Havo 4&5, hoofdstuk 6 -memo- Een nieuwe republiek in Europa

Havo 4&5, hoofdstuk 6 -memo- Een nieuwe republiek in Europa Auteur Kristel Biemans Laatst gewijzigd 12 april 2016 Licentie CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Webadres https://maken.wikiwijs.nl/73549 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet. Wikiwijs is hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, maakt en deelt.

Inhoudsopgave Inleiding hoofdstuk 6 'Een nieuwe republiek in Europa' Paragraaf 6.1 Een nieuwe republiek in Europa Uitleg Paragraaf 6.2 Paragraaf 6.3 OEFENEN EXTRA Willem van Oranje Leven in de 16e eeuw Over dit lesmateriaal Pagina 1

Inleiding hoofdstuk 6 'Een nieuwe republiek in Europa' Dit hoofdstuk heeft als tijdvakken 'De tijd van ontdekkers en hervormers' & 'De tijd van regenten en vorsten' Waarom zal de periode tussen 1500 en 1700 de tijd van ontdekkers en hervormers genoemd zijn? Waarom zal de periode tussen 1500 en 1700 de tijd van regenten en vorsten genoemd zijn? Paragraaf 6.1 Een nieuwe republiek in Europa Documentaire: het verleden van Nederland Kijk naar de onderstaande aflevering van de documentaire 'Het verleden van Nederland, religie rebellie en republiek' Deze aflevering gaat over het onstaan van de Republiek der Nederlanden. Bij het kijken van deze aflevering moet je zoveel mogelijk aantekeningen maken. De kennis in deze documentaire komt terug in de leertekst van paragraaf 6.1 (en in 5 havo examenstof). Door het kijken van de documentaire snap je de stof van De Opstand beter. 1. Schrijf in je schrift of in een Worddocument: documentaire Verleden van Nederland (religie, rebellie, republiek) = De Nederlandse opstand (de Tachtigjarige Oorlog) 2. Schrijf onder de titel zoveel mogelijk aantekeningen; doe dit in steekwoorden en op schematische wijze. Het verleden van Nederland: religie, rebellie en republiek kn.nu/ww.8671d03 (npo.nl) Opdrachten Maak de volgende opdrachten en oefeningen bij deze paragraaf. Opdracht 1 'LEG PROPAGANDA UIT' stap 1) Maak een account aan bij: www.thinglink.com (tip gebruik je gebruikersnaam en wachtwoord van school) stap 2) Upload de volgende afbeelding in thinglink.com: 'de zielenvisserij' van Adriaen Pietersz. van de Venne (zoek bij google op afbeeldingen, kijk evt. op de website van het Rijksmuseum voor een afbeelding in hoge resolutie) stap 3) In deze afbeelding zitten erg veel verwijzingen die mensen aan het denken zet. Maak ten minste 3 tekstballonnen en leg uitgebreid uit wat er wordt bedoeld met de verwijzingen (hoe de personen zijn afbeeld, welke emotie de personen hebben, wat ze doen enz). stap 4) Geef in een vierde tekstballon aan 1) welk geloof de maker zou kunnen hebben 2) wat hij bedoelt met de titel 'zielenvisserij' 3)dat dit schilderij als propaganda kan dienen tijdens De Opstand. stap 5) Stuur je link door naar je docent. Opdracht 2 'MAAK HET TOETSJE BIJ DE DOCUMENTAIRE' Pagina 2

Toets bij documentaire 'het verleden van Nederland' 'Religie, Rebellie, Republiek' kn.nu/c1v2r Deze toets gaat over de documentaire 'Het verleden van Nederland' 'Religie, rebellie, rebellie'. Vraag 12 Pagina 3

Pagina 4

Pagina 5

Pagina 6

Welke partij wordt in deze propagandaprent zwart gemaakt? a. De opstandelingen b. De Spanjaarden Vraag 2 Welke bestuurlijke politiek probeerde Karel V in de Nederlanden in te voeren? a. vervolgen van protestanten b. centraliseren c. geven van stadsrechten aan steden d. feodalisme invoeren Vraag 6 Wat is de goede volgorde? a. De edelen worden door de landvoogd en haar adviseurs 'geuzen' genoemd. b. Filips II stuurt de Hertog van Alva naar de Nederlanden. c. De edelen bieden de landvoogd (Margaretha van Parma) een smeekschrift aan. d. De beeldenstorm breekt uit. Vraag 4 Welk middel gebruikte Karel V onder andere om zijn geloofspolitiek door te drukken? a. inquisitie b. centralisatiepolitiek c. aanstellen van adviseurs d. stadhouders Vraag 8 Wat is het gevolg van de gebeurtenis die is afgebeeld op de bovenstaande afbeelding? a. beeldenstorm breekt uit b. Alva komt naar de Nederlanden c. Het smeekschrift wordt aangeboden aan Margaretha van Parma d. Filips II gaat centraliseren Pagina 7

