RAPPORT VAN BEVINDINGEN ONDERZOEK NAAR KWALITEITSVERBETERING BIJ SCHOLENGEMEENSCHAP DE KEYZER AFDELING VSO Plaats : Goirle BRIN-nummer : 27YR Cluster : 3 en 4 Arrangementsnummer : 180458 Onderzoek uitgevoerd op : 6 december 2011 Rapport vastgesteld te Tilburg op : 27 maart 2012 HB3020649/8 Documentnummer: 3257879
Pagina 2 van 11
1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs voerde op 6 december 2011 een onderzoek uit op Scholengemeenschap De Keyzer voor vso lz om een oordeel te kunnen uitspreken over de kwaliteit van het onderwijs en over de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Op 17, 20 maart en 11 mei 2009 voerde de inspectie een kwaliteitsonderzoek uit waarbij zij tekortkomingen vaststelde bij de kwaliteitsaspecten cyclisch proces kwaliteitszorg, systeem van leerlingenzorg, functionaliteit handelingsplanning, onderwijstijd, (ortho)didactisch handelen en schoolklimaat. De bevindingen van het onderzoek staan beschreven in het inspectierapport dat op 20 juli 2009 is vastgesteld. Op basis van de beslisregel beoordeelde de inspectie de kwaliteit van het onderwijs toen als zwak en intensiveerde zij haar toezicht. In het kader hiervan voert de inspectie nu een onderzoek uit om na te gaan of de school de eerder vastgestelde tekortkomingen heeft opgeheven. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn; - Analyse van documenten die de school aan de inspectie heeft toegestuurd en die zicht bieden op de ontwikkelingen van de school; - Onderzoek op locatie waarbij de inspectie: dossiers met onder andere handelingsplannen, bestudeerde en beoordeelde; gesprekken voerde met de directie, ouders, leraren en de commissie voor de begeleiding; de onderwijspraktijk observeerde in zes groepen; bevindingen en conclusie besprak met de directie en een vertegenwoordiger van het bevoegd gezag. Uit het waarderingskader onderzocht de inspectie bij dit onderzoek de kern- en normindicatoren. Voor een volledig en actueel kwaliteitsprofiel voegde zij daaraan de indicatoren van de aspecten 'cyclisch proces en voorwaarden van kwaliteitszorg' toe. Toezichtkader De inspectie baseert zich bij haar onderzoek op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs 2005. In het jaarwerkplan verantwoordt de inspectie verder welke wettelijke aspecten zij onderzoekt. Deze documenten zijn te vinden op www.onderwijsinspectie.nl. Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarna volgt een beschouwing waarin de inspectie de tekortkomingen toelicht en de schoolontwikkeling waar mogelijk in samenhang beschrijft. Hoofdstuk 3 bevat het toezichtarrangement. Pagina 3 van 11
Pagina 4 van 11
2. BEVINDINGEN 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren zij bij dit onderzoek heeft betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de school de desbetreffende indicator heeft gerealiseerd. De inspectie onderzocht daarnaast of de school voldoet aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Voorwaarden kwaliteitszorg 2.1 De schoolleiding stuurt de kwaliteitszorg aan. 2.2 De kwaliteitszorg is verbonden met de visie op leren en onderwijzen en de leerlingenzorg zoals geformuleerd in het schoolplan. 2.3 De schoolleiding zorgt voor een professionele schoolcultuur. 2.4 Bij de zorg voor kwaliteit zijn personeel, directie, leerlingen, ouders/verzorgers en bestuur betrokken. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Pagina 5 van 11
Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. 5.6 De school heeft een aanbod gericht op bevordering van sociale cohesie en burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen. 10.2 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school. 10.3 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school. 10.4 De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school. 10.5 De ouders ervaren de school als veilig voor hun kind(eren). 10.6 De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Pagina 6 van 11
Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). Ja nee Pagina 7 van 11
