The development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys



Vergelijkbare documenten
Executieve functies in vogelvlucht (met autisme als voorbeeld)

Dia 1. Dia 2. Dia 3. Aspecten van cognitief functioneren in Autisme Spectrum Stoornissen. Executieve functies en autisme (Hill, 2004)

ADHD en ASS. Bij normaal begaafde volwassen. Utrecht, Anne van Lammeren, psychiater UCP/UMCG

Meten & weten van executieve functies

Problemen met executieve functies bij kinderen met DCD: een literatuuroverzicht

De wisselwerking tussen wetenschap & de (klinische) praktijk. Maaltijdsalade. Disclosure belangen. Hilde M.

Executieve functies binnen de vroegbehandeling. Evelien Dirks NSDSK

Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?

Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG

7 Nederlandstalige Samenvatting

Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016

AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN

Ondersteuningaanbod voor peuters met problemen in de ontwikkeling. Lex Wijnroks (UU) 22 juni 2015

Late fouten in het taalbegrip van kinderen

Autisme begeleiding of aansturing? Workshop Platformdag gehandicapten 9 april 2015 Chul Joo Ro

Executive functioning bij kinderen met een ontwikkelings- of gedragsstoornis

Werkgeheugen en executieve functies. Opzet presentatie. 1. Executieve functies. 1. Executieve functies. 1. Werkgeheugen. 1.

Vragenlijst voor Inventarisatie van Sociaal gedrag van Kinderen (VISK)

DSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.

Intermezzo: Wat is oud? Waarom? Waarom? Wie ziet zichzelf als jong? Wie als iemand van middelbare leeftijd? Wie als oud?

AUTISME EN CONFLICTHANTERING. Anneke E. Eenhoorn

Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door

Samenvatting. Samenvatting

Autisme (ASS) begeleiding of aansturing? Platformdag Passend Onderwijs 3 december 2015 Chul Joo Ro

Autisme en de gevolgen Els Ronsse / MDR

Plannen en organiseren bij adolescenten met ADHD. Prof.dr. Saskia van der Oord klinische psychologie

Ontwikkelingen. DGT bij ASS. Michelle Teluij. Eindreferaat

o Met de jaren? o Door behandeling? Zoals

Welkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door

Executieve Functies en Werkgeheugen. Dr. Dorine Slaats Klinisch neuropsycholoog

Autisme in de levensloop. Conclusies. Overzicht. Hilde M. Geurts Universiteit van Amsterdam Dr. Leo Kannerhuis

Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens

Autisme spectrum stoornissen en delinquentie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Workshop Patijnenburg. BuitenGewoon begeleiden van mensen met een arbeidsbeperking

Kwaliteiten en beperkingen van (jong)volwassenen met ASS. Een reflectie Linda Cuppen

Deel VI Verstandelijke beperking en autisme

Inzicht in Autisme. Lezing

Hersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen

Omgaan met verschillen, passend onderwijzen!

Autisme spectrum conditie

Seksualiteit en ASS. Presentatie symposium pleegzorg 19 juni presentatie symposium pleegzorg

Executieve functies. Problemen met executieve functies 11/01/17

Wat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking?

GEWOON ANDERS ASS BIJ JONGE KINDEREN. AutismeTeam Noord-Nederland, Jonx Lentis

Autisme als contextblindheid

het neuropsychologisch denkkader binnen een schoolsetting Claudia König Klinisch psycholoog, RCKJP

We hopen. ouders. bedankt. nogmaals. Allen. hartelijk. drs. Anke. Scheeren. Autism. Research. Amsterdam. aan dit onderzoek.

Programma deel 1. Wat is autisme? Gedrag Modellen Visualiseren

Definiëring. Klinische profielen in de RTNA: PLI en ASS. Enkele voorbeelden. Pragmatische taalproblemen in de DSM. Pragmatische competentie:

Normaalbegaafde vrouwen met een autismespectrumstoornis

Aandachtsklachten en aandachtsstoornissen worden geobserveerd in verschillende volwassen

Ben Zijl. Praktijk voor psychosociale en seksuologische hulpverlening

Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht

Vorming AUTISMESPECTRUM- STOORNIS

Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog

Executieve functies ontwikkelen met denkspellen.

