Voorblad profielproduct Naam auteur Vincent van der Maaden Vakgebied Aardrijkskunde Titel Omgevingsonderwijs in Zuid Limburg Onderwerp Vernieuwing van de aardrijkskunde excursie in Zuid Limburg Profiel Cultuureducatie Opleiding Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam Doelgroep 4 VWO Sleuteltermen Omgevingsonderwijs, veldwerk, aardrijkskunde, Zuid Limburg Bibliografische referentie Maaden, V. van der (2015). Omgevingsonderwijs in Zuid Limburg. Amsterdam: Instituut voor de Lerarenopleiding UvA. Studentnummer 578307 Begeleider(s) Opdrachtgever: Rudi Knoef, sectievoorzitter aardrijkskunde ILO: Chantal Weststrate, docent Cultuur & Erfgoededucatie Beoordelaar(s) Rijkje Dekker Opdrachtgever St. Bonifatiuscollege te Utrecht, sectie aardrijkskunde Datum 27 mei 2015
Profielproduct Paper 2 Cultuur- en Erfgoedonderwijs Omgevingsonderwijs in Zuid Limburg Student: Vincent van der Maaden, MSc Studentnummer: 5783070 Opleiding: Interfacultaire lerarenopleiding, UvA Datum: 27 mei 2015 Sleuteltermen: Omgevingsonderwijs, veldwerk, aardrijkskunde, Zuid Limburg Doelgroep: 4 VWO Vak: Aardrijkskunde 2
Inhoud Abstract 4 Inleiding 4 Product 4 Kennisvraag 4 Implementatie 5 Verantwoording 6 Inleiding 6 Beschrijving van de onderzoeksmethode 6 Implementatie 9 Evaluatie 9 Conclusie 9 Persoonlijke reflectie 9 Geraadpleegde literatuur 10 Bijlage 11 3
Abstract Inleiding Op het St. Bonifatiuscollege wordt al ruim 15 jaar een 3- daagse excursie naar Zuid- Limburg georganiseerd voor het vak Aardrijkskunde. Doel van de excursie is dat de leerlingen van 4VWO kennis maken met het landschap en de cultuur van Zuid- Limburg, gekoppeld aan de lesstof van het vak. Het lesmateriaal voldoet op dit moment niet meer en dient geactualiseerd te worden. De vraag vanuit het St. Bonifatiuscollege is dan ook om een deel van het lesmateriaal te vernieuwen. Product Uiteindelijk bevat het product de volgende onderdelen: Een onderzoek naar mogelijk nieuw lesmateriaal en onderwerpen gekoppeld aan de cultuurhistorie van het gebied. Een nieuw derde hoofdstuk voor de veldwerkgids over de cultuurhistorie van Zuid- Limburg en dan gericht op drie onderdelen; Maastricht, de oude mijnbouwsteden en het Limburgse Heuvelland. Dit hoofdstuk is gebaseerd om het onderzoek en bevat veel nieuwe informatie over het gebied en wordt afgesloten met een reeks vragen voor de leerlingen. Een wandeling voor de leerlingen door het centrum van Maastricht met opdrachten gericht op de historische ontwikkeling van de stad. Doel van de wandeling is het lesmateriaal uit hoofdstuk drie deels in de praktijk te brengen. Een nieuwe opmaak voor de gehele veldwerkgids waarmee de leesbaarheid van de gids wordt verbeterd en de leerlingen er beter zelfstandig mee aan het werk kunnen. Kennisvraag Tijdens het proces van het onderzoek is de kennisvraag verkleind, omdat tijdens de gesprekken met de docenten en de leerlingen van vorig jaar al snel werd geconstateerd dat de aanvankelijk hoofdvraag te breed was om binnen het kader van het profielproduct uit te voeren. Uiteindelijk is er voor de volgende hoofdvraag gekozen: Hoe kan binnen de bestaande excursie een cultuurhistorisch element worden toegevoegd aan het programma? Deelvragen: 1. Welke onderwerpen zijn geschikt binnen de cultuurhistorie van Zuid- Limburg? 2. Hoe behandelen we deze onderwerpen in de les voorafgaande aan de excursie? 