Participatie van jeugd en ouders in gemeenten E-panel De digitale vragenlijst is uitgezet onder wethouders en beleidsmedewerkers Jeugd, projectleiders Transitie Jeugd, CJG-coördinatoren en via hen CJG-medewerkers en kernpartners van het CJG. In totaal is de vragenlijst verstuurd naar 193 personen. Het gaat om 131 wethouders, beleidsmedewerkers en projectleiders transitie en daarnaast zijn er 62 vragenlijsten verzonden naar CJG-coördinatoren met de vraag om deze ook door te sturen naar CJG-medewerkers en kernpartners van het CJG. Hoe vaak de vragenlijst is doorgestuurd kunnen we helaas niet achterhalen. Het e-panel is online gegaan op vrijdag 4 april en op woensdag 30 april afgesloten. Op 14 april is een reminder verstuurd. Respons De vragenlijst is door 55 personen ingevuld (respons van 28%). De grootste groep respondenten bestaat uit wethouders en beleidsmedewerkers jeugd, respectievelijk 20 en 33 %. Zowel de CJGcoördinatoren en lokale projectleiders vormen ieder 15% van het totaal aantal deelnemers. Het percentage regionale projectleiders bedraagt 2%. CJG-medewerkers vormen 5% van het geheel, kernpartners 4%. 7% van de respondenten heeft een andere functie. Bij een vergelijking van de respons over de zeven regio s scoren Nijmegen en Rijn IJssel (Arnhem) het hoogst met beiden 22%. De regio s met de laagste respons zijn Noord-Veluwe en Oost-Veluwe (beide 7%). Op gemeenteniveau scoort de gemeente Nijmegen het hoogst met 5 respondenten (9%). Resultaten Algemene vragen Met de stelling jongeren hebben overal een mening over, gebruik deze! is 30,9% het helemaal eens, 60% het mee eens en 9,1% het mee oneens. Het merendeel van de respondenten is dus van mening dat de mening van jongeren gebruikt zou moeten worden. Jongeren hebben overal een mening over, gebruik deze! Helemaal mee eens Mee eens Mee oneens Helemaal mee oneens 1
Alle respondenten vinden betrokkenheid van jeugdigen en hun ouders belangrijk bij de transitieperiode van de jeugdzorg (47% heel belangrijk en 53% belangrijk). De volgende vraag ging over de participatieladder: op welk niveau willen de respondenten als (organisatie binnen de) gemeente, jeugd en ouders laten participeren bij jeugdbeleid. Bij deze vraag konden meerdere antwoorden worden aangevinkt. Hier volgen de treden van de participatieladder met het percentage respondenten dat hiervoor heeft gekozen: - Informeren (informatieavonden, publicaties, conferenties e.d.) 73% - Raadplegen (rondetafelgesprekken, panels, enquêtes e.d.) 82% - Adviseren (adviesraden, expertmeetings, platforms e.d.) 73% - Coproduceren (projectgroepen, werkgroepen, overeenkomsten e.d.) 42% - Meebeslissen (medezeggenschapsraden, stuurgroep, referendum e.d.) 18% Reacties van respondenten op de vraag op welk niveau (organisaties binnen de) gemeenten jeugd en ouders willen laten participeren bij jeugdbeleid Het is van belang om knelpunten van hen te ontvangen en mee te nemen in de beslissingen. Daarnaast hebben zij echt wel ideeën over hoe knelpunten op te lossen; Ik denk dat coproduceren de grootste garantie biedt op maximale invloed. Meebeslissen lijkt meer, maar in de praktijk blijkt dat beslissers niet om een breed mee geproduceerd beleidsstuk heen kunnen; Het gehele transitieproces is erg technisch en jongeren zullen alleen geïnteresseerd in het resultaat zijn en wat dit concreet voor hen zal betekenen; Ik wil vooral de bestaande ouder- en medezeggenschapsraden en - commissies hiervoor benutten; Bewezen is dat een sterke samenwerking cruciaal is voor succes; Zoveel mogelijk invloed laten hebben op het beleid en de uitvoering; Het is belangrijk dat ouders van jeugdigen geïnformeerd worden en dat hun mening gevraagd wordt; Informeren over wettelijke - en beleidsontwikkelingen raadplegen wat betreft de mogelijke gevolgen; Hoe meer betrokkenheid van jeugd en ouders zelf, hoe beter het beleid afgestemd kan worden om wat werkelijk nodig is in de praktijk; Meebeslissen kan niet op alles, er zijn bijvoorbeeld wettelijke grenzen. We moeten het wel aandurven daarin de grenzen op te zoeken; De gemeente zou een soort van 'check' en 