Mentale veerkracht en het palliatieve pallet als screeningstools voor suïciderisicotaxatie Drs. Michael Portzky Klinisch Psycholoog/Gezondheidszorgpsycholoog michael.portzky@pcgs.be +32 (0)476 207 170
Op het menu
Veerkracht: wat houdt het nu concreet in? Back to the basics, maar in een notedop Welke correlaties vinden we met veerkracht? Ook met betrekking tot suïcide?! Wat is de interpretatie van een veerkrachtscore? Hoe VK+ en P³ scoren en interpreteren? Enkele voorbeeldprofielen Specifieke aandacht voor suïciderisicotaxatie Welke alarmsignalen voor suïcide in de Fit In Je Hoofd Website?
Veerkracht: de basics
een persoonlijkheidskenmerk dat je in staat stelt om de negatieve effecten van stress te modereren, en je mogelijkheden tot adaptatie vergroot Is niet gelijk aan coping Is niet gelijk aan herstel Geen state maar trait!! Meer nature dan nurture! Al is en blijft de wisselwerking uiteraard groot, want
Maar wat houdt dit nu concreet in? Minder Veerkracht = sneller in Fight or Flight gaan, vandaar meer cortisol, en hoe en aanhoudende dosissen cortisol blijken neurotoxisch te zijn!! Vertaalt zich in steeds meer dendrietbeschadigingen, en blijkbaar al na 3 dagen van intense stress!!! Hoe meer schade aan het begin van de studie, hoe meer dendrietschade aan het einde!! Letterlijk het verschil tussen lage en hoge veerkracht onder de microscoop Voor meer uitleg zie You Tube ( Portzky + veerkracht )
!
ALLEMAAL SAMEN:
DIT IS GEEN DEFINITIEVE SITUATIE!!!!!!! Stimulatie!!! (de lat hoog leggen; double speed cfr NASA) Onthouding van middelenmisbruik!!! Stressbeperking in de mate van het mogelijke uiteraard + werken aan palliatieve pallet Combinatie met gewichtssporten?! Rol van IGF-1 hormoon steeds meer gekend! Echter in de praktijk tragische vaststelling: zij die deze stimulatie/ revalidatie het meest nodig hebben, hebben vaak
Is er een noodzaak voor een 5 e pijler? Bij sommige groepen? Vooral bij vrouwen en wat dikkere mannen? (beide meer oestrogeen!) Steeds meer personen (vooral in die groepen) met bijnieruitputting!! Het eten van (veel/teveel) geraffineerde suikers blijkt mogelijks een rol te spelen Meer suikers endorfineresistentie??!! (verantwoordelijk voor kleinere stressoren te onderdrukken) hierdoor meer cortisolafgifte nodig uiteindelijk cortisol uitgeput??!!
Hoe gevalideerd/genormeerd mentale veerkracht en het palliatieve pallet meten?
Interpretatie van de veerkracht score Hoe lager, hoe: lager de veerkracht en hoe hoger de mentale/psychische kwetsbaarheid Hoe hoger kans op ontwikkelen depressie, burnout, suïcidale ideatie (en poging!), hopeloosheidsgevoelens, Hoe gebrekkiger de coping (ook minder surpressed coping?) Hoe groter risico op gecompliceerde rouw Hoe hoger absenteïsme Hoe lager het gevoel van persoonlijke competentie
Hoe minder gebalanceerd de kijk op de dingen en hoe meer neiging het slechte buiten proportie te zien Hoe minder overtuigd van het nut/zinvolheid der dingen en de zinvolheid om er dan ook (zelf!!) moeite voor te doen Hoe minder doorzettingsvermogen Hoe meer tegenslagen op 1 domein van het leven overspoelen naar andere domeinen Hoe minder men lijkt te leren uit eerdere (positieve) ervaringen met het doorworstelen van een probleem Hoe meer destructieve palliatieve activiteiten Hoe hoger score op Neuroticiteit en hoe lager alle andere Big Five domeinen bij NEO (hoogst sign. cor.!) Hoe meer fysieke pijnklachten
Hoe palliatieve pallet meten?
!
Opgelet: scoreblad geeft enkel de drie totaalscores aan! Voor de subschalen handleiding gebruiken (pag 29, voor manuele berekening en interpretatie, pag 65 voor percentielinterpretatie) OF ingeven in testplatform Hogrefe (deze mogelijkheid wordt aangeboden)
Enkele prototypische voorbeeldprofielen
Voorbeeld 1: het doorgaans normale profiel (en therapeutisch gewenste??)
Voorbeeld 2: het vaak geziene psychiatrische profiel Het omgekeerde profiel in landscape positie: een stijgende curve van links naar rechts (of dus van positief naar destructief!!). Er is dus meer destructieve activiteit dan positieve (ergo vermoedelijk score onder de percentiel 25 drempelwaarde van 7, of zelfs negatief!)
Voorbeeld 3: het vaker geziene profiel bij Borderline Evenveel positief als destructief maar de status van het moment zal veel bepalen (cfr. Guideline Trimbosinstituut: meer dan 4 eerdere suïcidepogingen = hogere probabiliteit persoonlijkheidsstoornis!)
Tenslotte
Hoe werd de studie opgezet? Samenwerking tussen Portzky Michael en Werkgroep Verder, via Anquinet Livia Studie binnen de begeleidingsgroepen van nabestaanden, met infosessie vooraf. Gebruikte vragenlijsten: VK+, P³, SCL-90 Klachtenlijst, de Rouwvragenlijst van Paul Boelen, + voorafgaand algemene vragen omtrent persoonskenmerken, aard van de omstandigheden van de suïcide en al of niet geraadpleegde hulp nadien Studie/deelname was anoniem!!!
