Meerjarenprogramma Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011 2015 (definitief d.d. 6 oktober 2011)

INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 3 2. UITGANGSSITUATIE 4 3. KADERS 5 4. STAKEHOLDERS 7 5. ORGANISATIE DVM 2011-2015 8 6. MANAGEMENT VAN INTENTIES EN AMBITIES DVM 12 7. INSPANNINGEN (MENSKRACHT EN FINANCIEEL) 14 8. COMMUNICATIE 16 BIJLAGE 1: BIJLAGE 2: BIJLAGE 3: WERKGROEPEN EN PROJECTEN RESULTATEN DVM STRUCTUUR

1. INLEIDING Op 17 februari 2011 hebben de partijen: Havenschap Moerdijk, Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk (BIM), Provincie Noord-Brabant, Gemeente Moerdijk, Rijkswaterstaat Zuid-Holland en Waterschap Brabantse Delta gezamenlijk de intentieovereenkomst ondertekend met als titel: Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011-2015 Met deze ondertekening zijn de voormalige stuurgroepen Duurzaam Haven- en industrieterrein Moerdijk (DHM) en Duurzame Verbindingen Moerdijk (DVM) geïntegreerd tot één krachtige samenwerkingsvorm en organisatie. Hierbij hebben deze partijen vastgesteld: dat de missie/visie van DHM en de ambities van DVM nog onverminderd van toepassing zijn; dat deze missie/visie/ambitie voor de komende jaren nog voldoende uitdaging biedt om de duurzaamheidprestatie van het havenen industrieterrein Moerdijk verder te verbeteren; dat de duurzaamheidprestaties onlosmakelijk zijn verbonden met de regio en regionale (gebieds-)ontwikkelingen. Teneinde de overeengekomen intenties de komende jaren waar te maken hebben partijen afgesproken een meerjarenprogramma Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011 2015 (in dit document verder aangeduid met meerjarenprogramma DVM 2011 2015) vast te stellen. Dit meerjarenprogramma heeft een looptijd tot en met 31 december 2015. 3

2. UITGANGSSITUATIE De uitgangssituatie voor het meerjarenprogramma DVM 2011 2015 is vastgelegd in de intentieverklaring d.d. 17 februari 2011 en het bijbehorende contourendocument t.b.v. toekomstige verankering DHM en DVM havenen industrieterrein Moerdijk d.d. 11 november 2010. De volgende ambities en resultaten vormen de basis voor de samenwerking in de komende jaren. 1. Partijen streven naar een toonaangevend duurzaam havenen industrieterrein Moerdijk op het gebied van: koppelingen voor reststroomuitwisseling (duurzame koppelingen); hoogwaardige bedrijvigheid (duurzame bedrijfsvoering); ontsluiting, gezamenlijke infrastructuur en faciliteiten (duurzame inrichting en ontsluiting); de wijze waarop het in harmonie met de omgeving opereert (sociale duurzaamheid); een snelle en efficiënte uitvoering van duurzaamheidinitiatieven, inclusief de bijbehorende uitvoering van weten regelgeving. 2. Partijen willen op het havenen industrieterrein Moerdijk vooral inzetten op: duurzame koppelingen: het sluiten van kringlopen en de symbiose voor nuttig gebruik van energie/warmte, water en reststromen, met als perspectief de realisatie van een utility centre en multicore ringleiding voor alle koppelingen, waardoor (in combinatie met een duurzame bedrijfsvoering) economische groei en milieudruk significant worden ontkoppeld; duurzame bedrijfsvoering: het toepassen van duurzame energie en realisatie van innovatieve productieprocessen binnen het individuele bedrijf, met als perspectief om dit ook leidend te laten zijn bij het aantrekken van nieuwe hoogwaardige bedrijvigheid; duurzame inrichting en ontsluiting: het stimuleren van multimodaal transport, collectief personenvervoer en gezamenlijke faciliteiten, met als perspectief het verminderen van de belasting door vervoer over de weg en een optimaal gebruik van de beschikbare ruimte/faciliteiten; sociale duurzaamheid: toename arbeidsparticipatie vanuit de omgeving, actieve en open communicatie naar omgeving en gedeelde voorzieningen, met als perspectief dat Moerdijk in harmonie met haar omgeving opereert conform de ISO 26000 richtlijnen voor Maatschappelijke Verantwoording van Organisaties 1. Omdat de afgelopen jaren door de voormalige stuurgroepen DHM en DVM reeds aan deze ambities en resultaten is gewerkt, is bij de ondertekening besloten dat het meerjarenprogramma DVM 2011 2015 zoveel mogelijk dient aan te sluiten bij de lopende projecten alsmede bij de projectmatige werkwijze en projectorganisatie. 1 ISO 26000 is een internationale richtlijn voor MVO: een hulpmiddel voor bedrijven (en andere organisaties) bij de implementatie van MVO. Het is geen eisenstellende norm en kan dus niet worden gebruikt voor certificering. De richtlijn helpt organisaties te bepalen wat MVO voor hen betekent. En helpt bij het structureel invoeren van MVO. 4

