Duurzaam gedrag is sleutel voor succes Mik je met je mobiliteitsbeleid op duurzaamheid? Dan is het gedrag van medewerkers doorslaggevend voor succes. De praktijk leert bijvoorbeeld dat, wie er maar op los rijdt, met een hybride auto minstens zoveel uitstoot veroorzaakt als met een gewone auto. Richt je beleid dus op het bewerkstelligen van duurzaam gedrag. Dat kun je afdwingen door fout gedrag af te straffen, maar slimmer is het om goed gedrag zoals zuinig rijden te belonen. Dan maken mensen zich het beleid eigen en krijgt het écht effect. Arjan van Asselt, financieel directeur Heilijgers Mobiliteit bouwsteen in arbeidsvoorwaardenpakket Arjan van Asselt, financieel directeur In het kort Het nieuwe mobiliteitsbeleid van Heilijgers is één van de vier bouwstenen van het Heilijgers Huis, het arbeidsvoorwaardenpakket van medewerkers. Het beleid mikt op een intrinsieke gedragsverandering: duurzaam gedrag wordt niet met dwingende maatregelen geforceerd, maar beloond. Wie kiest voor een leaseauto die 200 euro onder het maandbudget zit, kan dat bedrag bijvoorbeeld uit laten keren als salaris, opnemen als vrije tijd of in zijn pensioen storten. Organisatie Heilijgers is een zelfstandige dochteronderneming van Koninklijke BAM Groep, met een eigen marktpositie en identiteit. De onderneming kent drie business units: Projectontwikkeling, Bouw en Beheer & Onderhoud. Heilijgers ontwikkelt en realiseert projecten die aansluiten bij de wensen van de klant en kwalitatief hoogstaand zijn. Klantgerichtheid, kwaliteit en duurzaamheid zijn de aspecten waarmee Heilijgers zich in de markt wil onderscheiden. Locatie Heilijgers telt ruim 200 medewerkers en heeft twee vestigingen op bedrijventerrein De Hoef in Amersfoort. Het hoofdkantoor en de business units Projectontwikkeling en Bouw bevinden zich aan de Displayweg; Beheer & Onderhoud zit aan de Modemweg. In Barneveld zit de materieeldienst van Heilijgers. Vraagstuk Heilijgers heeft een duidelijke visie op mobiliteitsbeleid. Hiermee wil het bedrijf bijdragen aan: Verbetering van de bereikbaarheid (minder autoverkeer). Duurzaamheid (minder CO 2 -uitstoot). Versterking van de privé-werkbalans van medewerkers. Een belangrijk deel van het vraagstuk spitst zich toe op onze twee vestigingen op bedrijventerrein De Hoef in Amersfoort, zegt financieel directeur Arjan van Asselt. De bereikbaarheid van dit bedrijventerrein moet op peil blijven. De meeste medewerkers die naar kantoor komen maken gebruik van de A1 en A28. Die worden steeds voller, waardoor de reistijd van medewerkers langer wordt. 1
Een tweede aandachtspunt betreft de mobiliteit van de bouwplaatsmedewerkers. De meeste bouwplaatsen waar we werken liggen rond Amersfoort, legt Van Asselt uit. Gemiddeld zijn we op zo n tien bouwplaatsen tegelijk actief; op iedere bouwplaats werken zo n 10 tot 15 van onze mensen. Dit zorgt dus voor veel verkeer, zeker als je weet dat bijna de helft van de bouwplaatsmedewerkers meer dan 45 kilometer van Amersfoort woont. Ook hier ligt dus een belangrijk deel van het mobiliteitsvraagstuk. Heilijgers huldigt de visie dat het mobiliteitsbeleid niet op zichzelf beschouwd moet worden. We nemen dit beleid mee in het totale arbeidsvoorwaardenpakket van medewerkers, licht Van Asselt toe. Het mobiliteitsbeleid is bovendien gericht op gedragsverandering. Die verandering willen we niet met dwingende maatregelen forceren, maar door bewustwording daadwerkelijk beïnvloeden. Alleen dan krijgt mobiliteitsbeleid écht effect. Hoe pakt Heilijgers dit aan? Welke maatregel? Heilijgers is ver gevorderd met de ontwikkeling van een flexibel arbeidsvoorwaardenpakket, het zogenoemde Heilijgers Huis. Hiermee wil Heilijgers zich onderscheiden van concurrenten en medewerkers blijvend boeien en binden. Ook draagt dit bij aan de bevordering van diversiteit. Mobiliteit