DESSA. Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties. HTS Report. Liesbeth Bakker ID Datum Ouderversie

Transcriptie

1 DESSA Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties HTS Report ID Datum Ouderversie Informant: Mevrouw Bakker Ouder

2 INLEIDING DESSA 2/23 Inleiding De DESSA is een vragenlijst waarmee sociaal-emotionele competenties van kinderen in de basisschoolleeftijd (4-12 jaar) in kaart worden gebracht. Op basis van de gedragsbeoordelingen wordt de mate bepaald waarin kinderen adequaat willen en kunnen handelen in sociale situaties. In dit rapport wordt inzichtelijk gemaakt welke sociaal-emotionele competenties sterk ontwikkeld zijn en welke competentiegebieden relatief zwak zijn en verder ontwikkeld kunnen worden. De antwoorden zijn vergeleken met de normgroep: Nederlandse populatie, jongens en meisjes, 4-12 jaar, informanten: ouders. Structuur van dit rapport Interpretatie Profielformulier Schaalscores Schaalinformatie Iteminformatie Antwoordstatistieken Extra invoervelden Het interpreteren van testresultaten is voorbehouden aan gekwalificeerde professionals met voldoende kennis van het gebruik en de toepassing van psychologische tests. Volg altijd de richtlijnen van de desbetreffende beroepsvereniging.

3 INTERPRETATIE DESSA 3/23 Interpretatie De DESSA biedt informatie over de ontwikkeling van de sociaal-emotionele competenties van een kind. In dit gedeelte wordt bij de behaalde scores op de DESSA Totaalscore en de acht individuele schalen een toelichting gegeven. De beschrijvingen vormen een hulpmiddel om de scores van de DESSA inhoudelijk adequaat te interpreteren. De ruwe schaalscores worden omgezet naar T-scores, die in drie categorieën worden ingedeeld. Voor alle schalen geldt deze basisinterpretatie: Een T-score van 40 of lager kan getypeerd worden als zwak. Schaalscores binnen dit bereik duiden er namelijk op dat een kind relatief weinig gedragingen heeft laten zien die gerelateerd zijn aan een bepaalde sociaal-emotionele competentie. Kinderen bij wie veel schaalscores binnen deze categorie vallen, kunnen beschouwd worden als risicogroep voor het hebben of ontwikkelen van sociaal-emotionele problemen. Voor elke schaal geldt dat ongeveer 16% van de kinderen in de normgroep een T-score van 40 of lager heeft behaald. T-scores van 41 tot en met 59 kunnen getypeerd worden als gemiddeld. Kinderen met scores binnen dit bereik zullen waarschijnlijk baat hebben bij algemene handelingsplannen die bedoeld zijn om de sociale en emotionele competenties van kinderen te bevorderen. Een T-score van 60 of hoger kan omschreven worden als sterk, aangezien dit bereik er op wijst dat een kind op een bepaald sociaal-emotioneel gebied sterk ontwikkeld is. In de normgroep behaalt ongeveer 16% van de kinderen een T-score van 60 of hoger. Naast de schaalscores identificeren ook de individuele items specifieke sterke en zwakke gedragingen van het kind. Bij elke schaal worden daarom de items getoond waarop het kind beneden gemiddeld ('zwak') scoort en de items waarop het kind boven gemiddeld ('sterk') scoort.

