a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Studiegids Geneeskunde 2016-2017 a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a Bachelor a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a a

Studiegids Bachelor Geneeskunde 2016-2017

Inhoudsopgave Voorwoord...4 Leeswijzer...6 Curriculum Erasmusarts... 7 Coschappen... 7 Algemene beschrijving van de opleiding Erasmusarts...8 De bacheloropleiding Geneeskunde... 10 Deel 1 Onderwijs... 23 Onderwijs in bachelorjaar 1... 24 Themaonderwijs in bachelorjaar 1... 25 Lijnonderwijs in bachelorjaar 1... 32 Overzicht onderwijs bachelorjaar 1... 48 Onderwijs in bachelorjaar 2... 50 Themaonderwijs in bachelorjaar 2... 51 Lijnonderwijs in bachelorjaar 2... 58 Overzicht onderwijs bachelorjaar 2... 68 Onderwijs in bachelorjaar 3... 70 Themaonderwijs in bachelorjaar 3... 71 Lijnonderwijs in bachelorjaar 3... 80 Overzicht onderwijs bachelorjaar 3... 93 Boeken... 95 Gezondheidsrisico s... 96 Academische plechtigheden en ceremonies... 100 Deel 2 Studentenvoorzieningen... 103 Onderwijs Service Centrum -Studiepunt Geneeskunde... 104 Studiebegeleiding... 115 Bibliotheken... 122 Computerfaciliteiten en computeronderwijs... 126 Studentenorganisaties... 129 Studie en stage in het buitenland... 136 Deel 3 Erasmus MC en EUR... 150 Erasmus MC... 151 Bestuurlijke organisatie van de EUR... 164

Studiegids 2016-2017 / Inhoudsopgave 3 / 166 Studiegids Bachelor Geneeskunde 2016-2017 Redactie Uitgave Mathijs Doets (beeldbewerking), Mees van der Ent en Gonny Pasaribu (eindredactie) Erasmus MC Afdeling Onderwijs Onderwijsbeleid en -advies Rotterdam, 16 september 2016

Studiegids Bachelor Geneeskunde 2016-2017 Voorwoord Een aantal jaren geleden zijn we in het Erasmus MC gestart met een aantal ingrijpende vernieuwingen van onze opleiding Geneeskunde met als belangrijk doel om deze aan te passen aan de eigentijdse eisen van de gezondheidszorg en het universitaire onderwijs. Deze vernieuwingen zijn inmiddels grotendeels gerealiseerd. De opleidingseisen van de basisopleiding Geneeskunde zijn identiek voor alle Geneeskundeopleidingen in Nederland en vastgelegd in het Raamplan Artsopleiding 2009. Naast deze algemene opleidingseisen willen we in het Erasmus MC de opleiding van onze toekomstige artsen verrijken met een aantal accenten zoals de nadruk op academische vorming, een patiëntgerichte beroepshouding, samenwerking met andere zorgprofessionals en een sterke maatschappelijke betrokkenheid. Dat deze aanpak zijn vruchten afwerpt, blijkt wel uit het feit dat al drie jaar op rij zowel onze bachelor als onze master Geneeskunde door onze studenten zijn uitgeroepen tot de beste van alle medische faculteiten in Nederland. Daar zijn we uiteraard bijzonder trots op! Naast de basisopleiding Geneeskunde biedt het Erasmus MC getalenteerde en gemotiveerde studenten een heel andere, unieke uitdaging: deelname aan een tweejarige Master of Science-opleiding. Onze vijf geaccrediteerde Engelstalige Master of Science programma s, verenigd in de Erasmus MC Graduate School, zijn hoogwaardige wetenschapsopleidingen op het gebied van fundamenteel of gezondheidszorgonderzoek. Een dergelijke opleiding vormt een uitstekende uitgangspositie om te kunnen promoveren en een wetenschappelijke carrière op te bouwen. In 2014 heeft het Erasmus MC het nieuwe Onderwijscentrum geopend. Studenten, medewerkers en bezoekers kunnen daar gebruik maken van de onderwijsruimten, zelfstudie- en loungeplekken en projectruimten. Het Onderwijscentrum van het Erasmus MC is een inspirerende leeromgeving waar de student zich thuis voelt, zich door interactie met andere studenten en docenten professioneel vormt en optimaal ondersteund wordt door moderne, state-of-the-art