'balance' moeten doen met jeugd/ouders. Hiermee bedoel ik een vorm van thermometer of de koers juist is, verwachtingen, behoeften op 1 lijn zitten; Randvoorwaarde is denk ik wel dat informatie begrijpelijk moet zijn en tot de verbeelding moet spreken; De ambitie zal zijn om jeugd en ouders (uiteindelijk) te laten meebeslissen in beleid. Dit zal een stip op de horizon zijn. Er wordt ingezet om deze ambitie regionaal af te stemmen; Bij de uitvoering van jeugdbeleid is de rol van de jeugd en ouders uitgangspunt. Het maken van beleid is vooral meedenken, adviseren, naast natuurlijk informeren en raadplegen, belangrijk. Coproduceren, beperkte rol voor individuele ouder, dan een rol voor een (doel)groep mogelijk; Coproduceren is het streven, maar voor nu zijn we in gesprek met de adviescommissies waarin ouders van kinderen met een beperking zitten. Het is nog wel lastig om in contact met jongeren en hun ouders uit de jeugdzorg te komen; Ik werk bij een kleine gemeente en als de drie genoemde vormen van participatie tot stand zijn gebracht, is er al veel bereikt; Momenteel zijn ouders en jeugdigen nog niet goed betrokken, behalve door uitnodigen voor inspraak en informatiebijeenkomsten over de 3 transities. In een groeimodel willen we dit verder ontwikkelen; Belangrijk dat jeugd en hun ouders meepraten, meedenken; Samenwerken met jongeren en hun ouders is belangrijk, want om hen gaat het ten slotte; Graag zoveel mogelijk jongeren en ouderen betrekken in de opzet, maar niet op voorhand laten beslissen. Dat is toch echt aan de gemeenteraad. 2
De respondenten werden vervolgens gevraagd om de drie belangrijkste voorwaarden aan te vinken om beleidsparticipatie van jeugdigen en hun ouders goed vorm te geven. Er werd een prioritering aangebracht waarbij 1 het meest belangrijk was en 3 het minst belangrijk. Tabel 1: Voorwaarden voor beleidsparticipatie Voorwaarden 1 2 3 Totaal Draagvlak binnen de gemeente 10 13 9 32 Goede contacten met de achterban 6 7 10 23 Actief beleid voeren op participatie 12 8 11 31 Participatie als inspiratie zien 12 14 10 36 Betrokken jongeren en ouders kennen en vinden of weten op te sporen 14 12 11 37 Alle aangedragen antwoordmogelijkheden scoren hoog. Goede contacten met de achterban scoort relatief laag. De overige voorwaarden liggen dicht bij elkaar in mate van prioritering. Bij de vraag of er antwoordmogelijkheden gemist worden, komen interessante aanvullingen naar voren: 1. Draagvlak/motivatie: o Er moet sprake zijn van onderling regionaal draagvlak. o Jongeren en ouders moeten zelf willen meedoen en meedenken. o Voldoende mensen moeten gemotiveerd en ook representatief zijn. 2. Preventie: o De rol van het sociaal netwerk buiten het gezin. o Hulp zo vroeg mogelijk bieden is belangrijk. 3. Kaders voor participatie: o Verwachtingenmanagement is belangrijk: eerlijkheid over wat wel en niet mogelijk is als resultaat van participatie. o Een haalbare, praktische uitvoering is belangrijk. o Aansluiten bij kwetsbare jongeren en hun ouders in taalgebruik; bijvoorbeeld niet de term participatie gebruiken, maar meedoen. Beleidsparticipatie in uw gemeente Dit onderdeel begon met de stelling Het is te ingewikkeld voor jeugdigen om mee te praten over de inrichting van de jeugdzorg. 29,1% is het hiermee eens, terwijl 56,4% het ermee oneens is en 14,5% helemaal mee oneens. Het gros van de respondenten is dus van mening dat het niet te ingewikkeld is voor jeugdigen om mee te praten over de inrichting van het jeugdbeleid. Toch is bijna een derde van de respondenten het wel eens met de stelling. Het is te ingewikkeld voor jeugdigen om mee te praten over de inrichting van de jeugdzorg Helemaal mee eens Mee eens Mee oneens Helemaal mee oneens 3
