V-memo Naam auteur(s) Vakgebied Titel Onderwerp Opleiding Doelgroep Sleuteltermen Links Bibliografische referentie Betty Bonn Aardrijkskunde Oefening in differentiatie Differentiatie Interfacultaire Lerarenopleidingen, Universiteit van Amsterdam 4 VWO Differentiatie, globalisering, docentvaardigheid, hogere denkvaardigheden Bron van inspiratie en materialen: http://nwrpdp.com/slf.htm Bonn, B. (2013). Oefening in differentiatie. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Studentnummer 10607846 Begeleider Beoordelaar dhr. drs. J.B. (Joost) Penninx dhr. drs. J.B. (Joost) Penninx Datum 15 december 2013 1
INHOUD 1. Beschrijving... 3 1.1. Aanleiding... 3 1.2. Overweging... 3 1.3. Aansluiting bij eindtermen... 4 2. Analyse... 4 3. Verkenning van oplossingen... 5 4. Verantwoording... 7 4.1. Impressie van de V-demo... 7 4.2. Ontvangen feedback... 7 Referenties... 8 Bijlage 1 Contract... 9 Bijlage 2 MDA s lessen 1, 2, 4 en 5... 11 Bijlage 3 Rubrics... 15 2
1. Beschrijving 1.1. Aanleiding Twee jaar geleden ben ik, na 23 jaar ander werk te hebben gedaan, weer als docent aardrijkskunde aan de slag gegaan. Misschien heb ik mezelf overschat, of de veranderingen onderschat die het onderwijs en leerlingen in die periode doorgemaakt hebben. Hoe dan ook heb ik het moeilijk gevonden om de schoolboeken, de school en de leerlingen te leren kennen en me tegelijkertijd staande te houden in drukke klassen met mondige leerlingen. Intussen was differentiatie een populair begrip geworden, ook vanwege de op handen zijnde invoering van passend onderwijs, maar ik kreeg niet de indruk dat er in de praktijk veel gedifferentieerd werd. Ikzelf had nèt overzicht over wat de klas als geheel moest doen, maar tot differentiatie achtte ik mezelf nog niet in staat. Als je me gevraagd had waar ik goed ik was zou ik gezegd hebben: ik probeer leerlingen te laten denken. Als docent is dat altijd mijn doel geweest: leerlingen zelf te laten nadenken over waarom-vragen. Hogere denkvaardigheden zijn op het Mendelcollege geborgd sinds de invoering van de (inmiddels weer verlaten) RTTI methode; in alle toetsten, op elk niveau en ik elk leerjaar zitten inzichtvragen en vragen die leerlingen hun kennis laten toepassen in nieuwe situaties, met andere woorden de hogere denkvaardigheden (Ebbens en Ettekoven, 2005). 1.2. Overweging L&I4 diende zich aan. Hogere denkvaardigheden stimuleren probeer ik eigenlijk altijd al en op het Mendelcollege zijn deze in alle toetsen geïmplementeerd. Wat mij erg moeilijk leek was differentiëren. Ik kende overigens maar een manier van differentiëren en dat was naar niveau. De workshop van Marc Kropman (ILO/UvA, 2013) was een eye-opener: differentiatie is veel meer dan dezelfde stof aanbieden in verschillende moeilijkheidsgraden! Ik heb deze gelegenheid benut om een oefening in differentiatie uit te werken: verschillende vormen van differentiatie in een lessenserie over twee paragrafen uit het lesboek Globalisering van De Geo (3e editie). Differentiatie kan ik goed inzetten bij paragraaf 3.1: Cultuur en mensen in de bewoonde wereld. De vraag die in deze paragraaf beantwoord wordt is: Welke culturele en demografische indicatoren zijn bruikbaar om landen te vergelijken en de wereld in te delen? Ook kan ik differentiatie inzetten bij paragraaf 3.3: Welvaart, modernisering en ongelijkheid in Duitsland, Tsjechië en Egypte. De vraag die in deze paragraaf beantwoord wordt is: Welke economische, politieke en sociale indicatoren zijn bruikbaar om landen te vergelijken en de wereld in te delen? In paragraaf 3.1 wordt de wereld ingedeeld op basis van talen, godsdiensten en cultuurgebieden. In paragraaf 3.3 worden Duitsland, Tsjechië en Egypte vergeleken met betrekking tot welvaart, modernisering en ongelijkheid. 3
