Evalueren van een bewering KRITISCH DENKEN 18 Evalueren van Beweringen en Redenen. Scenariotest Stel dat iemand iets beweert, bijvoorbeeld: Er bestaat geen grootste priemgetal. Gemalen hoorn van rinoceros geneest impotentie. Houten fluiten hebben een mooier geluid dan die van metaal. Moet je hem geloven? Gezond verstand suggereert dat je hem alleen moet geloven als de bewering waar is, of op zijn minst waarschijnlijk waar. Je dient jezelf dus af te vragen hoe zeker je er van bent of de bewering waar is. Dat is wat we bedoelen met het evalueren van een bewering. Kritisch Denken 2 Een bewering evalueren is beslissen hoe zeker je ervan bent dat die bewering waar is. Stappen 1. Onderzoek de basis van de bewering/ premisse. 2. Evalueer de basis 3. Evalueer, in het licht van de basis, hoeveel vertrouwen je hebt in de waarheid van de bewering. 3 4 (overigens ) Evalueren van redenen Een solide Opvatting Deskundige basisvak geeft je waarschijnlijk meer vertrouwen dan een Uitspraak ). Herinner je dat een reden een groep beweringen is - premissen genoemd - die gezamenlijk gebruikt worden ter bewijs van de waarheid van een andere bewering. Een Per Definitie basisvak geeft je een volledig zekere basis om de bewering als waar te accepteren. Wanneer een reden bewijs levert voor een andere bewering (een stelling) zeggen we dat de reden de stelling. 5 6 1
Een reden evalueren is beslissen over de vraag hoe sterk die reden de stelling. Het meten van sterkte We bepalen de sterkte van de steun die een reden geeft aan een stelling. Meer technisch: een reden evalueren is beslissen in welke mate je vertrouwen moet hebben in een stelling, gezien vanuit het bewijs dat geleverd wordt door de reden. Sterkte bepalen kan: kwalitatief: Overtuigend, sterk, gemiddeld, zwak, waardeloos Sterk, zwak, nihil (Rationale) kwantitatief: Schaal 0-10 of 0-100 7 8 De elementen van sterkte Waarschuwing Sterkte = waarheid + relevantie Ware premissen staan dus niet gelijk aan een sterke reden. Een reden is sterk als: al haar premissen waar zijn én de premissen relevant zijn voor de stelling Andersom: er zijn twee manieren waarop een reden zwak kan zijn: de reden heeft een onware premisse en/of de reden is niet relevant 9 10 Basisprocedure 1. Bepaal of alle premissen waar zijn. Wil een reden goed zijn, dan MOET elke premisse geaccepteerd worden. Bepaal voor elke premisse in hoeverre die waar is op basis van ermee verbonden redenen of bases. 2. Als alle premissen waar zijn, bepaal dan de relevantie Hier zijn veel manieren voor De Scenariotest is een eenvoudige algemene methode 11 Scenariotest De Scenariotest is een methode om de sterkte van een reden te bepalen. Veronderstel dat alle premissen van de reden waar zijn, en Probeer je scenario svoor te stellen waarbij de premissen waar zijn maar de stelling toch onwaar is. Bepaal de plausibiliteit van de scenario s De reden is sterk naar de mate waarin er weinig en niet-plausibele scenario s zijn. 12 2
Oftewel: een scenario is een mogelijke (of zelfs werkelijke) situatie waarin de premissen waar zijn, terwijl de stelling toch onwaar is. (Noot: filosofen noemen deze scenario s mogelijke werelden ). Scenario s Geen enkele Nauwelijks, niet plausibel Enkele, enigzins plausibel Veel, waaronder enkele die nogal plausibel zijn Score Overtuigend Sterk Zwak Nihil 13 14 Voorbeeld Mary heeft een man. Mary is getrouwd. Stel dat het waar is dan Mary getrouwd is. In welke mate steunt deze premisse de stelling dat Mary een man heeft? Als we de Scenariotest toepassen proberen we scenario s te bedenken waarbij de stelling onwaar is (Mary heeft geen man) hoewel de premisse waar is. Deze scenario s zijn mogelijke werelden waarin Mary getrouwd is, maar geen man heeft. 15 16 Plausibiliteit van scenario's Vraag hoe plausibel (aannemelijk) die scenario s zijn. De reden biedt sterke ondersteuning naarmate er minder scenario s zijn en naarmate die minder plausibel zijn. De meeste getrouwde vrouwen zijn gehuwd met een man en de meeste mensen met de naam Mary zijn vrouwen, die indien getrouwd - met een man getrouwd zijn. Omdat er scenario s zijn die mogelijk, maar onwaarschijnlijk zijn, biedt de reden sterke ondersteuning. Mary heeft een man. Mary is getrouwd. sterk 17 18 3
