rapporteur: ing. I. Bontekoe Adv. buro voor materieelefficiency ing. I. Bontekoe
Het materieel beleid in het aannemingsbedrijf Deel I: Basisinformatie 148 Rotterdam, 1986 rs.br Stichting Bouwresearch
Het doel van de Stichting is het coördineren, stimuleren en begeleiden van speuiwerk op het gebied van de bouwvoorbereiding, de bouwtechniek en de bedrijfstechniek in de bouwnijverheid, alsmede de verbreiding van de resultaten daarvan, zowel ten behoeve van de opleiding als tot de vorming van kennis bij het bouwen. ' De Stichting verstrekt opdrachten aan researchinstituten; zij vormt stuurgroepen en studiecommissies voor onderwerpen die zij in opdracht geeft De Stichting en degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, hebben een zo groot mogelijke zorgvuldigheid betracht bij het verwerken - volgens de huidige stand van wetenschap en techniek - van de in deze publikatie vervatte gegevens, Nochtans moet niet worden uitgesloten de mogelijkheid dat zich toch onjuistheden in deze publikatie zouden bevinden. Degene die van deze publikatie gebruik maakt, aanvaardt daarvoor het risico, De Stichting sluit, mede ten behoeve van al degenen die aan deze publikatie hebben medegewerkt, iedere aansprakelijkheid uit voor schade die mocht voortvloeien uit het gebruik van deze gegevens, Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd entof openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de Stichting Bouwresearch, No part of this book may be reproduced in any form by print, photoprint, rpicrofilrn or any other means without written perrnission from the Stichting Bouwresearch,
- 3 - INHOUD WOORD VOORAF SAMENVATTING SUMMARY 5 8 10 DE MATERIEELFUNCTIE IN HET BOUWBEDRIJF 13 1.1 Nadere begripsbepaling 1.2 De betekenis van het materieel 13 14 2 MATERIEELKOSTEN EN -OPBRENGSTEN 17 2.1 Kostenbestanddelen 2.1.1 Kosten afgeleid van de investering 2.1.2 De complementaire kosten 2.2 De relatie kosten-opbrengsten 17-17 22 26 3 ALGEMENE UITGANGSPUNTEN VOOR HET MATERIEELBELEID 32 3.1 3.2 Selectief investeren 32 3.1.1 Het investeringsrendement als keuzebepalende 32 factor in de beleidsvorming 3.1.2 Methoden van investeringsanalyse 34 3.1.3 Directe invloedsfactpren 39 3.1.4 Leasing; een bijzondere vorm van kopen'of 42 huren Fundamentele invloeden en keuzen 44 3.2.1 Het ondernemingsbeleid als basis voor het materieelbeleid 44 3.2.2 Zelf doen of uitbesteden 51
- 4-4 DE MATERIEELORGANISATIE 58 4.1 4.2 4.3 4.4 Taken in de voorbereiding 4.1.1 Planning en werkvoorbereiding 4.1.2 Inkoop/inhuur Operationele taken 4.2.1 Instandhouding 4.2.2 Installatie 4.2.3 Transport, ol;>slag en overslag 4.2.4 Bediening en instructie Het gebruik van dé werfaccomodatie Bijzondere aspecten 58 58 59 61 61 64 65 67 68 70 5 ONDERZOEK EN ONTWIKKELING 73 5.1 5.2 Algemene uitgangspunten Aanpak 5.2.1 Antennefunctie 5.2.2 Organisatorische aspecten 73 75 75 76 6 VEILIGHEID 79 6.1 Belangrijke aandachtspunten voor een veilig materieelgebruik 6.2 Wettelijke eisen 6.2.1 Enkele algemene consequenties van de Arbo-wet 6.2.2 Controle en naleving van de wet 6.2.3 Organisatorische aspecten 79 80 80 82 83 7 NORMSTELLING EN BEWAKING 84 Normstelling 7.2 Bewa:king 7.2;1 De doorberekening aan de werken 7.2.2 De bewaking van de exploitatie 84 87 88 89
- 5 - WOORD VOORAF Eén van de eerste onderzoeksactiviteiten die onder auspiciën van de Stichting Bouwresearch plaats vond betrof een studie inzake de materieelproblematiek in de bouw. Deze studie heeft in 1963 geleid tot de SBR-publikatie no. 2 getiteld 'Het materieelbeheer in het aannemingsbedrijf'. In 1971 verscheen een, op slechts enkele punten gewijzigde, tweede druk. De betreffende publikatie richt de aandacht vooral op een meer structurele aanpak van het materieelbeheer. In die tijd was daaraan duidelijk behoefte omdat er slechts beperkt sprake was van een georganiseerde materieelexploitatie en de bouw juist een sterke groei doormaakte. In de loop der 'jaren zijn enkele belangrijke uitgangspunten voor de studie, en daarmee voor de studie-resultaten, gewijzigd. Na de oliecrisis van 1973 is de economie duidelijk gaan stagneren en zelfs recessieverschijnselen gaan vertonen. De bouw ondervond daarvan nadrukkelijk de gevolgen. Bovendien werd de bedrijfstak, na een periode van vrijwel ongeremde vraag, geconfronteerd met verzadigingsverschijnselen in de markt, zich wijzigende bouwbehoeften, en kritischer wordende opdrachtgevers en gebruikers. Een en ander resulteerde in een situatie van produktiedaling, scherpe prijsconcurrentie en, meer in 't algemeen, een onzeker toekomstbeeld. In 1986, het jaar waarin de studiecommissie haar onderzoekswerkzaamheden afsloot, leek men ondanks tekenen van herstel nog niet uit het dal. Als gevolg van de algemene ontwikkelingen in de bouw is er in de jaren tachtig op bedrijfseconomisch gebied een proces van heroriëntering op gang gekomen. In dat beeld past ook de hernieuwde evaluatie van de materieelfunctie.