Cognitieve flexibiliteitstaken bij autismespectrumstoornissen:

Inhoud. Programma. Eerdere studies. Eerdere studies. Intermezzo: Ontwikkeling. n Welkom op de d Arc middag! Uitgangspunten.

DSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.

PO-70: Autisme; recente wetenschappelijke ontwikkelingen


Sociale Interpretatie Test en Lees de Ogen Test bij hoog functionerende volwassenen met ASS

Het creëren van een gemeenschappelijke visie m.b.t. executieve functies voor het jonge kind; handvatten voor morgen!

Op naar DSM 5. Mariken van Onna Klinisch psycholoog-psychotherapeut Supervisor VGCt Karakter Nijmegen Universitair Centrum Kinder- en jeugdpsychiatrie

Herkennen van signalen op de werkvloer... Wat kun je ermee?

Autismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers

zorgt voor aandacht dagbesteding & begeleiding diagnostiek & behandeling training & advies wonen & werken

zorgt voor aandacht dagbesteding & begeleiding diagnostiek & behandeling training & advies wonen & werken zorgt voor aandacht

Ouderavond Bataafs Lyceum 4H/V. Executieve functies. Welkom! Nancy Lussing

Oolgaardt lezing 28 November 2006 Ze kunnen het wel, maar ze

23 oktober Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over?

Executief functioneren in relatie tot taal bij kinderen met ADHD en kinderen met SLI. Esther Parigger juni 2012

5/19/2019. Draagt Montessorionderwijs bij aan executieve functies? Draagt Montessorionderwijs bij aan executieve functies? Hoe zit dat dan? JA!

Structuur! Voorstellen Autisme anders bekijken Theorie (en ervaringen!) over autisme Kennis maken met workshop Autisme Anders Ervaren

Bijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1

EACD recommendations DCD. EACD recommendations. EACD recommendations DCD. EACD recommendations DCD. What s new? EACD recommendations DCD

De plaats van neuropsychologisch onderzoek binnen het diagnostisch proces

Beter bij de Les. Marthe van der Donk, Ariane Tjeenk-Kalff, Anne-Claire Hiemstra-Beernink

Vroegdetectie ADHD en Autisme : Levensloop poli voor ouders en (hun)kinderen

Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken)

Werkgeheugen in de praktijk: Ontwikkeling en stoornissen

SAMENVATTING. in het Nederlands

Aandacht.. graag! Elly Kok Marianne van Etten Expertiseteam Fritz Redlschool/UMCU

Taal in context. Autisme. Autisme. Overzicht Neurobiological insights into language comprehension in autism: Context matters

Experts in diagnostiek

De MMSE bij geriatrische patiënten

Leer- en leesproblemen

ADHD & ASD - probleem ADHD & ASD ADHD & ASD. ADHD & ASD gedeelde genen? Onderzoeksvragen. Classificatie issues:

Executieve functies, wat zijn dat:

Informatiebrochure gebruik van de Flexibiliteits Index Test (FIT-60)

Developmental Coordination Disorder. Miriam Verstegen Kinderrevalidatiearts

Autisme in het verkeer. Veerle Ross

Emerhese. behandelcentrum voor volwassenen met een autismespectrumstoornis (ASS) behandelcentrum voor volwassenen met ASS

Hilde Geurts, Wendy Peerlings, Reinout Wiers, Mariët van der Molen Saskia van der Oord en Walter Ma hys

ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk

Wat stuitert daar door je klas?