3. Op welke manier laten we de cultuurhistorie terug komen binnen de bestaande excursie? Deelvraag 1 is beantwoord door eerst een literatuuronderzoek te doen, en de huidige leerlingen zijn hier niet bij betrokken omdat deze nog weinig inzicht in de lesstof hadden. Bestaande literatuur en websites zijn dus onderzocht en daaruit zijn verschillende thema s naar voren gekomen. De thema s zijn daarna besproken binnen de vakgroep en is een selectie gemaakt voor drie thema s; 1. Historisch Maastricht 2. Mijnbouw in Zuid- Limburg 3. Heuvellandschap van Zuid- Limburg Om deelvraag 2 te beantwoorden is er voor gekozen om de drie thema s te verwerken in een nieuw hoofdstuk van de veldwerkgids. Uit alle literatuur zijn een aantal bronnen geselecteerd en herschreven naar de veldwerkgids zodat de leerlingen er zelfstandig mee aan het werk kunnen. Deze veldwerkgids wordt in de lessen voorafgaande aan de excursie gebruikt om leerlingen kennis te laten maken met het gebied. 4
Voor deelvraag 3 is er in overleg met de vakgroep gekozen om de leerling op de eerste dag in het centrum van Maastricht een wandeling te laten maken. Voor het ontwerpen van deze stadswandeling is er gebruik gemaakt van bestaande stadswandelingen en zal in de meivakantie een bezoek aan de stad worden gebracht om de ontworpen stadswandelingen te vergelijke met de bestaande situatie. Implementatie Van 11 t/m 13 mei 2015 was de Limburg excursie en zijn de producten die zijn ontwikkeld gebruikt. In de lessen voorafgaande aan de excursie (week 15 en 16) is de veldwerkgids gebruikt om de leerlingen een theoretisch kader te geven voordat ze het veld in gingen. Op de eerste dag van de excursie hebben alle leerlingen de stadswandeling in Maastricht gelopen. Na afloop van de excursie hebben de leerlingen een evaluatie ingevuld. De belangrijkste conclusie hieruit is dat de leerlingen vooral het zelfstandig werken tijdens de wandelingen erg waarderen. Verder zal volgend jaar nogmaals naar de inhoudelijke invullen van de lessen voorafgaande aan de excursie gekeken worden, want hierover waren de leerlingen minder positief. 5
Verantwoording Inleiding Voor het St. Bonifatiuscollege in Utrecht is nieuw lesmateriaal ontwikkeld voor een 3- daagse excursie naar Zuid- Limburg in 4 vwo. Binnen het bestaande lesmateriaal ontbrak een onderdeel dat gaat over de cultuurhistorie van Zuid- Limburg. De opbrengsten van dit onderzoek zijn twee concrete producten. Een nieuw hoofdstuk over drie cultuurhistorische thema s van het gebied (historisch Maastricht, mijnbouw in Zuid- Limburg en het heuvellandschap van Zuid- Limburg) en een stadswandeling voor alle leerlingen door het centrum van Maastricht. Beschrijving van de onderzoeksmethode De vraagstelling zoals benoemd in PP1 is op een aantal punten bijgesteld aan het begin van het onderzoek. Allereerste is de hoofdvraag gewijzigd omdat deze te breed georiënteerd was. De kern van dit onderzoek ging niet over hoe de excursie opnieuw kon worden ingericht, maar hoe binnen het bestaande programma een cultuurhistorisch onderdeel kan worden toegevoegd. Deze bijstelling is gedaan na gesprekken met de docenten die aan 4V les geven en de leerlingen die in 2014 hebben deelgenomen aan de excursie. Tijdens de gesprekken met de docenten werd hun gevraagd naar hun mening over het veldwerkmateriaal en de belangrijkste conclusie was dat de structuur in hoofdlijnen goed in elkaar zit en wijzigingen niet noodzakelijk zijn. Voor het onderzoek heb ik specifiek gevraagd