Financiële effecten van de Participatiewet Utrecht, 5 december 2012 Martin Heekelaar E: m.heekelaar@berenschot.nl M: 06-23152767 1
Wet werken naar vermogen wordt Participatiewet Invoering op 1 januari 2014. Komt op veel onderdelen overeen met de WWNV. Samenvoeging WWB, Wsw en een deel van de Wajong. Een systeem van loondispensatie zoals nu in de Wajong. Per 2014 is de Wajong alleen toegankelijk voor volledig en duurzaam arbeidsongeschikten. Huidige Wsw-ers en Wajongers worden niet herkeurd en er vindt geen verlaging plaats van de uitkering voor de bestaande groep Wajongers. Instroom in de Wsw stopt per 1-1-2014. Op termijn middelen beschikbaar voor structureel 30.000 werkplekken beschut, afgestemd op 100% WML. Efficiencykorting op de rijksvergoeding WSW-zittend bestand Extra bezuiniging op het Werkdeel van 193 mln per jaar (28%) Vanaf 2015 in zes jaar stapsgewijs een quotum van 5% voor bedrijven met meer dan 25 werknemers. 2
Verwachte financiering Participatiewet Baten Lasten Budget inkomensdeel Uitkeringen WWNV Loondispensatie Ongedeeld re-integratiebudget: W-deel klassiek WSW zittend bestand WSW-beschut Ondersteuning begeleiding, bemiddeling WSW zittend bestand WSW-beschut Gemeentefonds (fictief budget W&I) Uitvoeringskosten Minimabeleid 3
Inkomensdeel 4
Verdeling o.b.v. objectieve maatstaven. 1. Lage inkomens 15-64 jaar (% van huishoudens 15-64 jaar met inkomen) 2. Eenouderhuishoudens 15-44 jaar (% van huishoudens 15-64 jaar) 3. Arbeidsongeschiktheidsuitkeringen (% van inwoners 15-64 jaar) 4. Totaal allochtonen 15-64 jaar (% van inwoners 15-64 jaar) 5. Laag opgeleiden 15-64 jaar (% van inwoners 15-64 jaar) 6. Huurwoningen (% van het totaal aantal woningen) 7. Regionaal klantenpotentieel (in % van het aantal inwoners) 8. Inwoners in stedelijk gebied (% van inwoners) 9. Werkzame beroepsbevolking op COROP -niveau (% beroepsbevolking) 10. Banen handel en horeca in COROP-regio (% van totaal aantal banen) 11. Procentuele banengroei in COROP-regio 12. Aantal banen in COROP-regio (% van totale beroepsbevolking) 13. Gemiddelde jaarlijkse bevolkingsgroei 15-64 jaar 5
maar feitelijk veel historische invloed Gemeenten met minder dan 25.000 inwoners volledig historisch verdeeld en tussen de 25.000 en 40.000 mix van historisch en objectief 60% van de gemeenten wordt ex ante afgetopt. Ofwel worden voor een belangrijk deel gefinancierd o.b.v. het historisch aandeel. 6
Aandachtspunten t.a.v. de verdeling A.g.v. Participatiewet verwachten wij vooralsnog geen grote veranderingen in de financieringssystematiek van het inkomensdeel. Berenschot deed recentelijk onderzoek in opdracht van het ministerie naar een nieuw en verbeterd verdeelsysteem. Als dat leidt tot een nieuw verdeelmodel kan dat (vanaf 2014?) leiden tot grote herverdeeleffecten. 7
In de afgelopen jaren grote tekorten op het inkomensdeel a.g.v. Bestuursakkoord 2007 Mln. 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Macrobudget I-deel 4.616 4.565 4.190 3.944 3.855 3.863 4.056 4.041 4.956 Netto uitgaven 4.312 4.331 4.179 3.914 3.786 3.971 4.425 4.716 -- Saldo 304 233 11 30 70-108 -369-675 -- % saldo 6,6% 5,1% 0,3% 0,8% 1,8% -2,4% -8,5% -16,7% -- 8
Vanaf 2012 weer een normaal macrobudget BA 2007 liep af in 2011. Vanaf 2012 is het macrobudget weer in overeenstemming met de verwachte macro uitgaven. Over 2011 vroegen meer dan 300 gemeenten een IAU aan. (aanvraag in 2012; betaling in 2013) In 2013 wordt rekening gehouden met een herverdeling van 288 mln a.g.v. IAU en MAU. Onze verwachting: normalisering vanaf 2014. 9
Hoeveel kunnen we besparen op het inkomensdeel? Ramen van de toekomstige budgetten en uitgaven is lastig, maar noodzakelijk voor een goede financiële sturing. Ga voor de raming van het toekomstige budget (vooralsnog) uit van het huidige financieringssysteem. Voor Arnhem berekenden we een reëel volumereductiepotentieel van 600 WWB-ers. Advies: hanteer een ambitieuze volumedoelstelling, maar zorg voor een voldoende grote behoedzaamheidsreserve 10