Scenariotest voor bezwaren Werk uit Is identiek maar omgekeerd Veronderstel dat alle premissen van het bezwaar waar zijn en Probeer je scenario svoor te stellen waarbij de premissen waar zijn, maar de stelling toch waar is. Bepaal de plausibiliteit van de scenario s Het bezwaar is sterk naar de mate waarin er weinig en niet-plausibele scenario s zijn. De ESB bacterie vormt een gevaar voor Nederland. Nederland heeft goed opgeleide dierenartsen. spreekt tegen 19 20 Fouten bij toepassen van de Scenariotest 1. Toepassen van de Scenariotest op elke premisse apart. De Scenariotest vraagt je scenario s te bedenken waarin de stelling onwaar is, hoewel ALLE premissen tegelijkertijd waar zijn. Bedenk geen scenario s voor elke premisse apart. 2. Scenario s bedenken waarbij de premissen onwaar zijn. Mary heeft een man. Mary is getrouwd. niet Vaak bedenken mensen scenario s die, indien waar, een van de premissen onwaar laten zijn. Echter: de Scenariotest vooronderstelt dat de premissen waar zijn. De test vraagt hoe de stelling aan de waarheid van de premissen kan ontsnappen, d.w.z. onwaar kan zijn ONDANKS DAT alle premissen waar zijn. 21 22 Tot slot: Scenario s kunnen worden weergegeven als afleidingsbezwaren (zie Les 19). In een goedgevormde redenering dus een waarin alle co-premissen volledig en goed zijn weergegeven- dienen er GEEN scenario s te zijn d.w.z., de sterkte van de reden of het bezwaar hangt alleen af van de waarheid van de premissen. Geldigheid is een speciaal geval van relevantie, alleen van toepassing op deductieve redeneringen. 23 Bijlage: extra materiaal 24 4
Jouw beurt.. Balkenende zal de nieuwe Minister President worden. Balkenende is de leider van het CDA. 1. Scenario s waarbij de premissen waar zijn en de stelling onwaar. 2. Bepaal de plausibiliteit. Sterke ondersteuning Een reden geeft alleen sterke ondersteuning, als aan twee voorwaarden wordt voldaan: De premissen moeten allemaal aanvaard worden of in ieder geval niet verworpen. Het moet hoogst onwaarschijnlijk zijn dat de stelling onwaar is, gegeven het feit dat de premissen zijn geaccepteerd. Anders gezegd: er kunnen scenario s zijn waarin de stelling onwaar is hoewel de premissen waar zijn, maar die scenario s zijn zeldzaam en onwaarschijnlijk. 25 26 Zwakke ondersteuning Een zwakke reden geeft je enig vertrouwen in de mogelijkheid dat de stelling waar is, zonder dat die het erg aannemelijk maakt dat die waar is. Een reden geeft pas zwakke ondersteuning als aan twee voorwaarden voldaan is: 1. Alle premissen moeten minimaal waarschijnlijk waar zijn, d.w.z. niet verworpen. 2. Het moet onwaarschijnlijk zijn dat de stelling onwaar is, gegeven de waarheid van de premissen. Geen ondersteuning Een reden geeft geen enkele ondersteuning als de waarheid van de premissen geen enkel verschil maakt voor de waarschijnlijkheid dat de stelling waar is. Geen ondersteuning door een reden is van toepassing als: 1. Een of meer van de premissen niet waar is of verworpen. 2. De premissen, zelfs al zijn ze waar, niets te maken hebben met de stelling. 27 28 Deze reden geeft geen steun omdat de premissen, hoewel waar, geen invloed hebben op de waarheid van de stelling. Ghandi was arm. Rijke mensen zijn ongelukkig. Ghandi was gelukkig. ondersteunen niet In plaats van de Scenariotest kun je hier ook het Konijenprincipe toepassen om vast te stellen of de reden de stelling. 29 30 5
31 6