Vraag 11 De volgende zinnen hebben allemaal te maken met de documentaire. De Nederlanden behoorden in de 16e eeuw bij het rijk. en Filips waren vorsten uit deze adellijke familie. Het geloof was het enige geloof dat was toegestaan in dit rijk. Echter begin eeuw komt er steeds meer commentaar op dit geloof. De grootste pleitbezorger voor verandering was. Deze persoon werd als een lastpost gezien en moest zich verantwoorden bij een Rijksdag in. Toch gingen steeds meer mensen het geloof aanhangen. Ook in de Nederlanden werd dit geloof populair. De mensen in de Nederlanden werden vooral aanhanger van de ideeën van. Beschikbare keuzes: Calvijn, zestiende, protestantse, Duitsland, Habsburgse, katholieke, Luther, Karel Vraag 7 Wat is geen kenmerk van Willem van Oranje? a. Edelman b. Godsdiensttolerantie c. Kwam in conflict met Filips II d. Stadhouder onder Karel V Vraag 10 Wanneer boekten de opstandelingen (geuzen) het eerste succes in de Opstand tegen Spanje? a. met de slag op de Mookerheid in 1574 b. met de slag van Heiligerlee 1568 c. met de inname van Den Briel in 1572 d. met het ontzet van Leiden in 1574 Vraag 1 Welke vorst werd in 1515 de vorst van een aantal Nederlandse gewesten? a. Filips II b. Willem van Oranje c. Hertog van Alva d. Karel V Vraag 3 Welk geloof werd in de Nederlanden in de loop van de 16e eeuw steeds populairder? Pagina 8

a. calvinistische geloof b. rooms katholieke geloof c. lutherse geloof d. angelsaksische geloof Vraag 14 In de onderstaande reeks begrippen / woorden past één woord niet thuis (dat betekent dat de andere drie woorden wel bij elkaar passen). Welk woord past er niet bij? a. Hagepreek b. Beeldenstorm c. Predikant d. Centralisatie Vraag 9 De onderstaande afbeelding is een propagandaprent uit De Opstand. Er staan allerlei verwijzingen in: Klik de volgende zaken aan: 1. De paus 2. Margaretha van Parma 3. De Nederlanden 4. Hertog van Alva Pagina 9

Vraag 13 De Hertog van Alva wordt gekenmerkt door een aantal zaken als het gaat over De Opstand. Wat is géén bijpassend kenmerk? a. Het ontslaan van Margaretha van Parma b. afnemen van de bezittingen van Willem van Oranje c. instellen van de Raad van Beroerten d. Militair optreden met 10.000 soldaten Vraag 5 Vul het juiste begrip of naam in de zin in. In 1555 deed V afstand van de troon. Zijn zoon II volgde hem op. Toen Filips aan de macht kwam, stelde hij een aan. Dit is een plaatsvervanger van de koning en zetelde in de stad. Door de centralisatiepolitiek werd de macht van de lagere en steden kleiner. Zij verloren hun ofwel voorrechten. Karel de V had veel adellijke titels, hij was van Duitsland en van de Nederlanden. Uitleg Uitlegfilmpje paragraaf 6.1 'De Nederlandse opstand' kn.nu/ww.e16eadd (youtu.be) Paragraaf 6.2 Hoe werd de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden bestuurd? Dat wordt uitgelegd in het onderstaande filmpje. Kijk er goed naar en je snapt precies welke personen belangrijk zijn (raadpensionaris en stadhouder), wat de staten zijn, wat de staten-generaal is en wat voor taken deze bezat. Uitlegfilmpje over het bestuur van de republiek kn.nu/ww.ae3d329 (youtu.be) Paragraaf 6.3 Paragraaf 6.3 gaat over internationale handel. Het bijpassende kenmerkende aspect is: 'wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie'. Pagina 10

