Datum 0 6 AUG Betreft Verzoek Meerjarige aanvullende uitkering

Transcriptie

1 Inspectie SZW Ministerie van Sociale ZaJcen en Werkgelegenheid > Retouradres Postbus LV Den Haag Het College van Burgemeester en Wethouders van de Gemeente Heemstede Postbus AJ HEEMSTEDE Directie Werk en Inkomen Postbus LV Den Haag Anna van Hannoverstraat 4 T Contactpersoon dhr. B.H. Schoneveld T BSchoneveld@minszw.nl Datum 0 6 AUG Betreft Verzoek Meerjarige aanvullende uitkering Onze referentie Bijlagen 1 Geachte College, Op 8 maart 2013 diende u bij de Toetsingscommissie Wet Werk en Bijstand (hierna: TC) een verzoek in voor een Meerjarige Aanvullende Uitkering. Op 11 april 2013 deelde de secretaris van de TC u mee dat het door u ingediende verzoek voldoet aan de in artikel 10a, eerste lid, van het besluit WWB 2007 opgenomen voorwaarden (pre-toets) en dat uw verzoek daarom verder in behandeling wordt genomen. Na deze positieve uitkomst van de pre-toets verzoekt de TC een deskundige, APE, een oriënterend onderzoek uit te voeren naar de uitwerking van het objectieve verdeelmodel in de specifieke situatie van uw gemeente. APE informeert de Inspectie SZW (hierna: inspectie) over haar bevindingen. Op grond van artikel 10 b, lid 1, van het besluit WWB 2007 schakelt de TC de inspectie in om onderzoek in te stellen naar de mogelijke oorzaken van de meerjarige overstijging van de kosten als bedoeld in artikel 69, lid 1, van de WWB en de maatregelen die u neemt om de overstijging in de toekomst te voorkomen. Aan de hand van het onderzoek van APE stelt de inspectie vast of en in welke mate sprake is van een verdeelstoornis. De inspectie onderscheidt hierbij de volgende situaties: 1. het tekort van de gemeente op het inkomensdeel van de WWB is niet verklaarbaar vanuit een verdeelstoornis. 2. het tekort van de gemeente op het inkomensdeel van de WWB is geheel of nagenoeg geheel verklaarbaar vanuit een verdeelstoornis. 3. het tekort van de gemeente op het Inkomensdeel van de WWB is verklaarbaar vanuit een verdeelstoornis en uit het beleid, uitvoering en sturing van de gemeente. Pagina 1 van 3

2 Directie Werk en Inkomen In de situatie als bedoeld onder 1 doet de inspectie geen verder onderzoek. In de situatie onder 2 beoordeelt de inspectie de gemeentelijke wijze van sturing van de WWB. In de situatie onder 3 beoordeelt de inspectie de beoogde verbeteringen indien sprake is van een verbeterplan. Daarbij beoordeelt de inspectie ook de gemeentelijke wijze van sturing van de WWB. Datum 0 6 AUG Onze referentie Het rapport van APE betreffende uw gemeente treft u bijgaand aan. Uit de uitkomsten van het onderzoek van APE stelt de inspectie vast dat er bij uw gemeente sprake is van een situatie als hiervoor beschreven onder 3, het tekort van de gemeente op het inkomensdeel van de WWB is verklaarbaar vanuit een verdeelstoornis en uit het beleid, uitvoering en sturing van de gemeente. In het verzoek om een Meerjarige Aanvullende Uitkering heeft u in het analyseformulier MAU een overzicht gegeven over de wijze waarop u in de komende jaren sturing geeft aan uw uitvoering in het algemeen en aan het terugdringen van het gemeentelijk tekort in het bijzonder. In het kader van haar onderzoek heeft de inspectie de hierin verwoorde maatregelen aangemerkt als een verbeterplan. Het verbeterplan dient tenminste concrete en meetbare verbeteracties te bevatten die u gaat uitvoeren, de termijnen waarbinnen die verbeteringen gerealiseerd zullen zijn, de financiële effecten die daarvan naar verwachting uitgaan en de frequentie en wijze waarop u inzicht verschaft aan de TC over de voortgang van de uitvoering van het verbeterplan. Ook dient in het verbeterplan ingegaan te worden op de wijze waarop het verbeterplan is verankerd in de gemeentelijke organisatie. De maatregelen die door uw gemeente in het verbeterplan zijn genoemd voor het terugdringen van het tekort zijn niet aan te merken als verbeteringen waarmee het tekort in de komende drie jaar wordt teruggebracht, omdat het geen concrete actie bevat om het aantal uitkeringsgerechtigden te verminderen. Met de aangescherpte fraudewetgeving per 1 januari 2013 (Wet aanscherping handhaving en sanctiebeleid SZW-wetgeving) krijgen gemeenten de opdracht om fraude met uitkeringen harder aan te pakken en strenger op te treden bij gesignaleerde fraude. Vanuit de solidariteit die ten grondslag ligt aan enerzijds het sociaal zekerheidsstelsel en anderzijds de bekostiging van aanvullende uitkeringen, acht de wetgever het gerechtvaardigd om, binnen de uitgangspunten van de MAU, een verbinding te maken tussen de uitvoering van voornoemde opdracht en het aanspraak kunnen maken op een MAU-uitkering. De wijziging van de regelgeving per 1 januari 2013 ter zake van het handhavings- en sanctiebeleid is direct van toepassing op MAU-verzoeken die vanaf deze datum worden ingediend bij de TC. In het verbeterplan dient dan ook expliciet ingegaan te worden op de wijze waarop de gemeente invulling geeft aan de fraudewetgeving. Met dit schrijven stel ik u in de gelegenheid zo spoedig mogelijk, doch in ieder geval binnen 4 weken na verzending van deze brief, uw verbeteracties als geschetst in deze brief aan mij te doen toekomen. Graag ontvang ik ook een bevestiging dat uw gemeenteraad heeft ingestemd met deze verbeteracties. gina 2 van 3

3 Directie Werk en Inkomen Mocht deze brief u aanleiding geven tot een nadere toelichting of een toelichtend gesprek dan verzoek ik u contact op te nemen met de heer B. Schoneveld (mobiel ). Datum 0 6 AUG Onze referentie Hoogachtend, drs. C.H.L.M. van de Louw Directeur Pagina 3 van 3

4 Eindrapport gemeente Heemstede Oriënterend onderzoek naar eventuele verdeelstoornis ten behoeve van de beoordeling van de MAU-aanvraag Rafiq Friperson Tom Everhardt Johan Vonk Stefanie Bouman Leo Aarts Met medewerking van: Maaike van Asselt, Guillamo Bonapart, Maartje Gielen, Carlien Schrijvershof Onderzoek in opdracht van het Ministerie van SZW Aarts De Jong Wilms Goudriaan Public Economics bv (APE) Den Haag, juni 2013

5 Eindrapport gemeente Heemstede Ape rapport nr Aarts De Jong Wilms Goudriaan Public Economics bv (APE) Website: Omslag: Brordus Bunder, Amsterdam Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt via druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming.