1.3. Aansluiting bij eindtermen De onderwerpen, en de manier van behandelen, sluiten aan bij: 1. VWO Domein A: VAARDIGHEDEN Subdomein A1: Geografische benadering i. De kandidaat kan geografische informatie selecteren, verwerken en weergeven. ii. De kandidaat kan voorspellende geografische vragen herkennen en formuleren. 2. VWO Domein B: WERELD Subdomein B2: Mondiaal verdelingsvraagstuk i. De kandidaat kan een verband leggen tussen economische globalisering en de beschikbaarheid van voedsel op het nationale schaalniveau. ii. De kandidaat kan een verband leggen tussen een aantal technologische ontwikkelingen en het voedselvraagstuk. iii. De kandidaat kan de bevolkingsgroei van een gebied voorspellen en een verband leggen met de voedselzekerheid. (Stichting leerplanontwikkeling (SLO), 2007) 2. Analyse In 4VWO, 27 leerlingen, geef ik sinds de start van het schooljaar tot eind januari 2014 les in Globalisering uit een verouderde (3e) editie van De Geo. Ik vind dat de methode er veel zaken bij haalt die niet direct aansluiten bij de eindtermen (SLO, 2007), waardoor leerlingen moeite hebben om hoofd- en bijzaken te scheiden. Los daarvan is dit boek sterk verouderd, hetgeen onder meer blijkt uit het feit dat het China als perifeer land classificeert en de EU 25 lidstaten toekent (De Geo, 2007). Daarnaast vind ik sommige bronnen in het boek onduidelijk. De opdrachten zijn gebaseerd op kaarten uit de 52e editie van de Grote Bosatlas en wij gebruiken de 54e. Ik zoek naar andere manieren om de stof te behandelen terwijl ik wel de verbinding met het boek houd: daaruit moeten ze over anderhalf jaar hun Centraal Examen voorbereiden. Ik laat film(fragmenten) zien, ik laat leerlingen in tweetallen de paragrafen samenvatten, ik bespreek kort de hoofdzaken uit elke paragraaf en ik laat leerlingen zelf inzichtvragen over de lesstof bedenken. Voor L&I4 heb ik een lessenserie ontworpen met vier verschillende vormen van differentiatie. Dit is misschien wel veel van het goede, maar ik beschouw het als een oefening in differentiatie. Daarnaast wil ik graag onderzoeken welke vormen van differentiatie beter aanslaan dan andere bij deze 4VWO klas. De workshop van Marc Kropman (ILO/UvA, 2013) en zijn verwijzing naar de website van het Student Learning Facilitator (SLF) Program (Nevada s Northwesten Regional Professional Development Program (NNRPDP), n.d.) vormen de belangrijkste inspiratie en bronnen van mijn gedifferentieerde lessenserie. 4
Ik vind het belangrijk dat leerlingen actief leren, waarbij de verantwoordelijkheid voor (het niveau van) wat ze leren bij henzelf ligt (Hoogeveen & Winkels, 2004). Ik wil proberen hun verschillende taken voor te leggen, zodat er altijd wel een taak bij is die hun aanspreekt waardoor ze hopelijk intrinsiek gemotiveerd raken. Hoewel in onderzoek het l-woord waarschijnlijk gemeden moet worden, is het toch fijn als leerlingen leren als leuk ervaren. Een recent werkvormenexperiment in het aardrijkskundeonderwijs wijst uit dat leerlingen bepaalde nieuwe werkvormen leuk en motiverend vinden, terwijl de docent van mening is dat het ten koste gaat van het niveau (Heemskerk & Van Eck, 2013). 3. Verkenning van oplossingen Bij het zoeken naar verschillende differentiatiemogelijkheden heb ik eerst gekeken naar bepaalde paragrafen van het boek die geschikt zijn. Daar ben ik vormen van differentiatie bij gaan zoeken. Omdat ik deze opdracht heb opgevat als een oefening in differentiatie heb ik veel mogelijke vormen van differentiatie opgenomen. Differentiatie is op veel manieren mogelijk. De meest bekende is misschien differentiatie naar (1) niveau: leerlingen die meer of moeilijkere lesstof aankunnen bied je meer of moeilijkere lesstof over het zelfde onderwerp als de andere leerlingen. Daarnaast kun je ook nog denken aan (2) instapniveau: leerlingen leren uiteindelijk hetzelfde, maar ze