Aan het eind van de 16e en het begin van de 17e eeuw wordt de economie van de Europanen mondialer. Overzeese gebieden zijn ontdekt, er zijn plantages gesticht en nu beginnen er ook wereldwijde handelscontacten en een wereldeconomie te ontstaan, dit wordt aangestuurd door handelskapitalisme: zoveel mogelijk geld proberen te verdienen door middel van handel. Opdracht: debatteren Vandaag gaan jullie na het bestuderen van deze stof nadenken over het belang van de VOC voor de economie van de Republiek der zeven Verenigde Nederlanden. Hierover gaan jullie debatteren. De stelling waarover je gaat debatteren is: De VOC heeft in de 17e eeuw gezorgd voor economische bloei in de Republiek. Stap 1: bestudeer paragraaf 6.3 Stap 2: bestudeer de aangereikte bronnen (zie bijlagen) Stap 3: definieer de stelling, wat houdt deze voor jou in. Stap 4: bedenk 3 argumenten voor, en drie argumenten tegen deze stelling. Stap 5: we gaan debatteren. De docent kiest acht leerlingen. Eén groep is tegen en één groep is voor de stelling. paragraaf 6.3 uitleg kn.nu/ww.faf610b (pptx, maken.wikiwijs.nl) De hanze: laat-middeleeuws handelsverbond kn.nu/ww.7fa0693 (docx, maken.wikiwijs.nl) De moedernegotie kn.nu/ww.67c7961 (docx, maken.wikiwijs.nl) De VOC in Cambodja kn.nu/ww.f8f6a9e (docx, maken.wikiwijs.nl) 7 belangrijke VOC mensen kn.nu/ww.053ee74 (docx, maken.wikiwijs.nl) handleiding: hoe moet je debatteren? kn.nu/ww.8f7bc3d (pdf, maken.wikiwijs.nl) Pagina 11

OEFENEN Diagnostische toets hoofdstuk 6 kn.nu/rjlbh Met deze diagnostische toets oefen je de stof van hoofdstuk 6. In hoeverre snap jij de stof van dit hoofdstuk? Succes ermee! Vraag 1 Lees deze bron: bron Wouter Jacobsz. beschrijft wat er in 1578 in Amsterdam gebeurt: Op 26 mei werd er in Amsterdam zwaar geleden door toedoen van de geuzen, die zich in die dagen zeer opdrongen. ( ) Ze vaardigden enkele mensen af naar de magistraat (=het stadsbestuur) in het stadhuis (...). Daar vroegen zij aan de burgemeesters of zij hun een kerk in gebruik wilden geven ( ). Nadat de burgemeesters geantwoord hadden dat ze daarmee niet konden instemmen, werden zij door de geuzen overvallen. ( ) Toen de geuzen de Dam en het stadhuis hadden ingenomen, verspreidden ze zich ( ). Ze liepen door heel de stad met ontblote zwaarden in hun handen. Nadat ze de Dam, de poorten, de wallen en de kloosters goed in handen hadden gekregen, trok de resterende meute naar de minderbroeders (=kloosterorde), waar ze erg boosaardig tekeer gingen. Het altaar van de kerk en de beelden en andere versieringen gooiden ze kapot. De goederen van het klooster, huisraad, boeken, ornamenten, levensmiddelen en dergelijke, werden als buit meegenomen. De kloosterbroeders werden allemaal zwaar mishandeld, gevangengenomen, en gezamenlijk, onder lasterlijk roepen, over straat gedreven. Ze werden in een schip ruw op elkaar gegooid. ( ) Ze werden allemaal samen de stad uitgevoerd en op de dijk gezet, vanwaar ieder zijns weegs mocht gaan. Stel: je weet niets over de achtergrond van Wouter Jacobsz. Pagina 12

(1p) Geef aan waardoor je uit zijn beschrijving toch kunt opmaken dat hij een rooms-katholieke achtergrond heeft. Vraag 2 (4p) Er zijn twee hoofdoorzaken te noemen waarom de Opstand in de Nederlanden uitbreekt tegen de Spaanse vorst. Noem de twee oorzaken en leg uit waarom dit een reden was om in opstand te komen. Vraag 3 Willem van Oranje pleitte in het begin van de Opstand voor een andere aanpak van de godsdienstige tegenstellingen in de Nederlanden dan Filips II. (1p) Geef aan wat de aanpak van Willem van Oranje inhield. Vraag 4 Twee gegevens: 1 In de Republiek speelde de adel in de politiek een ondergeschikte rol. 2 In de zeventiende eeuw was de Republiek de belangrijkste handelsnatie van Europa 2p Leg uit welk verband er tussen deze twee gegevens bestond. Vraag 5 Gebruik de bron Pagina 13