6 INHOUD 1 SAMENVATTING 3 2 INLEIDING 5 3 DE OPBOUW VAN HET BUDGET VAN HEEMSTEDE Inleiding Het objectieve verdeelmodel voor Heemstede Berekening van het toegekende budget 14 4 ANALYSE VAN DE AANVRAAG VAN DE GEMEENTE 17 5 DE VERDEELSTOORNIS EN FINANCIËLE EFFECTEN Inleiding Bepaling van de verdeelstoornis voor Heemstede Factoren die ontbreken in het verdeelmodel Niet-lineaire verbanden Verdeelstoornis in het verdeelmodel Effect op het feitelijk tekort Conclusie 39 BIJLAGE 1: PRESTATIES IN DYNAMISCH PERSPECTIEF 41 BIJLAGE 2: TECHNISCHE BESCHRIJVING VAN HET ONDERZOEK NAAR VERDEELSTOORNISSEN 55 BIJLAGE 3: UITLEG VAN BEGRIPPEN BIJ BUDGETTOEDELING 63 Ex-ante inperking 63 Budgettering voor middelgrote gemeenten 64 Ape

7 1 SAMENVATTING Aanleiding De gemeente Heemstede had in 2010 een tekort van 0,2 min. op het budget inkomensdeel WWB. In 2011 bedroeg het tekort 0,6 min., en in ,2 min. Gemiddeld was het tekort in de jaren ,3 min. Het jaarlijks tekort was hoger dan de door SZW gestelde drempelwaarde om voor MAU in aanmerking te komen (in de jaren 2010 en ,7% van het toegekende budget, in het jaar ,5% van het toegekende budget). De gemeente heeft daarom een aanvraag voor de Meerjarige Aanvullende Uitkering (MAU) ingediend. Heemstede meent dat het tekort wordt veroorzaakt door een verdeelstoornis. Dit betekent dat de huidige objectieve verdeelsleutel onvoldoende aansluit bij de specifieke situatie van de gemeente Heemstede waardoor de objectieve verdeelsleutel een te laag budget voor de gemeente voorspelt. De gemeente ziet het ontbreken van de factor laaggeletterdheid als potentiële bronnen voor een verdeelstoornis (zie hoofdstuk 4). Het voorliggende rapport beschrijft het oriënterend onderzoek naar mogelijke verdeelstoornissen voor Heemstede. Aanpak van het onderzoek voor Heemstede Het objectieve verdeelmodel voorspelt hoeveel geld een gemeente naar verwachting nodig heeft voor het verstrekken van bijstandsuitkeringen, gelet op de eigen economische, sociale en demografische omstandigheden. Dit noemen we het objectieve budget van een gemeente. Het is mogelijk dat het objectieve budget onvoldoende aansluit bij de specifieke situatie van Heemstede. Dat is het geval als er objectieve factoren aan zijn te wijzen die niet in de objectieve verdeelsleutel opgenomen zijn maar die wel van invloed zijn op de hoogte van de bijstandsuitgaven. We hebben het onderzoek als volgt aangepakt: Eerst zijn alle factoren geanalyseerd die de gemeente Heemstede noemt als potentiële bron voor een verdeelstoornis. Deze factoren hebben we gebundeld met de factoren die (1) de andere aanvragende gemeenten hebben aangedragen, (2) de factoren (buiten het huidige verdeelmodel) die in eerdere MAU onderzoeken door ons zijn geanalyseerd en (3) zogenoemde niet-lineaire verbanden. Vervolgens hebben we voor de jaren 2010, 2011 en 2012 onderzocht of er een samenhang bestaat tussen de gemeentelijke tekorten en overschotten en de gemeentelijke scores op al deze factoren. Als die samenhang er is, betekent dit dat de betreffende factoren een bron zijn van verdeelstoornissen. Daarna hebben we gekeken wat het effect van de aangetoonde verdeelstoornissen op het objectieve budget voor Heemstede is. Ape

8 Worden de bijstandsuitgaven van Heemstede door het objectieve verdeelmodel te laag, of juist te hoog ingeschat? Ten slotte hebben we uitgerekend wat het effect op het toegekende budget en op het feitelijk tekort van Heemstede geweest zou zijn, als in de jaren rekening was gehouden met de gevonden verdeelstoornissen. Dit geeft een beeld van het financiële effect van de verdeelstoornissen voor de gemeente Heemstede. Uitkomsten voor Heemstede Uit het onderzoek komt naar voren dat het ontbreken van een aantal factoren aantoonbaar tot verdeelstoornissen leidt. Rekening houdend met verdeelstoornissen zouden de toegekende budgetten in de jaren gemiddeld 0,9% hoger zijn geweest. Het tekort van de gemeente over de gehele periode zou dan 6,1% lager zijn geweest. Als deze ontbrekendefactoren (en niet-lineaire verbanden) wel in het verdeelmodel opgenomen zouden zijn geweest, dan zou het toegekende budget per huishouden voor Heemstede in ,3% hoger zijn geweest. Dit betekent dat het huidige objectieve verdeelmodel onvoldoende rekening houdt met de specifieke situatie van Heemstede. Vooral het ontbreken van een maatstaf gemiddelde leeftijd en van een maatstaf voor dure woningen leidt er toe dat het objectieve budget voor Heemstede te laag wordt vastgesteld. Met de ontbrekende factoren wel in de verdeelsleutel zou het toegekende budget in ,1% hoger zijn geweest, en in ,2% hoger. Voor Heemstede is het objectieve verdeelmodel slechts in beperkte mate bepalend voor het toegekende budget. Er is namelijk afgesproken dat het verschil tussen historische uitgaven en het toegekende budget niet te groot mag zijn. In Heemstede is het historische uitgavenaandeel aanzienlijk hoger dan het objectief berekende budgetaandeel. Dit betekent dat het toegekende budget van Heemstede hoger is dan het met de huidige verdeelsleutel berekende objectieve budget (voor een uitleg over deze berekening zie paragraaf 3.3). Heemstede is dus al deels gecompenseerd voor het grote verschil tussen de werkelijke uitgaven en het objectieve budget. Daarnaast is voor gemeenten kleiner dan inwoners, zoals Heemstede, afgesproken dat de gemeente slechts voor een deel een budget op basis van het verdeelmodel ontvangt, voor het overige deel ontvangt de gemeente een budget op basis van historische uitgaven. Doordat voor Heemstede het objectieve verdeelmodel slechts in beperkte mate bepalend is voor het toegekende budget, zijn voor Heemstede ook de effecten van de stoornissen in dit verdeelmodel beperkt. Ape