Taal in het Kleuterbrein EEG in de praktijk

Breinsleutels Jonge kind

Transcriptie:

The development of ToM and the ToM storybooks: Els Blijd-Hoogewys Een reactie door Hilde M. Geurts Lezing Begeer, Keysar et al., 2010: Advanced ToM 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 Autisme (n=34) Controle (n=34) %fout Terminologie: ToM Lijkt helder begrip, maar is heel breed. Dit wordt gereflecteerd aan de grote verscheidenheid aan taken die allemaal ToM zouden meten! Idee hiërarchie in deze verscheidenheid dus ene taak meet meer geavanceerde ToM dan andere taak. ToM test Els = combi van een selectie van deze verscheidenheid.

Terminologie: ToM Begrip theorie = verwarrend Theorie lijkt niet het probleem in ASS, maar het automatisch en flexibel toepassen van deze theorie wel! Geen theorie maar simulatie? Wij verbeelden onszelf in situatie ander = niet altijd foutloos, maar wel snel! Wij nemen context mee in inschatting! ASS contextblindheid? ASS problemen in het flexibel toepassen van de theorie/simulatie? Terminologie: PPD-NOS Pervasieve ontwikkelingsstoornis Niet Anders Omschreven Problemen in de reciproque sociale interactie EN Problemen in de verbale & non-verbale communicatie OF Stereotypieën, interesses, & activiteiten. Geen heldere criteria, wel pogingen Terminologie: PPD-NOS Heeft iemand PDD-NOS als iemand net niet aan de criteria v/d andere ASS clusters voldoet? Is het een minder ernstige vorm dus minder erge ToM problemen? Els: Ja Ik: Twijfel want verschilt dit niet van kind tot kind?

Terminologie: PPD-NOS Klinisch lastig: Wanneer heeft iemand PDD-NOS? MCDD? ESM? ADHD? Of bijvoorbeeld PDD-NOS & ADHD? Wetenschappelijk lastig: Zijn er kwalitatieve verschillen in problematiek tussen Autisme, Asperger, & PDD-NOS Wat laat het zien? Het ontwikkelen van nieuw testmateriaal is enorm veel werk! (hele proefschrift) Kk ontwikkelen zich op de ToM test en er zijn dips in deze ontwikkeling (H4). Door de test vaak te doen worden kk beter in de test (H2, blz 39). Wat laat het zien? Kk met PDD-NOS doen het minder goed op deze ToM test dan NC kk (H5, blz 123). Kk met PDD-NOS hebben ook een dip, maar op latere leeftijd (H5, blz 126) dus vetraagde ontwikkeling ToM. Door de test vaak te doen worden kk met PDD-NOS ook beter in de test & beter in ToM (H5, blz 130).

Vragen Hoe zit het nu met PDD-NOS? de relatie ToM en IQ en Taal? ToM in relatie tot executieve functies? Vragen: PDD-NOS PDD-NOS = heterogene groep ToM vaardigheden relateren aan? Sociaal gedrag? Communicatief gedrag? Stereotype gedrag? Vragen: PDD-NOS Minder ToM problemen? Antwoord hangt af van samenstelling PDD-NOS groep! Diagnostiek PDD-NOS Els: Klinische diagnose (hoe?) geverifieerd met VABS & VISK

Vragen: PDD-NOS VABS: forse discrepantie scores vgl met PDD-NOS, Asperger of HFA in literatuur? VISK scores komen met HFA scores (H5, blz 118; Hartman et al., 2006) Dus deze groep hoeft niet perse MINDER ToM problemen te hebben dan een andere ASS groep. Vragen: Relatie taal & IQ Hoe beter qua taalbegrip en hoe hoger IQ, hoe beter in ToM taken (e.g. Astington & Baird, 2004; Tager-Flusberg, 2000) Taal: TYP:.43-.47; ASS:?? IQ: TYP: PIQ.47 & VIQ?? ASS: PIQ.07 & VIQ.41 = correlatie VABS! Normen nodig voor IQ groepen? Vragen: Relatie EF Relatie ToM met EF EF = uitvoerende functies Vaardigheden die allen nodig zijn voor adequaat en doelgericht gedrag stoppen van gedrag (inhibitie) tijdelijk onthouden van informatie tijdens het uitvoeren van een opdracht (werkgeheugen) plannen van gedrag, vooruitdenken (planning) veranderen van gedrag (flexibiliteit)

