VOORWOORD : De fysiologische kettingen vormen een anatomische en fysiologische lezing van het menselijk lichaam. Het is geen theorie. Ik ben kinesitherapeut sinds1968, osteopaat sinds 1979 en doceerde tot 1992 aan het College voor Osteopatie van Sutherland tot 1992. Op dat moment voelde ik de behoefte om wat afstand te nemen om me volledig toe te wijden op een werk van integratie, synthese en coherentie van alles wat ik geleerd had. Het decoderen van het lichaam in werking, op alle niveaus, in een systeem van kettingen, is een evidentie geworden en is de rode draad geweest gedurende tientallen jaren. De moderne medische wetenschap evolueert in de richting van specialisatie. Dit is een bron van voorruitgang maar tevens van verbrokkeling van de patiënt. De methode van kettingen stelt ons in staat om de onderlinge relaties tussen alle delen van het lichaam bloot te leggen, ze te verenigen door een zo compleet mogelijk handmatig onderzoek en door een behandeling met een globaal einddoel. De opzet van de kettingenmethode is niet om ziekten te behandelen, die het vakgebied zijn van de geneeskunde, maar om disfuncties te behandelen teneinde de patiënt in een functioneel evenwicht te herstellen dat nodig is om opnieuw een gezonde dynamiek te creëren. PRESENTATIE VAN DE KETTINGEN : Het lichaam is een genetisch geprogrammeerde organisatie. Zijn programma berust op zijn anatomie en de fysiologie De fysiologische kettingen stellen de anatomische circuits voor die de statiek, de dynamiek en de compensaties beheren. Er zijn twee types kettingen: De statische kettingen: bindende De statische musculoskeletale ketting, De statische neurovasculaire ketting, De statische viscerale ketting. 1
De dynamische kettingen: spieren De spierkettingen voor het buigen, De spierkettingen voor het strekken, De gekruiste spierkettingen voor het openen, De gekruiste spierkettingen voor het sluiten. Op dit methodische, anatomische doek, wordt de organisatie gerealiseerd door het programma van de fysiologie dat geassocieerd is met automatische systemen van regulering, van herlancering: de proprioceptie: herbalancering van het musculoskeletale, de homeostase: organische herbalancering. Het basisprogramma is genetisch ingesteld om te zorgen voor een goede werking, een goede gezondheid. DOELSTELLINGEN VAN DE KETTINGENMETHODE : Disfuncties behandelen De disfuncties verschijnen wanneer het evenwicht tussen de fysiologie, die normaal autonoom is, verstoord wordt door spanningen. De spanningen vertalen zich op niveau van één of meerdere kettingen en ontregelen de harmonieuze werking. De behandeling is gericht op het losmaken van spanningen in verschillende kettingen om het organisme zijn natuurlijke werking terug te laten vinden. Deze behandeling respecteert de fysiologie van elke leeftijd, van baby tot volwassene, van sportlui tot personen in zittende beroepen en ouderen. De zogenaamde kettingenmethode behandelt disfuncties. Ze behandelt geen pathologie. Bij erfelijke problemen, belangrijke letsels, pathologieën, is het doel van de methode alleen het verlichten van de pijn, het functioneren van de patiënt te verbeteren binnen de perken van zijn/haar capaciteit. 2
Historiek van de kettingenmethode 1968 Als gediplomeerde in kinesitherapie, bieden mijn studies niet dezelfde kwaliteit als hedendaagse opleidingen en ik ben mij bewust van de noodzaak om mijn kennis aan te vullen. Vanaf mijn eerste jaren in vrij beroep, werd ik geconfronteerd met de wereld van de sport waarin precieze diagnostiek en snelle resultaten vereist zijn. 1975 Aanvang van studies in osteopathie: College voor Osteopathie Sutherland 1977 Cursus Mézières met Françoise Mézières en Philippe Souchard. Deze twee opleidingen, osteopathie en Mézières, parallel gevolgd, brengen twee verschillende polariteiten aan het licht. Gekarikaturiseerd