9 2 INLEIDING De gemeente Heemstede heeft een aanvraag voor de meerjarige aanvullende uitkering (MAU) ingediend. De eventuele toekenning is mede afhankelijk van de mate waarin het tekort van de gemeente Heemstede aantoonbaar het gevolg is van een verdeelstoornis in het huidige objectieve verdeelmodel. Om dat vast te stellen doet de Inspectie SZW een onderzoek naar de oorzaken van het tekort van de gemeente. Onderdeel van dit onderzoek is een analyse van eventuele verdeelstoornissen in het verdeelmodel voor de gemeente Heemstede. Het voorliggende rapport doet verslag van deze analyse. Opbouw van het onderzoek Het oriënterend onderzoek wordt voor alle gemeenten op dezelfde wijze uitgevoerd. Het onderzoek start met de eigen analyse van de gemeente. Alle factoren die de gemeente zelf aandraagt als mogelijke bron voor een verdeelstoornis worden genoteerd op een groslijst. Aan deze groslijst worden de factoren die overige gemeenten aandragen toegevoegd, evenals alle factoren waarvoor in eerder onderzoek is aangetoond dat ze samenhangen met de hoogte van de bijstandsuitgaven. Voor zover mogelijk worden alle factoren op de groslijst geoperationaliseerd door en of meer variabelen. Dat wil zeggen dat we op zoek gaan naar een betrouwbare, objectieve meting van de factor die het argument van de gemeente goed weergeeft. Alleen factoren waarop de gemeente zelf weinig of geen invloed heeft, worden in de analyse betrokken. Als een aanvragende gemeente als verklaring voor de hoge bijstandsuitgaven bijvoorbeeld zou wijzen op het hoge percentage laagopgeleide jongeren in de bijstand, dan operationaliseren we dit argument door middel van een factor 'percentage laagopgeleide jongeren in de bevolking'. En we onderzoeken of gemeenten met veel laagopgeleide jongeren in de bevolking daardoor hogere bijstandsuitgaven hebben. We onderzoeken in dit geval dus niet of gemeenten met veel laagopgeleide jongeren in de bijstand aantoonbaar hogere bijstandsuitgaven hebben. Dat zou niet juist zijn omdat gemeenten zelf direct invloed kunnen hebben op het aantal laagopgeleide jongeren in de bijstand. Bijvoorbeeld door reintegratie middelen in te zetten voor laagopgeleide jongeren. Gemeenten die deze kansen niet benutten, zouden mede daarom hogere uitgaven hebben en niet (of niet alleen) omdat er veel laagopgeleide jongeren zijn. 'Het aantal laagopgeleide jongeren in de bijstand' komt daarom niet in aanmerking om eventueel als factor in het verdeelmodel te worden opgenomen en kan ook geen zelfstandige bron zijn van een verdeelstoornis. Ape

10 Vervolgens kijken we voor de jaren 2010, 2011 en 2012 naar de samenhang tussen de tekorten en overschotten van de gemeenten en de ontbrekende factoren. Dit gebeurt door middel van econometrische regressies. Voor alle gemeenten in Nederland met meer dan inwoners wordt gekeken of de ontbrekende factoren een zelfstandig statistisch significant effect hebben op de hoogte van de bijstandsuitgaven (en daarmee op het ontstaan van overschotten of tekorten). Als dat het geval is, wordt het ontbreken van de betreffende factoren aangemerkt als een bron van verdeelstoornissen. Op basis van de gevonden effecten wordt vervolgens per gemeente uitgerekend hoe hoog het objectieve budget zou zijn geweest als deze factoren wel in de verdeelsleutel zouden zijn verwerkt. Het verschil tussen dit 'gecorrigeerde' objectieve budget en het objectieve budget zoals berekend met de huidige verdeelsleutel, geeft de omvang aan van de verdeelstoornis in de betreffende gemeente. Of een ontbrekende factor in een specifieke gemeente positief of negatief bijdraagt aan een eventuele verdeelstoornis, is afhankelijk van de score van de betreffende gemeente op die factor en van de scores van de andere gemeenten op die factor. Als we bijvoorbeeld zouden vaststellen dat in het huidige verdeelmodel een factor 'inwoners in achterstandswijken' ontbreekt, dan zou een eventuele correctie hiervoor tot een lager objectief budget leiden in gemeenten met weinig inwoners in achterstandswijken. In gemeenten met veel inwoners in achterstandswijken zou de correctie tot een hoger objectief budget leiden. De verdeelstoornis voor een individuele gemeente wordt berekend door het saldo te nemen van de positieve en negatieve bijdragen aan de verdeelstoornis van de afzonderlijke ontbrekende factoren. Stel, we constateren dat ook het ontbreken van een indicator voor de volksgezondheid leidt tot verdeelstoornissen en dat het objectieve budget volgens de huidige verdeelsleutel in gemeenten met een relatief ongezonde bevolking te laag is. Op voorhand is dan niet te zeggen of in een specifieke gemeente met bijvoorbeeld weinig inwoners in achterstandswijken en met een relatief ongezonde bevolking de verdeelstoornis per saldo positief of negatief is. Nadat de gecorrigeerde objectieve budgetten zijn berekend, wordt bekeken wat het effect van de bijstelling van de objectieve budgetten zou zijn geweest op het toegekende budget voor die gemeente. Stel, in de jaren was gerekend met het gecorrigeerde objectieve budget. Wat zou dan het toegekende budget geweest zijn? Hoeveel procent zou het budget dan hoger of lager geweest zijn? En wat zou dat hebben betekend voor het feitelijk tekort van de gemeente? Deze vragen beantwoorden we voor de jaren 2010, 2011 en In ieder van deze jaren wordt de correctie van het objectieve budget bepaald en Ape

11 wordt gekeken hoeveel het toegekende budget en het feitelijk tekort in die jaren geweest zouden zijn als zou zijn gerekend met het gecorrigeerde objectieve budget. De geschatte omvang van de verdeelstoornis stellen we gelijk aan het effect van de ontbrekende factoren op het feitelijk tekort. Als in 2010, 2011 en 2012 rekening was gehouden met deze ontbrekende factoren, hoeveel hoger of lager zou het feitelijk tekort in die jaren dan geweest zijn? In bijlage 1 wordt de ontwikkeling van het bestand en van de in- en uitstroom bekeken. Hierbij wordt de gemeente Heemstede vergeleken met omliggende gemeenten en met zogenaamde referentiegemeenten. Dat zijn gemeenten met min of meer dezelfde demografische en sociaaleconomische omstandigheden als Heemstede. We leggen in de bijlage uit hoe deze referentiegemeenten zijn gekozen. De keuze van de referentiegemeenten staat overigens los van het model waarmee we de verdeelstoornis bepalen en is niet van invloed op de beoordeling van de verdeelstoornis. De bijlage biedt inzicht in de prestaties van de gemeente en laat zien of er mogelijkheden zijn voor verbetering. Dit onderdeel van het onderzoek wordt niet betrokken bij de uiteindelijke conclusie over een eventuele verdeelstoornis, maar dient enkel als achtergrondinformatie voor de gemeente en Inspectie SZW. Bijlage 2 is een technische beschrijving van de onderzoeken naar verdeelstoornissen en in bijlage 3 worden enkele begrippen omtrent de budgettering verder toegelicht. Rol APE APE rapporteert schriftelijk over de statistische onderzoeken naar de aanwezigheid van verdeelstoornissen aan de Inspectie SZW. APE speelt verder geen enkele rol bij de behandeling van de MAU-aanvragen. Ape

