STATENBRIEF Onderwerp: koppelen treindiensten Apeldoorn Zutphen en Zutphen Winterswijk. Portefeuillehouder: Gedeputeerde Bieze Kerntaak/plandoel: openbaar vervoer Doel van deze brief: Het college van Gedeputeerde Staten verzoekt de leden van Provinciale Staten om: Te besluiten conform het ontwerpbesluit Over de inhoud van deze brief te overleggen De inhoud van deze brief voor kennisgeving aan te nemen (informatieplicht) HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH 1 Inhoud voorstel Middels deze brief informeren wij uw Staten over ons besluit inzake de mogelijkheden van het realiseren van één doorgaande treindienst Apeldoorn Zutphen Winterswijk door de treindiensten Apeldoorn Zutphen en Zutphen Winterswijk aan elkaar te koppelen. Wij hebben op grond van een door ProRail, in samenwerking met Arriva, NS en provincie, uitgevoerde alternatievenstudie, besloten: 1. Verdere studie naar de mogelijkheden van het koppelen van de treindiensten Winterswijk Zutphen en Zutphen Winterswijk te staken. Dit in het licht van: Het ontbreken van de noodzakelijke financiële middelen; De verwachte uitkomst van een negatieve MKBA score; Het feit dat het probleem van de overstap in Apeldoorn al grotendeels is opgelost, omdat NS met extra intercity s is gaan rijden tussen Amersfoort Apeldoorn Deventer; Andere Gelderse spoorambities en projecten. 2. De ambitie van de gekoppelde treindienst te behouden in de Lange Termijn Spooragenda Oost. Het is mogelijk dat als gevolg van toekomstige ontwikkelingen realisatie van deze gekoppelde treindienst alsnog in beeld komt; De besteding van de resterende middelen is onderdeel van de statenbrief Ambities Gelders Spoor, waarover wij uw Staten na de zomer een voorstel zullen voorleggen. De transferproblematiek op station Zutphen wordt hierin meegenomen. 2 Aanleiding In 2013 hebben wij het initiatief genomen om samen met Arriva en ProRail een verkenning en MKBA uit te voeren naar de mogelijkheden van het koppelen van de treindiensten Apeldoorn Zutphen en Zutphen Winterswijk tot één treindienst Apeldoorn - Winterswijk. Inlichtingen bij: dhr. M.D. Post e-mailadres: m.post@gelderland.nl
Deze koppeling is ingegeven door: Herstel op station Apeldoorn van de overstap op Intercity s van en naar de Randstad. Deze overstap is met ingang van de NS-dienstregeling 2013 buiten de spits verbroken; Verbetering op station Zutphen van de overstap op Intercity s richting Arnhem (vanuit de richting Winterswijk), crossplatform overstap mogelijk maken. Deze overstap wordt momenteel vaak gemist als gevolg van de krappe transfercapaciteit (smalle trappen) op dit station; Exploitatievoordelen, het materieel kan efficiënter ingezet worden. Verkenning en MKBA In 2014 is door ProRail en Arriva geconcludeerd dat de koppeling onder voorwaarde van enkele infrastructurele maatregelen gerealiseerd kon worden. Het betrof hier de: Aanleg van een passeermogelijkheid (spoorverdubbeling) te Voorst-Empe; Realisatie extra perroncapaciteit op station Zutphen; Snelheidsverhoging Voorst-Empe Apeldoorn. De investeringskosten voor deze maatregelen waren geraamd op 6 mln. 1. Nadere uitwerking Apeldoorn In een nadere uitwerking is vervolgens gebleken dat de koppeling van beide treindiensten in de gewenste vorm (met goede aansluitingen op de Intercity s van en naar de Randstad), op en rond het station Apeldoorn in zijn huidige vorm niet inpasbaar is. ProRail, Arriva en NS hebben vervolgens in een viertal ontwerpsessies oplossingsrichtingen verkend en geconcludeerd dat aanvullende infrastructurele maatregelen noodzakelijk zijn: Realisatie van extra perroncapaciteit op station Apeldoorn; Realisatie van een extra wissel aan de oostzijde van Apeldoorn. Tevens dient om de inpasbaarheid mogelijk te maken nog de keuze gemaakt te worden tussen: Het uitvoeren van een snelheidsverhoging Amersfoort Apeldoorn, of; Sluiting