Enkele kenmerken van de groep 50 deelnemers, bij sommige proeven werden de begeleiders van de praatgroepen er uit gelaten (4, waarvan ook 2 zelf nabestaanden zijn) Gemiddelde leeftijd 49 jaar (tss. 23-73) Slechts 4 mannen! Bij de meeste verlies van partner (46%), gevolgd door kind (32%) 48% nadien professionele hulp gezocht, meestal psycholoog (16%), huisarts (8%) of meerdere (16%) 46% psychofarmaca, indien ja meestal meerdere 14% (7 pers) met eerdere suïcidepoging!
De Resultaten?
Resultaten omtrent veerkracht Ten eerste: de gemiddelde veerkracht scoorde laag! (gem. score 67! = deciel 3) Decielscore Totaal VK+ tov normale normgroep Frequency Percent Valid Percent Cumulative Percent Valid 1 23 46,0 46,0 46,0 2 9 18,0 18,0 64,0 3 6 12,0 12,0 76,0 4 2 4,0 4,0 80,0 5 5 10,0 10,0 90,0 6 2 4,0 4,0 94,0 7 1 2,0 2,0 96,0 8 1 2,0 2,0 98,0 9 1 2,0 2,0 100,0 Total 50 100,0 100,0 (Gem. score bij de 7 eerdere suïcidepogers slechts 60! (net nog deciel 2))
Ten tweede: veerkracht correleert (alweer) met zowat alles: Sterke correlatie met alle schalen van de P³, dus met de mate aan palliatieve stressreducerende activiteiten (uiteraard negatieve correlatie met de Destructieve Activiteiten!) Sterke (negatieve) correlatie (-.658, sign.000)met SCL-90 klachtenlijst, dus met psychisch en fysiek onwelbevinden Maar ook met de Rouwvragenlijst (-.660, sign.000) en de (geschaalde) aanwezigheid van Gecompliceerde Rouw (-.585, sign.000)!!!
Opmerkelijke verrassing (gelet op eerdere studieresultaten): Net geen sign. correlatie met eerdere suïcidepoging!? Misschien een te klein aantal om te kunnen doorwegen? Wel een tendens, en uiteraard naar een negatieve correlatie Wel een duidelijke correlatie (-.683, sign. 000) tussen veerkracht en neiging tot suïcidaliteit de laatste maand! Het risicoprofiel is er dus wel degelijk
Resultaten omtrent Palliatieve Palet Gemiddelde waarden ook laag! Gemiddelde Totaalscore slechts 9,94 (voor de Vlaamse populatie wordt 7 als klinisch significante drempelwaarde gehanteerd, ook op de Fit In Je Hoofdwebsite 1 van de alarmsignalen!) Ook hier sterke correlaties tussen Rouw/Gecompliceerde Rouw, met sterkere correlaties met het Destructieve Palet! (= conform eerdere bevindingen dat het Destructieve Palet meer indicatief is voor psychiatrische kwetsbaarheid!)
Totaalscore op Rouwvragenlijst Is er sprake van Gecompliceerde Rouw? Totaal Positieve Palliatieve Activiteiten Totaal Destructieve Palliatieve Activiteiten -.293*.412** -.466** -.338*.410** -.499** Totaal Palliatieve Activiteiten ** Correlatie significant op 0.01-niveau, * correlatie significant op 0.05-niveau
Andere noemenswaardige bevindingen Correlatie (-.320*, sign.037) tussen de methode van suïcide en de aanwezigheid/behoefte aan professionele hulp nadien! (conform eerdere bevindingen dat agressievere vormen van suïcide de kans op PTSD verhogen) Correlatie (.345*, sign.020) tussen opstarten van psychofarmaca en indien de vindplaats thuis was! (meer confrontatie met die plaats = meer herbeleving? Daardoor meer klachten?)
Dus. Conclusies?
Ja: veerkracht is een betrouwbare voorspeller op de kans op Gecompliceerde Rouw Dus veerkrachtmetingen kunnen een meerwaarde zijn in het werken met rouwenden, helpen personen at risk te detecteren Ja: het Palliatieve Palet blijft ook in deze materie belangrijk; zowel verklarend /predictief, MAAR ook bij de behandeling en adviezen! (cfr de verstoorde metacognities) Het bewaken van het Palliatieve Palet is bewaken van je (stress)balans!! Voldoende Positieve Palliatieve Activiteiten kunnen de kans op een Gecompliceerde Rouwverwerking dus mogelijks verminderen!
Daarom 5 alarmsignalen in de Fit In Je Hoofd Website Lage veerkracht (deciel 2 of lager) Aanwezigheid eerdere poging Lage Totaalscore Palliatief Palet Hoge Totaalscore Destructief Palliatief Palet Hoge scores op subschaal Suïcidaal denken bij P³ Indien 3 van deze 5 aanwezig, stopt de website daar, en krijgt men advies professionele hulp te zoeken
Implicaties voor zorgverlener Beseffen dat niemand onkwetsbaar is! Grenzen (h)erkennen!!! De valkuil van het presenteïsme vermijden! Bewaak het palliatieve pallet voldoende!!! In de mate van het mogelijke repressieve copingstijl of emotionele copingstijl hanteren Naar patiënt/cliënt toe: bij zwakkere veerkracht meer als at risk beschouwen! Meer stringente opvolging! Hem/haar niet louter beoordelen zoals hij/zij functioneert op de intramurale afdeling!!!