3. KADERS Om het meerjarenprogramma DVM 2011 2015 aan te laten sluiten bij de lopende projecten is nagegaan, welke bestaande kaders er bij de partijen bestaan die van betekenis zijn voor het meerjarenprogramma DVM 2011 2015. Een overzicht hiervan is in onderstaande tabel opgenomen. Kader Betekenis voor het meerjarenprogramma DVM 2011-2015 Algemeen Contourendocument t.b.v. toekomstige Basis voor voortzetting samenwerking DHM en DVM verankering DHM en DVM havenen industrieterrein Moerdijk Intentieovereenkomst DVM 2011-2015 Missie/visie/ambitie DVM 2011-2015 Havenschap Havenvisie/Visiedocument 2030 Toetsingskader Commissie vestiging World Ports Climate Declaration Port Environmental Management Review (PERS) Bestemmingsplan Beleidsbrief duurzame zeehavens Bereikbaarheid, energie-efficiency, multimodaal en reststroom uitwisselingen Duurzaamheid en juiste bedrijf op de juiste plaats Energiebesparing en CO 2 vermindering Borging van projecten in systeem Randvoorwaarden voor vestiging bedrijven Zeehavens als draaischijf naar duurzaamheid Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk Koplopers duurzaamheid op havenen industrieterrein Moerdijk Jaarplannen MVO kernthema s Koplopers, BIM kennisplatforms en monitoring Agenda van Brabant Energieagenda voor Brabant 2010-2020 Bestuursovereenkomst Logistiek Park Moerdijk Bestuursakkoord provincie 2007-2011 Bestuursakkoord provincie 2011-2015 Meerjarenprogramma infrastructuur en milieu Provincie Noord-Brabant Kennis en innovatie, duurzame gebiedsontwikkeling, milieu, energie en klimaat. Het leef- en vestigingsklimaat staan centraal Energietransitie als kans voor innovatie en duurzaamheid: duurzame energie, energiebesparing en CO 2 vermindering en windenergie Realisatie van een vernieuwend duurzaam Logistiek Park Moerdijk Werklocatie van de Toekomst (proeftuin DVM) Gebiedsontwikkeling waterpoort, bundeling van ontwikkelingen water, toerisme, recreatie, biobased energie- en reststromen Havengerelateerde bedrijvigheid (groeiende samenwerking en nieuwe ruimtevraag). Duurzame bereikbaarheid. Leefbaarheid in stadskernen door transportstromen (externe veiligheid, geluid en fijn stof). Groenblauwe structuur (relatie met programma Zuidwestelijke Delta). Energietransitie (winning en transport uit duurzame bronnen zoals wind, getijden, zon en aardwarmte, et cetera) Structuurvisie ruimtelijke ordening Zoeken en realiseren van windlocaties tot 320 MW in 2020 5

Gemeente Moerdijk Structuurvisie Moerdijk 2030 (concept) Wind- en zonne-energie, intensief ruimtegebruik, veiligheid, sociale duurzaamheid Strategische visie Moerdijk 2030 Energiebesparing en CO 2 vermindering College agenda 2010-2014 Duurzame leef- en werkomgeving duurzame energie, energiebesparing en CO 2 vermindering Raadsagenda 2010 2014 Duurzame leef- en werkomgeving duurzame energie, energiebesparing en CO 2 vermindering Bestemmingsplan Integrale herziening Havenschap Randvoorwaarden voor vestiging bedrijven Moerdijk Moerdijk Meer Mogelijk en de bestuursovereenkomst Realisatie van een vernieuwend duurzaam Logistiek Logistiek Park Moerdijk Park Moerdijk Uitvoeringsnota Millenniumgemeente Sociale duurzaamheid Verklaring van Dussen Duurzame energie, energiebesparing en CO 2 vermindering Nota Duurzaam West-Brabant in Perspectief Innovatie, energietransitie, veranderende rol van overheid van toetsend naar initiërend/samenwerkend Nota Visie op duurzame energie West-Brabant Opwekken duurzame energie (wind, biomassa en gebouwgebonden duurzame energie) en energiebesparing Gemeentelijk Milieubeleidsplan (GMP) Leefbaarheid, duurzaamheid Beleidsplan economie Hoogwaardige industrie en bedrijvigheid: Het havenen industrieterrein Moerdijk wordt efficiënt, duurzaam en op een voor de omgeving verantwoorde wijze gebruikt Lokaal Mobiliteitsplan Zorgdragen voor een goede bereikbaarheid havenen industrieterrein Moerdijk Beleidsplan water Verbeteren waterkwaliteit i.s.m. havenschap en waterschap Beleidsplan werk en inkomen/arbeidsmarkt Samenwerking onderwijs, ondernemers en overheid Rijkswaterstaat Zuid-Holland Zeehavens als draaischijven naar duurzaamheid 2008 Beheer- en ontwikkelplan voor de Rijkswateren 2009-2015 Waterwet, Kaderrichtlijn water, het Nationaal Waterplan, de Richtlijn Prioritaire stoffen en de IPPC richtlijn Beleidslijn grote rivieren Luchtkwaliteit, energie, CO 2 en reststromen, ruimtegebruik, waterkwaliteit en beheer Waterkwaliteit en waterkwantiteit en scheepvaart Vergunningverlening lozingen Aanleg kades Waterschap Brabantse Delta Waterplan Moerdijk Keur waterschap Brabantse Delta, Beleidsregel toepassing Waterwet en keur (hemelwaterbeleid) Bestuursakkoord Afvalwaterketenvisie Waterschap Brabantse Delta Verbeteren waterkwaliteit in samenwerking met gemeente Kaders Samenwerking in de waterketen tussen gemeenten en waterschap Afvalwater niet zien als afvalstof maar als grondstof 6