12 3 DE OPBOUW VAN HET BUDGET VAN HEEMSTEDE 3.1 Inleiding Voordat we ingaan op het onderzoek naar potentiële verdeelstoornissen voor Heemstede, beschrijven we hoe het toegekende budget van Heemstede is opgebouwd. In dit hoofdstuk geven we aan hoe het objectieve verdeelmodel werkt, en wat de uitkomsten van het verdeelmodel voor Heemstede zijn. Daarnaast laten we zien hoe het objectieve verdeelmodel voor Heemstede doorwerkt in de berekening van het toegekende budget. Het is namelijk noodzakelijk om de huidige werking van de budgettoedeling voor Heemstede te kennen, om de uitkomsten van het onderzoek naar verdeelstoornissen te kunnen duiden. 3.2 Het objectieve verdeelmodel voor Heemstede Het objectieve verdeelmodel voorspelt voor iedere gemeente met meer dan inwoners de bijstandsuitgaven per huishouden. Het verdeelmodel is een wiskundige formule waarmee wordt uitgerekend hoeveel geld een gemeente naar verwachting nodig heeft voor het verstrekken van bijstandsuitkeringen, gelet op de eigen economische, sociale en demografische omstandigheden. Wanneer de objectieve omstandigheden van een gemeente veranderen, veranderen in de regel ook de verwachte bijstandsuitgaven. Verdeelkenmerken Het objectief verdeelmodel bevat dertien verdeelkenmerken, die de lokale omstandigheden van een gemeente uitdrukken. Het gaat hier bijvoorbeeld om het percentage huishoudens met een laag inkomen en het percentage huurwoningen. De kenmerken zijn geselecteerd op grond van de bewezen samenhang met de hoogte van de bijstandsuitgaven. In tabel 3-1 staan de waarden van de verdeelkenmerken in de gemeente Heemstede die SZW heeft gebruikt bij de budgetberekeningen voor de jaren pe

13 Tabel 3-1: Waarden van de verdeelkenmerken in gemeente Heemstede Lage Inkomens (15-64 jaar, driejaarsgemiddelde) 17,2% 17,5% 17,6% Eenoudergezinnen (15-44 jaar, driejaarsgemiddelde) 2,8% 2,8% 2,8% Arbeidsongeschikten (15-64 jaar) 8,6% 8,4% 9,0% Allochtonen (15-54 jaar, driejaarsgemiddelde) 18,4% 18,5% 18,7% Laagopgeleiden (15-54 jaar, driejaarsgemiddelde) 18,5% 20,4% 20,8% Huurwoningen 35,7% 35,2% 37,5% Relatief regionaal klantenpotentieel 23,3% 23,3% 23,5% Inwoners van stedelijk gebied 74,8% 75,0% 75,0% Werkzame beroepsbevolking (COROP, driejaarsgemiddelde) 95,5% 96,2% 95,9% Banen Handel en horeca (COROP) 21,1% 20,6% 21,2% Banenmutatie (COROP) -2,9% -0,74% -1,1% Banen per hoofd van de beroepsbevolking (COROP) 90,5% 85,4% 84,1% Bevolkingsgroei (Vijfjaar) -0,50% -0,25% 0,1% a Deze waarden heeft SZW gebruikt bij de budgettoedeling in betreffend jaar. Bron: SZW Ape 11

14 Gewichten van de verdeelkenmerken In tabel 3-2 staan de gewichten van de verdeelkenmerken van het objectief verdeelmodel. Ieder jaar worden de gewichten van de verdeelkenmerken geactualiseerd. Tabel 3-2: Gewichten (in euro's) van het verdeelmodel in de jaren Lage Inkomens (15-64 jaar, driejaarsgemiddelde) 24,204 17,963 28,858 Eenoudergezinnen (15-44 jaar, driejaarsgemiddelde) 68,407 76,451 84,022 Arbeidsongeschikten (15-64 jaar) -23,74-13,206-25,609 Allochtonen (15-64 jaar, driejaarsgemiddelde) 5,036 2,869 4,110 Laagopgeleiden (15-64 jaar, driejaarsgemiddelde) 4,869 4,279 7,545 Huurwoningen 3,231 5,125 4,292 Relatief regionaal klantenpotentieel 1,725 1,929 1,753 Inwoners in stedelijk gebied -1,407-1,713-1,919 Werkzame beroepsbevolking (COROP, driejaarsgemiddelde) -31,239-45,108-52,472 Banen Handel en horeca (COROP) -18,599-19,864-20,339 Banenmutatie (COROP) -8,089-0,606-0,206 Banen per hoofd van de beroepsbevolking (COROP) -2,481-2,003-2,000 Bevolkingsgroei (Vijfjaar) -29,337-30,450-27,062 Vaste voet 3.130, , ,261 Bron: SZW Objectieve bijstandsuitgaven Om de objectieve bijstandsuitgaven te berekenen vermenigvuldigen we - per jaar - de waarden van de verdeelkenmerken met de waarden van de gewichten. Zo krijgen we de bijdragen aan de objectieve bijstandsuitgaven van de afzonderlijke verdeelkenmerken in de beschouwde jaren. De uitkomsten staan in tabel 3-3. Een rekenvoorbeeld kan dit verhelderen. Neem het verdeelkenmerk lage inkomens. In de budgetberekening voor 2012 wordt 17,6% van de huishoudens in Heemstede gerekend tot de lage inkomens (tabel 3-1, 4 e kolom). Het eurogewicht van dit verdeelkenmerk voor dat jaar bedraagt 28,858 (tabel 3-2, 4 e kolom). De bijdrage van dit verdeelkenmerk aan de objectieve uitgaven in 2012 in Heemstede is te berekenen door beide bedragen met elkaar te vermenigvuldigen: 17,6 x 28,858 = (tabel 3-3, regel 1, 4 e kolom). Deze bijdrage geldt per huishouden in Heemstede onder de 65 jaar. De objectieve uitgaven per huishouden volgt uit de Voor de daadwerkelijke berekening, gebruiken we drie decimalen. Vandaar dat er afrondingsverschillen kunnen optreden. Ape 13