is een van de bouwstenen van het Heilijgers Huis, en daarmee integraal onderdeel van het totale arbeidsvoorwaardenpakket. Het Heilijgers Huis Het Heilijgers Huis kent vier kwadranten: Pensioen, Mobiliteit, Arbeidsvoorwaarden en Salaris. Het dak van het huis bestaat uit inkoopvoordelen die Heilijgers werknemers kan bieden. Ieder kwadrant is opgesplitst in onderdelen waarop geflexibiliseerd kan worden, licht Van Asselt toe. Het kwadrant Arbeidsvoorwaarden bestaat bijvoorbeeld uit flexibele werktijden, vakantiedagen, thuiswerken, et cetera. Binnen vastgestelde grenzen kunnen medewerkers hierin zelf een keuze maken. Zo mogen kantoormedewerkers tot 10.00 uur beginnen en vanaf 15.00 uur het kantoor verlaten. Dat levert hun veel vrijheid op, terwijl ze de files in het woon-werkverkeer kunnen vermijden. Door de keuzes die een medewerker maakt in geld uit te drukken, wordt het mogelijk te ruilen tussen de verschillende kwadranten. Het totale persoonsbudget blijft daarbij gelijk. Van Asselt: Kies je voor een leaseauto die 200 euro onder je maandbudget zit, dan kun je dat bedrag bijvoorbeeld uit laten keren als salaris, opnemen als vrije tijd of in je pensioen storten. Heilijgers heeft op intranet een rekenmodel opgenomen waarmee medewerkers keuzes eenvoudig kunnen doorrekenen. Dit rekenmodel werkt met bruto bedragen, licht Van Asselt toe, omdat de heffing afhangt van de salarisschaal waarin een medewerker zit. Personeelszaken kan snel uitrekenen waar een keuze netto op uitkomt. De op- of afslagen worden niet geïndexeerd en er wordt geen vakantiegeld over geheven. Medewerkers kunnen één keer per jaar een nieuwe keuze maken. Voordeel van het Heilijgers Huis is dat het medewerkers inzicht geeft in de gevolgen van de keuzes die zij maken. Het maakt hun bewust van hun gedrag. Tegelijkertijd zijn de eigen verantwoordelijkheid en keuzevrijheid groot. Van Asselt: We zien dat medewerkers keuzes maken die goed passen bij hun privé-situatie. Bijvoorbeeld door hun werktijden zo te kiezen dat ze niet meer in de file hoeven te staan. 2
Heilijgers heeft de kwadranten Salaris en Arbeidsvoorwaarden inmiddels vormgegeven. Begin 2010 is met de OR overeenstemming bereikt over de invulling van het kwadrant Mobiliteit. Op 1 juni 2010 wordt dit kwadrant geïmplementeerd. Het kwadrant Pensioen en het dak van het Heilijgers Huis (inkoopvoordelen) worden in 2010 uitgewerkt. Mobiliteit Het kwadrant Mobiliteit bestaat uit eenvoudige regels die medewerkers ertoe aanzetten om na te denken over hun gedrag, zegt Van Asselt. Goed gedrag, dat bijdraagt aan de doelstellingen van het mobiliteitsbeleid (zie rubriek Vraagstuk), wordt beloond: Leaseautorijders Autokeuze beperkt tot energielabels A, B en C. Leaseautorijders krijgen te horen wat het normverbruik van hun auto is, en krijgen vier keer per jaar inzicht in het daadwerkelijke brandstofverbruik dat zij realiseren. Medewerkers die onder de norm blijven, krijgen een bonus (gestaffeld: 0-5% x-bedrag, 5-10% x- bedrag, etc.) Wie meer dan 10 procent boven de norm zit, krijgt een cursus Het Nieuwe Rijden aangeboden. Van Asselt: Medewerkers die een bonus hebben verdiend, kunnen die één keer per jaar naar eigen inzicht besteden in het Heilijgers Huis. Dat geldt ook voor leaserijders die een auto hebben gekozen die goedkoper is dan het normbudget. Het verschil mogen zij als bruto opslag in het Heijligers Huis besteden. Op dezelfde manier stimuleert Heilijgers ook het OV-gebruik, en prikkelt het werknemers met een eigen auto te kiezen voor een zuinige auto: Medewerkers met een eigen auto Wie in een auto met een A-, B- of C-label rijdt, krijgt een bonus (gestaffeld). OV-gebruik Alle medewerkers krijgen een mobiliteitspas, waarmee Heilijgers zakelijke reizen met het OV volledig vergoed. Eens per jaar ontvangen medewerkers een bonus