naar ontbrekende onderwerpen binnen de excursie waar op dit moment behoefte naar is, en dit bleek vooral het cultuurhistorische aspect van Zuid- Limburg te zijn en een actualiseren van het materiaal. Als voorbeeld werd vaak de mijnbouw in het gebied genoemd als onderwerp wat nu ontbreekt. Na de excursie van 2014 heb ik met 26 leerlingen een evaluatie gehouden. Dit bestond uit een kort gesprek waarin ik naar hun mening over excursie vroeg. Hieruit kwam een vergelijkbaar beeld naar voren. Allereerst vonden de leerlingen de zelfstandigheid erg fijn. Hierdoor namen ze zelf meer verantwoordelijkheid voor het onderzoek en konden zelf hun richting bepalen. De structuur van de lessen vooraf kon beter, vonden de leerlingen. Daarnaast was vooraf voor niet alle leerlingen het doel van de excursie duidelijk. Op basis van de gespreken met de docenten en leerlingen is de opzet van het onderzoek dus veranderd. Oorspronkelijk was het de bedoeling om het programma te veranderden, maar dit blijkt niet nodig. Het gaat hier meer om een aanvulling. Hierdoor is de volgende onderzoeksvraag geherformuleerd: Hoe kan binnen de bestaande excursie een cultuurhistorisch element worden toegevoegd aan het programma? Deelvragen: 1. Welke onderwerpen zijn geschikt binnen de cultuurhistorie van Zuid- Limburg? 2. Hoe behandelen we deze onderwerpen in de les voorafgaande aan de excursie? 3. Op welke manier laten we de cultuurhistorie terug komen binnen de bestaande excursie? De deelvragen komen grotendeels overeen met paper 1, alleen is de volgorde veranderd. Deelvragen twee en drie zijn omgedraaid. 6
Deelvraag 1 Het oorspronkelijk plan was om de huidige leerlingen te vragen naar nieuwe onderwerpen voor de excursie. Dit is echter niet gebeurd, omdat deze vraag te breed was en waarschijnlijk de antwoorden te divers zouden zijn om concreet mee aan het werk te gaan. Voor de leerlingen is het erg lastig om zonder voorkennis met opmerkingen te komen. Er is dus gekozen om de nieuwe onderwerpen op een andere manier te bepalen. Als eerste heb ik literatuuronderzoek gedaan. Welke cultuurhistorische onderwerpen zouden binnen deze excursie kunnen worden opgenomen. De beginsituatie van de leerling is het uitgangspunt. Eerst is in de gebruikte lesmethode gekeken welke onderwerpen daarin behandeld worden. Demografische kenmerken en de- industrialisatie van gebieden hebben leerlingen al behandeld in voorgaande hoofdstukken. Daarna is de koppeling met Zuid- Limburg gezocht. De gevonden literatuur is daarna besproken met de docenten. Uiteindelijk is er samen met de vakgroep een keuze gemaakt voor de volgende onderwerpen: 1. Historisch Maastricht 2. Mijnbouw in Zuid- Limburg 3. Heuvellandschap van Zuid- Limburg Nadat de onderwerpen bekend waren is het inhoudelijke literatuuronderzoek begonnen. Veel bronnen zijn verzameld via websites en een aantal boeken. Over een aantal onderwerpen was minder informatie te vinden en is contact gezocht met lokale organisaties. Om meer informatie over het natuurlandschap te krijgen is contact gezocht met Instituut voor Natuurbeschermingseducatie (IVN), een landelijke organisatie gericht op laagdrempelige natuureducatie. Daarnaast zijn ook de VVV van Maastricht en Heerlen benaderd. Deelvraag 2 Na het bepalen van de onderwerpen is er onderzoek gedaan naar de manier hoe de onderwerpen in de lessen moeten worden behandeld. Omdat het hier om de bovenbouw gaat zijn de eindtermen van het vwo bestudeerd. Hiervoor is het document de handreiking op de eindtermen van het SLO (2007) gebruikt. Het Domein E Leefomgeving past goed binnen deze excursie. Bij het ontwikkelen van het nieuwe lesmateriaal moet dus worden geprobeerd om hier zo goed mogelijk bij aan te sluiten en dan met namen het subdomein E1: Nationale en regionale vraagstukken. Deze komt in het curriculummodel van de SLO ook al aan bod in 4V. Figuur 1: Curriculummodel aardrijkskunde vwo (SLO, 2007) 7