15 optelling van de bijdragen van Lage Inkomens, Eenoudergezinnen en de andere verdeelkenmerken tot 220 in 2012 (tabel 3-3, voorlaatste regel, 3 e kolom). Dit bedrag wordt vermenigvuldigd met het aantal huishoudens jonger dan 65. Heemstede had op 1 januari huishoudens onder de 65 jaar. Dit levert een bedrag op van 1,6 miljoen, de objectieve uitgaven in Vervolgens berekenen we het aandeel van Heemstede in de totale Nederlandse objectieve uitgaven. 2 Tabel 3-3: Opbouw objectieve uitgaven (in euro's per huishouden) voor Heemstede, in de jaren Lage Inkomens (15-64 jaar) C 509 Eenoudergezinnen (15-44 jaar, driejaarsgemiddelde) Arbeidsongeschikten (15-54 jaar) Allochtonen (15-54 jaar, driejaarsgemiddelde) Laagopgeleiden (15-54 jaar, driejaarsgemiddelde) 90 e Huurwoningen Relatief regionaal klantenpotentieel Inwoners in stedelijk gebied Werkzame beroepsbevolking (COROP, driejaarsgemiddelde) - 2,987-4,337-5,033 Banen Handel en horeca (COROP) Banenmutatie (COROP) Banen per hoofd van de beroepsbevolking (COROP) Bevolkingsgroei (Vijfjaar) e is 8-2 Vaste voet 3,130 4,498 5,044 Objectieve uitgaven per huishouden Aandeel in de objectieve uitgaven 0,04% 0,05% 0,04% Bron: SZW, bewerking APE 3.3 Berekening van het toegekende budget In 2012 bedroeg het toegekende budget voor gemeente Heemstede 2,6 miljoen, oftewel een bedrag van 348 per huishouden onder de 65 jaar. Dit is echter niet gelijk aan de met het objectief verdeelmodel berekende objectieve uitgaven van 1,6 miljoen oftewel 220 per huishouden (tabel Het objectieve budgetaandeel wordt berekend door het bedrag van 219,51 te vermenigvuldigen met het aantal huishoudens in Heemstede onder de 65 jaar. Voor alle andere gemeenten wordt dezelfde berekening gemaakt. Het objectieve budgetaandeel van Heemstede wordt berekend door het objectieve budget van Heemstede te delen door de som van het berekende objectieve budget van alle gemeenten. De getallen in de tabel zijn afgerond. Vandaar dat er afrondingsverschillen kunnen optreden. 14 Ape

16 3-3). Dat komt allereerst omdat er afgesproken Is dat de budgettoedeling niet te veel mag afwijken van een verdeling op basis van historische uitgaven. Dit heet ex-ante Inperking en moet voorkomen dat gemeenten te maken krijgen met grote financiële tekorten (of overschotten). Daarbij komt dat het budget van gemeenten met tot inwoners maar voor een deel wordt bepaald door het objectief verdeelmodel, voor het overige deel worden zij gebudgetteerd op basis van hun historische uitgaven. De berekende objectieve uitgaven voor de gemeente Heemstede in 2012 bedragen 1,6 miljoen. De objectieve uitgaven van alle Nederlandse gemeenten samen in 2012 bedragen 4.328,3 miljoen, dus Heemstede heeft 0,04% van de totale objectieve uitgaven voor alle Nederlandse gemeenten (tabel 3-3). De historische uitgaven op het inkomensdeel In 2010 van de gemeente Heemstede bedroegen 2,5 miljoen. Dat is 0,06% van de totale uitgaven van alle gemeenten in dat jaar. Dit betekent dat het historische uitgavenaandeel van de gemeente Heemstede 56,5% hoger Is dan het objectieve uitgavenaandeel. Volgens de ex-ante inperking moet het budgetaandeel, het deel wat Heemstede van het macrobudget ontvangt, in 2012 daarom hoger zijn dan het objectief bepaalde budgetaandeel. Er Is afgesproken dat het verschil tussen het objectieve uitgavenaandeel en het historische uitgavenaandeel na ex-ante aftopping maximaal 7,5% bedraagt 4. Daarom is het budgetaandeel van gemeente Heemstede naar boven bijgesteld tot 0,05%. Er is echter nog een rekenslag nodig om tot het toegekende budget te komen. Er Is namelijk afgesproken dat gemeenten met tot inwoners slechts deels objectief gebudgetteerd worden, hoe meer inwoners des te hoger het objectieve aandeel en des te kleiner het historische aandeel. Gemeente Heemstede heeft op 1 januari inwoners. Gemeente Heemstede wordt voor 8,6% objectief gebudgetteerd, en voor 91,4% historisch. 5 De zogenaamde grondslag van Heemstede waarmee het uiteindelijk toegekende budget wordt berekend, wordt bepaald op basis van deze aandelen. De grondslag bestaat voor 91,4% uit de historische uitgaven van 2,5 miljoen en voor 8,6% uit het objectieve budget na ex-ante inperking van 2,3 miljoen. 6 Het totaal van alle Een uitleg van de ex-ante inperking is terug te vinden in bijlage 3. Voor een uitleg over de totstandkoming van deze percentages verwijzen we naar bijlage 3 De grondslag van Heemstede is in ,457,298. Dit volgt uit de volgende berekening: 8,6 %* 2,346, ,4%* 2,467,783 = 2,457,298. Ape 15

17 grondslagen van de gemeenten bedroeg in Het aandeel van Heemstede in de grondslagen is 0,05%. Heemstede krijgt daarom 0,05% van het totale macrobudget. Na MAU-uitname 7 betekent dat In 2012 een bedrag van 2,5 miljoen. Ook In 2010 en 2011 is de ex-ante inperking toegepast. Dit wordt weergegeven in tabel 3-4. Tabel 3-4 Berekening van de toegekende budgetten, Objectieve bijstandsuitgaven Objectieve bijstandsuitgaven per 202,61 C 246,32 219,51 huishouden Objectief budgetaandeel voor ex- 0,04% 0,05% 0,04% ante aftopping Ex-ante inperking Historische verdeelmaatstaf Historisch aandeel 0,05% 0,05% 0,06% Herverdeeleffect voor ex-ante -44,3% -23,3% -55,5% inperking Herverdeeleffect na ex-ante -7,5% -7,5% -7,5% inperking. Objectieve aandeel na ex-ante 0,05% 0,05% 0,05% inperking Objectieve bijstandsuitgaven na ex ante inperking Berekening gemeenten kleiner dan inwoners Percentage objectief gebudgetteerd 0,05 % 0,07% 0,09% Grondslag gemeente Totaal van alle grondslagen Definitief macrobudget Budget voor MAU uitname MAU uitname Budget na MAU uitname , Het bedrag dat in mindering wordt gebracht in verband met de betaling van de MAUuitkeringen. 16 Ape