over dat deel van het zakelijk verkeer dat zij met het OV hebben afgelegd (gestaffeld). De mobiliteitspas voorziet in de vergoeding van trein- en buskosten, gebruik van P+R en stationstaxi s. Daarnaast huren we fietskluizen op station Amersfoort Schothorst en staan er op kantoor twee fietsen voor algemeen gebruik, zegt Van Asselt. Dat maakt het reizen met het OV nog wat gemakkelijker en aantrekkelijker. Bouwplaatsmedewerkers Bouwplaatsmedewerkers gebruiken hun eigen auto voor woon-werkverkeer. De bonus die zij krijgen wanneer zij een auto met een A-, B- of C-label hebben, stimuleert hen een relatief zuinige en milieuvriendelijke auto aan te schaffen. Maar Heilijgers doet meer. Voor elke bouwplaats stellen we een mobiliteitsplan op, licht Van Asselt toe. De bouwplaatsen zijn niet altijd goed bereikbaar, maar als het kan stimuleren we bouwplaatsmedewerkers met het OV naar de bouwplaats te reizen, of anders te carpoolen. 3
Van Asselt ziet mobiliteit bij uitstek als een thema dat vraagt om strategisch denken. Je moet het thema allereerst in een brede context binnen je eigen organisatie bekijken, en vervolgens in het bredere verband van de bedrijven waarmee je samenwerkt. Dat laatste facet komt op een bouwplaats sterk tot uiting. Als daar twintig Heilijgers-medewerkers werken, schetst Van Asselt, dan lopen er daarnaast nog tachtig mensen van andere bedrijven rond, waaronder personeel van onze onderaannemers. Vanuit ketenverantwoordelijkheid vind ik dat je uiteindelijk ook verantwoordelijk bent voor het verkeer en de CO 2 -uitstoot door die bedrijven. Wat dat betreft kunnen we onze bedrijfsprocessen en die van onderaannemers en partners nog sterker integreren. Denk bijvoorbeeld aan een centrale planning, gezamenlijke inkoop en levering van bouwmaterialen of afspraken over het gebruik van conference calls. Daar valt nog veel winst te halen. Baten Met de uitwerking van het mobiliteitsbeleid binnen het Heilijgers Huis: Draagt Heilijgers bij aan een betere bereikbaarheid (minder verkeer op de weg). Geeft Heilijgers op een positieve manier invulling aan de mvo-doelstelling (CO 2 -reductie). Versterkt Heilijgers het milieubewustzijn van medewerkers. Biedt Heilijgers medewerkers keuzevrijheid en de kans de werk-privébalans te versterken. Zet Heilijgers in op versterking van de medewerkertevredenheid. Kosten Heilijgers verwacht het mobiliteitsbeleid binnen het Heilijgers Huis kostenneutraal te kunnen uitvoeren. Tijdsinvestering Heilijgers begon in maart 2009 met de inventarisatie van regels voor het kwadrant Mobiliteit in het Heilijgers Huis (zie de rubriek Welke maatregel?). In september viel hierover een directiebesluit. Begin 2010 stemde de OR in met de plannen. Het programma wordt 1 juni 2010 uitgerold. Promotie Duurzaamheid is een van de bedrijfsaspecten waarmee Heilijgers zich in de markt wil onderscheiden (zie de rubriek Organisatie). De stuurgroep Heilijgers Groen brengt dit thema bij medewerkers onder de aandacht. Heilijgers Groen stimuleert medewerkers om duurzaam te denken, licht Van Asselt toe. Zo is er de jaarlijkse Heilijgers Groenprijs voor het beste groene idee. Op intranet is duurzaamheid een apart item, waar medewerkers good practices vinden en ideeën kunnen inbrengen. Heilijgers stimuleert het duurzaam denken door allereerst te meten en bewustwording te creëren, en vervolgens aan te geven hoe het beter kan. Van Asselt: Waar het mobiliteit betreft, geven we leaseautorijders bijvoorbeeld al langere tijd inzicht in hun rijgedrag. Elke drie maanden laten we zien hoe zij ten opzichte van de norm scoren op: Brandstofgebruik. Schade. Boetes. Reparaties. 4
