Onderwerp Vrijwilligerswerkbeleid: het waarderen en versterken van het vrijwilligerswerk Datum 6 december 2016 Naam steller Sanne Bloemen Kenmerk 108848 Teammanager Ernst-Jan Meerbeek Team Maatschappelijke ontwikkeling Voorstel 1. De nota vrijwilligerswerkbeleid; het waarderen en versterken van het vrijwilligerswerk vaststellen. 2. Instemmen met het voorstellen in december 2016 bij de Legesverordeningen aan de Raad van een tarief van 0 voor het afgeven van een VOG voor vrijwilligers van vrijwilligersorganisaties en verenigingen. 3. Kennis nemen van de voortgang van het meerjarenplan van Match voor vrijwilligers. 4. Subsidie aan Match voor vrijwilligers te verlenen op basis van een update van hun meerjarenplan 2016-2018 ad. 75.000,00 voor het jaar 2017. 5. Het meerdere van de gevraagde subsidie afwijzen. 6. De gemeenteraad bij de eerste berap 2017 voorstellen het subsidieplafond met 47.000 naar 75.000 eenmalig te verhogen en middels de begroting 2018 structureel vanaf 2018 met 36.000 naar 64.000. Aanleiding Overal in onze gemeente zijn vrijwilligers en hun organisaties actief voor doelen die zij zelf belangrijk en nodig vinden. Vrijwilligers, mensen die zich graag met hart en ziel inzetten voor een ander, zijn van alle tijden. Maar tijden veranderen. Het beroep op vrijwilligers is de afgelopen jaren gegroeid en de vrijwilliger verandert. Vrijwilligers zijn niet alleen actief in hun buurt, wijk of bij verenigingen, maar ook in de ondersteuning van kwetsbare mensen. Ze bemannen eetpunten, bieden ondersteuning bij de Nederlandse taal en staan klaar voor de mantelzorger. De gemeente heeft de opdracht vrijwilligerswerk te bevorderen en vrijwilligers te ondersteunen. De gemeente heeft samen met Match voor vrijwilligers (hierna Match) en Synthese zich gebogen over de centrale vraag op welke wijze kunnen wij de vrijwilligers(organisaties) en verenigingen waarderen en versterken?. We zien graag dat het brede vrijwilligerswerk floreert, zodat de gehele Venrayse gemeenschap daar baat bij heeft. De doelstelling om het vrijwilligerswerk in de gemeente Venray te versterken en te waarderen, door zowel de verenigingen en vrijwilligersorganisaties als de vrijwilligers in hun kracht te zetten is dan ook logisch. De nota gaat over de waardering, facilitering en ondersteuning van vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties en verenigingen. Het matchen van vraag en aanbod staat niet meer centraal, maar juist het bevorderen van de kracht van de vrijwilligers(organisaties) en verenigingen, die vanuit hun motivatie enorm veel inzet laten zien. Er zijn voor het vrijwilligerswerk in Venray randvoorwaarden gesteld. Diverse faciliteiten zijn volop in ontwikkeling en er ontstaat ruimte voor vernieuwing. In de nota wordt ingegaan op de samenwerking met Match en Synthese en de wijze van waardering en ondersteuning van vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. De nota is ontstaan met input van vrijwilligers middels een digitale enquête, de Participatieraad en in samenspraak met Match en Synthese. Pagina 1 van 7
Beoogd resultaat Een vastgestelde nota vrijwilligerswerkbeleid in lijn met de uitkomsten van de digitale enquête over het vrijwilligerswerkbeleid. Zodat in samenspraak met vrijwilligers, vrijwilligersorganisaties, verenigingen en Match en Synthese uitvoering kan worden gegeven aan de waardering en ondersteuning van vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. Rechtmatige subsidieverlening aan Match voor het jaar 2017. Argumenten 1.1. De nota geeft invulling aan de door de raad gestelde kaders uit het beleidsplan Wmo. Vanuit de Wmo 2015 heeft de gemeente de nadrukkelijke opdracht vrijwilligerswerk te bevorderen en vrijwilligers te ondersteunen. In oktober 2014 heeft de gemeenteraad ingestemd met het beleidsplan Wmo 