18 4 ANALYSEVANDEANVRAGVANDEGEMENTE De gemeente Heemstede heeft in de jaren 2010 tot en met 2012 een tekort op het budget inkomensdeel WWB van gemiddeld 0,3 min. 8 Heemstede meent dat dit tekort veroorzaakt is door een verdeelstoornis; de huidige objectieve verdeelsleutel sluit onvoldoende aan bij de specifieke situatie van de gemeente Heemstede en onderschat daarom de objectieve uitgaven. De gemeente ziet de volgende factor als oorzaken van de verdeelstoornis. Per factor beschrijven we eerst de analyse die de gemeente heeft aangedragen. Vervolgens beschrijven we hoe we de factor in het onderzoek betrekken. 1. Relatief veel laaggeletterden. Heemstede meldt dat het aantal laaggeletterde personen groter is dan gemiddeld in Nederland, doordat er in de gemeente veel allochtonen zijn die de Nederlandse taal niet beheersen. Als gevolg daarvan geeft de gemeente Heemstede aan met hogere kosten van bijstand te maken te hebben, waar In het objectieve verdeelmodel niet voor wordt gecompenseerd. We beschikken niet over betrouwbare gegevens over het aandeel laaggeletterden en nemen daarom bovenstaand punt niet mee in onze analyse. Het genoemde tekort over de periode is niet gecorrigeerd voor een (eventuele) MAU of IAU toekenning in dezelfde periode. Ape 17

19 5 DE VERDEELSTOORNIS EN FINANCIËLE EFFECTEN 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk presenteren we de resultaten van het onderzoek naar verdeelstoornissen voor de gemeente Heemstede. In paragraaf 5.2 onderzoeken we eerst hoe de objectieve uitgaven in de jaren zouden zijn geweest als er gecorrigeerd was voor de gevonden verdeelstoornissen. Vervolgens berekenen we in paragraaf 5.3 het effect dat deze correctie op het toegekende budget en het feitelijk tekort zou hebben gehad. 5.2 Bepaling van de verdeelstoornis voor Heemstede Factoren die ontbreken in het verdeelmodel In het huidige objectieve verdeelmodel zitten dertien factoren (tabel 3-1). De gemeente Heemstede meent dat dit model niet goed aansluit bij de specifieke situatie van de gemeente en dat het huidige model de werkelijke objectieve uitgaven onderschat. De gemeente Heemstede noemt geen factoren die naar haar oordeel ten onrechte In de huidige verdeelsleutel ontbreken. We hebben daarom een analyse gedaan op de factoren die andere gemeenten hebben aangedragen en op de factoren (buiten het huidige verdeelmodel) waarvan In eerder onderzoek Is gebleken dat ze een zelfstandig effect hebben op de gemeentelijke bijstandsuitgaven. Vervolgens hebben we voor de jaren 2010, 2011 en 2012 onderzocht of er een samenhang bestaat tussen de gemeentelijke tekorten en overschotten en de gemeentelijke scores op al deze factoren. Als die samenhang er is, betekent dit dat de betreffende factoren een bron zijn van verdeelstoornissen. De technische beschrijving van dit onderzoek Is terug te vinden in bijlage 2. Bij 35 van de in het onderzoek betrokken factoren blijkt dat zij een statistisch significante samenhang hebben met de omvang van de gemeentelijke overschotten en tekorten. Sommige van deze factoren zijn door Heemstede zelf aangevoerd. Als deze vijfendertig factoren zouden zijn opgenomen In het objectieve verdeelmodel, zouden de per gemeente berekende objectieve bijstandsuitgaven anders zijn uitgevallen. Ape 19

20 In tabel 5-1 geven we een overzicht van alle factoren waarbij een statistisch significant effect op de bijstandsuitgaven kon worden aangetoond. Een volledig overzicht van alle onderzochte factoren Is terug te vinden in bijlage 2. Een " + " betekent dat een hoger dan gemiddelde score op die factor een verhogend effect heeft op de bijstandsuitgaven en vice versa. Een "-" betekent dat een hoger dan gemiddelde score op die factor juist een verlagend effect heeft op de bijstandsuitgaven (en vice versa). In de laatste kolom laten we zien of het objectieve budget hoger of lager zou zijn als de factor in het verdeelmodel zou worden opgenomen. Voorbeeld: bij het aangetoonde effect van het percentage scholieren (zie regel 10 van onder in tabel 5-1) staat een "+" (zie l e kolom tabel 5-1). Dit betekent dat een hogere score op deze factor een verhogend effect op de bijstandsuitgaven heeft. Het percentage scholieren In Heemstede is met 11,5% (zie 2 e kolom tabel 5-1) hoger dan het gemiddelde van Nederland (8,0%, zie 3 e kolom tabel 5-1). Dit betekent dus dat het opnemen van deze factor in het verdeelmodel zou leiden tot een hoger objectief budget voor de gemeente Heemstede. Er is sprake van samenhang tussen de factoren in tabel 5-1. Bijvoorbeeld tussen de gemiddelde leeftijd en het percentage jongeren in de leeftijdscategorie 18 t/m 26 jaar. Of tussen het percentage tienermoeders en jeugdproblematiek. Als er in een gemeente veel jongeren zijn dan zal dat gevolgen hebben voor de gemiddelde leeftijd en als er veel tienermoeders zijn is er wellicht ook meer (andere) jeugdproblematiek. Samenhang betekent niet dat de factoren precies hetzelfde meten. Twee gemeenten met dezelfde gemiddelde leeftijd kunnen een verschillend percentage jongeren hebben. En twee gemeenten met dezelfde scores op de indicator jeugdproblematiek kunnen verschillen in het percentage tienermoeders. De tabel toont de zelfstandige bijdrage van een factor op de verklaring van de uitgaven. Het gaat bijvoorbeeld om de extra uitgaven bij een hoger percentage jongeren in gemeenten met een gelijke gemiddelde leeftijd. Of om de extra bijstandsuitgaven bij een hoger percentage tienermoeders in gemeenten met een gelijke jeugdproblematiek. Voor sommige factoren in tabel 5-1 vinden we een effect op de bijstandsuitgaven dat men (op grond van de argumentatie van de gemeente) niet zou verwachten (dit geldt bijvoorbeeld voor de factor banengroei in een straal van 35 kilometer en de gemiddelde maximale WW-duur). Voor de interpretatie Is dan ook vooral het gezamenlijke effect van alle factoren in zo'n cluster van samenhangende factoren van belang. 20 Ape

21 Tabel 5-1: Ontbrekende factoren, aangetoonde effecten, scores van de Factor gemeente Heemstede en de rest van Nederland Arbeidsmarkt en economie Banen naar sector, banengroei en kansen op arbeidsmarkt Banen in financiële sector Banen in handel* Banen in handel en horeca in straal* Banen in landbouw, bosbouw en visserij Banen in vervoer Banengroei in straal Kansen voor lager opgeleiden in straal Overig Economische groei* Uitgaande pendel gemeente Gemiddelde maximale WW-duur (dagen) Banen vervuld door buitenlanders* Demografie Herkomst allochtonen Percentage Antillianen 9 Percentage Irakezen Percentage Marokkanen Percentage Somaliërs* Aanwezigheid Molukse concentratiewijk Leeftijdsopbouw Percentage jongeren (18 t/m 26 jaar) Percentage ouderen (55 t/m 64 jaar) Gemiddelde leeftijd Overig Percentage alleenstaande moeders Aangetoonde Score Score Nederland effect Gemeente 2,8% 22,3% 17,4% 0,4% 4,6% -6,3% 86,2 0,4% 79,8% 244 0,0% 0,4% 0,2% 0,5% 0,1% Nee 9,2% 15,2% 43,2 7,1% 3,6% 16,6% 23,9% 1,4% 4,6% -6,1% 101,7 1,6% 47,2% 220 2,1% 1,1% 0,4% 2,8% 0,2% 14,3% 12,7% 39,8 6,8% Gevolg voor oblectief budget Hoger Lager Hoger Lager Lager Lager Lager Hoger Hoger Hoger Hoger Lager Lager Lager Hoger Lager Lager Lager Hoger Lager 9 Bij percentages die betrekking hebben op personen gaat het steeds om het aandeel in de bevolking en niet om het aandeel in de bijstandspopulatie (zie ook hoofdstuk 2). Ape 21