Op vraag hoeveel contact uw (organisatie binnen de) gemeente al met jeugdigen en hun ouders heeft, geeft 20% aan dat er veel contact is, 55% heeft gemiddeld contact en 25% heeft minimaal contact met jeugdigen en hun ouders. Reacties van respondenten nav de vraag over contact tussen (organisatie binnen de) gemeente en jeugdigen en hun ouders Er is onvoldoende zicht op de hoeveelheid contact met jeugdigen en hun ouders (2); Er is een klankbordgroep jeugd die deelneemt aan werk- en stuurgroepen; Er is wel contact, maar hier kan meer energie in gestoken worden/kan nog meer zijn (3); We worden als gemeente getrapt geïnformeerd over jeugd en ouders via welzijn, jongerenwerk, onderwijs en schoolmaatschappelijk werk (3); Met jeugd van 12+ is goed contact, maar juist contact met ouders van jonge kinderen is lastig; Van tijd tot tijd collectief overleg, verder incidenteel; Onze thema avonden worden niet goed bezocht; Onvoldoende laten participeren in werkgroepen of laten inspireren door de praktijk; Nog geen helder beleid op gebied van participatie en inspraak, ligt de focus nog niet op in transitieperiode; Verschillend per gemeente in de regio. Een structurele klankbordgroep op regionaal niveau ontbreekt nog; Dit willen we ontwikkelen / dit wordt nog onvoldoende meegenomen (2); Moeilijk om ouders en jeugdigen te bereiken; Via het jongerenwerk. De volgende voorbeelden worden gegeven bij wat goed gaat binnen de huidige participatie van jeugdigen en ouders bij beleidsvorming in de gemeente: Reacties van respondenten op de vraag: Wat gaat goed binnen de huidige participatie van jeugdigen en ouders bij beleidsvorming jeugd? Regionale agenda kwetsbare jeugd; We proberen hen zoveel als mogelijk te laten participeren, doen we nu ook bij de formulering van een beleids- en uitvoeringskader ; De keuze voor ambulant jongerenwerk (2013) heeft plaatsgevonden via een enquête en interviews van jongeren en een enquête onder ouders; De wethouder houdt met jongeren- en straathoekwerkers een pizzabijeenkomst voor uitwisseling met betrekking tot inhoudelijke lokale thema s; De inrichting van de lokale toegangspoort is de basis waarop de transitie een invulling krijgt; We hebben een klankbordgroep van ongeveer 25 jongeren en ouders ; De Wmo-adviesraad is actief betrokken bij de ontwikkelingen in de 3-D s; Ronde tafel gesprekken worden wel al georganiseerd, dus er is al wel een begin gemaakt; Een pizzasessie met jongeren over hun invulling van de sociaal maatschappelijke visie; In de Gemeente Ermelo is een Jongerenraad actief. Deze hebben een formele status om het college te 4
voorzien van adviezen. Uit de oudere groep van de jongerenraad zijn er jonge mensen op gestaan die nu in de nieuwe gemeenteraad zitting gaan nemen. Ook op het terrein sociaal zullen zij actief worden. Dit zijn/worden naar verwachting belangrijke spelers om 'het geluid van jongeren' beter onder de aandacht te brengen; Het belang van participatie wordt expliciet onderkend maar moet nog verdere uitwerking krijgen; Via de participatieraad met een verantwoordelijke specifiek voor jeugd. Via de brede scholen waar partners inhoudelijk (beleidsvormend) breed vormgeven aan opgroeien van kinderen. Via minimabeleid waar de Gelrepas bijdraagt aan participatie van alle kinderen bij sport en cultuur. Via contacten ambtelijk en bestuurlijk met jeugdzorgaanbieders voor de nodige aandachtspunten. Via zorgbelang waar bijeenkomst met ouders om te luisteren naar wat er speelt; Jongeren hebben laatst een workshop gegeven op een congres voor professionals; Communicatie via website CJG en via Twitter; Cliëntenraden worden betrokken bij beleidsvorming. In hoeverre de jeugdigen zelf hierin echt meedoen en meedenken is lastig te zeggen; Er zijn diverse ontwikkelingen waarin ouders elkaar opzoeken en gezamenlijk optrekken. De volgende opmerkingen worden gegeven bij wat er volgens de respondenten nog verbeterd kan worden aan de huidige participatie van jeugdigen en hun ouders bij beleidsvorming in hun gemeente: Wat kan er verbeterd worden aan de huidige participatie van jeugdigen en ouders bij beleidsvorming in hun gemeente? Ik zou graag meer jongeren betrekken (2); Structurele inbreng via de social media rond talloze thema s en jongeren creatief betrekken bij processen op de plaatsen waar de jongeren zich bevinden; Vooral ouders zijn nog minimaal betrokken, terwijl zij echt iets kunnen zeggen over wat wel en niet werkt in hoe zij benaderd en betrokken worden (2); Openheid van iedereen