De opzet van het lesmateriaal moet dus gekoppeld worden aan een regionaal vraagstuk. Het vraagstuk wat is gekozen is de krimp van de bevolking. Dit vraagstuk heeft met alle drie de onderwerpen een relatie. Zie onderstaand schema: Onderwerp Historisch Maastricht Mijnbouw in Zuid- Limburg Heuvellandschap van Zuid- Limburg Relatie krimp van de bevolking In de stad Maastricht is er geen krimp van de totale bevolking omdat het de verzorgende stad is voor de hele regio, maar wel een verschuiving binnen de bevolkingssamenstelling. Studenten worden een steeds groter deel van de bevolking, ten kosten van andere inwoners. Door het vertrekken van de mijnbouw zijn alle mijnkoloniën ontvolkt. Steden als Heerlen, Sittard en Kerkrade hebben al jaren een krimp van de bevolking. De dorpen in het heuvellandschap verliezen vooral hun jonge bevolking die voor de stad kiezen en dit gaat ten kosten van de voorzieningen. Bij het schrijven van het lesmateriaal wordt deze link tussen vraagstuk en onderwerp steeds benadrukt. Hierdoor ontstaat er een constant terugkerend thema binnen de drie onderwerpen. De vragen die bij het lesmateriaal zijn ontwikkeld zijn ook met name gericht op de toekomst van het thema: Hoe ziet het mijnbouwgebied er over 50 jaar uit? Om deze vraag te beantwoorden moet een leerling eerst inzicht hebben de geschiedenis en huidige situatie en die zal in de verwerkgids gegeven worden. De bronnen die gevonden zijn tijdens het literatuuronderzoek zijn allemaal niet direct bruikbaar als lesmateriaal in 4 vwo. Daarom is er voor gekozen om zelf een informatieve tekst te schrijven en deze als nieuw hoofdstuk toe te voegen aan de veldwerkgids. Dit hoofdstuk is daarnaast ook voorzien van inhoudelijke vragen om de leerlingen actief met de stof bezig te laten zijn in de lessen. Tijdens het schrijven van de informatieve tekst is deze meerdere malen voorgelegd aan de aardrijskunde docenten om er voor te zorgen dat deze aansluit met de les van het lesmateriaal. Deelvraag 3 De kracht van een excursie is de vertaling van de theorie naar de praktijk. Om de nieuwe lesstof in de praktijk te brengen is er voor de leerlingen een stadswandeling gemaakt door het historische centrum van Maastricht. Voor het startpunt van de wandeling is gekozen voor het Natuurhistorisch museum, aan de rand van het centrum. Vanaf hier lopen de leerlingen via het centrum en de Sint Servaasbrug naar het station. Onderweg worden opdrachten gemaakt en de leerlingen moeten de route intekenen op een kaart. Om te bepalen wat de leeropbrengst van de stadswandeling moet zijn, is weer terug gegaan naar het lesmateriaal. Hierin komt de opbouw van de stad terug met zijn verschillende omwallingen. Met verschillende kijkopdrachten leren de leerlingen om tijdens de wandeling goed om zich heen te kijken en te observeren. Het leerdoel van de wandeling voor de leerlingen is dat ze een dwarsdoorsnede van het historisch centrum maken. Tijdens de wandeling moeten ze verschillende bouwperiodes herkennen. Tegelijkertijd worden de leerlingen gevraagd verschillende gesteenten van gebouwen te determineren. In de bijlage is de stadswandeling en een kaart met de bouwperiode van alle gebouwen in Maastricht opgenomen. Na afloop van de excursie is de wandeling door de leerlingen beoordeeld met een 7. 8