4. STAKEHOLDERS Voor het meerjarenprogramma DVM 2011-2015 zijn de belangrijkste stakeholders geïnventariseerd. Deze zijn in onderstaand figuur aangegeven. Op het niveau van concrete projecten en initiatieven zijn de individuele bedrijven op havenen industrieterrein Moerdijk en nutsbedrijven (o.a. Brabant Water) de belangrijkste spelers. Interactie met intermediaire organisaties als BOM, KvK, BZW en REWIN ligt, mede in verband met de regionale ontwikkelingen, eveneens voor de hand. Voor wat betreft de interactie tussen het havenen industrieterrein Moerdijk en omliggende woonkernen bepalen met name de Burenraad en lokale politieke en belangengroeperingen het maatschappelijk krachtenveld. Op het vlak van sociale duurzaamheid zijn de lokale en regionale onderwijsinstellingen eveneens belangrijke stakeholders. Daarnaast zijn de kenniscentra/onderwijsinstellingen van belang. Een actieve en goede communicatie met deze stakeholders is nodig om een goede verstandhouding te bereiken en te behouden. Dit om wederzijds vertrouwen te wekken met betrekking tot de inspanningen om de negatieve invloed van het industrieterrein op de omgeving waar mogelijk te verminderen en kansen optimaal te benutten. Daarnaast ook om mede richting te geven aan het meerjarenprogramma DVM 2011 2015. De werkgroep communicatie zal worden gevraagd om de communicatie met de stakeholders verder vorm te geven. 7

5. ORGANISATIE DVM 2011-2015 Teneinde de sterke kanten van de voormalige DHM- en DVM-organisatie zoveel mogelijk te benutten, is gekozen voor de volgende structuur. Stuurgroep DVM Kernteam DVM Kennisbank Werkgroep Communicatie Werkgroep of project A Werkgroep of project B Werkgroep of project C Werkgroep of project D Werkgroep of project E In bijlage 3 is een uitgewerkt schema van deze structuur opgenomen, zoals deze momenteel functioneert. Hieronder is een nadere toelichting gegeven over deze structuur. Stuurgroep DVM De stuurgroep DVM bestaat uit bestuurders van de DVM partijen. De stuurgroep DVM heeft de volgende samenstelling: 1. Namens Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk (BIM), de voorzitter, de heer mr. ing. J.E.J.M. Peters; 2. Namens havenschap Moerdijk, de directeur, de heer F.J. van den Oever; 3. Namens provincie Noord-Brabant de gedeputeerde Ecologie en Handhaving, de heer drs. J.J.C. van den Hout; 4. Namens gemeente Moerdijk, de wethouder van (onder andere) duurzaamheid de heer C. Punt; 5. Namens Rijkswaterstaat Zuid-Holland, de directeur Water, Scheepvaart en Realisatie Infrastructuur de heer dr. A.P.M.A. Vonck; 6. Namens waterschap Brabantse Delta, de dijkgraaf, tevens portefeuillehouder duurzaamheid, de heer J.A.M. Vos. Indien het voor de agenda van de stuurgroep nodig is, kunnen deze bestuurders zich laten vervangen door andere portefeuillehouders. 8

De rol van de stuurgroep DVM is: Bewaken van de ambities en resultaten genoemd in de intentieverklaring Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011 2015, met oog voor de afstemming hiervan met beleids- en uitvoeringsplannen van de samenwerkende partijen en met regionale ontwikkelingen; Het bewaken van de voortgang van de doelstellingen van het meerjarenprogramma DVM 2011 2015; Het vaststellen en jaarlijks herijken van het (proces en de projecten van het) meerjarenprogramma DVM 2011 2015, inclusief de bijbehorende begroting (menskracht en financiële middelen); Het zo nodig bijstellen van het programma door wijziging van bestaande dan wel instellen van nieuwe projecten ter bevordering van het bereiken van de beoogde ambities; Het informeren van elkaar van ontwikkelingen welke relevant zijn voor Duurzame Verbindingen Moerdijk. De stuurgroep DVM komt tweemaal per jaar bijeen of vaker indien dit wenselijk wordt geacht. De technisch voorzitter van de stuurgroep is de voorzitter van de BIM. De voorzitter van het kernteam DVM (havenschap Moerdijk) fungeert als secretaris van de stuurgroep DVM. Kernteam DVM Het kernteam DVM bestaat uit vertegenwoordigers van provincie, gemeente, havenschap, waterschap en de BIM. Vooralsnog heeft Rijkswaterstaat Zuid-Holland aangegeven als agendalid van het kernteam te willen optreden. Deelname van Rijkswaterstaat Zuid-Holland aan het kernteam is afhankelijk van de agendaonderwerpen. De rol van het kernteam DVM is: De dagelijkse aansturing, de voortgangsbewaking en de bewaking van de samenhang van de projecten van het meerjarenprogramma DVM 2011 2015; De leden van het kernteam DVM coördineren ieder een aantal werkgroepen en projectgroepen c.q. commissies, die zijn opgenomen in het meerjarenprogramma DVM 2011 2015; Het toezien op de voortgang en resultaten van de projecten van het meerjarenprogramma DVM 2011 2015; Het kernteam DVM onderhoudt de contacten met de stuurgroep DVM en bereidt de vergaderingen van de stuurgroep DVM voor. Het volgen van (regionale) ontwikkelingen die relevant zijn en een bijdrage kunnen leveren aan Duurzame Verbindingen Moerdijk. Het kernteam DVM legt verantwoording af aan de stuurgroep DVM en komt 4 6 keer per jaar bijeen of vaker indien dit wenselijk wordt geacht. De voorzitter van het kernteam DVM is de vertegenwoordiger van het havenschap Moerdijk. De provincie fungeert als secretaris van het kernteam DVM. 9