onderwijsfaciliteiten. Het onderwijsplein vormt het kloppende hart van deze nieuwe leeromgeving van het Erasmus MC. Op en rond het ruimtelijke en lichte plein zijn optimale onderwijsfaciliteiten geconcentreerd. Het onderwijsplein heeft een academische en studieuze uitstraling die uitnodigt om (samen) te studeren en die de interactie tussen studenten onderling en tussen studenten, docenten èn onderzoekers bevordert. Het Onderwijscentrum roept bij studenten en docenten een gevoel van trots op het Erasmus MC op. De realisatie van dit nieuwe Onderwijscentrum onderstreept de belangrijke plaats die onderwijs -- naast wetenschappelijk onderzoek en patiëntenzorg -- in het Erasmus MC inneemt. Wij hopen, mede namens al onze docenten, dat jullie als studenten de mogelijkheden van het Erasmus MC zullen gebruiken voor een leerzame en leuke studietijd in Rotterdam. Prof.dr. J. Verweij Decaan en vice-voorzitter Raad van Bestuur Erasmus MC Prof.dr. W.W. van den Broek Opleidingsdirecteur Geneeskunde

Studiegids 2016-2017 Leeswijzer Deze studiegids is opgebouwd uit de volgende drie delen: Deel 1 Onderwijs Het deel Onderwijs geeft een beschrijving van het onderwijs in het curriculum Erasmusarts. Ook diverse onderwijs-gerelateerde onderwerpen komen aan bod: de lijst van verplichte boeken, gezondheidsrisico s en kwaliteitszorg. Deel 2 Studentenvoorzieningen Het deel Studentenvoorzieningen geeft veel praktische informatie voor de student die aan het Erasmus MC Geneeskunde studeert. Deel 3 Erasmus MC en EUR Dit deel geeft algemene informatie over het Erasmus MC en de EUR. Verder wordt er aandacht besteed aan de organisatiestructuur en aan de afdelingen, die van belang zijn voor het Geneeskundeonderwijs.

Curriculum Erasmusarts Coschappen

Studiegids 2016-2017 Algemene beschrijving van de opleiding Erasmusarts De primaire doelstelling van de opleiding Geneeskunde is het opleiden van een arts die in staat is om patiëntgebonden problemen op te lossen. Het Geneeskundeonderwijs in het Erasmus MC biedt daarnaast een specifiek Rotterdams profiel met het in 2008 ingevoerde curriculum Erasmusarts, waarin geïntegreerde basis- en klinische kennis, wetenschappelijke probleemanalyse, een professionele attitude én individuele profilering centraal staan. Profiel van de Erasmusarts Het opleiden van een arts die in staat is om patiëntgebonden problemen op te lossen is de primaire doelstelling van de opleiding Geneeskunde. Vanzelfsprekend moet de opleiding voldoen aan de algemene eindtermen van het Raamplan Artsopleiding 2009, tevens opgenomen in de Wet Individuele Beroepen in de Gezondheidszorg (de wet BIG). Deze eindtermen betreffen medische, wetenschappelijke en persoonlijke aspecten én aspecten in relatie tot de maatschappij en het gezondheidszorgsysteem. Daarnaast besteedt de opleiding extra aandacht aan het feit dat de (basis)arts doordrongen moet zijn van het feit dat het heel normaal is om iets niet te weten en aan de manier om de ontbrekende kennis te compenseren. Zelfstudie, een positieve attitude ten aanzien van levenslang leren en multidisciplinair denken en handelen zijn daarom evenzeer belangrijke doelstellingen. Het profiel van de opleiding bestaat dan ook uit een basisprofiel, gebaseerd op de algemene eindtermen van het Raamplan Artsopleiding 2009, waaraan toegevoegd een Rotterdams profiel van geïntegreerde basisen klinische kennis, wetenschappelijke probleemanalyse, professionele attitude én individuele profilering. Profiel en missie Een belangrijke beleidslijn in het Erasmus MC is dat onderwijs, onderzoek en patiëntenzorg gelijkwaardige kerntaken zijn, waartussen zoveel mogelijk dwarsverbanden moeten bestaan. Deze gelijkwaardigheid blijkt onder meer uit het feit dat in de afgelopen jaren meer hoogleraren zijn benoemd die hun sporen vooral in het onderwijs hebben verdiend, dat onderwijs een vast onderwerp is in