Implementatie Om uiteindelijk de veldwerkgids definitief te maken, is veel overleg geweest met alle docenten. Voor mezelf heb ik iedere deadline duidelijk gecommuniceerd zodat het proces niet stil kwam te liggen. Ik heb ook vaak de aanbevelingen van de docenten (opdrachtgever) verwerkt om zo de kwaliteit te verhogen. Uiteindelijk zijn de meeste opmerkingen verwerkt en heeft iedere docent de veldwerkgids gebruikt tijdens zijn lessen. Evaluatie Na het veldwerk heb ik de leerlingen gevraagd om een vragenlijst in te vullen over het veldwerk (zie bijlage) als evaluatie. De vragenlijst is door 23 leerlingen ingevuld en geeft een duidelijk beeld. De leerlingen beoordelen wederom het zelfstandige sociaal geografisch onderzoek met het werkplan met een ruim voldoende (7,5). De nieuwe stadswandeling is beoordeeld met 7 en werd door veel leerlingen genoemd bij de onderdelen die volgend jaar behouden moeten blijven. Voor volgend jaar blijven de lessen vooraf een aandachtspunt. Deze werden als matig beoordeeld. Voor volgend jaar zal daar dus aandacht aan moeten worden besteed. Conclusie Aan de hand van dit profielproduct heb ik de volgende aandachtspunten geformuleerd: Blijf constant in gesprek met de opdrachtgever/vakgroep bij het ontwikkelen van nieuw materiaal. Hierdoor neemt de kwaliteit van het product toe. Leerlingen in de bovenbouw waarderen zelfstandigheid in de werkzaamheden en nemen dan zelf meer verantwoordelijkheid. Veldwerk in het algemeen heeft een duidelijke toegevoegde waarde in het onderwijs, zowel voor de leerlingen als voor de docenten. Persoonlijke reflectie Het werken aan het profielproduct is voor mijzelf een leerzaam proces geweest waarbij ik goed inzicht heb gekregen in mijn kwaliteiten en aandachtspunten. Allereerst is er natuurlijk het contact met de collega s. Dit heeft mij erg geholpen in het vinden van structuur en het selecteren van de juiste bronnen. Bij het opzetten van een onderzoek heb ik voor een te brede opzet gekozen. Binnen de gegeven tijd was het uiteindelijk niet mogelijk om met een aantal leerlingen te spreken. Mijn beoogde product bleek ook te omvangrijk te zijn om aan te pakken. Hierdoor heb ik ook mijn planning niet gehaald. Voor mij zelf is het dus belangrijk dat ik duidelijke kleine onderdelen leer af te bakenen. Uiteindelijk is de veldwerkgids als product geproduceerd en het had geholpen als dit vanaf het begin duidelijk was. In mijn enthousiasme heb ik te veel hooi op mijn vork genomen. Bij het selecteren van bronnen is het in de toekomst verstandiger om nog selectiever te zijn. Na het bepalen van de onderwerpen heb ik veel tijd besteed aan het selecteren. Bij het schrijven van de tekst is het vooral de kunst om de juiste bronnen en begrippen te gebruiken, en hoe groter het aanbod hoe lastiger het is om te selecteren. 9