hebben verschillende voorkennis. Bij differentiatie naar (3) inhoud leren leerlingen verschillende dingen en bij differentiatie naar (4) proces leren leerlingen hetzelfde met behulp van verschillende werkvormen. Dit laatste is ook het geval bij differentiatie naar (5) leerstijl, waarbij leerlingen, al naar gelang hun Kolb-profiel, een opdracht op verschillende manieren uitwerken (Kropman, 2013). Een voorbeeld hiervan is dat je dromers een gedicht laat schrijven, waar je doeners een spreekbeurt laat geven (Hoogeveen & Winkels, 2004). Ook een inductieve versus deductieve benadering van de lesstof kan gerekend worden tot verschillende leerstijlen. Tenslotte noem ik nog differentiatie naar (6) product, waarbij de docent het onderwerp bepaalt, maar de leerling het product (Kropman, 2013). In mijn lessenserie over twee paragrafen komen drie onderwerpen aan bod: cultuur (met aspecten taal en godsdienst), bevolkingsopbouw en welvaart, modernisering en ongelijkheid in een kernland, een semi-perifeer land en een perifeer land. Ik geef leerlingen een contract met negen taken: drie ronde, drie achthoekige en drie vierkante taken, zie figuur 1. Zij moeten van elke vorm een taak kiezen om uit te voeren. In totaal voert elke leerling dus drie taken uit: een ronde, een achthoekige en een vierkante, zie bijlage 1. De cirkeltaken differentiëren naar inhoud: Leerlingen kiezen een taal, een godsdienst / levensbeschouwing of cultuurgebied. Zij schrijven daar een stukje van 200-500 woorden over. De denkvaardigheden die daar voor nodig zijn zijn begrijpen en schrijven. Omdat de Centrale Examens veel bronnen gebruiken laat ik leerlingen minimaal een bron maken, namelijk een kaartje met waar de door hen gekozen taal, godsdienst/levensbeschouwing of cultuurgebied voorkomt. 5
taal extrapoleren Duitsland product godsdienst of levensbeschouwing verklaren Egypte product cultuurgebied voorspellen Tsjechië of anders product Figuur 1 Negen taken De achthoekige taken differentiëren naar leeractiviteit: leerlingen kiezen een manier waarop ze met demografische gegevens willen werken. De denkvaardigheden die leerlingen hiervoor inzetten zijn begrijpen (afleiden/extrapoleren of beredeneren en verklaren) of integreren (voorspellen). Tenslotte differentiëren de vierkante taken naar inhoud, interesse en product. Leerlingen mogen een land kiezen, en al naar gelang hun interesse, voor een product. Ik vraag leerlingen een niet-beschrijvende representatie te maken. Hiermee wordt de denkvaardigheid creëren aangesproken (Ebbens & Ettekoven, 2005). Ik heb gekozen voor een niet-beschrijvende representatie omdat de lesstof vrij eenduidig is; bij het lezen van de titel van de paragraaf ( Welvaart, modernisering en ongelijkheid in Duitsland, Tsjechië en Egypte ) weet je eigenlijk al waar het over gaat. Verbeelding is volgens Marzano en Miedema (2005) de meest krachtige aanpak om iets te onthouden. Verbeelding wil ik inzetten om (een deel van) de lesstof van paragraaf 3.3 te laten leren. Volgens Marzano en collega s (2008) bevorderen non-verbale representaties van de werkelijkheid de verwerking van kennis. Een fotocollage is een voorbeeld van non-verbale representatie. Omdat ik de producten waarvoor leerlingen kunnen kiezen bij hun eigen belangstelling wil laten aansluiten mogen ze wel woorden gebruiken, bijvoorbeeld in een liedje of een stripverhaal, maar het mag geen beschrijving zijn, die staat immers al in het boek. Dit zal hopelijk leiden tot een grote diversiteit van producten. De totale lessenserie bestaat uit zeven lessen: 1. uitleg over de lessen, maken van contract en start cirkeltaken 2. inleveren cirkeltaken en start achthoektaken 3. inleveren achthoektaken en traditioneel behandelen van paragraaf 3.2 4. tijdens de les werken aan de vierkanttaken 5. presentatie vierkanttaken 6. presentatie vierkanttaken, summatieve evaluatie van presentaties 7. bezemles : behandelen van hoofdzaken van de paragrafen 3.1 en 3.3. Hierbij is ruimte voor inbreng van leerlingen en de producten die zij gemaakt hebben. 6