gesteld was Mézières «alles voor de spier», en de osteopathie in die periode «alles voor het gewricht». Ondanks de opmerkelijke kwaliteiten van beide docenten, was er geen convergentie in hun stellingen. Mézières kon niet verdragen dat men over andere problemen sprak dan de spieren en de osteopaten hadden een «misprijzende» kijk op de spieren. De positieve kant van deze sectaire attitudes was echter dat de docenten van deze opleidingen verzochten om hun logica en praktijk zo ver mogelijk door te drijven. We maken hier een balans op van de opleidingen die het hadden over spierkettingen in die periode: De ketting aan de achterkant. Mézières Historisch gezien was Françoise Mézières de eerste fysiotherapeute die het werk in kettingen heeft ontwikkeld. Haar stelling is bepalend geweest. Ze was de «moeder» van meerdere methodes die uit haar leerschool zijn voortgevloeid. Mézières stelde uitsluitend een ketting aan de achterkant van het lichaam voor die liep van het hoofd tot aan de voeten. Deze achterste ketting omvatte uitsluitend de spieren die een verlenging hiervan waren. De andere spieren werden vergeten in haar presentatie, in haar geschriften. Maar wanneer men haar aan het werk zag, merkte men intuïtief dat ze veel verder ging en eveneens de voorste spieren behandelde. Als pionier in deze behandelingswijze was haar theoretische stelling achter op haar praktijk. 3
De spier- en gewrichtskettingen. Struyf-Denys Later stelde een collega, Godelieve Struyf-Denys een meer complete organisatie voor met meerdere kettingen en gaf hun de naam = de spier- en gewrichtskettingen. De meridianen van de Chinese geneeskunde dienden als ondersteuning. Ze selecteerde de spieren van deze kettingen in functie van het traject van de meridianen. De verdienste van deze stelling was het uitbreiden van de analyse van de kettingen door voor de eerste maal voorste en achterste kettingen te introduceren. Maar na zorgvuldige analyse van haar stelling kon ik niet volledig instemmen met haar ideeën om redenen van anatomische en fysiologische coherentie. Algemene posturale re-educatie RPG. Souchard In diezelfde periode heeft Philippe Souchard de verplichting om zich van de Mézières methode te onderscheiden. Hij stelt zijn eigen methode voor die hij RPG noemt. Net zoals de andere vernoemde methodes, is we interessant maar de globale coherentie lijkt mij niet duidelijk. 1979 Als gediplomeerde in osteopathie, wordt ik door de directeuren van het College Sutherland gevraagd om mede te doceren. Ik kies ervoor om cursus te geven: over de organisatie en de behandeling van spierkettingen, die ik in eerste instantie Myotensieve Assen noem, over de organisatie en de behandeling van de schedel. Deze keuze verraste de directeur Pedagogie aangezien de relatie tussen de spieren en de schedel niet voor de hand liggend was. Maar deze keuze kwam voort uit de zekerheid die ik verworven had: de schedel is een integraal deel van het lichaam en de dynamiek van de kettingen is er nauw bij betrokken. In 1979, kon ik niet uitleggen op welke manier maar dat maakte deel uit van de uitdaging die ik voor mezelf had opgelegd voor de komende jaren: de musculaire organisatie blootleggen in een systeem van kettingen, de relatie tussen de spierkettingen en de schedel blootleggen. Om mijn aanpak te begrijpen, moet rekening gehouden worden met de volgende observaties: Uit mijn opleidingen bleek duidelijk dat de werking van het menselijk lichaam bestuurd werd door een systeem van spierkettingen. Ik was niet tevreden met de theorieën van mijn collega s maar kon niet uitsluitend een kritische houding aannemen en moest dus op zoek gaan en een ander model voorstellen. 4