Geraadpleegde literatuur Boeken/documenten: BuiteNLand, lesboek 4 vwo (2011) Uitgeverij Noordhoff. De Geo, Wonen in Nederland (2006) Uitgeverij ThiemeMeulenhoff Handreiking schoolexamen aardrijskunde havo/vwo (2007) SLO Starmans, J. (1990) Industrieel erfgoed in Limburg. Uitgeverij Eisma Maastricht. Websites: http://www.cbs.nl/nl- NL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/piramide- fx.htm http://code.waag.org/buildings/ https://www.ivn.nl/afdeling/heuvelland http://www.limburg.nl/beleid/natuur_en_landschap/ /Landschapsvisie_Zuid_Limburg http://www.maastrichtportal.nl/home.html http://www.npogeschiedenis.nl/dossiers/maastricht.html http://www.npo.nl/ncrv- natuurlijk- nationale- landschappen/09-06- 2009/NCRV_1335916 http://www.slo.nl/voortgezet/tweedefase/schoolexamen/handreikingen/ http://www.wandeleninmaastricht.nl/ http://www.zuidlimburg.nl 10
Bijlage Veldwerkgids 11
12
13
Vragenlijst Evaluatie Limburg 2015 Vul het volgende vragenformulier volledig in. De vragen mag je anoniem invullen en zullen geen invloed hebben op de beoordeling. 1. Hoe vond je de voorbereiding in de lessen vooraf aan de excursie? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 2. Hoe vond je de voorbereiding m.b.t. de werkplannen en onderzoeken vooraf aan de excursie? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 3. Hoe vond je de Pietersbergwandeling op maandag? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 4. Hoe vond je de stadswandeling op maandag? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 5. Hoe vond je de fysisch geografisch onderzoek binnen je eigen onderzoeksgebied? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 14
6. Hoe vond je het om zelfstandig een eigen sociaal geografisch onderzoek te doen? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 7. Hoe vond je de begeleiding tijdens de excursie door de docenten? O 1 O 2 O 3 O 4 O 5 O 6 O 7 O 8 O 9 O 10 Opmerkingen: 8. Noem een aantal punten die je volgend jaar in ieder geval zou behouden binnen de excursie: 1. 2. 3. 4. 9. Noem een aantal punten die je volgend jaar in ieder geval anders zou doen binnen de excursie: 1. 2. 3. 4. Bedankt!! 15
Resultaten vragenlijst: Scores per vraag Vraag 1: Voorbereiding in de lessen 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 5 6 7 8 9 Vraag 2: Voorbereidingen onderzoek 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 5 6 7 8 9 Vraag 3: Pietersbergwandeling 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 5 6 7 8 9 16
Vraag 4: Stadswandeling 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 5 6 7 8 9 Vraag 5: Fysisch geografisch onderzoek 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 5 6 7 8 9 Vraag 6: Sociaal geografisch onderzoek 12 10 8 6 4 2 0 4 5 6 7 8 9 17
Vraag 7: Begeleiding door docenten 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 4 5 6 7 8 9 18
Kaart bouwperiodes Maastricht Bron: Kadaster 19
Stadswandeling Stadswandeling Maastricht Helpoort Invullen voor vertrek! Docent: Namen: 1. 2. 3. 4. 20
Deze stadswandeling duurt ongeveer 1 uur en eindigt bij het NS station van Maastricht. Tijdens de wandeling moet je vragen beantwoorden. De antwoorden schijf je op boekje. Op de laatste bladzijde vindt je een kaart en daarop moet de gelopen route worden ingetekend. Spreek nu af wie dit gaan doen. Veel plezier! Startpunt bus: Loop langs de stadsmuur door het park richting de brug. Steek de brug over en loop via het Nieuwenhofpoortje onder de stadsmuur door. Loop rechtdoor de Zwingelput in. Sla aan het eind de eerste rechts, de Grote Looiersstraat in. Vraag 1 Bekijk het straatnaambordje op de hoek van de Zingelput en de Grote Looiersstraat. Er staan 2 straatnamen op. Wat zijn de verschillen tussen de twee namen? Vraag 2 Op deze hoek ligt een plein. Van welk gesteente zijn de trottoirbanden (stoepranden) op het plein gemaakt? Loop verder de Grote Looiersstraat in. Stop bij huisnummer 17. Vraag 3 Welke drie functies heeft het gebouw (gehad)? Vraag 4 In welk jaar is het gebouw gebouwd? Vergeet niet de route op de kaart in te tekenen!! 21