Een schilderij omstreeks 1640-1660 gemaakt door Aelbert Cuyp: Pagina 14

Bij dit schilderij geeft het Rijksmuseum de volgende toelichting: Een schilderij van een opperkoopman van de VOC (de Verenigde Oostindische Compagnie) in Hollandse kleding, vermoedelijk Jacob Mathieusen en zijn vrouw. Achter de koopman en zijn vrouw staat een slaaf met een parasol. Dit was in Azië een teken van macht. Op de achtergrond de retourvloot op de rede van Batavia op Java Een bewering: Dit schilderij illustreert verschillende aspecten van de zeventiende eeuw, namelijk de economische bloei en de culturele bloei van de Republiek en het ontstaan van wereldwijde handelscontacten. (3p) Maak voor elk van deze drie aspecten duidelijk dat het schilderij dit aspect illustreert. Pagina 15

EXTRA Willem van Oranje Klik het onderstaande linkje aan om meer te weten te komen over Willem van Oranje. http://www.entoen.nu/vensterplaat-willem-van-oranje kn.nu/ww.ae55d9b (entoen.nu) Willem van Oranje was een ambitieuze edelman die uitgroeide tot een rebel en later werd vereerd als de vader des vaderlands, als de grondlegger van een nieuwe Nederlandse staat. Zelf heeft hij die zelfstandige staat nooit voor ogen gehad. Willem werd in 1533 op slot Dillenburg (Duitsland) geboren. Zijn ouders waren luthers, maar toen hij dankzij een erfenis in 1544 het prinsdom Oranje (in Frankrijk) erfde en zich voortaan prins mocht noemen, eiste Karel V dat deze jonge prins verder katholiek zou worden opgevoed. Daarom groeide Willem vanaf zijn twaalfde op aan het keizerlijk hof in Brussel. In die nieuwe omgeving genoot hij een Franstalige opvoeding die paste bij zijn nieuwe stand. Vanaf 1555 verwierf Oranje hoge posities. Als militair opperbevelhebber, lid van de Raad van State, ridder van het Orde van de Gulden Vlies en stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht werd hij een van de invloedrijkste edellieden in de Nederlanden. Zijn verhouding met Filips II, de opvolger van Karel V, verslechterde echter snel. Oranje werd de belangrijkste woordvoerder van de adellijke oppositiepartij. Deze drong aan op een verzachting van de kettervervolgingen en verzette zich tegen de opmars van de professionele ambtenaren in het landsbestuur. Door die nieuwe ambtenaren raakten edelmannen hun oude posities kwijt. Na het debacle van de Beeldenstorm vluchtte Oranje naar de Dillenburg, vanwaaruit hij vanaf 1568 verschillende militaire invallen in de Nederlanden ondernam om een einde te maken aan het bewind van de hertog van Alva. Ook via propaganda (pamfletten, strijdliederen, prenten) werd deze strijd gevoerd. Daaraan hebben we onder andere het Wilhelmus te danken. Aanvankelijk bleef succes uit. Pas toen de Watergeuzen op 1 april 1572 bij toeval Den Briel innamen, kreeg de Opstand bredere steun. Tegen de verwachting in hielden de rebellen in Holland en Zeeland stand, mede dankzij het doorzettingsvermogen van Oranje. Met de Pacificatie van Gent in 1576 wisten zij zelfs vrede te sluiten met de overige gewesten. Zo leek het ideaal van Oranje nabij: het herstel van de zeventien Pagina 16

