woensdag 17 mei 2017 agendapunt 22 Onderwerp: Verkeersmanagement, Overzicht belangrijke punten 2016/2017 i.h.k.v. Verkeersinformatie en Intelligente Transportsystemen Portefeuille: Datum: Auto, netwerkmanagement en benutten 10 mei 2017 Contactpersoon: Patrick van Norden Telefoonnummer: 088 5445 230 Aan de bestuurscommissie Vervoersautoriteit, Gevraagde besluiten 1. Instemmen met het werkplan Bereik! 2017 conform art. 2.4 samenwerkingsovereenkomst 2. Instemmen met het tactisch kader 2.0. (TK 2.0) conform H 7.3 UAB 0. Aanleiding Binnen de MRDH wordt ingezet op beter openbaar vervoer, betere doorstroming voor de fiets en beter benutten van infrastructuur. Ondanks deze inzet staat het verkeer in onze regio regelmatig vast. De verplaatsing is onbetrouwbaar en reistijden nemen toe. Dit is nadelig voor de economische aantrekkelijkheid van onze regio en zorgt voor hogere kosten bijvoorbeeld in de transportbranche. Met verkeersmanagement en verkeersinformatie wordt geprobeerd het verkeer zo lang mogelijk rijdend te houden en wordt aan reizigers alternatieven en informatie aangeboden. Daarbij kan gedacht worden aan: - alternatieve routes met minder vertraging - slimmer inregelen van verkeerslichten en signalering van rijkswegen. - informatie over verstoringen (incidenten, bruggen, wegwerkzaamheden) zodat een andere route of ander tijdstip gekozen kan worden Om verkeersmanagement effectief te kunnen uitvoeren is het belangrijk dat alle gemeenten actief meedoen. Hiertoe wordt opgeroepen en waar mogelijk wordt dit financieel vanuit de MRDH ondersteund. Daarnaast zijn er kansen om knelpunten in de gemeenten van de MRDH gezamenlijk op te pakken. De mate van inzet en betrokkenheid hangt sterk af van de problematiek per gemeente en de mogelijkheden van gemeenten om de verkeersproblematiek door verkeersmanagement aan te kunnen pakken. Voor MRDH gemeentes biedt dit overzicht alle punten die in 2016/2017 spelen op het gebied van Verkeersmanagement, verkeersinformatie en intelligente transportsystemen. 1. Inzet Verkeersmanagement in het kader van Bereik! Door de weggebruiker wordt het wegennet als één geheel gezien. Daarom is er voor gekozen om verkeersmanagement in Zuid Holland samen op te pakken. Havenbedrijf Rotterdam, gemeente Rotterdam, gemeente Den Haag, provincie Zuid Holland, Rijkswaterstaat en MRDH hebben hiervoor Bereik! opgericht. Samen met de wegbeheerders wordt het netwerk beheerd als ware één geheel. Het werkplan Bereik! 2017 (bijlage 2) kent dezelfde vier hoofdsporen als in 2016. Sppor 1 (Houden): Met het tactisch kader zijn en worden regelscenario s gemaakt, informatiepanelen geplaatst, verkeerslichten gekoppeld aan een verkeerscentrale en voorzien van regelingen. De verkeerscentrales van Den Haag, Rotterdam, provincie 1
en Rijkswaterstaat zorgen in onderlinge afstemming met de regiodesk 1 voor inzet van deze maatregelen. Voor 2017 zal dit worden gecontinueerd conform de in 2016 ondertekende samenwerkingsovereenkomst Bereik! tussen de moederpartijen. Sppor 2 (Verbeteringen): ketenbeheer 2, inkoopstrategie wegkantsystemen, nieuwe CAR routes 3, netwerkknelpuntanalyse, verkeersvoorspeller, inkoop meldsysteem en voorbereidingen TK 3.0 (spoor 2 intensiveren). In Spoor 3 (Versterken Samenwerking) wordt gekeken naar Elkaar versterken op onderwerpen waar wegbeheerders ieder voor zich te maken hebben met kwetsbare capaciteit. Bij innovatie (spoor 4) wordt een regionale routekaart gemaakt (zie hoofdstuk 3). De samenvoeging van beide stadsregio s tot MRDH en de toetreding van het havenbedrijf hebben geleid tot een lagere financiële bijdrage voor Bereik vanuit de MRDH! De gemeenten wordt ambtelijk gevraagd om voor september 2017 input voor het werkplan 2018 te leveren. Voorgesteld wordt om in te stemmen met het werkplan Bereik! 