Wanneer men zo n werk aanvangt, is er een zeer opmerkelijke, zeer geduchte etappe die alle auteurs van boeken gekend hebben: het zich alleen bevinden voor een blok witte bladen. Een wit blad biedt de vrijheid om alles en nog wat te schrijven. Onmiddellijk besefte ik dat ik moest vermijden om te verdwalen in een intellectueel werk. Het doel was niet om een nieuwe, gepersonaliseerde theorie te creëren. De opzet was als volgt: «indien de kettingen werkelijk bestaan, kan alleen een eerbiedige lezing van de anatomie hun bestaan blootleggen». Er moest gewoon een «lezing van de anatomie» plaatsvinden. De theorie van de kettingen moet uiteindelijk zijn: «het pleonasme van de functionele anatomie». Om de kettingen te ontdekken was er tevens «een toegangscode» nodig, «een kompas» om niet te verdwalen. Dit kompas kwam in de vorm van een boek «De motorische coördinatie» (Ed Masson) van Mevrouw Piret en Mevrouw Bézier (Belgische fysiotherapeutes). In dit boek hebben de auteurs het over een musculaire organisatie vanuit een recht systeem en een gekruist systeem. Deze stelling lokte onmiddellijk een klik uit en ik heb verzocht om te checken of de musculaire organisatie zich natuurlijk voordeed in deze rechte (longitudinaal) en schuine (gekruiste) lijnen. Het was een ware ontdekking, een verrukking te zien dat de pieren in kettingen deze circuits volgen in perfecte continuïteit van richting en opbouw. De details, de originaliteit van de anatomie vinden een simpele rechtvaardiging in «de functionele aaneenschakeling» van de spieren. Bepaalde spieren onthullen op die manier hun ware rol. Een andere grappige ervaring: als ik me voor een wit blad bevond, altijd met de zorg om geen intellectuele hypothese op te leggen, koos ik ervoor om «de anatomie te provoceren» door de richting van de ketting te verlengen naar de zones die ik nog niet geanalyseerd had. Ik dacht bij mezelf: «als het systeem van kettingen bestaat, dan moet de anatomie de continuïteit van het traject bevestigen door spieren te bevatten die precies instaan voor de verlenging ervan». En elke keer kreeg ik een bevestiging. Gaande van kop tot teen; ik ben nooit verraden geweest door «dit kompas». Zelfs de oogspieren, de spieren van de temporomandibulaire gewrichten zijn perfect in deze circuits geïntegreerd. Tijdens deze periode van onderzoek wou het toeval dat ik een reeks sportlui van hoog niveau te behandelen kreeg die pessimistische medische diagnoses hadden gekregen. Deze verschillende uitdagingen hebben mij ertoe verplicht om mij nog meer te verdiepen in de analyse en behandeling van kettingen om verschillende problemen te kunnen demonteren waarmee deze internationale spelers kampten. Mijn praktijk is een waar laboratorium geworden waarin ik mijn ideeën kon testen. 5
Tegelijkertijd dwongen de voorbereidingen voor de cursus mij ertoe mijn knowhow duidelijk te maken. Tijdens deze periode realiseer ik mij dat er een contante synergie ontstaan is tussen mijn praktijk en het doceren, waarbij de ene het andere voedt en omgekeerd. Doceren dwingt je ertoe om duidelijker, preciezer en zo juist mogelijk te zijn. De cursus moet onderbouwd zijn door ondersteuningen die op hun beurt een striktheid vereisen in opbouw, praktijk en geschrift. Binnen de logica van deze evolutie werd het al gauw noodzakelijk om deze ideeën schriftelijk vast te leggen in boeken om te vermijden dat deze nieuwe vooropstellingen niet vervormd of misverstaan zouden worden. Het schrijven van een boek is een nieuwe etappe van waarheid, van eerlijkheid. Alle facetten van ons idee worden uiteengezet en we leveren ze over aan de kritiek van onze collega s. Het is een noodzakelijke etappe om te zien of het werk in «de goede richting» gaat, of het «de moeite waard is» om de tijd te doorstaan. Ik schrijf deze woorden hier in 2011 en volgens de mening van professionelen, hebben de acht geschreven werken over de kettingen de test goed doorstaan. 