4 INTERPRETATIE DESSA 4/23 DESSA Totaalscore T-score Zwak Gemiddeld Sterk 66 DESSA Totaalscore Kinderen met een hoge DESSA Totaalscore vertonen relatief veel gedragingen die gerelateerd zijn aan sociaalemotionele competenties. Dit wijst er op dat deze kinderen in hun ontwikkeling voorlopen en sterk functioneren op sociaal-emotioneel gebied. Een bovengemiddelde score kan verklaard worden vanuit een zeker 'sociaal talent' (zoals er ook kinderen zijn met talent voor voetbal, tekenen of turnen). Ook kan het betekenen dat deze kinderen opgroeien in een omgeving waarin veel aandacht is voor emotionele ontwikkeling en tegelijkertijd voor het aangaan van relaties met anderen. Wanneer het talent van het kind en de rol van de omgeving zich positief tot elkaar verhouden, wordt de kans aanzienlijk vergroot dat kinderen op sociaal-emotioneel gebied voor zullen lopen op anderen. Kinderen met een hoge DESSA Totaalscore zijn vaak de kinderen die populair zijn. Naast het feit zij door anderen aardig gevonden worden, betekent dit ook dat zij andere kinderen een goed gevoel over zichzelf kunnen geven. Kinderen die 'voorlijk' zijn op sociaal-emotioneel gebied zijn doorgaans niet kinderen die zichzelf centraal stellen (die vaak hun 'macht' benutten). Daarentegen gunnen zij juist ook andere kinderen hun invloed (en benutten dus veeleer hun 'gezag'). Een dergelijke sociaal-emotionele voorsprong heeft als voordeel dat deze kinderen vaak positief worden bejegend (ook door de volwassenen), waardoor zij het positieve gedrag dat ze al beheersen verder uit kunnen bouwen. De voorsprong die kinderen in deze categorie hebben is dan ook vaak robuust; ze blijft over langere periode bestaan. Tot slot is er nog een kleine kanttekening te plaatsen bij een hoge DESSA Totaalscore. Een bovengemiddelde score betekent dat een kind zeer vaardig overkomt, terwijl dit mogelijk geen 'doorleefd gedrag' is (vergelijkbaar met sociaal wenselijk gedrag). In dit geval weet een kind wat er van hem/haar verwacht wordt, maar cijfert het de eigen emoties en gevoelens helemaal weg om dat gedrag te kunnen vertonen. Een hoge score moet dus altijd gezien worden in een breder kader waarin er een compleet beeld wordt gevormd van het kind. De DESSA Totaalscore is daarom niet zozeer een eindpunt bij het vaststellen van het sociaal-emotionele functioneren van een kind, maar veeleer een beginpunt.

5 INTERPRETATIE DESSA 5/23 Persoonlijke verantwoordelijkheid T-score Zwak Gemiddeld Sterk 63 Persoonlijke verantwoordelijkheid Kinderen met een hoge mate van persoonlijke verantwoordelijkheid hoeven niet aan hun taken herinnerd te worden, zijn betrouwbaar in hun afspraken en blijken over het algemeen zeer consciëntieus. Ook stellen zij belang in het leveren van positieve bijdragen aan hun omgeving. Deze kinderen hebben op het gebied van verantwoordelijkheid nemen weinig begeleiding nodig, omdat zij veelal het vertrouwen van de volwassenen in hun omgeving hebben. Vaak zijn dit ook de kinderen die hun leeftijdsgenoten 'in het gareel' weten te houden. Toch is er ook een kanttekening te maken bij een hoge score op dit gebied. Sommige kinderen zijn namelijk in alles heel nauwkeurig en verantwoordelijk, omdat ze in feite té perfectionistisch zijn. Er moet daarom altijd goed gekeken worden of de hoge mate van persoonlijke verantwoordelijkheid van het kind authentiek is en niet voortkomt uit een te hoge drang om alle dingen (in de ogen van zichzelf en anderen) foutloos te doen. Daarnaast is het mogelijk dat kinderen te veel persoonlijke verantwoordelijkheid nemen als gevolg van parentificatie. In dat geval nemen kinderen door bepaalde omstandigheden in een gezin de ouderrol op zich (bijvoorbeeld wanneer één van de ouders een scheiding niet heeft verwerkt, of wanneer een ouder psychiatrische problemen heeft). Het gevolg hiervan is dat zij zich sneller dan hun leeftijdsgenoten ontwikkelen, waarbij zij veel verantwoordelijkheid op zich nemen. Het gedrag hoort in dit geval echter niet bij de natuurlijke ontwikkeling van het kind, maar wordt veroorzaakt door problematische omstandigheden. De volgende gedragingen worden bij dit kind relatief weinig waargenomen in vergelijking met andere kinderen en kunnen daarom als zwak worden getypeerd: Vervult thuis of op school zinvolle taken. Bereidt zich voor op gebeurtenissen. Voert opdrachten of schoolwerk zorgvuldig uit. De volgende gedragingen worden bij dit kind relatief vaak waargenomen in vergelijking met andere kinderen en kunnen daarom als sterk worden getypeerd: Levert een bijdrage aan de groep of het gezin. Stimuleert positief gedrag bij anderen. Doet taken zonder herinnerd te hoeven worden. Komt zijn/haar afspraken na. Krijgt dingen op tijd gedaan. Houdt zich aan de regels.

