DEEL I WAT IS COACHEN? 1. Inleiding...3 2. Wat is coaching?...5 2.1 Een korte geschiedenis... 5 2.2 Definities van coachen... 6 2.3 Distincties... 8 2.3.1 Coachen versus instrueren... 8 2.3.2 Coachen versus trainen... 9 2.3.3 Coachen versus adviseren... 9 2.3.4 Coachen versus mentoring...10 2.3.5 Coachen versus counselen...11 3. Kenmerken van veranderen...13 4. Kenmerken van coachen...18 5. De benefits van coachen...23 5.1 De concurrentie voorblijven...23 5.2 Permanente educatie...25 5.3 Employability...26 6. Leidende principes...29 6.1 Negen aanknopingspunten...29 6.2 Maatschappelijk verantwoord ondernemen...33 7. Vragen en antwoorden...36 7.1 Vragen...36 7.2 Antwoorden...37 8. Casestudy...40 9. Opdrachten...42 Verklarende woordenlijst...45 Literatuurlijst...46 Websites...47 Eindnoten...48 International Management Forum - 1 -
DEEL II De coachende manager en de medewerker als coachee 1. Inleiding...3 2. De coach in uzelf...6 2.1 Persoonlijke grondhouding/attitude... 6 2.2 Opbouwen van zelfkennis...10 2.3 Emotionele intelligentie...12 3. De medewerker die u coacht in uw employé...15 3.1 De ideale werknemer...15 3.2 Moeilijke gevallen...18 4. Support...23 5. Do s & Dont s...26 5.1 Respect...26 5.2 Integriteit...29 5.3 Verantwoordelijkheid...32 5.4 Professionaliteit...35 5.5 Veranderende normen en waarden...37 5.6 Voordat u anderen managet, manage uzelf...37 6. Vragen en antwoorden...38 6.1 Vragen... 38 6.2 Antwoorden...39 7. Opdrachten...41 Tot slot...46 Verklarende woordenlijst...47 Literatuurlijst...49 Websites...50 International Management Forum - 2 -
DEEL III Basisvaardigheden 1. Inleiding...4 2. Basisvaardigheden voor coachend leidinggeven...5 3. Luisteren...6 3.1 Zich openstellen... 7 3.2 Aandacht geven...12 3.3 Decoderen van het signaal...14 3.4 Interpreteren van de boodschap...18 3.4.1 De interpretatie controleren en zonodig (laten) corrigeren... 20 3.5 Feiten onderscheiden van meningen, en waarheid van waan...21 3.6 Op waarde schatten van de boodschap...24 3.7 De bedoeling of intentie van de boodschap begrijpen...26 3.8 De gevoelens en de ervaringswereld achter de boodschap verstaan... 30 4. Vragen stellen...31 4.1 Gesloten vragen...32 4.2 Open vragen...33 4.3 Suggestieve vragen...33 4.4 Verschillende typen vragen... 34 4.4.1 Kennisvragen...35 4.4.2 Inzichtvragen...36 4.4.3 Toepassingsvragen...37 4.4.4 Analysevragen... 38 4.4.5 Synthesevragen...39 4.4.6 Evaluatievragen... 40 4.5 Doorvragen...41 4.6 Kritische vragen...42 4.7 De laatste vraag...42 International Management Forum - 3 -
5. Taalgebruik...44 6. Vragen en antwoorden...46 6.1 Vragen... 46 6.2 Antwoorden...47 7. Casestudy...51 8. Opdrachten...55 Verklarende woordenlijst...57 Literatuurlijst...60 International Management Forum - 4 -