Alleen van de lessen 1, 2, 4 en 5 heb ik een MDA bijgevoegd, zie bijlage 2. Lessen 3 en 7 zijn in chronologische zin deel van deze lessenserie, maar qua docentvaardigheden niet. Les 6 is in opzet gelijk aan les 5. De leerlingen maken zelf hun contract waarop zij aangeven voor welke taken zij kiezen. Hun werk wordt beoordeeld volgens de rubrics, opgenomen in bijlage 3. Deze worden van tevoren aan de leerlingen gegeven. Door middel van de rubrics worden leerlingen aangespoord om er iets extra s bij te maken. 4. Verantwoording 4.1. Impressie van de V-demo Hieronder volgt de belangrijkste informatie uit mijn V-demo, met hier en daar uitleg. De doelen van mijn L&I4 opdracht zijn: hogere docentvaardigheid differentiatie oefenen hogere denkvaardigheden stimuleren bij leerlingen uitvoerbaar in de praktijk geschikt voor 4V sluit aan bij lesboek en examenprogramma aardrijkskunde vwo 2016 Uitwerking: Computers, atlassen en ander bronnenmateriaal is aanwezig in de klas Docent ondersteunt op individuele basis Beoordelingscriteria zijn uitgewerkt en worden van tevoren gegeven Beoordelingscriteria gaan tot de 8; hoger moet verdiend worden met extra s Formatieve evaluaties tijdens de les op individuele basis Summatieve evaluatie na presentaties Cijfer wordt berekend als gemiddelde van de drie taken en telt als proefwerk 4.2. Ontvangen feedback Na het geven van de V-demo ontving ik zeer bruikbare feedback. De belangrijkste feedback, op basis waarvan ik mijn lessenserie en MDA s van deze V-memo aangepast heb, zijn: Als je leerlingen een taal laat kiezen, en de leerling kiest bijvoorbeeld Koreaans, dan mist deze leerling de hele rest van de paragraaf over andere talen, godsdiensten/levensbeschouwingen en cultuurgebieden. Voor examenstof is dat een probleem. Tip: neem een bezemles op, aan het eind van je lessenserie, waarin je de twee paragrafen beknopt nog een keer helemaal doorneemt. Je hoeft de leerlingen niet de drie taken in een keer aan te bieden, je kunt het ook in stukjes knippen. Je ontwerp valt of staat met goede rubrics; leerlingen hebben richtlijnen nodig van wat goed en minder goed is. Zorg voor duidelijke en eenduidige rubrics. 7
Referenties De Geo (2007). Wereld Globalisering. Amersfoort: ThiemeMeulenhoff. Ebbens, S. O., & Ettekoven, S. (2005). Effectief leren: basisboek. Groningen: Wolters- Noordhoff. Heemskerk, I., & van Eck, E. (2013) Meer differentiatie in de onderwijsaanpak: Gunstig voor jongens? En voor meisjes? Casestudies in het vo. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. Hoogeveen, P., & Winkels, J. (2004). Het didactische werkvormenboek: variatie en differentiatie in de praktijk. Assen: Van Gorcum. Kropman, M. (2013). Workshop differentiatie, gehouden op 15 oktober 2013. Amsterdam: Interfacultaire Lerarenopleidingen UvA. Marzano, R. & Miedema, W. (2005). Leren in 5 dimensies. Assen: Van Gorcum. Marzano, R. J., Pickering, D., Pollock, J. E., Mijs, D., Cuppers, F., & Willemstein, H. (2008). Wat werkt in de klas: research in actie. Rotterdam: Bazalt. Nevada s Northwesten Regional Professional Development Program (n.d.). Student Learning Facilitator. Geraadpleegd op 19 november 2013 op: http://nwrpdp.com/slf.htm. Stichting leerplanontwikkeling (2007). Handreiking schoolexamen aardrijkskunde havo/vwo. Enschede: Stichting leerplanontwikkeling. 8