1982 Het doek van de spierkettingen werd steeds beter leesbaar. Dit is de periode wanneer het eerste boek, over de spierkettingen van de Romp, uitgegeven is. Ondertussen zag ik in mijn praktijk bij de behandeling van bepaalde patiënten programmaties van kettingen die erg afwijkend waren, bij voorbeeld in het geval van: scoliosen, thoracale misvormingen, analgetische gedragingen, scapulohumerale periartritis, afwijking in de knieën, sublimaties van de knieschijven, uitdraaiende voeten, misvormde voetzolen, etc. Waar stak de logica in deze misvormingen? Waar stak de logica in deze schijnbare anarchie van spierspanningen? Moest men genoegen nemen met het weer willen rechttrekken van deze misvormingen die vaak weerstand boden? De gevallen van letsels bleken gemakkelijk te begrijpen. Maar de andere, alle chronische gevallen, waren raadselachtiger. Het «weer rechttrekken van een patiënt» valt binnen een autoritair en relatief «blind» opzet. De houdingen die uit deze strategie voortvloeien doen beroep op verlening, op uitrekking. Het zijn krachtige houdingen die de spieren moeten «doen loslaten». Vooraleer een statiek te willen recht trekken, herbalanceren, moet men de belangrijkste vraag stellen: «Waarom heeft de persoon geen goede statiek»? Er is altijd een reden. Ik heb begrepen dat men niet aan een patiënt kan zeggen «u heeft pijn aan de rugwervel omdat u zich niet goed houdt. Ik ga u terug recht trekken», want een patiënt die een erg verstoorde statiek heeft, heeft in realiteit de meest vindingrijke, de meest intelligente statiek om zijn/haar interne problemen aan te pakken. «Men heeft de statiek die men kan hebben, niet de statiek die men wil hebben» (Dr. Patrick TEPE). 6
Vandaar het werk om de «deal», de relaties, te vinden die bestaan tussen de spierkettingen en de viscerale organisatie. Het werd in mijn ogen duidelijk dat het viscerale, intracavitaire niveau, gelijk welke ketting kon besturen wanneer daar spanningen of pijnen huisden. Deze nieuwe etappe heeft mij inzicht gegeven in de werking van de holtes. De relatie «houder-inhoud» is duidelijk en evident geworden. Ze is de basis geworden voor de verdiepte ontwikkeling van de kettingenmethode. «Musculoskeletale houder viscerale inhoud». In ruimere zin, is «houder-inhoud» van toepassing op het psychosomatische, dat in werkelijkheid een psycho-viscero-somatische relatie is. De spanningen afkomstig van het psychologische niveau, penetreren in het lichaam door het viscerale niveau om zich uiteindelijk te somatiseren op het musculoskeletale niveau. Laat ons ons niet van richting vergissen. Onze vakkennis is uitsluitend gesitueerd op het niveau van handmatige behandeling van structurele somatische spanningen. De ontspanning van de musculoskeletale en viscerale kettingen zal logischerwijze effect hebben op de psychologische staat. Op deze manier bevrijd van somatische spanningen zal de analysebehandeling van de psycholoog of psychiater beter geïntegreerd worden door de patiënt. 1986 Belangrijke etappe voor de opleiding Wanneer ik directeur van het College voor Osteopathie word, word me de noodzaak duidelijk om de opleiding over de vorming van de kettingen te geven in een onafhankelijk kader waar ik alle nodige voorwaarden kan creëren die nodig zijn om de Methode te ontwikkelen. In die periode nodig ik een vriend uit, Bernard Pionner, om met mij te komen werken. We hadden toen een bijna parallelle cursus aangezien we onze studies osteopathie in dezelfde promovering en de opleiding Mézières ongeveer in dezelfde periode gedaan hadden. Toen ik hem de nieuwigheden en evoluties van de methode uitlegde, stemde hij meteen in met dit opleidingsproject. Sindsdien vormen we altijd een team. Door de jaren heen hebben een veertigtal docenten zich bij ons gevoegd. 7
