Multifunctionele accommodatie Terwolde: ruimtelijk concept In Terwolde wordt een multifunctionele accommodatie (mfa) gerealiseerd, die plaats biedt aan Educatief Centrum De Bongerd met een geïntegreerde dorpshuisfunctie. Het oude, oorspronkelijke deel van het dorpshuis blijft daarbij behouden, net als de gymzaal met kleedruimten. Voor het dorpshuis geldt bovendien dat dit onderdeel is van het beschermd dorpsgezicht: het veranderen van het gevelaanzicht behoort niet tot de mogelijkheden. De bestaande basisschool zal geheel worden gesloopt en daarna middels nieuwbouw in de mfa worden geïntegreerd. Voor de mfa is een programma van eisen tot stand gebracht, waarin is vastgelegd welke functies in de mfa een plek dienen te krijgen. Ook is per functie de ruimtebehoefte geraamd. Ten slotte is in het programma van eisen beschreven op welke wijze de afzonderlijke ruimten in de mfa aan elkaar worden gerelateerd. Dit is vastgelegd in een relatieschema. De nieuwbouw wordt aanbesteed als een design & build tender, waarop door architect-aannemer combinaties kan worden ingetekend. Ten behoeve van deze aanbesteding is een ruimtelijke doorvertaling gemaakt van het programma van eisen. Dit ruimtelijk concept is niet bedoeld als ontwerp, maar beoogt de mogelijkheden te verkennen om het programma van eisen te realiseren, gegeven de te handhaven bebouwing en de kenmerken van de ontwikkellocatie. Het startpunt voor de verkenning is de bestaande bebouwing en het relatieschema uit het programma van eisen. Op grond van deze twee uitgangspunten is het ruimtelijk concept stap voor stap tot stand gebracht, waarbij: De bestaande situatie is gemodelleerd; De functies uit het pve zijn doorvertaald naar normatieve volumes; Deze volumes zijn gebundeld in functieclusters; De functieclusters zijn geïntegreerd in een aannemelijke nieuwbouwmassa. Van deze stappen wordt in deze rapportage beknopt verslag gedaan, waarbij tevens een korte toelichting wordt gegeven op de onderweg gemaakte keuzen.
Van relatieschema naar normatieve massa s en functieclusters Het relatieschema dat onderdeel is van het programma van eisen, voorziet in een aantal zones: Een multifunctionele zone; Leeftijdszones voor respectievelijk 0-6 jr, 6-9 jr en 9 t/m 12 jr; Ondersteunende ruimten; Het (bestaande) gymcomplex. Het bestaande dorpshuis is digitaal gemodelleerd. Functioneel valt dit uiteen in drie gebouwdelen. Links in beeld het oude dorpshuis, van binnen gemoderniseerd en qua indeling reeds multifunctioneel inzetbaar. De multifunctionele zone uit het pve kan (grotendeels) in het oude dorpshuis worden ingepast. Confrontatie functieclusters en bestaande situatie Rechts in beeld de gymzaal met kleedruimten, materialenberging en ondersteunende ruimten. Dorpshuis en gymzaal zijn onderling verbonden via een tussendeel, waarin naast sanitaire voorzieningen en verkeersruimten een kleine bibliotheek aanwezig is. Per zone zijn de ruimten met bijbehorende oppervlakte doorvertaald naar normatieve footprints. De keuze van de vorm per ruimte is arbitrair en kan variëren naar behoefte. Het bestaande gymcomplex is in deze analyse buiten beschouwing gelaten: verondersteld wordt dat dit gebouwdeel in haar huidige vorm behouden blijft. Ook de buitenruimten en daar geprojecteerde buitenbergingen zijn niet in de analyse betrokken. gevoerd. De plaatsing van ondersteunende ruimten dient nog te worden overwogen, afhankelijk van de overige gebouwindeling en rekening houdend met het ruimtelijkfunctioneel programma van eisen. De functieclusters (uitgezonderd die van de multifunctionele zone) zijn vervolgens globaal op de locatie gepositioneerd, nabij de bestaande bebouwing. De leeftijdszone 0-6 jaar is het dichtst bij de multifunctionele zone in het oude dorpshuis geprojecteerd. De leeftijdszones 6-9 jaar en 9 t/m 12 jaar vormen samen een aparte zone, die meerlaags zou kunnen worden uit- Deze confrontatie maakt duidelijk dat het knelpunt ligt bij het leggen van de relaties tussen de multifunctionele zone en de leeftijdszone 0-6 jaar. Immers: de achtergevel van het oude dorpshuis dient volledig vrij te blijven en ook zullen de gebruiksruimten alle over directe daglichttoetreding moeten beschikken. Het verder in elkaar schuiven van bestaande bouw en nieuwbouw lijkt een noodzakelijke principekeuze. Dit betekent dat het middengedeelte tussen het oude dorpshuis en het gymcomplex niet wordt behouden, zodat hier de benodigde ontwerpflexibiliteit kan worden gevonden.
