TERUGWERKENDE KRACHT IN HET GEMEEN CONTRACTENRECHT. ENKELE PRAKTISCHE TOEPASSINGEN Lunchdebat van 23 januari 2015 Rafaël Jafferali Counsel, Simont Braun Docent aan de Université libre de Bruxelles (ULB)
I. INLEIDING: TERUGWERKENDE KRACHT
Begrip Terugwerkende kracht Akte/feit Akte/feit 3
Betekenis in het gemeen contractenrecht nietigheid ontbinding wegens wanprestatie opschortende voorwaarde ontbindende voorwaarde bekrachtiging bevestiging van nietige rechtshandelingen mutuus dissensus beding van terugwerking 4
Conceptuele vs functionele benadering Conceptuele benadering Vertrekt van een definitie voorgesteld als onveranderlijk Trekt er gevolgen uit, die worden aanzien als onvermijdbaar Terugwerkende kracht Correcte uitvoering Sluiting van een huurovereenkomst Wanprestatie Ontbinding 5
Conceptuele vs functionele benadering Functionele benadering Terugwerkende kracht is een techniek die een bepaald doel dient Brengt meer flexibiliteit (evenwicht tussen conflicterende belangen) Terugwerkende kracht Correcte uitvoering Sluiting van een huurovereenkomst Wanprestatie Ontbinding 6
Drie nuttige aandachtspunten voor de praktijk 1. Bekrachtiging van door onbevoegde organen gestelde rechtshandelingen 2. Deelbaarheid van de overeenkomst i.g.v. nietigheid of ontbinding 3. Beding van terugwerkende inwerkingtreding van de overeenkomst 7
II. DOOR ONBEVOEGDE ORGANEN GESTELDE RECHTSHANDELINGEN
Een gebruikelijk probleem In de NV moet in beginsel elke beslissing door de raad van bestuur worden genomen (art. 522 W.Venn.) Strikte definitie van het dagelijks bestuur Dubbele handtekeningclausule (en gelijksoortige bedingen) Niet altijd voorzien in de statuten Niet altijd geëerbiedigt Bijzondere volmacht moet kunnen worden bewezen Schijnmandaat geldt alleen tegen de vennootschap 9
Bekrachtiging Variabele terugwerkende kracht naar gelang van de persoon (instemming of niet met de gestelde rechtshandeling) Tegen de vennootschap en de instemmende medecontractant: onbeperkte terugwerkende kracht b.v. Cass. 5 november 1979 : arbeidsovereenkomst van bepaalde duur zelfs als wordt bekrachtigd nadat de werknemer in dienst treedt Tegen de niet-instemmende derde: terugwerkende kracht onder voorbehoud van verkregen rechten b.v. Cass. 6 februari 1953 : hernieuwing van handelshuur b.v. Cass. 18 september 2014 : verjarings- of vervaltermijnen 10
Alternatief: de onbetwiste volmacht Jurisprudentiële oorsprong (Cass. 18 september 1964) Eerste voorwaarde : vertegenwoordigingsmacht wordt erkend door beweerde volmachtgever, en door beweerde mandataris Tweede voorwaarde : geen betwisting door derde Overeenkomst : voor haar sluiting Eenzijdig rechtshandeling bestemd voor medecontractant (b.v. opzegging) : binnen een redelijk termijn Andere eenzijdige rechtshandelingen (inclusief procedureakten) : zonder beperking in de tijd Terugwerkende kracht s.l. 11
III. DEELBAARHEID VAN DE OVEREENKOMST
Beginselen Functionele benadering: Terugwerkende uitdoving niet noodzakelijk absoluut Strekking hangt van het uitdovingsgrond af Handhaving van enkele bedingen op basis van wilsautonomie Deelbaarheidsbeding is gebruikelijk maar soms gevaarlijk b.v. niet-concurrentie bedingen Beperkingen: Nietigheid : doel van de wetgever Ontbinding : evenwicht van de overeenkomst 13
Toepassingen Geschillenbeslechtingsclausules zijn in beginsel deelbaar b.v. rechtskeuze-, forum-, arbitrage-, bemiddelingsbedingen Onrechtmatige bedingen zijn altijd deelbaar (bescherming van de zwakkere partij) (art. VI.84 W.E.R.) Strafbedingen Nietigheid: het beding wordt mede vernietigd (art. 1227 B.W.) Ontbinding: hangt van de geviseerde schade af: Met de ontbinding aanvullende schade: het beding wordt gehandhaafd Substituut voor gedwongen uitvoerding: het beding wordt ontbonden 14
IV. BEDING VAN TERUGWERKING
Beginselen Nut van terugwerkende inwerkingtreding van de overeenkomst In geval van lange onderhandelingen Vereenvoudiging van de rekeningen Regularisatie van de toestand Principiële geldigheid (art. 1134 B.W.) b.v. Cass. 29 november 2009 : tweezijdige intrekking van een opzegging Principiële tegenstelbaarheid (art. 1165 B.W.) b.v. Cass. 21 mei 2007 : groene kaart uitgeschreven na het ongeval laat de slachtoffer een vordering tegen de verzekeraar inleiden 16
Beperkingen Openbare orde en dwingend recht b.v. art. 9 Wet van 3 juli 1978 m.b.t. arbeidsovereenkomsten b.v. fiscaal recht Derde medeplichtigheid aan andermans contractbreuk b.v. aantasting van de rechten van een onderverkrijger Regels ter bescherming van derden b.v. art. 2279 B.W b.v. onroerende publiciteit 17
V. BESLUIT
Besluit Een boeiend thema Uniciteit van het begrip Pluraliteit van regimes Relevantie voor de praktijk 19
Dank u voor uw aandacht! Simont Braun Louizalaan, 149/20 1050 Brussel T 32 2 533 17 65 F 32 2 533 17 90 E rafael.jafferali@simontbraun.eu 20