2017, omdat het aansluit bij de doelen uit de uitvoeringsagenda Bereikbaarheid (H8.4) en het meerjarenprogramma Bereik! alsmede de overeenkomst die moederpartijen met Bereik! hebben afgesloten. Het tactisch kader 2.0 (bijlage 3) beschrijft in grote lijnen hoe het verkeer in de zuidvleugel in de reguliere spitsperiode wordt gemanaged, gericht op het optimale gebruik van de beschikbare wegen (tot aan 2020). Het bevat afspraken over prioriteiten van wegen en principes voor het geleiden en sturen van verkeer. De vijf tactische kaders dateren uit 2010. Het nieuwe tactische kader is samen met alle wegbeheerders in Zuid Holland aangepast op het nieuwe wegennet (o.a. A4). Alle wegbeheerders zijn bij de totstandkoming betrokken geweest. De aanpassing is een kleine aanpassing die past binnen de eerdere bestuurlijke besluitvorming. Voorgesteld wordt om in te stemmen met het tactisch kader 2.0 en dit ter bestuurlijke instemming voor te leggen aan de inliggende gemeenten. Incidenten, wegwerkzaamheden en evenementen zorgen voor veel verstoringen op het wegennet. 25% van de vertragingen op ons wegennet is als gevolg van incidenten. Bereik! en De Verkeersonderneming werken binnen Beter Benutten Vervolg aan betere informatievoorziening over incidenten en verbetering / versnelling van de bergingsprocessen. Dit speelt voornamelijk op rijkswegen, enkele provinciale wegen en stedelijke hoofdwegen. Voor wegwerkzaamheden en evenementen is afgesproken dat alle wegbeheerders (spelregels regioregie) hun geplande wegwerkzaamheden en evenementen invoeren in de tool LTC en aanwezig zijn bij de regionale afstemoverleggen wegwerkzaamheden en evenementen. Goede afstemming voorkomt hinder en duidelijke informatie kan gebruikt worden om mobilisten vooraf te waarschuwen. Dat 1 Regiodesk is een desk in de verkeerscentrale Rhoon die wegbeheerderoverstijgend regelscenario s gecoördineerd met de andere centrales inzet. 2 Ketenbeheer: omvat het beheer van alle stapjes die nodig zijn voor verkeersmanagement (van inwinning tot tekst op een informatiepaneel) 3 Omleidingsroutes bij grote calamiteiten en bijbehorende inzet van informatiepanelen en aanpassingen van verkeerslichten. 2
gebeurt via de bedrijven die toepassingen ontwikkelen voor verkeersinformatie Bereik! monitort bovenstaande zaken. Indien dit aanleiding geeft tot verbeteringen wordt betreffende gemeente hierop ambtelijk en indien nodig bestuurlijk aangesproken. In 2016 is gewerkt aan de planning voor 2017. Van de 17 potentiele conflicterende wegwerkzaamheden zijn er 11 in overleg met de wegbeheerders reeds opgelost. 6 hebben nog onze aandacht. 2. Nationale Databank Wegverkeersgegevens (NDW) Belangrijk onderdeel voor verkeersmanagement en verkeersinformatie is dat de verkeersdata (reistijden, intensiteiten, beschikbaarheid van de weg) voor verkeerscentrales en weggebruikers (via marktpartijen / serviceproviders) beschikbaar is. Hiertoe is het NDW opgericht. Het NDW heeft de volgende 3 taken: 1. Beheer van landelijke database wegverkeersgegevens, 2. Ontsluiting van deze data naar marktpartijen om aan de Europese richtlijn open data te voldoen, 3. Gezamenlijke aanbesteding van inwinning van reistijden, intensiteiten waar gewenst. Rijkswaterstaat, Provincies en beide metropoolregio s betalen de gezamenlijke jaarlijkse beheerkosten van NDW conform eerder getekende samenwerkingsovereenkomst door Stadsgewest Haaglanden en Stadsregio Rotterdam. Met de vorming van de MRDH zijn deze verplichtingen overgenomen. De inwinning van data komt in principe ten laste van de individuele wegbeheerders. Binnen de MRDH is dit als volgt vertaald: Elke wegbeheerder kan zijn realtime verkeersdata bij het NDW aanleveren of kan NDW vragen de data voor de gemeente in te winnen. Reistijden: diverse wegbeheerders hebben inwinning van reistijden door middel van lussen of kentekencamera s. Deze vorm van inwinning is erg prijzig en camera s aan palen zijn nodig. Bovendien is het systeem kwetsbaar voor storing en/of vernieling. De provincie Zuid Holland heeft NDW gevraagd om een aanbesteding te starten zodat deze data ook via Floating car (FCD: data uit individuele auto s) is in te winnen. Dat heeft geleid tot een aantrekkelijk aanbod voor heel Zuid Holland. Provincie Zuid Holland, MRDH en de gemeenten Den Haag en Rotterdam hebben gezamenlijk besloten om deze data aan te kopen. Hiermee is voor de belangrijkste wegen in heel Zuid Holland reistijddata