en niet te vergeten... diabetes en cognitie Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht 1
Hersenen?
dementierisico en DM beloop van cognitief verval individueel risico schatten diagnose behandeling
man 84; ziekte van Alzheimer advocaat 48; cognitieve klachten vrouw 78; bezorgd over dementie
84 jr oude man geheugen verslechterd verdwaalt per ongeluk insuline overgedoseerd bezoekt arts diagnose zv Alzheimer Veroorzaakt door DM??
Diabetes en dementie Systematic review Ott 1999 Brayne 1998 Peila 2002 MacKnight 2002 Xu 2004 Leibson 1997 Hassing 2002 0.5 1 2 5 10 independent of other vascular risk factors Biessels GJ, et al. Lancet Neurol 2006;5(1):64 74.
Vasculaire dementie Ott 1999 Yoshitake 1995 Peila 2002 MacKnight 2002 Xu 2004 Luchsinger 2001 Hassing 2002 0.5 1 2 5 10 meta analysis: RR 2.3 (1.9-2.7) 13 studies Gudala, J Diab Inv 2013 Biessels GJ, et al. Lancet Neurol 2006;5(1):64 74.
Ziekte van Alzheimer Ott 1999 Brayne 1998 Yoshitake 1995 Peila 2002 MacKnight 2002 Xu 2004 Leibson 1997 Luchsinger 2005 Arvanitakis 2004 Katzman 1989 Hassing 2002 0.1 0.5 1 2 5 10 meta analysis: RR 1.6 (1.4-1.7), 20 studies Gudala, J Diab Inv 2013 Biessels GJ, et al. Lancet Neurol 2006;5(1):64 74.
Degeneratief of vasculair? Klinische diagnose neuropathologie Schneider JA, et al. Neurology 2007;69:2197 204.
Ahtiluoto S, et al. Neurology 2010;75:1195 202.
84 jr oude man geheugen verslechterd verdwaalt per ongeluk insuline overgedoseerd bezoekt arts diagnose zv Alzheimer veroorzaakt door DM??
48 jr oude advocaat, DM2 3 jr geheugen klachten geen fouten op het werk, wel moeite met de workload bezoekt arts geen tekenen depressie cog tests: geen stoornis, presteert wat slechter dan verwacht veroorzaakt door DM?? voorstadium dementie? diagnose?
dementierisico en DM beloop van cognitief verval individueel risico schatten diagnose behandeling
Stadia van cognitieve dysfunctie bij DM Dementie cognitieve stoornissen, meerdere domeinen ADL aangetast Mild cognitive impairment (MCI) cognitieve stoornissen >= 1 domein ADL intact Subtielere verandering in cognitie: Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten Diabetes-associated cognitive decrements Koekkoek et al Lancet Neurol 2015
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten neuropsychological assessment: cognitive domains DM1 DM2 intelligence x language attention/concentration x executive function x x learning and memory x processing speed x x.
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten Meta analyses neuropsychological assessment: cognitive domains DM1 DM2 intelligence x language attention/concentration x executive function x x learning and memory x processing speed x x. Brands A, et al. Diabetes Care 2005;28:726-35
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten: DM1 Brands A, et al. Diabetes Care 2005;28:726-35
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten Meta analyses neuropsychological assessment: cognitive domains DM1 DM2 intelligence x language attention/concentration x executive function x x learning and memory x processing speed x x. Brands A, et al. Diabetes Care 2005;28:726-35 Palta, et al, JINS 2014; 20: 278-91
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten: DM2-10% verbal memory domain Palta, et al, JINS 2014; 20: 278-91
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten Utrecht Diabetic Encephalopathy Study CON, n=38 T2DM, n=68 4 years van den Berg E, et al. Diabetologia 2010;53(1):58 65.
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten Alle leeftijden Trage progressie <60-65 onwaarschijnlijk cognitive performance type voorstadium 2 diabetes dementie cognitive performance (age-adj. z-score) 1 0-1 -2 dementia incidence diabetes impaired cognition no diabetes 60 40 20 0 dementia incidence (per 1000 person years) 20 30 40 50 60 70 80 age (years) Biessels, et al. Lancet Diabetes & Endo 2014
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten 1 Koekkoek, et al. Lancet Neurol 2015
MRI hersenen structurele imaging volume-atrofie vasculaire lesies small vessel disease
Utrecht Diabetic Encephalopathy Study 82 Total brain volume 22 Peripheral CSF CON, n=28 T2DM, n=55 80 20 %ICV 78 %ICV 76 18 74 BL FU 16 BL FU Ventricular volume White matter lesions 3.20 0.70 2.60 0.55 %ICV %ICV 0.40 2.00 0.25 1.40 BL FU 0.10 BL FU De Bresser, Diabetes Care 2010;33(6):1309-1314.
