementatie Gruis - Voorbereiding - Bouwfase - Optimalisatiefase Locatie-onderzoek - Bezoeken - Verslaglegging, aanvullend onderzoek Onderhandeling SCT - Evaluatienotitie huidige markt - Strategiebepaling - Onderhandeling EVALUATIE / TERUGKOPPELING BESTUREN Aanbesteding Optioneel optioneel Contractverlening SCT / Nieuwe verwerker