en zeker ook de ZAT teams; Ouders en jeugdigen zouden meer betrokken moeten worden bij de beleidsvorming (2x); Ouders zijn moeilijk te bereiken, mogelijk speelt een gevoel van schaamte; Betrokken burgers, ouders en jeugdigen vinden die een stem geven in het maken van beleid; Alles, maar het gaat vooral om een vertaling van vragen en problemen op de werkvloer van ouders, kinderen en organisaties; Verder uitdiepen en investeren in het contact met de doelgroep en met vormen van participatie gaan experimenteren; Meer structureel van opzet; De verhalen van ouders en kinderen meenemen in denken en handelen (de verhalen zoals in de gesprekken onder andere via Zorgbelang). Het serieus nemen van ouders en kinderen. Dat is niet hetzelfde als doen wat ouders vragen, maar serieus nemen biedt ruimte samen te zoeken naar oplossingen voor vraagstukken. Ervaringen van ouders en kinderen dragen bij aan een beleid op een brede basis; We hebben geen hechte relatie. Ik heb begrepen dat de inspraak zich momenteel met name op het landelijke niveau richt, terwijl we graag zouden willen dat ze zich ook op regionaal niveau oriënteren. Vanavond is hierover toevallig een eerste bijeenkomst belegd door Zorgbelang. Meer inbreng, misschien via de WMO-raad; Nog gerichter communiceren en met geïnteresseerde ouders en jongeren tot een dialoog komen; Korte lijnen, lage drempels en gewoon het gesprek aangaan; Jongeren hebben nog niet echt een stem; Vroeger en beter betrekken bij de ontwikkelingen; Intentieverzoeken naar input (als inspiratie). Aan het e-panel is gevraagd wat de respondenten zou helpen om beleidsparticipatie van jeugdigen en hun ouders te realiseren. Zie tabel 2 voor de resultaten. 5
Tabel 2: Gewenste ondersteuning bij realisatie beleidsparticipatie Percentage Inzicht in participatiemethodieken 40% 21 Advies over participatiemethodieken 26% 14 Ondersteuning bij de uitvoering van participatiemethodieken 30% 16 Inzicht in participatietrajecten 32% 17 Advies over participatietrajecten 21% 11 Ondersteuning bij de uitvoering van participatietrajecten 42% 22 Opzetten en ondersteunen netwerk van jeugdigen en ouders 47% 25 Geen hulp nodig 4% 2 Anders, namelijk:.. 15% 8 Aantal keer Bijna de helft van de respondenten wenst hulp bij het opzetten en ondersteunen van een netwerk van jeugdigen en hun ouders, ondersteuning bij de uitvoering van participatietrajecten en inzicht in participatiemethodieken. Slechts 4% geeft aan geen hulp nodig te hebben. Verantwoordelijkheden en afstemming Respondenten hebben gereageerd op de volgende stelling: Afstemming omtrent participatie van gemeenten binnen een regio is onnodig. 7,5% is het daar helemaal mee eens, 20,8% is het daar mee eens, 43,4% is het daar mee oneens en 28,3% is het daar helemaal mee oneens. Het gros van de respondenten vindt afstemming van gemeenten binnen een regio dus nodig. Helemaal mee eens Mee eens Mee oneens Helemaal mee oneens Afstemming omtrent participatie van gemeenten binnen een regio is onnodig Vervolgens is er gevraagd wie in de gemeente de spil is in de organisatie van de beleidsparticipatie van jeugdigen en hun ouders. In 41% van de gevallen is dit de beleidsmedewerker Jeugd van de gemeente. Daarna volgen de CJG-coördinator (19%), iemand anders (17%), de lokale projectleider transitie jeugdzorg (13%), de regionale projectleider transitie jeugdzorg (6%), de wethouder Jeugd (4%) en tot slot een kernpartner van het CJG (2%). Op de vraag of er sprake is van samenwerking en uitwisseling met andere gemeenten over het onderwerp participatie bij jeugdbeleid, geeft 78% aan dat die samenwerking er is binnen de regionale samenwerkingsverbanden. Buiten de regionale samenwerkingsverbanden is er geen samenwerking (0%). 9% geeft aan dat er geen samenwerking is en 13% weet het niet. Op de vraag of 6
deze afstemming wel wenselijk is hebben 5 personen een antwoord gegeven, waarvan er 4 de afstemming wel wenselijk vinden, 1 persoon niet. Tot slot Op de vraag of respondenten benaderd mogen worden om deel te nemen aan een panelbijeenkomst over dit onderwerp reageert 52% positief en 48% negatief. 7