van station Klarenbeek De investeringskosten voor bovenstaande maatregelen zijn in deze nadere uitwerking niet geraamd. Alternatievenstudie Onderzochte alternatieven Ondanks dat de vooruitzichten voor de gekoppelde treindienst sterk waren verslechterd is door ons in januari 2015 het initiatief genomen om definitieve duidelijkheid te krijgen inzake de inpasbaarheid in de dienstregeling en de investeringskosten. Hierin zijn twee alternatieven onderzocht: 1. Gekoppelde treindienst inclusief gewenste aansluitingen en haltering alle tussengelegen stations; 2. Gekoppelde treindienst inclusief gewenste aansluitingen, exclusief haltering op station Klarenbeek. Provincie, ProRail en Arriva hebben besloten geen alternatieven te onderzoeken waarin de gewenste aansluitingen niet worden geboden, omdat dit uiteindelijk leidt tot een verslechtering van het treinproduct. Het handhaven van station Klarenbeek is zeer gewenst en heeft onze sterke voorkeur, het tweede alternatief is echter vanuit het oogpunt van een mogelijke kostenreductie toch meegenomen in de studie. 1 Alle in deze brief genoemde bedragen zijn exclusief BTW. 2
Resultaten 1. Om de inpasbaarheid van de gekoppelde treindienst mogelijk te maken zijn, naast de eerder genoemde maatregelen, additionele infrastructurele maatregelen nodig; 2. Hierdoor stijgt de investeringsopgave substantieel naar 76,3 mln. (alternatief 1) respectievelijk en 35,8 mln. (alternatief 2), inclusief de door ProRail gehanteerde bandbreedte van +/-30%; 3. Geen duidelijkheid over de structurele inpassing van een gekoppelde treindienst in de dienstregeling. De inpasbaarheid is door ProRail, in volledige samenwerking met NS en Arriva, bepaald conform de huidige inzichten. Echter, een kleine wijziging in de dienstregeling kan mogelijk wederom leiden tot het vervallen van de gewenste aansluitingen in Apeldoorn. Verschillen ten opzichte van de eerder geraamde investeringskosten De uitgangspunten zijn sterk negatief gewijzigd ten opzichte van eerder aangenomen. De grote kostentoename wordt verklaard door: De oorspronkelijk benodigde maatregelen vallen duurder uit (+ 10 mln.); Extra infrastructurele maatregelen zijn noodzakelijk (+ 16,9 mln.); Gewijzigde uitgangspunten: de noodzakelijke snelheidsverhoging Amersfoort Apeldoorn ten gunste van gekoppelde treindienst zijn door I&M gestopt (+ 27,4 mln. / + 1,4 mln.). Deze kosten komen nu voor rekening van de provincie Gelderland. Kosten m.b.t. overwegveiligheid waren niet meegenomen (+ 16 mln. / + 1,5 mln.). Value Engineering Na afronding van de alternatievenstudie is, mede op verzoek van vervoerder Arriva, nog een Value Engineering (hierna: VE) uitgevoerd. De bedoeling hiervan was te beoordelen of met minder maatregelen en tegen lagere kosten hetzelfde resultaat kon worden bereikt. Het resultaat laat zien, dat de kosten inderdaad kunnen worden teruggebracht tot minimaal 18 mln. Hierbij dient wel te worden opgemerkt dat hieraan enkele (belangrijke) risico s zijn verbonden, waardoor het bedrag alsnog weer significant kan oplopen. Zo is het thema overwegveiligheid geparkeerd en zijn er blijvende vragen omtrent een (robuuste) inpasbaarheid in de dienstregeling. Ook zijn de kosten voor beheer en instandhouding niet meegenomen. Uiteindelijk is met Arriva en ProRail afgesproken, dat ProRail het resultaat van de VE als addendum toevoegt aan de alternatievenstudie. Ook de uitkomsten van het overleg tussen Arriva, NS en ProRail over de inpasbaarheid in de dienstregeling zijn onderdeel van dit addendum. 3 Bestaand beleid c.q. kader De gekoppelde treindienst is door ons opgenomen in de Lange Termijn Spooragenda Oost en draagt bij aan een verbetering van de bereikbaarheid van de regio s Achterhoek en Stedendriehoek. De reistijd van en naar de Randstad daalt en overstappen worden verbeterd. Derhalve blijft, ondanks onze beslissing de studie te staken, de gekoppelde treindienst behouden als wens voor de langere termijn in de Lange Termijn Spooragenda Oost. 3