22 .1 Factor Geografie Woningwaarde Woningen (< ) Woningen ( ) Woningen ( ) Overig Inwoners in achterstandswijk Grensgemeente Duitsland Discrepantie inwoners stedelijk gebied en relatief regionaal klantenpotentieel Verschillen in stedelijkheid binnen gemeente (verhoudingsgetal) Onderwijs en jeugdproblematiek Onderwijs Percentage scholieren Percentage HBO/WO studenten in COROP* Percentage MBO studenten Jeugdproblematiek Percentage tienermoeders Gewogen jeugdproblematiek indicator Overige factoren Aanwezigheid blijf-van-mijn-lijfhuis Percentage echtscheidingen Aantal gedeeltelijk arbeidsongeschikten Aangetoonde Score Score Nederland Gevolg voor effect Gemeente objectief budget ,3% 2,8% 59,1% 0,0% Nee Ja 7,0 11,5% 7,1% 2,2% 1,4% 101,0 Nee 7,1% 60 5,4% 19,2% 19,2% 23,7% 183,2 8,0% 8,1% 4,5% 2,4% 106,2 9,8% 857,4 "] Het effect van deze factor heeft in 1 of meerdere modelvarianten geschat op eerdere jaren (2010 en/of 2011) het tegenovergestelde teken. Hoewel dit effect niet significant is kan dit ertoe leiden dat een gemeente gemiddeld over de verschillende modellen en gemiddeld over de jaargangen in de figuur een effect laat zien voor de betreffende factor dat niet strookt met de gegevens in de tabel (gebaseerd op 2012). Lager Hoger Hoger Lager Lager Hoger Lager Hoger Lager Lager Lager Lager Lager Lager Hoger We geven in de rest van deze paragraaf een toelichting op de factoren uit de tabel. Daarnaast geven we aan hoe Heemstede op deze factoren scoort ten opzichte van de rest van Nederland. 22 Ape

23 Arbeidsmarkt en economie Banen naar sector, banengroei en kansen op arbeidsmarkt Meerdere gemeenten hebben aangedragen dat een aantal baankenmerken in het verdeelmodel die op COROP-niveau worden gemeten geen goed beeld geven van de specifieke economische situatie in de gemeente. Het betreft de banen naar sectoren (waaronder handel en horeca) en de banengroei. Daarnaast hebben meerdere gemeenten aangedragen te onderzoeken wat het effect Is van kansen op de arbeidsmarkt voor laagopgeleiden op de bijstandsuitgaven. We hebben geanalyseerd of het aandeel banen in verschillende CBS bedrijfssectoren een verklaring is voor het tekort van Heemstede. In deze analyse hebben we het aandeel banen in de bedrijfssectoren op gemeenteniveau meegenomen. Uit ons onderzoek naar de verdeelstoornissen blijkt dat het aandeel banen in de volgende CBS bedrijfssectoren van invloed is op de bijstandsuitgaven: - Banen in financiële sector (-): de aanwezigheid van banen in de financiële sector heeft een negatief effect op de bijstandsuitgaven. Het aandeel banen In deze sector Is in Heemstede lager in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van de maatstaf banen in de financiële sector leidt voor Heemstede tot een stijging van het objectieve budget. - Banen In handel (-): de aanwezigheid van banen In de sector handel heeft een negatief effect op de bijstandsuitgaven. Het aandeel banen In deze sector Is in Heemstede hoger in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van de maatstaf banen in de sector handel leidt voor Heemstede tot een lichte daling van het objectieve budget. - Banen handel en horeca In straal rondom gemeente (-): naast het aandeel banen op gemeenteniveau hebben we ook specifiek onderzocht of het percentage banen handel en horeca wordt gemeten binnen een straal van 10, 25, 35 en 50 kilometer rondom de gemeente van invloed is op de bijstandsuitgaven. Het blijkt dat de aanwezigheid van banen horeca en handel in een straal van 35 kilometer rondom de gemeente een negatief effect heeft op de bijstandsuitgaven. De aanwezigheid van banen handel en horeca In een straal van 35 kilometer is lager In vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van de maatstaf banen in een straal van 35 kilometer rondom Heemstede leidt tot een stijging van het objectieve budget. Ape 23

24 Banen in landbouw, bosbouw en visserij (+): ook het aandeel banen in de landbouw, bosbouw en visserij heeft een positief effect op de bijstandsuitgaven. Het aandeel banen in deze sector Is in Heemstede lager in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van de maatstaf banen in de landbouw, bosbouw en visserij leidt voor Heemstede tot een daling van het objectieve budget. Banen in vervoersector ( + ): het aandeel banen in de vervoersector heeft een positief effect op de bijstandsuitgaven. Het aandeel banen in deze sector Is in Heemstede iets lager in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van de maatstaf banen in de vervoersector leidt voor Heemstede tot een daling van het objectieve budget. Banengroei in straal (+): naast de banen naar sector hebben we onderzocht of de banengroei in een straal rondom de gemeente van invloed is op de bijstandsuitgaven. In deze methode is de banengroei binnen een straal van 10, 25, 35 en 50 kilometer rondom de gemeente de gemeente gemeten. Het blijkt dat de banengroei in een straal van 35 kilometer rondom de gemeente een positief effect heeft op de bijstandsuitgaven in een gemeente. De ontwikkeling van het aantal banen In een straal van 35 kilometer rondom de gemeente is minder gunstig in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van de maatstaf banengroei leidt daarom tot een daling van het objectieve budget voor de gemeente. Kansen op de arbeidsmarkt voor laagopgeleiden in straal (+): net als voorgaande door APE uitgevoerde MAU onderzoeken hebben we bekeken of alternatieve metingen voor kansen op de arbeidsmarkt een ander beeld geven van de situatie op de arbeidsmarkt in Heemstede dan de verdeelkenmerken uit het huidige verdeelmodel. We hebben de kansen op de arbeidsmarkt onderzocht door indicatoren in het verdeelmodel op te nemen die het aanbod van laagopgeleiden en de beroepsbevolking als geheel binnen een bepaalde reisafstand van een baan meten. We werken met vier klassen oplopend met een straal van 10 km tot 50 km reisafstand. Dit geeft een indicatie van kansen op de arbeidsmarkt en is gelijk aan de meetwijze in eerdere onderzoeken van APE. Uit onze analyse volgt een klein positief effect tussen de kansen op de arbeidsmarkt voor laagopgeleiden (binnen een straal van 35 kilometer rondom de gemeente) en de bijstandsuitgaven. De gemiddelde kansen op de arbeidsmarkt voor laagopgeleiden binnen een straal van 35 kilometer rondom Heemstede zijn lager in vergelijking met de rest van Nederland. Het meenemen van deze maatstaf in het 24 Ape