Bijlage 1 Contract CONTRACT Aardrijkskunde 4V Globalisering H3 Naam:... Op de volgende bladzijden staan negen taken: drie cirkels, drie achthoeken en drie vierkanten. Jij kiest van elke vorm één taak. Die knip je uit en plak je hieronder. Je hebt 4 lessen om er aan te werken. Als je meer tijd nodig hebt moet je dat in je eigen tijd doen. Je krijgt voor elke taak een cijfer. Het gemiddelde daarvan telt als een proefwerk. De lesstof sluit aan bij de paragrafen 3.1 en 3.3 van het boek. Welke algemene conclusie kun je trekken uit de door jou uitgevoerde taken?...... Cijfer: Cirkeltaak:... Achthoektaak:... Vierkanttaak:... + Som:... Gemiddelde: :3... 9
Werk individueel. Op bladzijde 107 van het boek staat een kaartje met verschillende cultuurgebieden. Kies een cultuurgebied en schrijf daar minimaal 200 en maximaal 500 woorden over. Gebruik ook illustratie(s). Werk individueel of in tweetallen. Lees in het boek blz 111 t/m 114 over demografie. Maak een poster van het demografisch transitiemodel. Kies een land, beschrijf de 5 fasen en laat zien hoe je denkt dat het model er voor dat land over 20 jaar uit zal zien zie: http://populationpyramid.net/ Werk in tweetallen of alleen. Maak een niet-beschrijvende representatie (tekening, schilderij, fotocollage, stripverhaal, poster, liedje, filmpje,...) van welvaart, modernisering en ongelijkheid in Duitsland, zie 3.3 van het boek. Presenteer aan de klas, max 5 minuten. Werk individueel. Er zijn in de wereld vele bekende en onbekende godsdiensten. Kies een godsdienst en schrijf daar minimaal 200 en maximaal 500 woorden over. Waar komt die godsdienst voor? Gebruik ook illustratie(s). Bekijk blz 109 van het boek. Werk individueel. Lees in het boek blz 111 t/m 114 over demografie. Maak de opdrachten 16, 17, 18 en 19 op blz 116 van het boek en de proeftoets. Werk in tweetallen of alleen. Maak een niet-beschrijvende representatie (tekening, schilderij, fotocollage, stripverhaal, poster, liedje, filmpje,...) van welvaart, modernisering en ongelijkheid in Egypte, zie 3.3 van het boek. Presenteer aan de klas, max 5 minuten. Werk individueel. Er worden op de wereld veel verschillende talen gesproken. Kies een taal en schrijf daar minimaal 200 en maximaal 500 woorden over. Waar wordt die taak gesproken? Gebruik ook illustratie(s). Werk individueel of in tweetallen. Lees in het boek blz 111 t/m 114 over demografie. Zoek van een kernland of van een perifeer land de bevolkingspiramide van nu en van over 50 jaar. Kun je verklaren wat je ziet? Motiveer je antwoord. zie: http://populationpyramid.net/ Werk in tweetallen of alleen. Maak een niet-beschrijvende representatie (tekening, schilderij fotocollage, liedje, poster, stripverhaal, filmpje,...) van welvaart, modernisering en ongelijkheid in een semi-perifeer land, zie 3.3 van het boek. Je mag Tsjechië kiezen, maar ook een ander land. Presenteer aan de klas, max 5 minuten. 10
Bijlage 2 MDA s lessen 1, 2, 4 en 5 Les 1 Docent: Betty Bonn Datum: ntb Tijd: ntb Klas: 4VWO Aantal lln: 27 Lesonderwerp Beginsituatie Leskern Docentdoelen De wereld indelen op basis van taal, godsdienst en cultuurgebied Leerlingen hebben kennis van hoofdstuk 1 en 2 van het boek. Leerlingen hebben, als huiswerk blz 106-111 gelezen Leerlingen leren over een taal, een godsdienst/levensbeschouwing of een cultuurgebied en, indien van toepassing, de relatie met het wereldsysteem Leerlingen werken gemotiveerd aan een door henzelf uitgekozen onderwerp Boek (+ blz.) De Geo (3e editie), Globalisering, paragraaf 3.1 blz 106-111 Media, spullen, hulp Laptops (6), Mediatheek, contracten bijlage 1, rubric bijlage 3, De Geo Tijd Lesdoel Wat ik doe en zeg Wat lln doen Leeractiviteit 0-5 ik sta bij de deur en heet de leerlingen welkom 5-15 lln maken het contract 15-42 lln leren zelfstandig over een taal, godsdienst of cultuurgebied Ik laat lln het contract en de rubrics uitdelen. We gaan beginnen met hoofdstuk 3. Van dit hoofdstuk gaan we paragraaf 3.1 en 3.3 op een andere manier behandelen. Samen lezen we het contract en bekijken de rubrics. Vandaag beginnen we met de