4 Argumenten/afwegingen/risico's Geconcludeerd kan worden dat sprake is van een substantieel financieel tekort. Zicht op dekking van dit financiële tekort ontbreekt. Zo heeft het ministerie van I&M al op managementniveau aangegeven dat de resultaten voor de alternatievenstudie voor hen geen aanleiding vormen om de ambitie voort te zetten. Tevens hoeft het geen betoog dat de MKBA met de actuele inzichten resulteert in een negatieve score. Daarnaast is met ingang van de dienstregeling 2015 het probleem van de overstap in Apeldoorn al grotendeels opgelost, omdat NS met extra intercity s is gaan rijden tussen Amersfoort Apeldoorn Deventer. Tegen de achtergrond van de beschikbaarheid van het resterende budget zijn er verschillende (regionale) spoorprojecten waaraan dit restbudget kan worden besteed, zoals Arnhem-Winterswijk, de Valleilijn en station Nijmegen. Echter, door het niet realiseren van de gekoppelde treindienst blijft het transferknelpunt op station Zutphen bestaan. De smalle trappen spelen hierin een belangrijke rol. Tegen deze achtergrond gaan wij in overleg met het ministerie van I&M teneinde een gedeelte van het resterende budget te bestemmen voor het oplossen van dit probleem. In dit kader is het ook goed te bedenken, dat uit de eerder opgestelde MKBA blijkt, dat ongeveer de helft van de baten voortvloeit uit het oplossen van dit transferknelpunt. Andere stakeholders De resultaten van de alternatievenstudie zijn besproken met Arriva, NS en ProRail. Bij al deze spoorse stakeholders bestaat begrip voor ons besluit. Ook zijn in de vervoerberaden Achterhoek en Stedendriehoek de resultaten van de alternatievenstudie aan de regio s toegelicht en is het voornemen tot het staken van de verdere studie besproken. In beide regio s heerst teleurstelling over de resultaten uit de alternatievenstudie, echter men is positief over het feit dat de gekoppelde treindienst als ambitie behouden blijft. Beide regio s staan ook positief tegenover het voorstel om de transferproblematiek op station Zutphen aan te pakken, hetgeen naast de oplossing van een belangrijk knelpunt, eveneens betekent dat een gedeelte van de middelen behouden kan blijven ten behoeve van beide regio s.. 5 Financiële consequenties U heeft, gezamenlijk met het ministerie van I&M, in 2009 een budget voor verbeteringen van de punctualiteit op de lijn Winterswijk Zutphen beschikbaar gesteld. Uit dit budget zijn twee maatregelen gefinancierd, te weten het verhogen van de aankomst- en vertreksnelheid te Zutphen (gerealiseerd met ingang van de dienstregeling 2015) en de snelheidsverhoging bij Vorden (december 2016 gereed) Voor het resterende budget van 5,7 mln., nu aangemerkt voor de gekoppelde treindienst, komen wij bij u terug om deze in te zetten als financiële bijdrage voor andere Gelderse spoorambities. Dit resterende budget bestaat uit 50% rijksmiddelen en 50% als cofinanciering uit provinciale middelen (oude coalitieakkoord). 4
I&M heeft aangegeven dat haar deel van de financiële middelen beschikbaar kan blijven, mits deze worden besteed aan concrete spoorprojecten in de provincie Gelderland. Bovendien dient het provinciale deel als cofinanciering hiervoor beschikbaar te blijven. 6 Proces en evaluatie Wij continueren ons overleg met het ministerie van I&M over de bovengenoemde besteding van de resterende middelen. De besteding van de resterende middelen is onderdeel van de statenbrief Ambities Gelders Spoor, waarover wij uw Staten na de zomer een voorstel zullen voorleggen. De bovengenoemde transferproblematiek op station Zutphen wordt hierin meegenomen. Arnhem,17 mei 2016 - zaaknummer 2012-005239 Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koning P.G.G. Hilhorst - secretaris 5