2015 2016 2017. Daarmee is het kader voor het vrijwilligerswerkbeleid vastgesteld: Wij zien graag dat iedere inwoner zich voor korte of langere tijd vrijwillig inzet voor een ander. Wij gaan ervan uit dat verenigingen en vrijwilligersorganisaties op eigen kracht vrijwilligers kunnen werven. Wij willen de vrijwilligersorganisaties ondersteunen bij het nog meer inspelen op de vraag en behoefte van (potentiële) vrijwilligers. Wij verwachten dat organisaties elkaar waar nodig versterken door samen te werken. Bijvoorbeeld in de ontwikkeling en uitvoering van nieuwe (effectieve) manieren van werven en waarderen van vrijwilligers, bij het trainen van vrijwilligers en bij het matchen van vrijwilligers en mensen die hulp nodig hebben. Daar waar het organisaties niet zelf lukt kan professionele ondersteuning geboden worden. Wij willen ervoor zorgen dat er vanuit de gemeente zo min mogelijk drempels bestaan om vrijwilligerswerk te doen. Sommige inwoners die een duwtje in de rug nodig hebben willen wij verleiden tot vrijwilligerswerk. Wij hebben daarbij aandacht voor de specifieke behoefte aan (professionele) ondersteuning. De visie op vrijwilligerswerkbeleid en vrijwilligersondersteuning is gebaseerd op de gedachte van de nieuwe Wmo, de participatiesamenleving, de terugtrekkende overheid, eigen kracht en zelfsturing. 1.2 De in de nota geschetste waardering en ondersteuning aan vrijwilligers(organisaties) en verenigingen past in de huidige ontwikkelingen en draagt bij het breed floreren van het Venrayse vrijwilligerswerk. Een belangrijke verandering is dat de focus verschuift van het matchen van vraag (vanuit vrijwilligersorganisaties) en aanbod (van vrijwilligers) naar: het organiseren van randvoorwaarden en het faciliteren waardoor vrijwilligers en organisaties zelfstandig hun weg (naar elkaar) vinden, en; het ondersteunen en begeleiden van kwetsbare (toekomstige) vrijwilligers. De nota is opgebouwd aan de hand van de doelstellingen, die zien op waardering, matching tussen vraag en aanbod, deskundigheidsbevordering en netwerkversterking. Per doelstelling is aangegeven hoe we dit gaan realiseren en wat daarvoor nodig is. Aan de doelstellingen zijn opdrachten gekoppeld voor Match en Synthese. De doelstellingen zijn voorgelegd middels de enquête aan vrijwilligers. Zoals ook uit de toelichting op de enquête blijkt is de uitdaging is om het beschikbare onbenut vrijwilligerspotentieel te verleiden tot vrijwilligerswerk. De doelstellingen dragen eraan bij dat er meer enthousiaste vrijwilligers in Venray actief zijn en blijven. Pagina 2 van 7
1.3 Gezien de respons van de digitale enquête passen de uitgangspunten, doelstellingen en activiteiten bij de behoeften van vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. De nota is met input vanuit vrijwilligers(organisaties) en verenigingen ontstaan. De doelstellingen zijn voorgelegd middels een digitale enquête aan zo n 250 vrijwilligersorganisaties. Per doelstelling kon aangegeven worden of betreffende persoon het eens of oneens is, waarbij ruimte was voor een toelichting. Wij hebben van 306 personen een respons ontvangen. Van de direct aangeschreven vrijwilligersorganisaties heeft in ieder geval 37% gereageerd. Naast de aangeschreven vrijwilligersorganisaties hebben nog zo n 50 vrijwilligers meegedaan aan de enquête. We hebben de vrijwilligers een stem gegeven. De respondenten hebben iedere stelling grotendeels (ruim 80%) bevestigend beantwoord. Ook is gehoor gegeven aan de oproep om aanbevelingen te doen. Bij iedere stellingen zijn tientallen opmerkingen, toevoegingen en suggesties gedaan. Enkele daarvan zijn op genomen in de nota. Tevens is door Match of ambtelijk vanuit de gemeente aangesloten bij overleggen met vrijwilligersorganisaties, zoals het informeel zorgoverleg. Match heeft input verzameld middels een bijeenkomst voor bijvoorbeeld het onderdeel deskundigheidsbevordering. Met een afvaardiging van de Participatieraad is de nota doorgenomen. 