beschikbaar. In 2017 en 2018 wordt bekeken of FCD voldoende betrouwbaar is ten opzichte van de bestaande inwinning met camera s in stedelijk gebied. Indien dit het geval is dan is met deze techniek toekomstige inwinning door gemeenten niet meer nodig. Verschillende gemeenten hebben aangegeven dat tooling voor het gebruik van de data aandacht behoeft. NDW kan hierbij helpen, maar ook het bedrijfsleven heeft tooling ontwikkeld waarmee ontsluiting snel mogelijk is. MRDH gebruikt deze gegevens voor het kwantificeren van de bereikbaarheidseisen uit de Uitvoeringsagenda Bereikbaarheid!. AutoIntensiteiten: MRDH heeft via NDW een aanbesteding gedaan op het cordon van de Haaglanden gemeenten met een optie voor het cordon van de Rotterdamse gemeenten. Het betreft punten waar nu nog niet door gemeenten of provincie of rijk geteld wordt. Het cordon Haaglanden gemeenten is gegund en in bedrijf (55 locaties ). Voor het cordon Rotterdam gemeenten zijn middelen gereserveerd (35 locaties, naast de punten die reeds geteld worden door de gemeenten) en zal met de gemeentes worden afgesproken waar de exacte punten moeten liggen. 3
Fietstelpunten: MRDH heeft een opdracht gegeven voor het meten van fietsintensiteiten. 82 permanente fietstelpunten en 111 tijdelijke locaties (april of september/oktober) voor de periode van 1 jaar. De uitvraag en controle vergt behoorlijk wat inzet van de MRDH. Daarom wordt met NDW verkent of het zinvol is via NDW aan te besteden. Voorgesteld wordt kennis te nemen van de ontwikkelingen van en rond de NDW. 3. ITS, van wegkantinformatie naar persoonlijke informatie in de auto of op de smartphone. Steeds meer reizigers laten zich leiden door navigatiesystemen in de auto. Dat kan door ingebouwde systemen, maar ook op de smartphone. Hiermee krijgen ze informatie op maat over de situatie op de weg. Een nadeel van de huidige systemen langs de kant van de weg (zoals Dynamische Route informatiepanelen-drip s) is dat de informatie niet voor alle passerende auto s relevant is en de boodschap vaak kort en cryptisch zijn. Met systemen in de auto heb je dit probleem niet. MRDH heeft deze transitie ook al benoemd in de Uitvoeringsagenda Bereikbaarheid (UAB). De volgende stappen worden ondernomen op dit terrein. Regionale Routekaart Landelijk is een routekaart ontwikkeld voor de transitie van generieke naar persoonlijke informatievoorziening. Binnen Bereik! wordt deze in 2017 vertaald naar een regionale routekaart waarin de impact voor zowel de regio, wegbeheerders als markt wordt geduid en voorzien van handelingsperspectief. Gemeenten worden betrokken bij de regionale routekaart. Naast werksessies waaraan geïnteresseerde gemeenten kunnen deelnemen wordt door Bereik! voor de zomer een tussenproduct gemaakt. MRDH zal deze schriftelijk naar alle gemeenten sturen met het verzoek commentaar te leveren. Het eindproduct wordt door de MRDH aangeboden aan de bestuurscommissie. Beter Benutten Vervolg Intelligente Transport Systemen (BBV ITS) Binnen BBV is afgesproken dat 10% van de middelen naar ITS gaan. Deze afspraken zijn bestuurlijk vastgelegd in de 2 Beter Benutten regio s door beide stuurgroepen die voor besluitvorming over Beter Benutten zijn opgericht (bijlage 5). De MRDH staat financieel garant voor het regiodeel conform landelijke en regionale afspraken. Inhoudelijk is het ITS programma gericht op verbetering van de doorstroming en veiligheid op de (water)weg en in het openbaar vervoer én ondersteuning van reizigers in het verkeers- en vervoerssysteem. Hiervoor zijn gebruikstoepassingen geformuleerd vanuit de verschillende regio s: 1) Weergeven van bebording en snelheidsadviezen in de auto (maximum snelheden en andere ge- en verboden) 2) informatie in de auto over potentieel gevaarlijke situaties en wegwerkzaamheden 3) Prioritering van groepen verkeersdeelnemers bij verkeerslichten (meer voorrang voor groepen vrachtwagens, de fiets, het openbaar vervoer) op basis van het beleid van de wegbeheerder. 4) Actuele informatie uit verkeerslichten in de auto (tijd tot groen / rood) 5) Optimaliseren van verkeerstromen middels verkeerslichten (slimmere regelingen) 6) Parkeerinformatie in de auto (vol / vrij, parkeergeleiding) Enkele hoogtepunten: A. Het landelijke projectteam BBV ITS werkt in dit traject samen met marktpartijen: Met verkeerslichtenleveranciers (bijlage 4) om deze slimmer te maken en andere partijen maken een digitale omgeving waarin verkeersinformatie snel kan worden ontsloten 4