Vanuit de ondertekenaars van de intentieovereenkomst is onderstaand een overzicht gegeven van de primaire aandachtsgebieden van de partijen. Bij iedere partij ligt het accent bij de samenwerking op de onder genoemde aandachtsgebieden. Partij Havenschap Moerdijk Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk Gemeente Moerdijk Provincie Noord-Brabant Waterschap Brabantse Delta Rijkswaterstaat Zuid-Holland Primair aandachtsgebied Haven- en industrieterrein en omgeving Bedrijven en duurzame bedrijfsvoering en MVO Sociale duurzaamheid en duurzame energie Duurzame energie, mobiliteit en gebiedsontwikkeling Waterkwaliteit en waterkwantiteit Hoofdwegennet, hoofdvaarwegennet en oppervlaktewater Werkgroepen DVM De bestaande DHM-werkgroepen blijven gehandhaafd en worden ondergebracht in de structuur van DVM. Een werkgroep werkt aan een vastgesteld onderwerp of taakveld, dat aansluit bij de intenties en ambities van DVM 2011-2015. De werkgroepen bestaan uit vertegenwoordigers van partijen en/of bedrijfsleven welke een affiniteit/belang hebben met het desbetreffende onderwerp. Het betreft momenteel de volgende werkgroepen: Werkgroep Monitoring; Werkgroep Natura 2000; Werkgroep Milieuklachten; Werkgroep Geluid; Werkgroep Communicatie; Werkgroep Water; Commissie Vestiging. Een nadere beschrijving van de verschillende werkgroepen is opgenomen in bijlage 1. Het is mogelijk dat in de toekomst nieuwe werkgroepen worden opgericht, indien daaraan behoefte bestaat (gedacht wordt momenteel aan windenergie en externe veiligheid). Uiteraard zullen ze worden opgeheven als de werkzaamheden zijn afgerond of indien de werkzaamheden zijn ingebed in reguliere activiteiten van de partijen. Projecten DVM De bestaande DVM-projecten worden gehandhaafd en worden ondergebracht in de structuur van DVM. De projecten worden uitgevoerd onder aansturing van een projectleider en zo nodig begeleid door een projectteam. Het betreft momenteel de volgende projecten: Project Koplopers; Project BIM kennisplatforms; Project Mobiliteit; Project Sociale duurzaamheid; Project Energyweb (inclusief project Spiepolder en project Utility centre Moerdijk); 10

Commerciële projecten DVM Indien bij projecten, zoals bij Energyweb, een commerciële bedrijfsvoering (zoals Energie Combinatie Moerdijk) wordt opgezet, wordt de voortgang van deze projecten wel geagendeerd en besproken in het kernteam DVM en de stuurgroep DVM, echter noch de stuurgroep DVM noch het kernteam DVM draagt verantwoordelijkheid voor de betreffende commerciële bedrijfsvoering. De stuurgroep DVM heeft hierbij een adviserende en faciliterende rol met betrekking tot de afstemming van de besluitvormingsprocessen bij de individuele partijen. Een nadere beschrijving van de verschillende werkgroepen en projecten is opgenomen in bijlage 1. Het is mogelijk dat in de toekomst nieuwe projecten worden gestart c.q. dat wordt aangehaakt bij regionale projecten (zoals Gebiedsontwikkeling Waterpoort) indien daarvoor behoefte bestaat of worden opgeheven indien het project is afgerond of niet meer van belang is voor de intenties en ambities van DVM. Nieuwe werkgroepen of projecten DVM Indien in de toekomst behoefte bestaat aan nieuwe werkgroepen en/of projecten wordt door één of meerdere DVM partijen en/of stakeholders, in samenwerking met het kernteam DVM, daartoe een voorstel uitgewerkt en voorgelegd ter besluitvorming aan de stuurgroep DVM. Voor de uitwerking van deze voorstellen is een format (bijlage 1) voor een projectplan beschikbaar. Elk van de DVM-partijen en de stakeholders zal worden gevraagd ideeën daarvoor aan te leveren, verwachtingen kenbaar te maken en eigen inbreng aan te geven. De resultaten daarvan worden vastgelegd in het voortschrijdend meerjarenprogramma DVM 2011 2015, dat jaarlijks wordt vastgesteld. DVM-kennisbank Teneinde de kennis en ervaringen van de werkgroepen, projectgroepen en commissies zo goed mogelijk te benutten bestaat het voornemen om een DVM-kennisbank in te richten. Deze kennisbank bestaat uit de volgende onderdelen. Koplopers duurzaamheid. Het doel voor het introduceren van koplopers op het havenen industrieterrein Moerdijk is dat deze koplopers een voorbeeldfunctie gaan vervullen voor de andere bedrijven. Deze worden hierdoor geïnspireerd om eveneens duurzaamheid in de bedrijfsvoering te integreren en deel te nemen en samen te werken aan duurzaamheidsprojecten op Moerdijk en/of zelf duurzaamheidsprojecten te initiëren. Het is de bedoeling om deze koplopers samen met de accreditatiecommissie periodiek bij elkaar te brengen en inspirerende bijeenkomsten te organiseren, waarin deze koplopers invulling geven aan de voorbeeldfunctie. Virtueel kantoor Het doel van het virtueel kantoor is het delen van alle informatie afkomstig uit de werkgroepen, projectgroepen en commissies. Deze informatie kan bijvoorbeeld beschikbaar worden gesteld met behulp van een gebruiksvriendelijke website, met een afgeschermd deel voor de interne communicatie. Voordeel daarvan is dat alle intern betrokkenen van de DVM-partners over dezelfde informatie (kunnen) beschikken en er geen verschillen zijn in de gehanteerde versies van werkdocumenten. Een niet afgeschermd deel kan worden benut voor externe kennisdeling. De werkgroep communicatie zal worden gevraagd om deze DVM-kennisbank verder vorm te geven. 11