DEEL IV werken aan bewust zijn 1. Inleiding...3 2. Bewustzijn...5 2.1 Omgevingsbewustzijn... 5 2.2 Bewustzijn van de eigen gedachtewereld... 6 2.3 Reflectie/resonantie 1... 7 2.4 Awareness ontwikkelen... 9 2.5 Self-awareness ontwikkelen...12 2.6 Goed voorbeeld doet goed volgen...15 2.7 Doorverwijzen en uitbesteden...16 3. De gedeelde werkelijkheid...18 3.1 Werkelijkheidsbeelden binnen een organisatie... 20 3.2 Van uitgangspunt naar doel...22 3.3 Distinguendum est inter et inter...24 4. Bewust Zijn...32 4.1 Distinguendum est inter et inter (vervolg)...33 4.2 Aanwezigheid...37 4.3 De vier A s... 38 5. Is het wel allemaal waar?...42 6. Vragen en antwoorden...47 6.1 Vragen...47 6.2 Antwoorden... 48 7. Opdrachten...52 Eindnoot...55 Literatuurlijst en verwijzingen naar websites...56 International Management Forum - 5 -
DEEL V Doelen stellen en strategie bepalen 1. Inleiding...3 2. Doelen stellen...5 2.1 Typen doelen... 5 2.2 Afwegingen maken...11 2.2.1. SMART, PURE en CLEAR...11 2.3 Subdoelen...13 2.4 Het GROW-model...17 3. Koers uitzetten...19 3.1 In kaart brengen...19 3.2 Tijdschema maken...23 4. Strategie en tactiek...24 4.1 Strategische opties...25 4.1.1 Oplossingsgericht of probleemgericht coachen?...25 4.1.2 Erdoor-, erover- of eromheen...29 4.1.3 Voor, achter of naast de coachee?...31 4.2 Tactische opties... 34 4.2.1 De juiste aanpak op het juiste moment bij de juiste persoon...35 4.2.2 Verandering van spijs doet eten...37 5. Vragen en antwoorden...41 5.1 Vragen...41 5.2 Antwoorden...42 6. Opdracht...45 Literatuurlijst...47 Eindnoten...48 International Management Forum - 6 -
DEEL VI VOORTAAN OP DE WEG NAAR... 1. Inleiding...4 2. Stress...6 2.1 Symptomen van stress... 7 2.1.1 Een vicieuze cirkel... 8 2.2 Coachen bij stress... 9 3. Weerstand...13 3.1 Omgaan met weerstand...15 3.1.1 Vermijden...16 3.1.2 Toegeven...17 3.1.3 Argumenteren...18 3.1.4 Samen naar oplossingen zoeken...18 3.1.5 Compromissen zoeken...18 3.1.6 Tests...19 4. Commitment...20 4.1 Affectief commitment...21 4.2 Normatief commitment...22 4.3 Commitment aan de voortgang...23 5. Support, rapport en het gebruik van humor...25 5.1 Rapport...25 5.2 Humor...28 5.2.1 De wetenschap van de humor: geletologie...29 5.2.2 Humor in coaching...30 5.3 Provocatief coachen...34 5.3.1 Uitgangspunten voor provocatief coachen...35 5.3.2 Elementen van provocatief coachen...36 5.3.2.1 Gebruik fysiek contact...36 5.3.2.2 Help niet!...37 5.3.2.3 Overdrijf en dramatiseer...37 5.3.2.4 Spiegel non-verbaal en overdrijf dat...38 International Management Forum - 7 -
5.3.2.5 Denk mee en doe dat vooral hardop...38 5.3.2.6 Interrumpeer...39 5.3.2.7 Bevestig!...40 5.3.2.8 Gebruik anekdotes, spreekwoorden en oneliners...40 5.3.2.9 Verschuif de schuld...40 5.3.3 Wanneer wel en wanneer niet provoceren?...41 6. Vragen en antwoorden...45 6.1 Vragen...45 6.2 Antwoorden...47 7. Opdrachten...50 Eindnoten...52 Literatuurlijst en verwijzingen naar websites...53 International Management Forum - 8 -