eerste taak. Volgende les werken we aan de tweede taak, over bevolkingsopbouw. Daarna behandelen we paragraaf 3.2 op de gewone manier. Na die les gaan we door met taak 4. Je krijgt een les om te werken aan taak 4. Dan volgen er nog twee lessen waarin jullie taak 4 aan de klas presenteren. Jullie krijgen nu een paar minuten om je te oriënteren op de taken. Je kunt gebruik maken van de laptops in de klas en van de Mediatheek. Je wordt beoordeeld volgens de rubric. Hou die er dus steeds bij. Ik beantwoord vragen. Ik laat de contracten ophalen. Ik loop rond, beantwoord vragen, stel ook vragen, stuur bij als nodig (formatieve evaluatie op individuele basis). 42-46 Het is tijd om te stoppen. Je mag het nu inleveren, je mag het ook thuis afmaken. Voor de volgende les wil ik het ingeleverd hebben. HW: lezen blz 111-114 46-49 Kijk nog even naar de kaarten op blz 107, 109 en 110. Waarom zou je de wereld zo willen indelen? Onderwijsleergesprek. Neem volgende les de rubrics mee! lln gaan zitten en pakken hun boeken Sommigen delen contract uit. Luisteren. Lln lezen het contract en de rubrics Luisteren Lln lezen het contract en stellen vragen. Daarna vullen ze het contract in. lln verdiepen zich in een taak, schrijven stukje, maken of vinden kaartje, doen iets extra s. lln haasten zich om de taak af te maken. Leveren in of mailen naar henzelf. Lln luisteren, denken, leggen verband tussen hun taak en de vraag, geven antwoord. informatie verzamelen, samenvatten, beschrijven, uitleggen. analyseren, patronen zien 11
Les 2 Docent: Betty Bonn Datum: ntb Tijd: ntb Klas: 4VWO Aantal lln: 27 Lesonderwerp Beginsituatie Leskern Docentdoelen De wereld indelen op basis van bevolkingsopbouw Leerlingen hebben kennis van het eerste deel van paragraaf 3.1. Leerlingen hebben, als huiswerk blz 111-114 gelezen Lln leren over bevolkingsopbouw en de relatie met welvaart/armoede en de positie in het wereldsysteem Leerlingen werken gemotiveerd aan een door henzelf uitgekozen taak Boek (+ blz.) De Geo (3e editie), Globalisering, paragraaf 3.1 blz 111-129 Media, spullen, hulp Laptops (6), Mediatheek, contracten (bijlage 1), (rubric bijlage 3), De Geo, papier, stiften, lijm, rekenmachine, beamer voor projecteren urls. Tijd Lesdoel Wat ik doe en zeg Wat lln doen Leeractiviteit 0-5 ik sta bij de deur en heet de leerlingen welkom 5-10 Lln bepalen of ze individueel of in tweetallen werken. Evt herzien ze hun contract. 15-45 lln leren zelfstandig over de rol van demografie of over de bevolkingsopbouw van een land We gaan beginnen met taak 2. Samen lezen we het contract en bekijken de rubrics. Vandaag beginnen we met de tweede taak, over bevolkingsopbouw. Jullie krijgen nu een paar minuten om je te oriënteren op je taak. Weet je hoe je moet starten? Werk je samen of alleen? Als je de bevolkingsopbouw van NL wil bestuderen kun je gebruik maken van http://www.cbs.nl/nl- NL/menu/themas/bevolking/cijfers/extra /piramide-fx.htm. Voor andere landen, zie: http://populationpyramid.net/ (beamer!). Je kunt gebruik maken van de laptops in de klas en van de Mediatheek. Je wordt beoordeeld volgens de rubric. Hou die er dus steeds bij. Ik beantwoord vragen. Ik loop rond, beantwoord vragen, stel ook vragen, stuur bij als nodig (formatieve evaluatie op individuele basis). 42-46 Het is tijd om te stoppen. Je mag het nu inleveren, je mag het ook thuis afmaken. Voor de volgende les wil ik het ingeleverd hebben. 46-49 Waarom zou je de wereld zo willen indelen op basis van bevolkingsopbouw? Wat zegt de bevolkingsopbouw over de welvaart van een land? Onderwijsleergesprek. Neem volgende les de rubrics mee! lln gaan zitten en pakken hun boeken Luisteren. Lln lezen het contract en de rubrics Luisteren Lln overleggen en stellen vragen lln verdiepen zich in een taak, maken opdrachten, poster of een berekening, doen iets extra s. lln haasten zich om de taak af te maken. Leveren in of mailen naar henzelf. Lln luisteren, denken, leggen verband tussen hun taak en de vraag, geven antwoord. informatie verzamelen, samenvatten, beschrijven, uitleggen, berekenen/ voorspellen/ speculeren. analyseren, patronen zien 12