1.4 De nota biedt een duidelijke opdracht voor Match en Synthese in de waardering en ondersteuning van vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. Sinds medio 2015 zijn gemeente, Match en Synthese in samenspraak over de waardering en ondersteuning van vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. Het betreft een intensief proces, waarbij de nadruk ligt op aansluiting bij wat speelt onder vrijwilligers en vernieuwing in de waardering en ondersteuning. De samenwerking tussen gemeente, Match en Synthese wordt vormgegeven in het loket voor vrijwilligers, wat de locatie van Match betreft. Vrijwilligers(organisaties) en verenigingen kunnen voor vragen en advies daar terecht. Middels de opdrachtomschrijving per doelstelling in bijgevoegde nota komt de rolverdeling en de mogelijkheden om elkaar te versterken naar voren. Het proces van samenwerking en vernieuwing wordt met deze nota bekrachtigd. 2.1 Zodat er zo min mogelijk drempels zijn om vrijwilligerswerk te doen. In december 2016 wordt middels een wijziging van de legesverordening aan de gemeenteraad het voorstel gedaan om ingaande 1 januari 2017 geen leges ( 0-tarief) meer te heffen bij het afgeven van een VOG voor vrijwilligers actief bij vrijwilligersorganisaties en verenigingen. Dit in aansluiting op de landelijke regeling van het Ministerie van Veiligheid en Justitie waarbij vrijwilligers die met minderjarigen en/of mensen met een verstandelijke beperking werken, al een gratis digitale VOG kunnen krijgen. Formeel duurt deze landelijke regeling tot 31 december 2016 voor een maximum van 100.000 VOG s per jaar. De intentie is om deze regeling te verlengen. Er zijn geen geluiden dat deze regeling niet wordt verlengd of uitgebreid wordt. Steeds meer vrijwilligers begeleiden, trainen of ondersteunen gezinnen met (kleine) kinderen en kwetsbare mensen bijvoorbeeld met een psychische of verstandelijke beperking. De landelijke regeling voorziet niet in een gratis VOG voor alle vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. Wij vinden het belangrijk dat er zo min mogelijk drempels zijn om vrijwilligerswerk te doen. Tevens verwachten wij steeds vaker dat vrijwilligersorganisaties en verenigingen oog hebben voor kwetsbare mensen als deelnemer in activiteiten of als vrijwilliger. Het past niet om een onderscheid hierin te maken. 3.1 Zodat het college op de hoogte is van de status en ontwikkelingen in de waardering en ondersteuning van het vrijwilligerswerk in Venray. Pagina 3 van 7
Over het jaar 2016 is aan Match een subsidie verleend van 63.400, zodat Match zich kon richten op nieuwe concepten en vanuit de kanteling kon opereren. Gedurende het jaar 2016 heeft Match gezamenlijk met Synthese en de gemeente het proces rondom vrijwilligersondersteuning verder vorm gegeven, zodat tot een meer passende wijze van waardering en ondersteuning wordt gekomen. Denk daarbij aan het project vrijwilligerscollege, waarin cursussen door vrijwilligers aan vrijwilligers worden geboden. Of aan het project vrijwilligerscoach, waarin vrijwilligers van organisaties de kans krijgen zich meer toe te leggen op de begeleiding van kwetsbare vrijwilligers. Match heeft het luisterende oor bij vrijwilligers neergelegd en de samenwerking met partners geïntensiveerd. In aanloop naar een beleidsplan over het vrijwilligerswerkbeleid heeft Match over 2016 subsidie ontvangen voor het uitvoeren van het meerjarenplan. Het proces van vernieuwing wordt intensief gevolgd, ieder kwartaal wordt de voortgang besproken. Daar waar bijstelling nodig is, is die ruimte er. 4.1 De aanvraag van Match voor Vrijwilligers voldoet aan de voorwaarden zoals gesteld