Voor ieder item krijgen de leaseautorijders de cijfers gepresenteerd in de vorm van een stoplicht. Op de norm of beter is groen, 5 tot 10 procent eronder is oranje en meer dan 10 procent eronder is rood. Het thema gaat hierdoor leven, al leidt dit niet altijd tot duurzamer rijgedrag. Van Asselt: Van de tachtig leaseautorijders zitten er nu twintig onder de norm voor brandstofverbruik en zestig erboven. Maar wat de metingen vooral duidelijk hebben gemaakt, is dat de ABC-regeling en het stimuleren van de keuze voor een hybride leaseauto onvoldoende is. Soms blijken mensen vooral vanwege de geringe fiscale bijtelling voor een hybride te kiezen, en doet hun rijgedrag de verwachte milieuwinst teniet. Uit de cijfers blijkt dat je zo 30 procent boven de brandstofnorm uit kunt komen, en zelfs meer kunt uitstoten dan met een gewone auto. Het gedrag van medewerkers is dus doorslaggevend. Die constatering was voor ons een belangrijke impuls om het kwadrant Mobiliteit zo uit te werken dat we dát beïnvloeden. Een inventarisatie van beïnvloedbare en niet-beïnvloedbare omgevingsfactoren lag aan de basis van de uitwerking van het kwadrant Mobiliteit: Niet-beïnvloedbaar Fiscaliteiten Technologische ontwikkeling. CAO-afspraken. Geldende wet- en regelgeving. Beïnvloedbaar Gemeentebeleid. Kostenbewustzijn. ICT-ontwikkeling. Mvo-betrokkenheid medewerkers. CO 2 -uitstoot. Files en bereikbaarheid. Op basis daarvan zijn we regels gaan ontwikkelen, zegt Van Asselt, die we vervolgens aan medewerkers hebben voorgelegd. Sommigen reageerden in eerste instantie afwijzend. We doen het toch al jaren zo? of Ik wil wel mijn vrijheid houden, reageerden zij. Tot we hen vroegen: Maar jij rijdt toch altijd in de file? Als iedereen zo reageert, blijft dat zo. Dus wat zou voor jou dan wél werken? De sleutel tot gedragsverandering is dat het mensen wat moet opleveren, bleek uit die gesprekken. De manier waarop het kwadrant Mobiliteit is uitgewerkt sluit hierbij aan en beloont goed gedrag. Van Asselt: Het laat medewerkers stilstaan bij de vraag hoe zij reizen, waarom zij dit eigenlijk zo doen, en hoe het misschien beter kan. Hiermee verwachten we het milieu- en kostenbewustzijn van medewerkers te versterken en een wezenlijke gedragsverandering te bereiken. De afdelingshoofden, Heilijgers Groen en de afdeling marketing gaan dit promoten. Bijvoorbeeld via intranet, het bedrijfsblad Heilijgers Actueel en tijdens functioneringsgesprekken. Tips Wil je met het mobiliteitsbeleid bijdragen aan de mvo-doelstellingen van de organisatie (CO 2 -reductie), bedenk dan dat het gedrag van medewerkers belangrijk, zo niet doorslaggevend is voor succes. Afstraffen motiveert niet. Duurzaam gedrag kun je afdwingen met sancties op fout gedrag, maar medewerkers blijven dan intrinsiek ongemotiveerd. Ze zien de voordelen niet. Motiveer duurzaam gedrag door goed gedrag te belonen. Hierdoor worden medewerkers intrinsiek gemotiveerd. Ze krijgen oog voor de voordelen die duurzaam gedrag oplevert. 5
Beperk de keuzemogelijkheden voor medewerkers en zorg dat deze meetbaar zijn. Zo houdt de medewerker overzicht en krijgt hij inzicht in zijn gedrag. Keep it simple: begin met eenvoudige maatregelen en breid die uit. Houdt de dialoog met medewerkers op gang en zorg voor betrokkenheid: wat zou voor jou werken als we met ons mobiliteitsbeleid willen bijdragen aan bereikbaarheid en duurzaamheid? Laat het mobiliteitsbeleid niet op zichzelf staan. Beschouw het binnen je organisatie in een brede context en integreer het bijvoorbeeld met het duurzaamheids- en arbeidsvoorwaardenbeleid. Bekijk het mobiliteitsbeleid bovendien in het bredere verband van de bedrijven waarmee je samenwerkt, zoals onderaannemers. Vanuit ketenverantwoordelijkheid kun je stellen dat je ook verantwoordelijk bent voor het verkeer en de CO 2 -uitstoot door die bedrijven. Meer weten? Heilijgers Displayweg 2 3821 BT Amersfoort www.heilijgers.nl Arjan van Asselt Financieel directeur Telefoon (033) 4545780 E-mail aasselt@heilijgers.nl 6