Les 4 Docent: Betty Bonn Datum: ntb Tijd: ntb Klas: 4VWO Aantal lln: 27 Welvaart, modernisering en ongelijkheid in Duitsland, Egypte en Tsjechië of Lesonderwerp een ander semi-perifeer land Beginsituatie Leskern Docentdoelen Leerlingen hebben als HW de paragraaf gelezen Lln leren over welvaart in relatie met modernisering en ongelijkheid in een kernland of een (semi-)perifeer land Leerlingen werken gemotiveerd aan een door henzelf uitgekozen taak Boek (+ blz.) De Geo (3e editie), Globalisering, paragraaf 3.3 blz 130-139 Media, spullen, hulp Laptops (6), Mediatheek, contracten (bijlage 1), (rubric bijlage 3), De Geo, andere (specifieke) spullen Tijd Lesdoel Wat ik doe en zeg Wat lln doen Leeractiviteit 0-5 ik sta bij de deur en heet de leerlingen welkom 5-10 Lln bepalen of ze individueel of in tweetallen werken. Evt herzien ze hun contract. 15-50 lln maken zelfstandig een product over een land naar keuze We gaan beginnen met taak 3. Samen lezen we het contract en bekijken de rubrics. Vandaag beginnen we met de derde taak, over welvaart in relatie met modernisering en ongelijkheid in een kernlanden of een (semi-)perifeer land. Jullie krijgen nu een paar minuten om je te oriënteren op je taak. Weet je al wat je gaat maken? Werk je samen of alleen? Je kunt gebruik maken van de laptops in de klas en van de Mediatheek. Je wordt beoordeeld volgens de rubric. Hou die er dus steeds bij. Je hebt de tijd tot de bel gaat. Volgende les laat ik de helft van de klas presenteren. Zorg dus dat het dan af is. Wat in deze les niet af komt moet je thuis verder afmaken. Ik beantwoord vragen. Ik loop rond, beantwoord vragen, stel ook vragen, stuur bij als nodig (formatieve evaluatie op individuele basis). lln gaan zitten en pakken hun boeken Luisteren. Lln lezen het contract en de rubrics Luisteren Lln overleggen en stellen vragen lln verdiepen zich in een taak, maken een product, doen iets extra s. informatie verzamelen, creëren 13
Les 5 (en 6 en evt een deel van 7) Docent: Betty Bonn Datum: ntb Tijd: ntb Klas: 4VWO Aantal lln: 27 Presentatie producten over welvaart in relatie met modernisering en Lesonderwerp ongelijkheid in een kernlanden of een (semi-)perifeer land Beginsituatie Leskern Docentdoelen Leerlingen hebben hun product af Lln leren over welvaart, modernisering en ongelijkheid in andere landen dan die zij zelf kozen en de relatie met het wereldsysteem Leerlingen luisteren naar elkaar Boek (+ blz.) De Geo (3e editie), Globalisering, paragraaf 3.3 blz 130-139 Media, spullen, hulp Beamer, computer, de gemaakte producten Tijd Lesdoel Wat ik doe en zeg Wat lln doen Leeractiviteit 0-5 ik sta bij de deur en heet de leerlingen lln gaan zitten welkom 5-7 Organisatie Vandaag presenteren we over welvaart in relatie met modernisering en ongelijkheid in een kernlanden of een (semi-)perifeer land. Wie wil er als eerste presenteren? 7-45 Lln leren over welvaart in relatie met modernisering en ongelijkheid in andere landen dan die zij zelf kozen organiseren dat ca 6-7 presentaties goed verlopen. luisteren, beoordelen aan de hand van de rubric. 45-50 dankjulliewel. ik zal de cijfers na alle gehouden persentaties geven en met de klas bespreken. hebben jullie het idee dat jullie veel geleerd hebben? onderwijsleergesprek. Luisteren. Luisteren Lln overleggen Presenteren en naar elkaar luisteren deelnemen aan onderwijsleergesprek kritisch luisteren, patronen zien, relateren evalueren 14