in het Besluit nadere regels subsidieverstrekking (Bnrs). In het Bnrs is de grondslag aanwezig voor de subsidieverlening aan Match. In het Bnrs is overigens geen bedrag genoemd. Mede omdat de ondersteuning aan vrijwilligers(organisaties) en verenigingen en de rol van Match volop in ontwikkeling is. 4.2 De update van het meerjarenplan van Match past binnen de ontwikkelingen van het vrijwilligerswerkbeleid. Het meerjarenplan van Match vormt net als in 2016 - de basis voor de subsidieverlening. Dit meerjarenplan past binnen de doelstellingen en sluit aan op de opdrachten opgenomen in de nota vrijwilligerswerkbeleid. In het jaar 2016 zijn diverse projecten gestart en stond in teken van een nieuwe wind binnen Match. Match heeft op een voortvarende wijze invulling gegeven aan het vrijwilligerswerkbeleid. De focus ligt in het faciliteren zodat vrijwilligers en vrijwilligers(organisaties) en verenigingen elkaar weten te vinden en weten te versterken. Het jaar 2017 zal in het teken staan van het inbedden van de in 2016 gestarte projecten (zoals vrijwilligerscollege, vrijwilligerscoach) in de staande structuur. Tevens staan nog enkele projecten op de rol. In de subsidiebeschikking zijn concrete afspraken gemaakt over de (tussentijdse) monitoring en verantwoording. 5.1 Het meerdere past niet in de uitvoering door en de huidige rol van Match en binnen de doelstellingen van het vrijwilligerswerkbeleid Match heeft een subsidieaanvraag gedaan voor het bedrag van 100.000. Op 31 oktober jl. heeft een overleg plaatsgevonden over de inhoud van de aanvraag en de begroting van match. Vervolgens heeft Match per brief van 14 november jl. een wijziging aangebracht in de begroting, wat neer komt op een afname van de gevraagde subsidie met 10.000 naar 90.000. Op 30 november jl. heeft een overleg tussen de portefeuillehouder en een afvaardiging van het bestuur van Match plaatsgevonden over de begroting van Match, de bestendige koers van match en de continuïteit van Match in de toekomst. Op basis van de aanvraag en nader verkregen informatie adviseren wij voor 2017 een subsidiebedrag te verlenen van 75.000 en het verzoek om het meerdere af te wijzen. Wij zien geen te rechtvaardige reden om het gevraagde subsidiebedrag van 100.000 te verlenen. Dit houdt concreet in dat: - Dat de deskundigheidstrainingen door betaalde professionals nog wel aangeboden worden, echter de kosten daarvoor zelf door de vrijwilligers bekostigd dienen te worden; - De kosten van de ontwikkeling van de flexpool in de begroting naar beneden zijn bijgesteld; Pagina 4 van 7
- De waarderingsdag niet is opgenomen in de begroting. De vraag is namelijk of er voldoende behoefte is aan een structurele waarderingsdag en of deze past binnen het waarderingsprogramma. Om de ondersteuning van het vrijwilligerswerk in Venray een impuls te geven heeft Match voor 2016 de keuze gemaakt om twee professionele krachten in te zetten, te weten een coördinator en een projectleider (welke bekostigd is uit de reserve van Match). Ondanks dat deze keuze ertoe heeft geleid dat binnen Match de kanteling is ingezet en dat projecten succesvol gestart zijn, zijn wij er geen voorstander van structureel twee professionele krachten te dekken. Wij hebben daar de volgende redenen voor: 1. In de eerste plaats betreft Match een vrijwilligersorganisatie, waardoor de gedachte van meer betaalde krachten daar niet bij past. 2. Voor de professionele kracht zien wij met name een actieve rol in de innovatie/kanteling van Match weggelegd, zodat Match toekomstbestendig is en kan inspelen op de behoeften van vrijwilligers en diens organisaties binnen de gemeente. Zoals ook in de brief van 14 november jl. door Match wordt onderschreven zal het jaar 2017 in het teken staan van het inbedden van de diverse projecten in de staande