Bourgondische Nederlanden onder adellijk bestuur en een oplossing van de religieuze verschillen op basis van verdraagzaamheid. De nieuwe eenheid hield echter geen stand. In 1580 zette Filips een beloning op het hoofd van Willem van Oranje. Willem reageerde hierop met een Apologie (verweerschrift) en de Staten-Generaal van de opstandige gewesten met een Plakkaat van verlatinghe. De strekking van beide geschriften was hetzelfde: hun verzet was gerechtvaardigd omdat de koning zich gedroeg als een tiran. Op 10 juli 1584 maakte de katholiek Balthasar Gerards met pistoolschoten een einde aan het leven van Willem van Oranje. Hij leek niets te hebben bereikt, maar nog geen vijfentwintig jaar later bleken de opstandige provincies zich ontwikkeld te hebben tot een zelfbewuste Republiek en werd Willem van Oranje beschouwd als de grondlegger van deze nieuwe staat. Canonclip: Willem van Oranje kn.nu/ww.9694684 (youtu.be) Leven in de 16e eeuw Hoe was het om in de 16e eeuw te leven? Wij kunnen daar ons geen echte voorstelling van maken. In het onderstaande filmpje wordt uitgelegd hoe het dagelijkse leven er uit zag. We weten dit omdat er dagboeken bewaard zijn gebleven uit die tijd; op die manier weten we een beetje hoe de mensen dachten; wat ze aten; hoe ze hun leven inrichtten. Leven in de 16e eeuw kn.nu/ww.f61e5b1 (teleblik.nl) In het onderstaande filmpje leer je dat er in de Gouden Eeuw van Nederland (die begon al in de 16e eeuw) niet alleen sprake was van rijkdom, maar dat ook veel mensen armoede kenden. Zij waren vaak afhankelijk van de giften van de rijken. Rijkdom en armoede kn.nu/ww.77cb075 (schooltv.nl) Pagina 17

Antwoorden Antwoorden: Diagnostische toets hoofdstuk 6 Nieuwe Categorie Nieuwe feedback (0 tot 3 punten) Feedback Nieuwe feedback (3 tot 5 punten) Feedback Vragen en antwoorden in deze categorie Vraag 1 Lees deze bron: bron Wouter Jacobsz. beschrijft wat er in 1578 in Amsterdam gebeurt: Op 26 mei werd er in Amsterdam zwaar geleden door toedoen van de geuzen, die zich in die dagen zeer opdrongen. ( ) Ze vaardigden enkele mensen af naar de magistraat (=het stadsbestuur) in het stadhuis (...). Daar vroegen zij aan de burgemeesters of zij hun een kerk in gebruik wilden geven ( ). Nadat de burgemeesters geantwoord hadden dat ze daarmee niet konden instemmen, werden zij door de geuzen overvallen. ( ) Toen de geuzen de Dam en het stadhuis hadden ingenomen, verspreidden ze zich ( ). Ze liepen door heel de stad met ontblote zwaarden in hun handen. Nadat ze de Dam, de poorten, de wallen en de kloosters goed in handen hadden gekregen, trok de resterende meute naar de minderbroeders (=kloosterorde), waar ze erg boosaardig tekeer gingen. Het altaar van de kerk en de beelden en andere versieringen gooiden ze kapot. De goederen van het klooster, huisraad, boeken, ornamenten, levensmiddelen en dergelijke, werden als buit meegenomen. De kloosterbroeders werden allemaal zwaar mishandeld, gevangengenomen, en gezamenlijk, onder lasterlijk roepen, over straat gedreven. Ze werden in een schip ruw op elkaar gegooid. ( ) Ze werden allemaal samen de stad uitgevoerd en op de dijk gezet, vanwaar ieder zijns weegs mocht gaan. Pagina 18

Stel: je weet niets over de achtergrond van Wouter Jacobsz. (1p) Geef aan waardoor je uit zijn beschrijving toch kunt opmaken dat hij een rooms-katholieke achtergrond heeft. maximumscore 1 Kern van een juist antwoord is, dat Wouter Jacobsz. in zijn beschrijving alleen ingaat op de lotgevallen van de rooms-katholieken / negatief schrijft over het gedrag van de geuzen. Waarde: 1 punten Vraag 2 (4p) Er zijn twee hoofdoorzaken te noemen waarom de Opstand in de Nederlanden uitbreekt tegen de Spaanse vorst. Noem de twee oorzaken en leg uit waarom dit een reden was om in opstand te komen. oorzaak 1: vervolging van de protestanten. In de 16e eeuw was er een nieuw christelijk geloof ontstaan; het protestantisme. Deze nieuwe geloofsleer kreeg veel aanhang in de Nederlanden. De vorst Filips II dulde dit nieuwe geloof niet, hij wilde alleen maar het katholicisme in zijn land. Daarom vervolgde hij de protestanten als ketters. Tegen deze vervolging kwam felle opstand. Oorzaak 2: centralisatiepolitiek van Filips II. Filips II wilde steeds meer vanuit één punt (delen van) zijn rijk aansturen. In de Nederlanden was dit Brussel. Deze politiek ging in tegen de voorrechten die steden en edelen al hadden. Zij verloren hierdoor dus hun macht en dat vonden ze niet fijn. Nog een oorzaak van de opstand dus. Waarde: 1 punten Vraag 3 Willem van Oranje pleitte in het begin van de Opstand voor een andere aanpak van de godsdienstige tegenstellingen in de Nederlanden dan Filips II. (1p) Geef aan wat de aanpak van Willem van Oranje inhield. maximumscore 1 Uit het antwoord moet blijken dat Willem van Oranje gelijkberechtiging van rooms-katholieken en protestanten wilde / godsdienstvrijheid/een meer tolerante godsdienstpolitiek in de Nederlandse gewesten voorstond. Waarde: 1 punten Pagina 19