6 INTERPRETATIE DESSA 6/23 Optimistisch denken T-score Zwak Gemiddeld Sterk 58 Optimistisch denken Kinderen met een gemiddelde mate van optimistisch denken hebben over het algemeen een positief beeld over zichzelf, hun toekomst en hun mogelijkheden. Wanneer deze kinderen tegenslag hebben, komen zij daar met enige hulp weer snel overheen zonder dat dit verder grote gevolgen heeft voor hoe ze aankijken tegen hun mogelijkheden of toekomstige gebeurtenissen. Het is normaal dat kinderen die doorgaans positief denken soms ook last hebben van negatieve gedachten. Het is zelfs heel adequaat om negatieve gedachten te hebben wanneer er werkelijk iets aan de hand is; dit is een normale reactie op een ongewone situatie. In dergelijke gevallen moeten ouders dan ook niet geforceerd proberen om het kind 'op te vrolijken'. Het kind zal zich dan niet gehoord voelen en ouders lopen dan het gevaar om het contact te verliezen. Het is beter wanneer ouders zich inspannen om daadwerkelijk te begrijpen waar het kind in die bepaalde periode somber over is. Voor kinderen met een gemiddelde score op deze schaal is het bespreken van een nare gebeurtenis doorgaans voldoende om dit te verwerken. De volgende gedragingen worden bij dit kind relatief weinig waargenomen in vergelijking met andere kinderen en kunnen daarom als zwak worden getypeerd: Spreekt positief over de toekomst. Ziet dingen met vertrouwen tegemoet. De volgende gedragingen worden bij dit kind relatief vaak waargenomen in vergelijking met andere kinderen en kunnen daarom als sterk worden getypeerd: Spreekt positief over zichzelf. Praat over positieve dingen. Gaat graag naar school. Spreekt positief over andere kinderen.

7 PROFIELFORMULIER DESSA 13/23 Profielformulier Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties Ouderversie Totaalscore DESSA Totaalscore Schalen Persoonlijke verantwoordelijkheid Optimistisch denken Doelgericht gedrag Sociaal bewustzijn Besluitvorming Relationele vaardigheden Zelfbewustzijn Zelfmanagement

8 SCHAALSCORES DESSA 14/23 Schaalscores Vragenlijst over sociaal-emotionele competenties Ouderversie Schaalscores Ruwe score Normscore Totaalscore DESSA Totaalscore Schalen Persoonlijke verantwoordelijkheid Optimistisch denken Doelgericht gedrag Sociaal bewustzijn Besluitvorming Relationele vaardigheden Zelfbewustzijn Zelfmanagement 37 68

9 SCHAALINFORMATIE DESSA 15/23 Schaalinformatie DESSA Totaalscore Ruwe score 510 Normscore 66 Ontbrekende score 0 Interval [63-69] De DESSA Totaalscore heeft betrekking op het vermogen van een kind om adequaat om te gaan met andere kinderen en volwassenen, waarbij het zijn/haar emoties kan reguleren op een manier die leeftijdsadequaat en passend bij de context is. Dit is de meest globale en betrouwbare maat voor het sociale en emotionele functioneren van een kind. Persoonlijke verantwoordelijkheid Ruwe score 33 Normscore 63 Ontbrekende score 0 Interval [55-71] De mate van persoonlijke verantwoordelijkheid van een kind is af te meten aan de vaardigheden die het kind laat zien op het gebied van betrouwbaarheid en zorgvuldigheid (zowel in de omgang met spullen als in relaties met anderen). Het geeft ook aan in hoeverre een kind daarin belangrijke bijdragen levert aan een groep (bijvoorbeeld door afspraken na te komen, dingen op tijd af te hebben en zich aan de regels te houden).

10 SCHAALINFORMATIE DESSA 16/23 Optimistisch denken Ruwe score 23 Normscore 58 Ontbrekende score 0 Interval [49-67] Het optimistisch denken van een kind wordt gekenmerkt wordt door zijn/haar zelfvertrouwen, het vertrouwen in anderen en de positieve kijk op het leven. Het laat zien in hoeverre een kind in (de eigen) mogelijkheden gelooft en in hoeverre het er van uit gaat dat de toekomst ook positief zal zijn. De mate waarin een kind zin heeft in is een belangrijke factor van optimistisch denken. Doelgericht gedrag Ruwe score 36 Normscore 68 Ontbrekende score 0 Interval [61-75] Doelgericht gedrag heeft betrekking op de mate waarin een kind zich voor gestelde doelen inzet. Het gaat hierbij enerzijds om het nemen van eigen initiatieven, maar ook om de hoeveelheid doorzettingsvermogen bij het uitvoeren van taken. Essentieel daarbij is de actieve houding van het kind om datgene te doen wat nodig is voor het behalen van het gestelde doel. Doelgericht gedrag is dan ook een belangrijke competentie om schoolse taken goed uit te kunnen voeren.