SMART Study: patients with symptomatic atherosclerotic disease Total brain volume Grey matter volume Ventricular volume White matter lesions CON, n=574 T2DM, n=89 Kooistra et al J Neurol Sci 2013
Diabetes-gerelateerde cognitieve tekorten: DM1 Wessels Diabetologia 2006, Woerdeman, Diabetes Care 2014 2014
Small vessel disease bij T2DM Infarcts OR: 1.3 2.3 modest increase volume white matter hyperintensities Van Harten B, et al. Diabetes Care 2006;29:2539 48 Biessels & Reijmer, Diabetes 2014
Microvasculaire laesies: 7T MRI microbleed microinfarct 7Tesla MRI
Microvasculaire laesies: 7T MRI 38% 48% 41% 33% microinfarcts microbleeds Brundel et al Diabetes 2014
diffusion tensor imaging (DTI) Reijmer Diabetes Care 2013
DTI based network analyses Reijmer, Neurology, 2013
MRI afwijkingen en cognitie bij T2DM Qiu et al Ann Neurol 2014
48 jr oude advocaat, DM2 3 jr geheugen klachten geen fouten op het werk, wel moeite met de workload bezoekt arts geen tekenen depressie cog tests: geen stoornis, presteert wat slechter dan verwacht Veroorzaakt door DM?? Voorstadium dementie? Diagnose?
dementierisico en DM beloop van cognitief verval individueel risico schatten diagnose behandeling
78 jr oude dame, DM2 12 jr vergeet wel eens wat sociaal actief proliferatieve retinopathie>laser 3 jr geleden minor stroke reguliere DM controle A1c&bloeddruk ok vorig jaar EHBO hypo Word ik straks ook dement? Wat is mijn risico?
dementie voorspellen bij DM2
dementie voorspellen bij DM2 Exalto, et al. Lancet Diabetes & Endo 2013
dementie voorspellen bij DM2: 10 jaars risico Exalto, et al. Lancet Diabetes & Endo 2013
dementie voorspellen bij DM2: 10 jaars risico Exalto, et al. Lancet Diabetes & Endo 2013
dementie voorspellen bij DM2: 10 jaars risico 73% (65-82%) Exalto, et al. Lancet Diabetes & Endo 2013
dementie voorspellen bij DM2: 10 jaars risico niet doen: in de praktijk individueel risico vaststellen mogelijk nut: extra aandacht risicogroepen bedoeld voor: selectie deelnemers aan onderzoek RCTs Exalto, et al. Lancet Diabetes & Endo 2013
dementie voorspellen bij DM2: 10 jaars risico Exalto, et al. Lancet Diabetes & Endo 2013
dementierisico en DM beloop van cognitief verval individueel risico schatten diagnose behandeling
glycaemische controle? Geijselaars, et al. Lancet Diabetes & Endo 2015
6 years RCT Intensive Tx (lifestyle, glycaemia, vascular risk factors) Standard Tx No improvement in cognitive functioning (n=183) Koekkoek PS, et al. J Neurol Sci 2012;314(1 2):71 7.
40 months RCT Intensive Intensive glycaemic blood pressure Tx (HbA lowering 1c <6.0%) (<120 mmhg) Standard Standard Tx Tx (HbA (<140 1c ; 7.0 7.9%) mmhg) No improvement No improvement in cognitive in functioning cognitive functioning (n=2794) Slower brain Faster atrophy brain rate atrophy on MRI rate (n=503) on MRI!! Williamson, et al. JAMA IM 2014 Launer LJ, et al. Lancet Neurol 2011;10:969 77.
Trajectories cognitive dysfunction ADDITION ACCORD MIND
behandel targets? cognitieve tekorten in midlife 100% 1 + 1. baseline decrement cognitive performance 2 2. accelerated decline 50 60 70 80
behandel targets? late life cognitief verval 100% 1 1. baseline decrement cognitive performance 2 3 2. accelerated decline 3. late life dementia 50 60 70 80
behandeling? man 84; ziekte van Alzheimer advocaat 48; cognitieve klachten vrouw 78; bezorgd over dementie
behandeling? man 84; ziekte van Alzheimer advocaat 48; cognitieve klachten uitleg - coaching vrouw 78; bezorgd over dementie preventie
cognitie>glycaemische controle? cognitieve stoornissen bij DM2: sub-optimale self-management verhoogde incidentie diabetes-gerelateerde complicaties hospitalisatie Munshi, Diab Care 2006; Koekkoek et al Lancet Neurol 2015
Cognitive impairment & diabetes management Position Statement ADA-EASD Inzucchi SE, et al. Diabetologia 2012;55:1577 96.
samenvattend
wat weten we waarmee nog aan de slag? beloop van cognitief verval dementierisico en DM individueel risico prognose diagnose behandeling
wat weten we waarmee nog aan de slag? beloop van cognitief verval dementierisico en DM individueel risico - prognose diagnose behandeling etiologie
Dank voor uw aandacht Geert Jan Biessels Vascular Cognitive Impairment Group Afdeling Neurologie UMC Utrecht