25 verdeelmodel zou daarom lelden tot een daling van het objectieve budget. Ape 25

26 Overige arbeidsmarkt en economische factoren - Economische groei in COROP (-): enkele gemeenten geven aan dat het aantal faillissementen van invloed is op hun bijstandsuitgaven. We hebben geen gegevens over het aantal faillissementen naar verloren arbeidsplaatsen. We meten bovenstaand argument daarom door de economische groei (BBP volumemutatie) op COROP niveau mee te nemen in onze analyse. Uit onze analyse volgt een negatief verband tussen de BBP-volumemutatle en de bijstandsuitgaven. Oftewel: een hogere positieve BBP-volumemutatie gaat gepaard met lagere bijstandsuitgaven. De gemiddelde BBP-volumemutatie in de COROP van de gemeente Heemstede is lager dan in de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een stijging van het objectieve budget. - Uitgaande pendel gemeente ( + ): uit onze analyse blijkt een positief verband tussen het aandeel werkenden uit de gemeente dat buiten de gemeente werkt en de bijstandsuitgaven. Het aandeel werkenden in Heemstede dat buiten de gemeente werkt is in Heemstede hoger dan in de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt dus tot een stijging van het objectieve budget. - Gemiddelde maximale WW-duur ( + ): uit onze analyse volgt een positief verband tussen de gemiddelde maximale WW-duur en de bijstandsuitgaven. De gemiddelde maximale WW-duur in Heemstede is hoger dan in de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een stijging van het objectieve budget. - Banen vervuld door buitenlanders (-): uit ons onderzoek volgt dat het aandeel banen vervuld door buitenlanders 10 een negatief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Het aantal banen vervuld door buitenlanders in Heemstede is lager dan in de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een stijging van het objectieve budget. Demografie Herkomst aiiochtonen De verdeelsleutel bevat een maatstaf allochtone inwoners, waarbij geen onderscheid wordt gemaakt tussen westerse en niet-westerse allochtonen. Binnen deze groep zijn echter grote verschillen In bijstandsafhankelijkheid. Verschillende gemeenten dragen naast onderscheid tussen westerse en niet-westerste allochtonen, specifieke bevolkingsgroepen, zoals Marokkanen en Molukkers aan. Uit ons onderzoek naar de verdeelstoornissen blijkt dat de aanwezigheid van de volgende herkomstgroeperingen van invloed is op de bijstandsuitgaven: Het gaat hier om personen die in het buitenland wonen en in Nederland werken (pendel). 26 Ape

27 - Antillianen en Arubanen (+): uit ons onderzoek blijkt dat het aandeel Antillianen en Arubanen in de bevolking een positief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Heemstede telt relatief weinig Antillianen en Arubanen in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. - Irakezen (+): uit ons onderzoek blijkt dat het aandeel Irakezen in de bevolking een positief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Heemstede telt relatief weinig Irakezen in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. Marokkanen (+): uit ons onderzoek blijkt dat het aandeel Marokkanen in de bevolking een positief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Heemstede telt relatief weinig Marokkanen in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. - Somaliërs (-): uit ons onderzoek blijkt dat het aandeel Somaliërs in de bevolking een negatief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Heemstede telt relatief weinig Somaliërs in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een stijging van het objectieve budget. - Molukkers (+): als maatstaf voor het aantal Molukse inwoners is nagegaan of aanwezigheid van een Molukse concentratiewijk in de gemeente van invloed is op de bijstandsuitgaven. Het blijkt dat de aanwezigheid van een Molukse concentratiewijk een positief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Heemstede heeft geen Molukse concentratiewijk. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een lichte daling van het objectieve budget. Leeftijdsopbouw Meerdere gemeenten stellen dat de leeftijdsopbouw in hun gemeente van invloed is op de bijstandsuitgaven. We zijn daarom nagegaan wat de zelfstandige invloed hiervan is op de bijstandsuitgaven. We hebben zowel gekeken naar de gemiddelde leeftijd van de potentiële beroepsbevolking als het aandeel van verschillende leeftijdsklassen (jongeren, ouderen) in de potentiële beroepsbevolking. Uit onze analyse blijkt dat de gemiddelde leeftijd, het aandeel ouderen tussen 55 en 65 jaar en het aandeel jongeren tussen de 18 en 27 jaar van invloed is op de bijstandsuitgaven: Ape 27

28 - Jongeren tussen de 18 en 27 jaar ( + ): uit ons onderzoek volgt dat het percentage jongeren tussen de 18 en 27 jaar een positief effect op de bijstandsuitgaven heeft. Heemstede telt relatief weinig jongeren tussen de 18 en 27 jaar in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. - Ouderen tussen 55 en 65 jaar (-): uit onze analyse blijkt dat het aandeel personen tussen 55 en 65 jaar een negatief effect heeft op de bijstandsuitgaven. Heemstede heeft relatief veel ouderen tussen de 55 en 65 jaar in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. Gemiddelde leeftijd ( + ): uit onze analyse blijkt dat een hogere gemiddelde leeftijd van de beroepsbevolking in een gemeente leidt tot hogere bijstandslasten. De gemiddelde leeftijd in Heemstede is hoger dan in de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een stijging van het objectieve budget. Demografie overig - Alleenstaande moeders (-): uit ons onderzoek volgt dat het percentage alleenstaande moeders een negatief effect op de bijstandsuitgaven heeft. Heemstede telt relatief veel alleenstaande moeders in vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. Geografie Woningwaarde Meerdere gemeenten geven aan dat de gemiddelde woningwaarde van invloed Is op de bijstandsuitgaven. We hebben daarom onderzocht of er een verband is tussen het aandeel woningen in verschillende WOZwaardeklassen in een gemeente en de bijstandsuitgaven. Uit onze analyse volgt een effect van het aandeel woningen in de WOZ-waardeklassen < euro, en euro op de bijstandsuitgaven. - Goedkope woningen (WOZ < euro) ( + ): uit onze analyse blijkt een positieve invloed van het aandeel goedkope woningen (WOZ < euro) In een gemeente op de bijstandsuitgaven. Het aandeel goedkope woningen in Heemstede is relatief laag In vergelijking met de rest van Nederland. Het opnemen van deze maatstaf leidt daarom tot een daling van het objectieve budget. 28 Ape