Ongedeeld re-integratiebudget Werkdeel klassiek Budget zittend bestand WSW Budget beschutte werkplekken 11
Opeenvolgende bezuinigingen op het WWB-werkdeel Mln 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Oorspronkelijk W-deel 1.629 1.629 1.629 1.629 1.629 1.629 1.629 1.629 Korting Balkenende -293-507 -495-546 -546-546 -546 Budget na 1e korting 1.629 1.336 1.122 1.134 1.083 1.083 1.083 1.083 Ombuiging Rutte I -400-400 -400-400 -400-400 Budget na 2e korting 1.629 1.336 722 734 683 683 683 683 Ombuiging Rutte II 77 116 154 193 Diverse mutaties pm pm pm pm Nieuw budget W-deel 1.629 1.336 722 734 606+pm 567+pm 529+pm 490+pm Let op: In 2012 zit er nog veel geld in de Reserveringsregeling. Effect van de korting vooral voelbaar vanaf 2013. 12
Budget zittend bestand WSW LET OP: RAMINGEN ZIJN INDICATIEF!! Mln 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Oorspronkelijk budget 2.459 2.459 2.459 2.459 2.459 2.459 2.459 2.459 2.459 Rijksvergoeding 27000->25750-120 -120-120 -120-120 -120-120 -120-120 Huidig budget 2.339 2.339 2.339 2.339 2.339 2.339 2.339 2.339 2.339 Rijksvergoeding 25750->22050-56 -112-168 -225-281 -337 Stop op de instroom -123-239 -349-453 -551 Nieuw budget 2.339 2.339 2.339 2.283 2.104 1.932 1.765 1.605 1.451 Onze verwachting: budget wordt toegevoegd aan ongedeeld re-integratiebudget en verdeeld op basis van actuarieel geschatte ontwikkeling WSW-volume 13
Werkplekken beschut Voor de 30.000 werkplekken beschut zal vanaf 2015 naar verwachting stapsgewijs extra geld worden toegevoegd aan het ongedeeld re-integratiebudget o.b.v. de (veronderstelde) vergoeding van 22.050,-. Onze inschatting is dat er jaarlijks middelen beschikbaar komen voor 1700 extra werkplekken beschut. 14
Financiële problematiek WSW is tweeërlei 1. Verlaging rijksvergoeding 2. Verslechterde economische situatie leidt tot lagere omzetten 15
Cluster W&I in het Gemeentefonds T.b.v. de uitvoeringskosten WWB en bijzondere bijstand Landelijk circa 1,6 mld 16
Cluster W&I GF Arnhem 2012 Gewicht Aantal Bedrag huishoudens met laag inkomen 38,44 26.385 1.014.232 huishoudens met laag inkomen (drempel) 53,63 18.696 1.002.692 Bijstandsontvangers 1.346,09 5.605 7.544.782 ABW schaalnadeel 112.547,32 0,9412 105.932 ABW schaalvoordeel 3.711,43 1.825 6.773.286 klantenpotentieel regionaal 1,55 310.977 482.014 uitkeringsontvangers 16,14 15.589 251.608 inwoners 0,14 147.700 20.678 vast bedrag voor iedere gemeente 6952,91 1 6952,91 totaal basis 17.202.178 inclusief UF (1,532) 26.353.736 17
Financiering uitvoeringskosten gemeente Arnhem 2012 Werkdeel 14,7 mln Cluster W&I / gemeentefonds 26,4 mln 8,3 mln 11,4 mln Overige besteding re-integratie 6,4 mln Uitvoeringskosten WWB 19,7 mln Minimabeleid 11,8 mln Bestedingen buiten W&I 3,2 mln NB: cluster W&I in 2010 en 2011 resp. 25,8 mln en 25,3 mln 18
Conclusies uitvoeringskosten WWB Onduidelijk is of en zo ja in welke mate SZW gaat compenseren voor de extra uitvoeringskosten Participatiewet (oplopend volume) Een deel van het GF-cluster W&I wordt in Arnhem in 2012 niet aan W&I besteed, maar is elders binnen de gemeentebegroting belegd (3,2 mln) Een deel van de uitvoering wordt gefinancierd vanuit het re-integratiebudget. Deze komt mogelijk extra onder druk te staan vanwege de grote bezuinigingen op de re-integratie. 19
Bijlagen 20
Bijlage: ontwikkeling WWB-dichtheid Referentiegemeenten: Nijmegen Emmen Vlaardingen Schiedam Kerkrade Leeuwarden Groningen 's-gravenhage Heerlen Amsterdam 21
Bijlage: verhouding objectieve en feitelijke bijstandsdichtheid 22
Bijlage: drie scenario s voor de volumeontwikkeling WWB 23
Bijlage: drie scenario s voor de ontwikkeling van het budget inkomensdeel 24