6. MANAGEMENT VAN INTENTIES EN AMBITIES DVM In bijlage 2 zijn de behaalde resultaten van de voormalige stuurgroepen Duurzaam Haven- en industrieterrein Moerdijk (DHM) en Proeftuin Duurzame Verbindingen Moerdijk (DVM) alsmede de beoogde resultaten van de stuurgroep Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011 2015 opgenomen. Teneinde de ambities en resultaten van DVM 2011 2015 te kunnen monitoren zijn van de werkgroepen, de projecten en de Commissie Vestiging SMART omschrijvingen, doelstellingen, resultaten en activiteiten geformuleerd. Deze omschrijvingen zijn opgenomen in bijlage 1. Daarnaast is er een relatie gelegd met intenties en ambities van DVM 2011 2015. Hiermee zal de voortgang van de intenties, ambities, resultaten en projecten tweemaal per jaar in beeld worden gebracht, zodat deze kunnen worden gevolgd en zo nodig bijgesteld. Een en ander verloopt volgens de volgende continue verbetercyclus van Deming: Act Intenties en ambities DVM 2011-2015 Plan Halfjaarlijkse monitoring van doelstellingen, resultaten en activiteiten SMART omschrijvingen van doelstellingen, resultaten en activiteiten van werkgroepen, projecten en commissie Check Uitvoering activiteiten van werkgroepen, projecten en commissie Do Bij de monitoring van de intenties en ambities van DVM 2011-2015 wordt tevens aangesloten bij de MVO-kernthema s vanuit ISO 26000 (Guidance on social responsibility) die door de Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk zijn uitgewerkt in de criteria koploperschap duurzaamheid havenen industrieterrein Moerdijk. Deze kernthema s zijn: 1. Behoorlijk bestuur; 2. Arbeidsomstandigheden; 3. Milieu; 4. Maatschappelijke betrokkenheid & ontwikkeling; 5. Eerlijke bedrijfsvoering. Ter verduidelijking is hieronder een illustratie weergegeven van de samenhang tussen deze kernthema s, alsmede de drie duurzaamheiddimensies (people, planet en profit). 12

MVO thema s Behoorlijk bestuur Profit MBO* Eerlijke bedrijfsvoering Planet milieu People arbeidsomstandigheden * = afkorting van Maatschappelijke Betrokkenheid & Ontwikkeling Voor de monitoring van deze intenties en ambities van DVM 2011-2015 is onderstaande tabel opgesteld. Hierin is een overzicht opgenomen van alle werkgroepen, projecten en commissies met daarin aangegeven de relaties met de MVO kernthema s. Werkgroep/project/ commissie Behoorlijk bestuur Arbeidsomstandigheden MVO kernthema Milieu Maatschappelijke betrokkenheid & ontwikkeling Eerlijke bedrijfsvoering Werkgroep X X X X Monitoring Werkgroep Natura X X 2000 Werkgroep X X X X Milieuklachten Werkgroep Geluid X X X Werkgroep X X X Communicatie Werkgroep Water X X Project Energyweb X X Project Koplopers X X X X X Project BIM X X X kennisplatforms Project Mobiliteit X X X Project Sociale X X duurzaamheid Commissie Vestiging X X X 13