DEEL VII teamcoaching 1. Inleiding...4 2. Het team...6 2.1. Kenmerken van een team... 6 2.2 Eén gezamenlijk doel... 7 2.3 Individuele belangen ondergeschikt maken... 8 2.4 Het met elkaar eens zijn over de te varen koers... 9 2.5 Vrijwillig samenwerken... 9 2.6 Heldere werkafspraken en - procedures...10 2.7 Elkaar aanvullen...11 2.8 Verantwoordelijkheden verdelen én delen...12 2.9 Elkaars rollen en taken kennen...13 2.10 Open communiceren en op elkaar betrokken zijn...14 2.11 Elkaar onderling vertrouwen, waarderen en respecteren....15 3. Teamrollen...16 3.1. De bedrijfsman: Sharon...17 3.2 De brononderzoeker: Evert-Jan...18 3.3 De Groepswerker: Eppo...19 3.4. De Monitor: Rachid... 20 3.5 De plant of innovator: Pieter...21 3.6 De Voorzitter: Arthur...22 3.7 De Vormer: Joop...24 3.8 De Zorgdrager: Mieke...25 3.9 De Specialist: Che Chow...26 4. Voorkomen dat talent verloren gaat...28 4.1. Ieder teamlid in zijn natuurlijke teamrol krijgen... 28 4.2 Alle essentiële teamrollen vervuld krijgen... 30 International Management Forum - 9 -
5. Teamontwikkeling...34 5.1 Fase 1: vormen... 34 5.2 Fase 2: stormen...36 5.3 Fase 3: normen... 38 5.4 Fase 4: presteren...39 5.5. Deel uitmaken van meer dan één team of systeem... 40 6. Zelfsturende teams, elkaar coachende teams en coachen van een bedrijf...42 6.1. Zelfsturende teams...42 6.2. Elkaar coachende teams... 44 6.3 Coachen van het bedrijf of de organisatie... 44 6 Vragen en antwoorden...46 6.1. Vragen... 46 6.2. Antwoorden...47 7. Opdrachten...53 8. Literatuur...55 International Management Forum - 10 -
DEEL VIII verbreding en verdieping 1. Inleiding...4 2. Vier coaches...6 3. Werkvelden en specialiteiten van coaches...8 3.1 Werkvelden... 8 3.1.1 Coaching in een onderwijsomgeving... 9 3.1.2 Coaching in een zakelijke omgeving... 9 3.1.3 Coaching in een zorgomgeving...10 3.1.4 Coaching in een sociaal-maatschappelijke omgeving...10 3.1.5 Coaching in een levensbeschouwelijke omgeving...11 3.2 Specialisaties...11 3.2.1 Executive coaching...12 3.2.2 Businesscoaching...12 3.2.3 Performancecoaching...14 3.2.4 Personal/ life coaching...15 3.2.5 Loopbaancoaching...16 4. Technieken en methoden...17 4.1 Overzicht methoden en technieken...18 4.1.1 Coachen op basis van Action Learning... 18 4.1.2 Coachen op basis van de Alert Type Indicator... 19 4.1.3 Coachen op basis van beelddenken... 20 4.1.4 Coachen met gebruik van de biografische methode...21 4.1.5 Coachen met de creatiespiraal...23 4.1.6 De zes denkende hoofddeksels...25 4.1.7 Coachen met voice dialogue... 28 4.2 Meer korte beschrijvingen van technieken en methoden...33 4.2.1 Coachen met gebruik van de Roos van Leary...33 4.2.2 Coachen met behulp van RET...33 International Management Forum - 11 -
4.2.3 Systemisch coachen... 34 4.2.4 Coachen met TA... 34 4.2.5 Coachen met de zelfconfrontatiemethode...35 4.3 Weet én laat weten wat je doet....35 5. Een coachingtraject beëindigen...37 6. Vragen en antwoorden...42 6.1 Vragen...42 6.2 Antwoorden... 44 7. Opdrachten...46 Literatuur...47 Websites...53 International Management Forum - 12 -