Integratie functieclusters tot een mogelijke gebouwindeling De globale plaatsing van functieclusters is doorvertaald naar een mogelijke gebouwindeling. Deze indeling is in belangrijke mate gebaseerd op het relatieschema en is niet bedoeld als werkelijk gebouwontwerp. Het oude dorpshuis behoudt haar huidige indeling en huisvest het multifunctionele hart van de mfa. Het middengedeelte is vrijgespeeld door sloop van de bestaande bebouwing. De materialenberging krijgt in deze opstelling een nieuwe plaats aan de andere zijde van de gymzaal. In de geschetste gebouwindeling biedt het middengedeelte ruimte aan functies die verband houden met het multifunctionele cluster. Ook is hier een duidelijke hoofdentree gesitueerd. De leeftijdszone 0-6 jaar ligt het dichtst bij de multifunctionele zone. De indeling van deze zone is relatief complex. Deze complexiteit heeft te maken met de vereiste (zicht)relaties die tussen afzonderlijke ruimten dient te worden aangebracht. De leeftijdszones 6-9 jaar en 9 t/m 12 jaar vormen een afzonderlijk bouwdeel, dat gestapeld kan worden uitgevoerd en wordt voorzien van een lift. Door dit tegen de gymzaal aan te bouwen, wordt de blinde muur deels opgevuld. Dit heeft naar verwachting esthetische en bouwkundige voordelen, een principe dat in het werkelijk ontwerp verder kan worden uitgenut.
Globale toets gebouwindeling aan maatgevende kenmerken De gebouwindeling leidt tot een bebouwingscontour, die is getoetst aan de begrenzing van het bouwblok in het vigerende bestemmingsplan. Op onderstaande tekening is de bouwblokbegrenzing weergegeven als een zwarte lijn. Zichtbaar is dat het bouwblok aan de rechter zijde, ter plaatse van de gestapelde bouw, wordt overschreden. Daarnaast is als ruimtelijke kwaliteitsrandvoorwaarde gesteld dat aanvullende, gestapelde bouwmassa s zoveel mogelijk centraal op de locatie dienen te worden gerealiseerd. Op grond van het vigerende bestemmingsplan is optimalisatie vereist. Ook is de gebouwindeling gerelateerd aan de mogelijkheid om de bestaande school gefaseerd te slopen en tijdens de nieuwbouwfase te blijven gebruiken. Op onderstaande schets geeft de groene zone het gebied weer, dat na sloop van een deel van het schoolgebouw aan vrije ruimte beschikbaar is. Deze ruimte lijkt ruimschoots voldoende te zijn om het schoolgebouw tijdens de nieuwbouwfase te kunnen bereiken en gebruiken. Mogelijk kan op deze wijze met een slimme sloop- en bouwfasering de noodzaak tot tijdelijke huisvesting worden vermeden. Kijkend naar het gevelaanzicht aan de achterzijde, is zichtbaar dat de nieuwbouw het gevelaanzicht van de achterzijde van het dorpshuis beïnvloedt. Rekening houdend met de aanduiding van beschermd dorpsgezicht, is ook hier optimalisatie wenselijk.
Optimalisatie massaconcentratie en situatie achterzijde dorpshuis Optimalisatie kan worden gevonden door wat extra volume in het meerlaags gebouwdeel op te nemen. In dit geval zijn de ondersteunende ruimten (directiekamer, IB/ RT) naar de verdieping verplaatst. Dit biedt ruimte om het meerlaags gebouwdeel meer op de ontwikkellocatie te centreren. De indeling van de leeftijdszone 0-6 jaar is eveneens licht aangepast. De locatie van het klaslokaal van groep 1-2 en de juniorruimte zijn gewisseld, waardoor een logischer indeling binnen het gebouw ontstaat en een betere aansluiting tussen de diverse leeftijdszones. Daarnaast is door een iets andere opstelling de nieuwbouw meer verwijderd van de achtergevel van het oude dorpshuis, waardoor deze minder ingesloten wordt.
De volumes zoals deze voortkomen uit deze massastudie kunnen als volgt worden samengevat: Karakteristieken op basis van verkenning ruimtelijk concept Onderdeel Sloop gedeelte tussen dorpshuis en gymaccommodatie Ca. 206 m2 bvo Realisatie MFA-functies in bestaand dorpshuis Ca. 250 m2 bvo Nieuwbouw voor school en aanvullende MFA-functies Ca. 970 m2 bvo Nieuwbouw toestelberging Ca. 40 m2 bvo Totaal nieuwbouwmetrage Ca. 1.010 m2 bvo Bruto-netto factor massastudie als getoond Ca. 1,28
Productie: Planlogisch Advies in ruimtelijke ontwikkeling November 2012 Projectnummer 12009 www.planlogisch.nl