7. INSPANNINGEN (MENSKRACHT EN FINANCIEEL) De samenwerking Duurzame Verbindingen Moerdijk 2011 2015 is uniek in Nederland en is tot stand gekomen door een jarenlang groeiproces van samenwerking sinds 1996. Door deze samenwerking weten de partijen elkaar ook in reguliere situaties en buitengewone situaties beter te vinden en op te zoeken. Deze samenwerking zorgt ervoor dat er de benodigde synergie ontstaat met de partijen om de afzonderlijke en gezamenlijke doelstellingen op het gebied van duurzaamheid te bereiken. Het resultaat hiervan is dat het geheel groter is dan de som van de onderdelen of met andere woorden: Met meer partijen is meer mogelijk! Door de inbreng van menskracht van de verschillende partijen in deze samenwerking, wordt meer bereikt op het gebied van duurzaamheid door een efficiënte onderlinge communicatie en afstemming en samenwerking. De volgende samenwerkingsafspraken zijn geformuleerd door de partijen. Inbreng menskracht Partijen participeren in stuurgroep DVM, kernteam DVM, werkgroepen en projecten met inbreng van de benodigde menskracht, zowel inhoudelijk als voor secretariële ondersteuning. Hiervoor worden onderling geen kosten in rekening gebracht. Projectkosten Zoals hierboven aangegeven zullen de werkzaamheden van de werkgroepen en projecten worden uitgevoerd door inbreng van menskracht van de samenwerkende partijen. Indien werkzaamheden van werkgroepen of projecten out of pocketkosten benodigd zijn, zal de betreffende werk- of projectgroep hiervoor een voorstel aan de deelnemende partijen voorleggen. Deze werkwijze wordt momenteel onder andere reeds toegepast door de werkgroep Monitoring. Op basis van de omschrijvingen, doelstellingen, resultaten en activiteiten van de stuurgroep DVM, kernteam DVM alsmede werkgroepen en projecten, is een raming opgesteld van deze inspanningen, qua menskracht, van de activiteiten van DVM 2011-2015. Werkgroep/project/commissie Trekkende partij Menskracht* (uren/jaar) Kosten** ( /jaar) Stuurgroep DVM BIM 100 - Kernteam DVM havenschap 250 - Werkgroep Monitoring havenschap 100 20.000 Werkgroep Natura 2000 havenschap 150 - Werkgroep Milieuklachten gemeente PM - Werkgroep Geluid havenschap 150 45.000 Werkgroep Communicatie provincie PM PM Werkgroep Water waterschap 180 - Project Koplopers BIM 60 3.500 Project Mobiliteit provincie 235 - Project Sociale duurzaamheid gemeente PM 44.000 Commissie Vestiging havenschap 150 - BIM kennisplatforms BIM 60 8.500 * Deze menskrachturen zijn gebaseerd op een schatting van de trekker van de project- of werkgroep. ** Deze kosten zijn gebaseerd op de bekende kosten van de betreffende projecten en zijn gedekt door inbreng van één of meerdere partijen of deelnemende bedrijven. In bijlage 1 is in de afzonderlijke projectplannen een nadere specificatie van deze inbreng van menskracht en kosten opgenomen. 14

Algemene ondersteuning Door het havenschap Moerdijk wordt externe ondersteuning ingezet voor de procesbegeleiding van het meerjarenprogramma DVM 2011 2015. Met deze ondersteuning wordt de voortgang gevolgd, bewaakt en worden periodieke (voortgangs)rapportages opgesteld. Daarnaast wordt de algemene communicatie uitgevoerd en wordt ondersteuning gegeven in de diverse projecten werkgroepen. Hiermee wordt gewaarborgd dat het proces van deze samenwerking door een onafhankelijke partij wordt aangestuurd en bewaakt. Deze onafhankelijke partij vervult tevens een intermediaire rol naar BIM alsmede naar de bedrijven op het havenen industrieterrein Moerdijk. Op deze wijze worden in feite kosten bespaard door de individuele partijen omdat met deze werkwijze een centrale coördinatie plaatsvindt en verbindingen worden gelegd tussen de verschillende partijen. Daarnaast kunnen de (voortgangs)rapportages van DVM 2011 2015 tevens worden gebruikt door de afzonderlijke partijen voor de voortgang van de afzonderlijke aandachtsgebieden van het duurzaamheidsbeleid. Voor de gemeente Moerdijk betekent deze samenwerking bijvoorbeeld een belangrijk stuk van de uitvoering van de nota duurzaamheid. Op basis van de ervaringen in de afgelopen periode bedragen de maximale jaarlijkse kosten hiervan 85.000,-. Dit bedrag is gebaseerd op een tijdsbesteding van gemiddeld 12 uur per week. De kosten hiervan worden volgens de volgende verdeelsleutel bij de partijen in rekening gebracht. Partij Verrekening (%) Havenschap Moerdijk 30 Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk 5 Gemeente Moerdijk 25 Provincie Noord-Brabant 30 Waterschap Brabantse Delta 5 Rijkswaterstaat Zuid-Holland 5 Alle DVM partijen zorgen voor reservering van bovenstaande kosten in de meerjarenbegrotingen tot en met 2015. 15