Vervolg je weg. Aan het einde van de Grote Looiersstraat vind je een zuil met standbeeld. Vraag 5 Bekijk de zuil. Deze heeft een bruine kleur. Hoe ontstaat deze bruine kleur? Loop iets verder en sla rechtsaf het Lang Grachtje in langs de stadsmuur. Let goed op dat je de juiste straat neemt!! Je staat nu voor een andere stadsmuur dan aan het begin van de wandeling. Vraag 6 Welke van de twee stadsmuren is ouder? Geef hiervoor een verklaring. Gebruik bij je antwoord de kaart. Vervolg de weg. Sla de eerste straat linksaf de Sint Hilariusstraat in. Ga aan het einde rechts, de Tafelstraat in. Steek aan het einde van de straat schuin over naar de Franciscanenkerk. 22
Vraag 7 Uit welk gesteente bestaat de gevel van de kerk voornamelijk? Op de rechterhoek van de voorgevel vind je een grijs gesteente. Vraag 8 Teken het patroon van de bovenste grijze steen. Verklaar dit patroon. Vraag 9 Welke vorm herken je in de onderste grijze steen? Verklaar deze vorm. Vraag 10 Op sommige plekken is het gesteente zwart uitgeslagen. Verklaar hoe dit komt. (Tip: gebruik het internet of vraag een aardige voorbijganger ) Vergeet niet de route op de kaart in te tekenen!! 23
Vervolg de weg richting de Begijnenstraat. Aan je linkerhand vind je een gat in gevel van een gebouw. Vraag 11 Waarom zit dit gat in de muur? Leg je antwoord zo specifiek mogelijk uit. Sla linksaf de Begijnenstraat in, op de hoek bij café Sjiek. Ga links het parkje in en loop over de brug. Vraag 12 Hoe heet het water dat onder je door stroomt? (Tip: misschien staat die aardige voorbijganger nog in de buurt ) Vervolg je weg rechts over de brug. Na 20 meter zie je links de Helpoort. Ga onder deze poort door en meteen rechts de trap op. Loop parallel langs de Maas. Ga aan het einde via de trap naar beneden. Loop door tot de Graanmarkt, sla hier linksaf. Neem de eerste straat rechts: de Stokstraat. Let op: deze weg loopt omhoog. Hier krijg je later een vraag over. 24
Neem de eerste straat links: Plankstraat en ga de eerste rechts. Je loopt nu een binnenterrein op. Loop verder dan het standbeeld en kijk naar de grond. In de bestrating van het plein vind je een bijzonder patroon. Vraag 13 Leg uit wat het patroon voorstelt. (Tip: het antwoord kun je verderop het plein vinden). Ga aan het einde van het plein, voor het terras linksaf de trap omhoog en sla rechtsaf. Aan het einde kom je uit op de Maastrichter Smeedenstraat. De gevels van een aantal huisnummers bestaan uit een bijzonder soort natuursteen. Vraag 14 Welke hoofgroep gesteente vind je in de gevel van nummer: 22, 23. Vraag 15 Welke hoofgroep gesteente vind je in de gevel van nummer: 16, 14, 12. Sla linksaf de Kleine Stokstraat in. Steek de Maas over via de Sint Servaasbrug. Loop de stationsstraat in. Vraag 16 Zoek uit waarom de Stationsstraat door veel oude Maastrichtenaren nog Percée wordt genoemd. (Het woord percée betekent doorbraak) Vergeet niet de route op de kaart in te tekenen!! Loop rechtdoor totdat je tegen het station aanloopt. Dit is ongeveer 500 meter. Meld je bij de docent voor het stationsgebouw. 25
26