Vraag 4 Twee gegevens: 1 In de Republiek speelde de adel in de politiek een ondergeschikte rol. 2 In de zeventiende eeuw was de Republiek de belangrijkste handelsnatie van Europa 2p Leg uit welk verband er tussen deze twee gegevens bestond. maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is: Omdat in de Republiek (niet de adel, maar) de kooplieden/burgers in de steden de economische macht in handen hadden, waren zij ook in bestuurlijk opzicht de belangrijkste groep en namen zij besluiten die gunstig waren voor de handel (en werd de Republiek een belangrijke handelsnatie). Waarde: 1 punten Vraag 5 Gebruik de bron Pagina 20

Een schilderij omstreeks 1640-1660 gemaakt door Aelbert Cuyp: Pagina 21

Bij dit schilderij geeft het Rijksmuseum de volgende toelichting: Een schilderij van een opperkoopman van de VOC (de Verenigde Oostindische Compagnie) in Hollandse kleding, vermoedelijk Jacob Mathieusen en zijn vrouw. Achter de koopman en zijn vrouw staat een slaaf met een parasol. Dit was in Azië een teken van macht. Op de achtergrond de retourvloot op de rede van Batavia op Java Een bewering: Dit schilderij illustreert verschillende aspecten van de zeventiende eeuw, namelijk de economische bloei en de culturele bloei van de Republiek en het ontstaan van wereldwijde handelscontacten. (3p) Maak voor elk van deze drie aspecten duidelijk dat het schilderij dit aspect illustreert. maximumscore 3 Voorbeeld van een juist antwoord is: Het schilderij illustreert: de economische bloei van de Republiek, want op het schilderij zijn handelsschepen te zien die volgeladen zijn voor de terugreis naar de Republiek / blijkbaar hadden kooplieden genoeg geld om schilderijen (van zichzelf en hun vrouw) te laten maken 1 de culturele bloei van de Republiek, omdat veel burgers zich (op een schilderij) lieten afbeelden 1 het ontstaan van wereldwijde handelscontacten, want het schilderij toont de haven van Batavia waar de Hollandse koopman en zijn vrouw wonen / Hollandse/Europese schepen in Azië 1 Waarde: 1 punten Pagina 22

Over dit lesmateriaal Colofon Auteur Kristel Biemans Laatst gewijzigd 12 april 2016 om 12:15 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Trefwoorden opstand, republiek, willemvanoranje Bronnen Bron Type Het verleden van Nederlan...ie, rebellie en republiek http://www.npo.nl/verleden-van-nederland/26-10-2008/nps_1103912 Link Uitlegfilmpje paragraaf 6... 'De Nederlandse opstand' https://youtu.be/0yxnxbvjcoa Video Uitlegfilmpje over het bestuur van de republiek https://youtu.be/g2qut1ex2w0?list=pliiya8sijh22sjrmfmlxnhdnik91-8ofh Video http://www.entoen.nu/vens...erplaat-willem-van-oranje http://www.entoen.nu/vensterplaat-willem-van-oranje Link Canonclip: Willem van Oranje https://youtu.be/jdncorhhrai Video Leven in de 16e eeuw https://teleblik.nl/media/29766 Video Rijkdom en armoede https://www.schooltv.nl/beeldbank/embedded.jsp?clip=20121231_armenzorg01 Video Pagina 23

Gebruikte Wikiwijs Arrangementen Biemans, Kristel. (2017). Hoofdstuk 5 'Veranderend wereldbeeld' (De tijd van ontdekkers en hervormer). https://maken.wikiwijs.nl/49064/hoofdstuk_5 Veranderend_wereldbeeld De_tijd_van_ontdekkers_en_hervormer_ Pagina 24