- 6 - Uit het vooronderzoek is de conclusie getrokken dat het algemene karakter van de materieelproblematiek ten opzichte van de jaren zestig en zeventig een accentverschuiving heeft ondergaan. Ging het destijds vooral om de exploitatie-aspecten van materieel, nu gaat het meer om keuze-aspecten; keuze-aspecten vooral in de zin van 'zelf doen of uitbesteden'. Het accent verschuift dus van beheerinrichting naar beleidsbepaling. Dit komt ook tot uitdrukking in de ten opzichte van SBR-publikatie no. 2 gewijzigde titel: matein het aannemingsbedrijf'. De kern van de opdracht aan de studiecommissie was, na te gaan hoe dit beleid concreet kan worden bepaald. Men had daarbij zowel de beleidsvorming bij B en U- als bij GWW-bedrijven op het oog. In de studiecommissie waren daarom deskundigen uit beide richtingen vertegenwoordigd. De commissie heeft zich ingespannen een produkt te leveren dat aan een brede doelgroep goede diensten kan bewijzen. Zij denkt hierbij aan het uitvoerend bouwbedrijf, aan materieelverhuurbedrijven, aan ontwerpers en zeker ook aan de sector 'onderwijs en opleiding'. Een woord van dank tenslotte wil zij graag richten aan de verschillende bedrijven en instellingen die (persoonlijke) kennis en ervaring of relevante informatie voor dit onderzoek ter beschikking hebben gesteld. ing. H. Eigenraam voorzitter van de studiecommissie
- 7 - De studiecommissie was als volgt samengesteld voorzitter leden coördinator rapporteur ing. H. Eigenraam J.J. Kloek C.H. Nieuwhart ing. J. Nobbe J.F. van Opzeeland A.N. van de Pol H.P. van der Vossen ir. J. van der Zee ing. I. Bontekoe Struktongroep N.V. Maarssen - Vissers' Wegenbouw en Aannemersbedrijf B.V. Drunen - ABOMA, Ede Aannemings- en Wegenbouwbedrijf Gebr. Hogenbirk B.V. Laren (N.H.) - Ballast Nedam Groep B. V. Amsterdam - Bilthovens bouwbedrijf de Jong Bilthoven - Wijmat B. V. Dordrecht - Stichting Bouwresearch, Rotterdam Adviesbureau voor materieelefficiency ing. I. Bontekoe Reeuwijk
- 8 - SAMENVATTING Het voorliggende rapport bevat de resultaten van een studie over 'het materieelbeleid in het aannemingsbedrijf'. Het voornaamste doel van de studie was voor dit beleid een 'wegwijzer' te ontwikkelen. Nadere evaluatie van het onderzoeksdoel heeft ertoe geleid aan de hiervoor genoemde 'wegwijzer' een tweeledige inhoud te geven: enerzijds het verschaffen van 'bouwstenen', anderzijds het leveren van een 'draaiboek' om deze bouwstenen te kunnen verwerken. Het eerste omvat de feitelijke kennis die voor de beleidsbepaling nodig is, het tweede de methodiek om deze kennis op systematische wijze in het proces van beleidsvorming te betrekken. De geschetste aanpak maakt het naar de mening van de commissie mogelijk om vanuit een gegeven bedrijfssituatie tot concrete beleidsinvullingen voor materieel te komen. De gekozen benadering heeft onder andere tot gevolg gehad dat de publikatie van de studieresultaten in twee delen uiteen is gevallen, te weten: - Deel I - Deel 11 de Bij Deel I hoort een los waarin meer gedetailleerde en aan de actualiteit gekoppelde informatie is opgenomen. Dit supplement wordt afzonderlijk uitgegeven en naar behoefte herzien. In het basisdeel is, waar nodig, door middel van noten verwezen naar nadere informatie in het supplement.