8. COMMUNICATIE Er wordt onderscheid gemaakt in interne communicatie en externe communicatie. Interne communicatie Interne communicatie vindt plaats door periodieke besprekingen van de stuurgroep DVM (2x per jaar), het kernteam DVM (4 6x per jaar), de projecten werkgroepen en commissies. Van deze besprekingen worden de gemaakte afspraken schriftelijk vastgelegd. Daarnaast vindt de interne communicatie plaats via het virtuele kantoor van de kennisbank zodra deze is opgericht. Externe communicatie Burenraad Voor de interactie en dialoog van bedrijven met omwonenden, is de Burenraad momenteel het belangrijkste fysieke communicatiekanaal. Zo nodig kunnen onderwerpen van DVM door de stuurgroep DVM of het kernteam DVM worden ingebracht in de agenda van de burenraad. BIM kennisplatforms Voor de kennis- en ervaringuitwisseling tussen bedrijven onderling en tussen bedrijven en de DVM partijen fungeren de BIM kennisplatforms. Jaarlijks worden 4 tot 6 BIM kennisplatform bijeenkomsten georganiseerd waar actuele onderwerpen worden behandeld op de volgende werkterreinen: Kwaliteit, arbo, milieu en veiligheid; Bedrijfshulpverlening; Personeelsmanagement; Desgewenst andere onderwerpen. Koplopers duurzaamheid De koplopers duurzaamheid op havenen industrieterrein Moerdijk vervullen een speciale rol in de communicatie. Deze koplopers zijn inspirerend voor andere bedrijven en zijn bereid de kennis en ervaringen te delen. Zoals eerder aangegeven is het de bedoeling om deze koplopers periodiek bij elkaar te brengen en inspirerende bijeenkomsten te organiseren, waarin deze koplopers invulling geven aan de voorbeeldfunctie. Koplopers vormen een actief netwerk, waardoor onderlinge kennis wordt gedeeld en uitgewisseld. 16

Monitoringrapportage Sinds 1999 wordt jaarlijks een monitoringrapportage opgesteld. Naast de feitelijke milieugegevens van het havenen industrieterrein Moerdijk, wordt hierin sinds een aantal jaren eveneens nadere informatie gegeven over de diverse duurzaamheidsprojecten. Met dit monitoringrapport worden de volgende doelstellingen nagestreefd: Input geven aan verschillende duurzaamheidsprojecten die op het havenen industrieterrein Moerdijk worden uitgevoerd; Voorlichting geven over de (milieu)belasting van het havenen industrieterrein Moerdijk naar derden en belanghebbenden; Informatie verstrekken over de resultaten van de uitgevoerde duurzaamheidsprojecten op havenen industrieterrein Moerdijk. Werkgroep Communicatie De werkgroep Communicatie bestaat uit vertegenwoordigers van provincie, gemeente, havenschap, waterschap en de BIM. RWS heeft aangegeven vooralsnog niet actief te zullen participeren in deze werkgroep. De rol van de werkgroep Communicatie is het zorg dragen voor de coördinatie van alle communicatie activiteiten van DVM. De werkgroep communicatie zal tevens worden gevraagd om de DVM-kennisbank verder vorm te geven alsmede de communicatie met de stakeholders verder vorm te geven. Verder liggen er activiteiten op gebied van communicatie met de pers, websitebeheer (www.duurzameverbindingenmoerdijk.nl) en sociale media. Om de communicatie rond DVM goed te verankeren, is het gewenst dat deze werkgroep de opdracht krijgt om een communicatieplan op te stellen, waarin alle relevante communicatiemomenten en -mijlpalen worden benoemd en de communicatie activiteiten zijn benoemd en gepland. In dit communicatieplan kan ook een communicatieprotocol worden opgenomen, waarin de onderlinge afspraken over de communicatie zijn vastgelegd. Concreet voorbeeld hierbij is het structureel uitbouwen van de bedrijvenroute als onderdeel van sociale duurzaamheid, welke in 2010 als pilot is uitgevoerd. Hierbij worden onderwijs, overheden en ondernemers met elkaar in contact gebracht. Zolang er nog geen andere of effectievere communicatievormen beschikbaar zijn, blijven de tot nu toe ingezette middelen voor het communiceren van DVM-activiteiten en resultaten in tact (nieuwsbrieven, monitoringrapport, persberichten, websites). 17

BIJLAGE 1: WERKGROEPEN EN PROJECTEN - Format projectplan DVM 2011-2015 - Projectplan werkgroep Monitoring - Projectplan werkgroep Natura 2000 - Projectplan werkgroep Geluid - Projectplan Commissie Vestiging - Projectplan project BIM kennisplatforms - Projectplan project Koplopers duurzaamheid Moerdijk - Projectplan werkgroep Mobiliteit - Projectplan werkgroep Milieuklachten - Projectplan werkgroep Water - Projectplan project Sociale duurzaamheid