2.2 Beschouwing Algemeen beeld Het verbeterproces dat de school in 2009 is ingegaan, heeft geleid tot voldoende basiskwaliteit. De directie heeft door de voortvarende aanpak en met grote inzet van het team een onderwijsontwikkeling in gang gezet die weliswaar nog niet is afgerond maar die voldoende vertrouwen geeft. Bovendien is de school ambitieus genoeg om de basiskwaliteit uit te bouwen. Hiermee is een eerste belangrijke mijlpaal gehaald. Mede in het licht van de komende veranderingen in de positie van het speciaal onderwijs wil de school zich in de regio duidelijk positioneren. Hiervoor kan zij nu standaarden ontwikkelen voor hetgeen zij wil bieden. De noodzakelijke vervolgstap is op basis hiervan een evaluatiecyclus te bouwen. Deze laatste stap is nodig om de huidige bereikte kwaliteit te borgen. De inspectie heeft geen tekortkomingen vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Toelichting Kwaliteitszorg Scholengemeenschap De Keyzer heeft in de periode 2009-2011 gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. Dit heeft de school gedaan aan de hand van een verbeterplan gericht op het voldoen aan de basiskwaliteit zoals deze is af te leiden uit de normen die de inspectie hanteert. Het proces is succesvol gebleken. Dit is voor de toekomst echter onvoldoende. Het is nodig dat de school een cyclus in gang zet waarbij zij haar eigen standaarden voor goed onderwijs formuleert en deze als basis gebruikt voor zelfevaluatie. Dit onderdeel van de kwaliteitszorg is niet voldoende ontwikkeld. Voorwaarde voor kwaliteitszorg is dat de school voldoende zicht heeft op haar doelgroep en de onderwijsbehoeften van die doelgroep. Dit is afdoende beschreven in schoolgids en schoolplan. Impliciet hanteert de school ook een onderwijsconcept maar hierin zijn geen standaarden voor goed onderwijs herkenbaar. Het onderwijsconcept in het voormalige schoolplan is verouderd en ook het strategisch beleidsplan 2012-2016 bevat onvoldoende een beschrijving. Hiermee ontbreekt een belangrijke voorwaarde voor het in stand houden van een cyclisch systeem van kwaliteitszorg omdat dit een goede evaluatie van het uitgevoerde beleid bemoeilijkt. De inspectie beoordeelt daarom indicator 2.2 met een onvoldoende. Het formuleren van waardevolle evaluatiecriteria kan alleen aan de hand van een vooraf vastgesteld helder omschreven (eigen) onderwijsconcept. Het samenstel van criteria dient standaarden te bevatten voor opbrengsten van het onderwijs, voor leren en onderwijzen en voor de leerlingenzorg. Zo ver is de school niet. Daardoor is de gerealiseerde kwaliteit kwetsbaar. De Keyzer is voortvarend in het ontwikkelen van verschillende vormen waarin zij onderwijs en zorg combineert. Dit vanuit het principe één-kind-één plan. Deze voortvarendheid brengt wel het risico met zich mee dat voorwaardelijke zaken onvoldoende zijn geregeld. De school is zich hiervan bewust en zal ook deze ontwikkeling over de volle breedte betrekken bij de kwaliteitszorg. De school werkt voldoende planmatig aan verbeteringen. De Keyzer werkt het jaarplan uit in een plan van aanpak per onderdeel. De wijze van evalueren en borgen zijn geformuleerd. De school maakt voldoende zichtbaar dat zij procedures en afspraken vastlegt en nagaat of medewerkers deze ook volgen. De school heeft bovendien een beleid waarbij zij derden - waaronder ouders - structureel op de hoogte houdt van de ontwikkelingen op school via nieuwsbrieven, website, een klankbordgroep voor ouders en de algemene informatieavonden. Pagina 8 van 11
Systeem van leerlingenzorg, functionaliteit van handelingsplannen Het systeem van leerlingenzorg voldoet grotendeels aan de voorwaarden om resultaten van leerlingen te bepalen en te verantwoorden en om sturing te geven aan het onderwijs. Wel behoeft de inzet van de commissie voor de begeleiding (cvb) verbetering op het punt van de evaluatie van de uitvoering van de handelingsplanning. De Keyzer werkt volgens het principe 'handelingsgericht werken'. Voor het opstellen van het eerste handelingsplan inventariseert de school de gegevens over de didactische ontwikkeling, over de cognitieve mogelijkheden van de leerling en over de stoornis. Hierna formuleert de cvb de jaardoelen in het handelingsplan. Daarmee neemt de cvb duidelijk de regie. Ook betrekt de cvb de ouders bij het opstellen van het handelingsplan. Naast methodegebonden toetsen gebruikt de school methodeonafhankelijke toetsen. De school brengt de sociaal-emotionele ontwikkeling in beeld met een daarvoor geschikt meetinstrument. Door middel van tussentijdse evaluaties komt de cvb tot herformulering van de onderwijsdoelen en zo nodig een bijstelling van het handelingsplan of groepsplan. Tijdens de klassenobservaties is zichtbaar dat het groepsplan leidend is voor het handelen van de leerkracht. De kwaliteit van de evaluatie is echter onvoldoende. De school kan onvoldoende aantonen hoe zij de middelen die haar ter beschikking staan en het handelen van de leerkracht betrekt bij de evaluatie van de doelen. De evaluatie beperkt zich teveel tot het beschrijven van de kindfactoren. De school gebruikt de gegevens uit de toetsen onvoldoende voor het aanpassen van het aanbod, het handelingsplan en de groepsplannen. De resultaten van de Cito-toetsen