1990 Invoeging van de viscerale ketting. De relatie tussen het musculoskeletaal en het visceraal systeem waren duidelijk gedefinieerd. Maar de viscerale praktijk moest gestructureerd worden om dezelfde logica te vallen, in dezelfde coherentie als de Kettingenmethode. De verdienste van deze belangrijke ontwikkeling komt toe aan Michèle Busquet- Vanderheyden die de omschrijving, het onderzoek en de behandeling van de viscerale ketting opgesteld heeft. In eerste instantie op het gebied van de caviteiten: abdomino-pelveaal (boekdeel 6-2004). In tweede instantie op het gebied van de caviteiten: thorax-keel-mond (boekdeel 7-2008). Onze dagelijkse uitwisselingen van gedachten in het kader van onze praktijk, onze behandelingen, in het kader van onze cursus, in het kader van onze boeken, liggen aan de basis van onze waarnemingen, van onze syntheses die noodzakelijk waren om de evolutie van de methode te voeden en te beheren met respect voor «het gezond verstand». 1994 De intieme integratie van de viscerale ketting in de werking van de kettingen biedt de mogelijkheid om het «onderliggende» van de musculoskeletale mechanica te ontdekken. De articulaire biomechanica kan slechts begrepen worden in haar verschillende compensaties wanneer de dwingende invloeden van de viscerale ketting geïntegreerd worden. Puur articulaire stellingen op het niveau van het bekken, de rugwervel en de onderste ledematen blijken nu verouderd. Dit opnieuw in vraag stellen van de Methode vraagt om en concretiseert de integratie van de viscerale ketting in de musculoskeletale organisatie. 8
1999 Integratie van de neurovasculaire ketting. Ze past natuurlijk in het concept van de kettingen met de functionele vereisten die haar eigen zijn. Het is me opgevallen dat in het opmerkelijke werk van onze Australische collega Mijnheer Buttler vooral de behandeling van het perifere neuromeningeaal systeem aan bod kwam maar dat hij de voornaamste delen van deze kettingen niet had ontwikkeld: het viscerale intracavitaire neuromeningeaal systeem en het centrale neuromeningeaal systeem ter hoogte van de schedel. De evoluties van de Methode met betrekking tot de viscerale ketting en met betrekking tot de schedel staat ons toe om deze belangrijke niveaus op pragmatische manier te benaderen. De meningeale structuur is altijd vergezeld door de vasculaire structuur (vasculonerveus pakket ) waardoor deze neuromeningeale ketting de neurovasculaire ketting gedoopt werd. 2004 Ik maak het werk van meerdere jaren over de kettingen ter hoogte van de schedel, af. De kettingen eindigen inderdaad niet op niveau van de schedel maar lopen door in duidelijke anatomische trajecten in de schedelholte. Ik had twee boeken geschreven over de Osteopathie voor de schedel en Oftalmologie en Osteopathie en voelde dat het nodig was, om niet in een impasse te geraken, om de traditionele analyse en praktijk die door de osteopathie vooropgesteld wordt, te veranderen. Boekdeel 5, geschreven in 2004. 2008-2010 De naam van de Methode evolueert. De spierkettingen worden de fysiologische kettingen om beter te beantwoorden aan de organisatie van de kettingen die bovendien de dynamische spierkettingen, de statische viscerale en neurovasculaire kettingen omvat. Een methode om te «evolueren» mag niet «verwateren». Een methode evolueert in de richting van een betere synthese, zolang ze nauwgezet de anatomie en de fysiologie respecteert. De behandeling van baby s Er waren meerdere jaren nodig om tot maturiteit te komen en de pediatrie te kunnen aankaarten. Michèle Busquet-Vanderheyden heeft opmerkelijk werk geleverd. De basis wordt uiteengezet in boekdeel 8 die elke therapeut de «sleutels» biedt die toegang geven tot de behandeling van de baby. De auteur biedt een opleiding aan in de aanwezigheid van een pediater en een psycholoog. Ze zal in de komende jaren de drijvende kracht zijn in de vooruitgang van dit domein waar bij de baby elke vergissing uitgesloten is. De therapeut moet uitmuntend zijn. 9