BIJLAGE 2: RESULTATEN

RESULTATEN DUURZAME VERBINDINGEN MOERDIJK Onderwerp Product Resultaten Belanghebbenden Duurzame koppelingen Warmte Warmtenet Appelweg Energiebesparing: 700.000 m 3 aardgas Energyweb Moerdijk Businessanalyses en Besparingspotentieel van: businesscases: Vlasweg 5.000.000 m 3 aardgas Middenweg 3.500.000 m 3 aardgas Westelijke Randweg 3.500.000 m 3 aardgas CO 2 Hergebruik CO 2 rookgas als Emissie beperking grondstof Spiepolder Haalbaarstudie restwarmte en Businesscase CO 2 uitwisseling met Spiepolder LPM Haalbaarheidsonderzoek warmteuitkoppeling LPM Inzicht in technische en financiële mogelijkheden BIM BIM, gemeente en provincie BIM BIM, gemeente en provincie Havenschap, gemeente en provincie Duurzame bedrijfsvoering Duurzame energie Windpark Moerdijk Haalbaarheidsonderzoek Provincie, havenschap en gemeente Water Waterketen onderzoek Moerdijk Inzicht in technische en financiële (on)mogelijkheden Water Dunwaterproblematiek Bewustwordingsproces over urgentie en kansen Veiligheid Zien en gezien worden Afsluiting terrein tijdens nachtperiode ter voorkoming van diefstal Veiligheid BEVI inventarisatie Verbeterd inzicht m.b.t. vestigingsmogelijkheden en onmogelijkheden BIM, waterschap, Rijkswaterstaat en provincie BIM, waterschap, gemeente en Havenschap BIM, Havenschap BIM, Havenschap en Provincie Bodem Bodemkaarten Actief bodembeheer Gemeente en Havenschap Ecoports PERS certificaat Continue verbetering van door Havenschap beïnvloedbare factoren Havenschap Monitoring Monitoringrapport Uniek instrument sinds 1999 BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat Natura 2000 Brochure natuurwetgeving Bruikbare informatie voor bedrijven BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat Natura 2000 Passende beoordeling Blauwdruk voor werkwijze BIM en Havenschap

Onderwerp Product Resultaten Belanghebbenden Natura 2000 Accreditatiecommissie koplopers duurzaamheid Moerdijk Koplopers duurzaamheid Moerdijk Zorgvuldig Ruimtegebruik Duurzaamheidstoets bij vestiging Programmatische Aanpak Stikstof Beheerplan Biesbosch Beheerplan Hollands Diep Onafhankelijke commissie, die ingediende self-assessment beoordelen Bedrijven die voorbeeld en inspiratie vormen voor andere bedrijven op havenen industrieterrein Moerdijk Vertegenwoordiging vanuit Moerdijk 2 4 accreditaties per jaar BIM Momenteel 7 bedrijven geaccrediteerd: SNB, DCS, ATM, Kolb, Coatex, MvO en Markland College Duurzame inrichting en ontsluiting Commissie Vestiging Evaluatie commissie vestiging Ca. 20 aanvragen per jaar; juiste bedrijf op de juiste plaats en één loket Checklist Kansen voor duurzaamheid op havenen industrieterrein Moerdijk BIM en Havenschap BIM BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat Geluid Nota industrielawaai Akoestische ruimte BIM, gemeente, provincie en Havenschap Geluid Omgevingsloket Onderzoek naar verhandelbare geluidrechten Vereenvoudiging communicatie bouw- en milieuvergunningen Sociale duurzaamheid Innovatieve werkwijze geluidzonering Fysieke bezetting loket door gemeente en provincie BIM, Havenschap, gemeente en provincie BIM, gemeente en provincie Communicatie Burenraad 4 bijeenkomsten per jaar Omwonenden, BIM Communicatie DVM vergaderingen 4 stuurgroepvergaderingen per jaar met breed, open en constructief karakter 6 kernteambesprekingen ter bewaking van voortgang ambities en projecten BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat Communicatie Communicatie Communicatie Diverse nominaties 2 e prijs beste bedrijventerrein in 2009 3 e prijs Groene parel Award Introductie proeftuin en DVM logo Introductie website www.duurzameverbindingen moerdijk.nl Positieve publiciteit over havenen industrieterrein Moerdijk Eénduidige uitingen Communicatie platform voor DVM activiteiten BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat Communicatie Introductie virtuele wereld Communicatie over DVM BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en

Onderwerp Product Resultaten Belanghebbenden Rijkswaterstaat Communicatie Open dag havenen industrieterrein Moerdijk Bedrijvenroute en banenmarkt BIM, Havenschap, gemeente en provincie Bedrijvenbijeenkomst Bijeenkomst Kansenborden Reststroomuitwisseling BIM BIM kennisplatforms Kennis- en ervaringsdeling op gebied van kwaliteit, arbo, milieu, veiligheid, risicocommunicatie, personeelsmanagement, etc. 4 6 bijeenkomsten per jaar BIM, Havenschap, gemeente, provincie, waterschap en Rijkswaterstaat Vervoersmanagement Milieuklachten Arbeidsparticipatie Samenwerking met stichting BRAMM Evaluatie werkwijze milieuklachten Diverse initiatieven voor verhoging arbeidsparticipatie Inventarisatie van duurzame vervoersmogelijkheden Uniforme registratie en analyse van milieuklachten Verrassend dagen Servicecentrum startende ondernemingen Wajong project BIM, provincie en gemeente Gemeente, provincie, BIM, waterschap en omwonenden Gemeente, BIM en omwonenden

BIJLAGE 3: DVM STRUCTUUR

DVM STRUCTUUR Stuurgroep DVM Kernteam DVM Kennisbank Werkgroep Communicatie Werkgroep Energie Werkgroep Monitoring Werkgroep Natura 2000 Werkgroep Geluid Commissie Vestiging Project BIM Kennisplatforms Project Koplopers Project Mobiliteit Werkgroep Milieuklachten Werkgroep Water Project Sociale Duurzaamheid Stuurgroep Energyweb Projectgroep Energyweb Project Utility Centre Moerdijk Project Spiepolder