Vragen: Relatie EF Discussie over relatie ToM-EF. Welke als eerste verstoord? Meetprobleem. Idee 1: kk met ASS ook EF problemen (Hill, 2004; Geurt et al., 2004; 2008; 2009; Ozonoff et al., 2004). Idee 2: EF probleem daardoor moeite om zich in een ander te verplaatsen. Opvallend vaak zowel ToM als EF verstoord, soms alleen EF, maar nooit alleen ToM. Vragen: Relatie EF ADHD heeft ook EF probleem (e.g., Barkley, 1996; Geurts et al., 2004;2008) Als EF probleem dan ToM probleem. dan ADHD ook ToM probleem? Bevindingen in ADHD zijn inconsistent (Geurts et al., 2010) Studies tot op heden niet goed genoeg. EF problemen lijken niet automatisch tot ToM problemen te leiden. Advanced ToM wel? Test Els is aanwinst als 1) We de test kunnen gebruiken in onze classificerende diagnostiek 2) We de test kunnen gebruiken voor het verklaren van problemen in het dagelijks leven 3) Deze test beter is dan bestaande tests Centrale vraag: Is dat zo?

Classificerende diagnostiek Hebben kinderen met ASS een slechtere score op de ToM test? JA op groepsniveau, maar diagnostiek is op individueel niveau! Dus wijkt een score van dit ene kind af van de norm! Handelsgerichte diagnostiek Hoe relateert deze nieuwe ToM test aan het dagelijks leven? Heeft de test predictieve waarde? H2.24-.35, H5 1:.24-.72 & 6:.16-.44 Hogere ToM, meer sociaal?.vooral link met communicatie! Is ToM te trainen? Els: JA Ik: Twijfel, kk worden wel beter in de taak! Test hertest TYP (45, 3-7 jaar): interval 2-3 weken.86 (H2) 2 e keer beter op taak Test hertest ASS (18, 5-9 jaar) : interval 1 week.98 (H2) 2 e keer niet beter op taak Idee TYP kk leren van eerdere ervaring, kk met ASS niet (H2)

ASS 5x ToM taak (H5): Interval 4 mnd, kk steeds hogere score op de taak! Toename: 13 pnt = bijna 1,5 SD Groter effect dan puur lft dus idee dat ze leren van herhaalde afname! 1e afname:.72 VABS Communicatie 6e afname:.44 VABS Communicatie Toename ToM toename VABS Vergelijking met bestaande tests ToM test Steerneman (2003). ToM test van Maanen (2009). Welke test is nu het meest geschikt om te gebruiken in onze diagnostiek en/of behandelevaluaties? Els Steern Maanen Scoring IQ % (meer dec) % Normen 3-11 (324) 5-12 (135) 4-12 (2264) Test-hertest Relatie ToM.86-.98 (1-3 wk) Steern.79.99 (8 wk) Serie.37-.77.85 (8 wk) TRF -.31 PO.73 Relatie ASS CSBQ -.47 VABS.35 - - ASS PDD ASS AUT Duur 45 min 45 min 45 min

Conclusie Het ontwikkelen van een goede test kost ontzettend veel tijd. Els heeft een prachtige basis gelegd, maar Er zijn nog vele vragen die beantwoord moeten worden voordat we goed weten wat we nu kunnen met deze test! Het is een lange weg van het ontwikkelen van een test tot de implementatie van een test en dit maakt het extra goed dat Els de handschoen heeft opgepakt! Dank voor uw aandacht & Vooral ook Els bedankt! h.m.geurts@uva.nl www.adhd-autisme.nl home.medewerker.uva.nl/h.m.geurts