Bijlage 3 Rubrics Taal 5 6 7 8 9&of&10 stuk&van&200@500& zie&6,&plus:&waarom& zie&7,&plus:&wat&is&de& woorden&waarin&de& wordt&die&taal&daar& relatie&van&'jouw'&taal& taal&beschreven& gesproken?&geef& met&het& wordt,&waar&deze& voorbeelden&uit&die& wereldsysteem?&of&is& voorkomt&(kaartje),& taal.&waarom&heb&je& er&een&andere&relatie& en&welke&oorsprong& die&taal&gekozen? van&de&taal&met& de&taal&heeft. globalisering? te&weinig&informatie,& te&veel&formeel& taalgebruik&(niet&je& eigen&woorden) zie&8,&plus&iets&extra's& waaraan&ik&kan&zien& dat&je&er&erg&je&best& voor&hebt&gedaan&of& er&veel&tijd&in&hebt& gestoken. Godsdienst / levensbeschouwing 5 6 7 8 9&of&10 stuk&van&200@500& zie&6,&plus:&waarom&is& zie&7,&plus:&wat&is&de& woorden&waarin&de& die&godsdienst&of& relatie&van&'jouw'& godsdienst&of& levensbeschouwing& godsdienst&of& levensbeschouwing& daar?&waarom&heb&je& levensbeschouwing& beschreven&wordt,& deze&godsdienst&of& met&het& waar&deze&voorkomt& levensbeschouwing& wereldsysteem?&of&is& (kaartje),&en&welke& gekozen?&wat&zijn&de& er&een&andere&relatie& oorsprong&die&heeft. belangrijkste& van&de&godsdienst&of& waarden&van&die& levensbeschouwing& godsdienst&of& met&globalisering? levensbeschouwing? te&weinig&informatie,& te&veel&formeel& taalgebruik&(niet&je& eigen&woorden) zie&8,&plus&iets&extra's& waaraan&ik&kan&zien& dat&je&er&erg&je&best& voor&hebt&gedaan&of& er&veel&tijd&in&hebt& gestoken. Demografisch transitiemodel 5 6 7 8 9&of&10 nette&poster&van&het& zie&6,&plus:&een&goede& zie&7,&plus:&wat&is&de& demografisch& motivatie,&gebaseerd& relatie&van&deze& transitiemodel&van& op&herleidbare& bevolkingsopbouw& een&land.&vijf&fasen& bronnen,&van&de& met&het& prognose. wereldsysteem?& te&weinig&of&onjuiste& informatie,&te&veel& formeel&taalgebruik& (niet&je&eigen& woorden) beschreven.&prognose& ziet&er&redelijk&uit. zie&8,&plus&iets&extra's& waaraan&ik&kan&zien& dat&je&er&erg&je&best& voor&hebt&gedaan&of& er&veel&tijd&in&hebt& gestoken. Opdrachten uit het boek en de proeftoets 5 6 7 8 9&of&10 summiere,&niet&goed& geformuleerde& antwoorden,&maakt& afgeraffelde&indruk,& veel&fouten net&word&document& met&antwoorden&op& de&vragen.&weinig& fouten&en&goed& geformuleerd&in&hele& zinnen. zie&6,&plus:&heel&mooi& vorm&gegeven zie&7,&plus&iets&extra's& waaraan&ik&kan&zien& dat&je&er&erg&je&best& voor&hebt&gedaan&of& er&veel&tijd&in&hebt& gestoken. 15
Bevolkingspiramide 5 6 7 8 9&of&10 nette& zie&6,&plus:&waarom& zie&7,&plus:&motivering& bevolkingspiramide.& heb&je&dit&land& waarom&je&bepaalde& prognose&over&50&jaar& gekozen?&welke& factoren&precies&zo& is&aannemelijk.&goede& maatschappelijke& hebt&verwerkt.&hoe& vormgeving&(mannen& factoren&verwacht&je& zijn&ze&zichtbaar&in& geen&verzorgde& afwerking,&maakt& afgeraffelde&indruk,& ziet&er& onwaarschijnlijk&uit blauw,&vrouwen&rood,& juiste&tijdschaal&en& leeftijdscategorieen). in&dit&land&(op& hoofdlijnen)& waardoor&jouw& piramide&zo&is& geworden? jouw&piramide?&welke& relatie&zie&je&van&jouw& piramide&met&het& wereldsysteem? zie&8,&plus&iets&extra's& waaraan&ik&kan&zien& dat&je&er&erg&je&best& voor&hebt&gedaan&of& er&veel&tijd&in&hebt& gestoken. Vrij product 5 6 7 8 9&of&10 duidelijk&om&welk& land&het&gaat&en&wat& het&niveau&is&van& welvaart,& modernisering&en& ongelijkheid. niet&duidelijk&om&welk& land&het&gaat.&niet& duidelijk&welk&punt&je& wilt&maken.&sluit&te& weinig&aan&bij&de& lesstof. zie&6,&plus:&waarom& heb&je&dit&land& gekozen?&wat& betekent&het&niveau& van&van&welvaart,& modernisering&en& ongelijkheid&voor&de& indeling&binnen&het& wereldsysteem?& zie&7,&plus:&wat& verwacht&je&van&de& ontwikkeling&in&de& komende&10e20&jaar?& heeft&dat&gevolgen& voor&de&positie& binnen&het& wereldsysteem? zie&8,&plus&iets&extra's& waaraan&ik&kan&zien& dat&je&er&erg&je&best& voor&hebt&gedaan&of& er&veel&tijd&in&hebt& gestoken&(filmpje,& liedje,&stripverhaal,& mooie&tekening,&...). 16