(Be-Mobile, KPN, Siemens). Productontwikkelaars krijgen een aanlooppremie om producten voor mobilisten te ontwikkelen die bovenstaande gebruikstoepassingen mogelijk maken. (Flitsmeister, MTV en locatienet) B. Ontsluiting van overheidsdata moet op orde zijn en van goede kwaliteit. Systemen in de auto kunnen geen advies geven over wegwerkzaamheden als deze informatie niet bekend is, omdat ze door de wegbeheerder niet zijn geleverd. Het is belangrijk dat de informatie correct en volledig wordt aangeleverd, zodat in alle gemeenten de reizigers juiste informatie krijgt. Het consequent, snel en nauwkeurig invoeren van de benodigde informatie is een aandachtspunt. Waar nodig zal MRDH de wegbeheerder aanspreken op het niet leveren van data. In bijlage 5 is per data item de stand van zaken met betrekking tot de voortgang te lezen. Voor de toepassingen prioritering en optimalisering verkeersstromen met verkeerslichten moeten deze worden aangepast. Veel verkeerslichten in de metropoolregio zijn gekoppeld aan een verkeerslichtencentrale, waarmee ontsluiting en aansturing op afstand mogelijk is. Alle gemeentes in de MRDH zijn vanaf begin 2016 in 3 regiosessies gevraagd om aan te geven welke verkeersproblemen op het regionale wegennet met de verkeerslichten opgepakt zouden kunnen worden. Dit heeft geleid tot de volgende ITS oplossingsrichtingen: - Slimme regelingen: N44/N14, Beatrixlaan Rijswijk, Groene Kruisweg, Den Haag en Rotterdam. - Geconditioneerde prioriteit OV: Tramlijn 9 Den Haag CS Scheveningen, na succes tramlijn 1 Delft, tramlijn 23/25 Rotterdam - Prioriteit fiets bij strengen verkeerslichten in Rotterdam MRDH heeft conform de overeenkomst financieel bijgedragen aan de landelijke ontwikkeling van een nieuwe verkeerslichtenstandaard. Vervolgens is gewerkt aan een subsidieregeling voor de ombouw van de eerste verkeerslichten in de regio. Besluitvorming hierover en financiële afwikkeling hiervan vindt plaats via de stuurgroepen van Beter Benutten: Verkeersonderneming voor de Rotterdamse deel van de regio en Stuurgroep Haaglanden voor de Haaglandse deel van de regio. Samen met RET en HTM wordt binnen beter benutten onderzocht hoe en tegen welke kosten nieuwe snellere tweeweg communicatie tussen trams en bussen met verkeerslichten mogelijk is, zodat prioriteit op maat mogelijk wordt. In de onderstaande tabellen is aangegeven hoeveel verkeerslichten per wegbeheerder worden aangepast. Voor elke aanpassing is een budget van 17.000 beschikbaar (ex BTW, incl. 16% VAT). De verkeerslichten van Rijkswaterstaat worden landelijke gefinancierd. Provincie Zuid Holland heeft ook een eigen budget voor aanpassing van de verkeerslichten. 5
Betrokken wegbeheerders werken mee aan aanpassing van de verkeerslichten om de gebruikstoepassingen te realiseren. Wegbeheerders die hebben aangegeven geïnteresseerd te zijn (PZH, RWS, Nissewaard, Rotterdam, Delft, Rijswijk, Den Haag, Wassenaar, Zoetermeer) werken samen met de uitvoeringsorganisatie van Beter Benutten Vervolg om de aanpassingen van de verkeerslichten te realiseren. Het bestelproces ligt bij de individuele wegbeheerders. Betrokken gemeenten hebben een richtlijn ontvangen voor het simpel aanvragen voor subsidies. Bij gebleken succes en acceptabele investeringskosten wordt gekeken naar een verdere uitrol. Net als bij het koppelen van verkeerslichten komt dan de rest van het regionale wegennet in beeld voor de aanpassing van verkeerslichten naar de nieuwe standaard. Inmiddels hebben bovenstaande wegbeheerders, maar ook andere wegbeheerders aangegeven geïnteresseerd te zijn. Op basis hiervan zal eind 2017 / begin 2018 een vervolgvoorstel worden gedaan. Voorgesteld wordt kennis te nemen van de ontwikkelingen in het kader van Intelligente Transportsystemen. 6