en de inschaling in de leerstof vertonen regelmatig onvoldoende samenhang. De school geeft aan dat het ontwikkelingsperspectief de belangrijkste pijler is voor het leerstofaanbod. Welke plaats de resultaten op de toetsen daarin innemen, is veelal onduidelijk. Onderwijsleerproces en schoolklimaat De meeste indicatoren binnen de aspecten van 'onderwijzen en leren' waardeert de inspectie met een voldoende. De afstemming van de onderwijstijd op de onderwijsbehoeften van de leerlingen en het stimuleren van de zelfverantwoordelijkheid van de leerlingen zijn ontwikkelpunten. Het onderwijs omvat het voor het vso verplichte aanbod dat voldoende aansluit op het uitstroomperspectief van de leerlingen. Op het vso biedt de school diplomagericht onderwijs aan voor de leerjaren 1 en 2 vmbo basis (met of zonder kaderdifferentiatie), vmbo-t, havo-vwo leerjaren 1, 2 en 3. De school geeft aan op dit moment een passender aanbod voor de hoogbegaafde leerlingen te ontwikkelen. De afstemming van de onderwijstijd is onvoldoende. Zowel in het handelingsplan als in het groepsplan kan de school onvoldoende aantonen dat zij de leertijd bewust inzet. De school toont ook niet aan hoe zij extra leertijd inzet voor (individuele) leerlingen die uitvallen op een bepaald vakgebied. De leerkrachten stemmen hun pedagogisch handelen af op de behoefte van de leerlingen en stimuleren de leerlingen voldoende om zelf na te denken. Leerkrachten stellen veel open vragen. Daarnaast tonen de leerkrachten respect voor de problematiek van de leerlingen. Het klassenmanagement en de instructie zijn belangrijke aandachtspunten geweest in het verbeterproces. Het is zichtbaar dat de school hierin heeft geïnvesteerd. Hoewel de kwaliteit van de instructies wisselend is, beoordeelt de inspectie deze over het geheel met een voldoende. Voortgezette aandacht voor deze onderwerpen en borging van bereikte kwaliteit is noodzakelijk. Pagina 9 van 11
De afdeling vso zet onvoldoende instrumenten en werkwijzen in voor het stimuleren van de zelfverantwoordelijkheid van de leerlingen. Van een vso-afdeling kan verwacht worden dat er grotere betrokkenheid is van leerlingen bij de opstelling van het handelingsplan. Bovendien zou beter zichtbaar moeten zijn welke invloed de leerlingen kunnen hebben op de activiteiten die ze uitvoeren. Het gaat dan vooral om de keuze van activiteiten, het plannen en de evaluatie ervan. De school meet de veiligheidsbeleving onder de medewerkers op verschillende manieren zoals een gedegen incidentenregistratie met nazorg, structurele teambijeenkomsten over veiligheid en vragenlijsten voor het personeel. WMK-EC is afgenomen onder de leerlingen. Een nieuw veiligheidsbeleid is in ontwikkeling omdat het huidig veiligheidsbeleid niet meer passend is. Gezien de knelpunten die de school nu ervaart op het gebied van veiligheid, is het actualiseren van het huidige veiligheidsbeleid cruciaal. De school loopt tegen grenzen aan waarin zij handelingsverlegen lijkt te raken bij complexe extraverte gedragingen van leerlingen. De school heeft de afgelopen periode veel geïnvesteerd in de preventieve en curatieve sfeer. De school registreert en analyseert de incidenten en bespreekt deze in de cvb. Ondanks de handelingsverlegenheid die de leerkrachten hierbij af en toe voelen, geven zij aan zich over het algemeen veilig te voelen. Dit heeft te maken met de open en sociale cultuur die het team ervaart. Collega's ondersteunen elkaar en de leidinggevende heeft aandacht voor het gevoel van veiligheid onder de teamleden en neemt gerichte maatregelen om een veilig schoolklimaat te creëren. Scholengemeenschap de Keyzer betrekt ouders actief bij de activiteiten van de school. Er is een klankbordgroep ingesteld die actief meedenkt met de ontwikkeling van beleid. Opbrengsten De inspectie kan niet vaststellen of de leerlingen van de vso-afdeling van Scholengemeenschap De Keyzer zich optimaal ontwikkelen. Door de tekortkoming en de aandachtspunten in het systeem van leerlingenzorg en omdat ontwikkelingsperspectieven vooralsnog ontbreken, is een goede vergelijking tussen resultaat en beoogde verwachting niet mogelijk. Daar komt bij dat noch de school noch de inspectie over criteria en normen beschikt om opbrengsten te meten en er een oordeel aan te verbinden. Pagina 10 van 11
3. TOEZICHTARRANGEMENT Kwaliteit De Inspectie van het Onderwijs kent aan Scholengemeenschap De Keyzer voor vso lz het basisarrangement toe. Dit betekent dat de inspectie op dit moment geen reden heeft om het toezicht te intensiveren. Het basistoezicht bestaat uit een jaarlijkse risicoanalyse en eventueel een themaonderzoek. Pagina 11 van 11