structuur en in het vinden van een balans tussen betaald en onbetaalde krachten in de invulling van de koers van Match. Een structurele uitbreiding van professionele krachten is naar onze mening niet aan de orde is. We denken juist dat de oplossing gezocht moet worden binnen een herziening van taken en verantwoordelijkheden binnen de professionele inzet en in een intensievere en effectievere samenwerking met andere partners. Wij realiseren ons dat wij gezamenlijk een hoog ambitieniveau hebben. Daarom is een vergelijking met andere gemeenten en professionele inzet bij vrijwilligerssteunpunten niet te maken. Dit betekent concreet dat voor het jaar 2017 eenmalig - geen vermindering in het bedrag aan personele inzet wordt voorgesteld, behoudens op bovengenoemde onderdelen. Zodat in het komend jaar aan de nieuwe structuur voor een toekomstbestendige Match gewerkt kan worden binnen het geschetste financiële kader van de nota vrijwilligerswerkbeleid. 6.1 Zodat voor het jaar 2017 en verder rechtmatig de subsidie aan Match verleend kan worden. Het subsidieplafond voor de subsidieverlening aan Match dient structureel op 64.000 conform het financieel kader van de nota vrijwilligerswerkbeleid. Integraliteit/Relatie met andere beleidsvelden Het vrijwilligerswerkbeleid heeft raakvlakken met vele terreinen zoals Participatiewet, Subsidiebeleid, SROI, Mantelzorgbeleid, Sport- en Cultuurbeleid, zelfsturing gemeenschapshuizen. Het belangrijkste is dat actief gestuurd wordt op samenwerking, bijvoorbeeld de samenwerking tussen Match, Synthese en Clubtotaal in Venray op het gebied van scholingen en trajecten gericht concretisering van maatschappelijke doelen bij verenigingen. Kanttekeningen/risico's Het werken met een VOG is één van de onderdelen dat kan bijdragen aan een veilige omgeving. Een VOG biedt echter geen garantie voor het voorkomen van onwenselijk gedrag. Vanzelfsprekend is het belangrijkste aandacht voor het gedrag van vrijwilligers en voor veiligheid binnen de vrijwilligersorganisaties en verenigingen te hebben. Het verwachte bedrag dat gemoeid is met het gratis verstrekken van de VOG is onbekend. Wij achten het risico, dat er zich een toestroom aan aanvragen aanreikt per 1 januari 2017, te verwaarlozen. Pagina 5 van 7
Diverse gemeenten vragen het Ministerie van Veiligheid en Justitie om aan alle vrijwilligersorganisaties de VOG gratis ter beschikking te stellen. Tot op heden is er nog geen gehoor gegeven aan deze verzoeken. Ook is er geen onderzoek door het Ministerie gestart. De subsidieverlening aan Match en Synthese is onlosmakelijk verbonden met de nota vrijwilligerswerkbeleid. Verdringing van betaalde arbeid door vrijwilligerswerk is een item dat geregeld benoemd is in bovengenoemde overleggen en in de toelichting op de enquête. In de huidige tijden kunnen sommige (maatschappelijke) functies (in afgeslankte vorm) alleen overeind blijven doordat vrijwilligers bereid zijn ze te vervullen. Dit levert een complexe discussie op. Vanuit de optiek van gemeente kunnen wij niet het tij keren. Gezamenlijk kunnen we oplettend zijn bij de inzet van vrijwilligers en het stellen van realistische doelen aan vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. Communicatie Gedurende het proces om tot een beleidsplan vrijwilligerswerkbeleid te komen is gebruik gemaakt van diverse communicatiekanalen. Het vervolg wordt in afstemming met Match en Synthese georganiseerd. Een belangrijk moment zal de Nationale dag van de vrijwilliger zijn op 7 december a.s. Middels bijgevoegd persbericht wordt ruchtbaarheid gegeven over het vrijwilligerswerkbeleid. Deze adviesnota is in samenspraak met een afvaardiging van de Participatieraad tot stand gekomen en vervolgens ter bespreking voorgelegd aan de Participatieraad. Het advies en de reactie van de wethouder zijn bijgevoegd. Match wordt middels subsidiebeschikking op de hoogte gebracht van het besluit. Financiële gevolgen Voor de uitvoering van de nota vrijwilligerswerkbeleid en subsidieverlening aan Match wordt het volgende voorgesteld: Wat? Bedrag? Vanuit? Subsidie Match 75.000 Wmo (66255/44140) Bekostiging leges VOG 20.000 (indicatief) Publ. zaken (60225/44001) Toelichting: Begrotingstechnisch is rekening gehouden met een bedrag van circa 28.000 voor de subsidieverlening aan Match. Dit houdt in dat bij de eerste berap 2017 een bedrag van 47.000 toegevoegd wordt aan 66255/44140 vanuit het Innovatiebudget Wmo. En een bedrag van 20.000 vanuit Innovatiebudget Wmo toevoegen. Voor de jaren erna geldt begrotingstechnisch ruimte voor subsidieverlening van Match van 64.000. Dat betekent een begrotingstechnische wijziging van 36.000. Kanttekening: Aan leges voor de VOG wordt tot op heden een bedrag van maximaal 41,30 per VOG voor natuurlijke personen gevraagd. Een bedrag van 33,00 per VOG wordt doorbetaald aan bureau Justis, die de daadwerkelijke beoordeling doet. We houden hierbij rekening met 550 VOG s op jaarbasis voor vrijwilligers, dit betreft helft van het aantal huidige aanvragen om een VOG. Dit wordt gecompenseerd vanuit de Wmo. In de berap s houden we de ontwikkeling in de gaten. Pagina 6 van 7
De subsidieverlening aan Synthese voor het onderdeel vrijwilligerswerkbeleid wordt hier niet opgenomen, want dat maakt onderdeel uit van de gehele opdracht aan Synthese. Personele/organisatorische gevolgen Van Match en Synthese wordt een pro actieve samenwerkende houding verwacht ten aanzien van het waarderen en ondersteunen van vrijwilligers(organisaties) en verenigingen. Intern verwachten wij eenzelfde houding ten aanzien van Match en Synthese in deze. Dit past ook in de gedachte van de formatie uitbreiding van participatiecoaches. De personele consequenties voor team BRP (basisregistratie personen) vanwege het gratis aanvragen van de VOG zijn niet te voorspellen. De kans bestaat dat vrijwilligers die niet in aanmerking komen voor de landelijke regeling, maar wel digitaal een aanvraag indienen (zonder tussenkomt van de gemeente), nu wel via de balie een aanvraag komen indienen voor een gratis VOG op grond van het gemeentelijke begunstigende beleid. Dit wordt gemonitord. De verwachting is dat het aantal extra aanvragen gratis VOG (deels) weg zal vallen tegen het aantal klanten dat rechtstreeks bij Justis digitaal (=goedkoper tarief) een VOG aanvraag gaat indienen. In de extra Rijksafdrachten door de gratis VOG is budgettair voorzien, in de eventueel extra benodigde capaciteit voor team BRP is niet voorzien. Via monitoring in 2017 zal duidelijk worden wat de effecten precies zijn. Juridische gevolgen/rechtmatigheid Tegen de subsidieverlening kan bezwaar worden ingediend. Fatale termijnen Conform de subsidierichtlijnen dient er uiterlijk op 31 december voorafgaande aan het jaar waarop de subsidiebetrekking heeft een besluit genomen te worden over verlening van de subsidie. Het college dient daarom uiterlijk 31 december 2016 een besluit te nemen over deze subsidieverlening. Vervolgtraject besluitvorming De nota vrijwilligerswerkbeleid wordt ter informatie gezonden naar de Commissie Leven. Evaluatie De nota wordt tussentijds begin 2018 en eind 2019 geëvalueerd. Bijlagen 1. Nota vrijwilligerswerkbeleid; het waarderen en versterken van het vrijwilligerswerk 2. Brief subsidieaanvraag 2017 met update meerjarenplan Match en begroting 2017 3. Brief Match iz verlaging begroting subsidiebedrag 2017. 4. Tussentijdse voortgangsrapportage Match 5. Subsidiebeschikking Match 6. Bijlage onderbouwing subsidiebeschikking Match 7. Uitkomst enquête vrijwilligerswerkbeleid 8. Persbericht 9. Advies Participatieraad 10. Reactie op advies Participatieraad Pagina 7 van 7