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 9 / 166 de jaarplannen van de afdelingen en dat fors is geïnvesteerd in een nieuw Onderwijscentrum. De Rotterdamse opleiding heeft een eigen profiel dat wordt samengevat in de volgende missie: Het Erasmus MC wil haar studenten vanuit een inspirerende onderwijsomgeving, die hem of haar in staat stelt om opgedane kennis als teamspeler over te dragen aan collega-professionals en waarbij de zorgvraag van de patiënt centraal staat, opleiden tot een maatschappelijk betrokken Erasmusarts, met een wetenschappelijke attitude die gericht is op voortdurende kennisverwerving, continue professionele ontwikkeling en overdracht van opgedane kennis aan collega-professionals. Uit deze missie komt naar voren dat de Erasmusarts kan optreden als verbindingsofficier tussen patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs en op ieder van deze terreinen zelf een actieve rol kan vervullen. De Erasmusarts is een teamspeler die in een multidisciplinair behandelteam kan samenwerken en in zijn professionele rol de principes toepast van evidence-based medicine, waarbij hij tevens in staat is daarvan op gefundeerde gronden af te wijken. De Erasmusarts hanteert het principe van levenslang leren en levert ook na zijn opleiding een bijdrage aan wetenschappelijk onderzoek. Hij heeft zijn opleiding genoten in een multiculturele onderwijsomgeving. Door het samenwerken met studenten uit verschillende culturen heeft hij een goed inzicht verkregen in het omgaan met en behandelen van patiënten met uiteenlopende achtergronden. Bovenstaand profiel van de Erasmusarts en de missie van de opleiding zijn één samenhangend geheel en vormen de basis voor zowel de bachelor- als de masteropleiding Geneeskunde.

10 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 De bacheloropleiding Geneeskunde Het bachelorprogramma omvat drie leerjaren van ieder 60 ECTS (180 ECTS in totaal) die op thematische wijze zijn opgebouwd rondom negen thema s (zie het overzicht van het curriculum op pagina 6). Het onderwijs in deze thema s wordt geïntegreerd benaderd (van de biomedische fundamenten tot de diagnose en behandeling). Door deze thematische opzet is samenhang binnen het thema ingebouwd. Het onderwijs bestaat uit een mix van groot- en kleinschalig onderwijs, zelfstudie en stages. In het grootschalig onderwijs ligt de nadruk op kennisoverdracht; in het kleinschalig onderwijs op het leren van vaardigheden en in de stages op de kennismaking met de praktijk. Op pagina 16 en verder staat een overzicht van de contacturen en alle verschillende onderwijsvormen. Hier volgt allereerst een nadere toelichting op de vier belangrijkste onderwijspijlers van de bachelor Geneeskunde: thematisch onderwijs; lijnonderwijs; keuzeonderwijs; praktijkstages. Thematisch onderwijs Het thematisch onderwijs vormt de kern van het curriculum. De bacheloropleiding telt in totaal negen thema s: ieder jaar drie. De thema s hebben een verschillende duur en -- afhankelijk van de lengte van het thema -- één, twee of drie tentamens. In de thema s staat steeds een ander onderdeel van de geneeskunde centraal. Het thematisch onderwijs is geïntegreerd, hetgeen wil zeggen dat ziektebeelden worden behandeld van etiologie, pathogenese en pathofysiologie tot en met diagnose, behandeling en prognose, waarbij de stof wordt ingebed in een relevant kader van basisvakken zoals anatomie, fysiologie en (bio)chemie. In het thematisch onderwijs worden vier verschillende werkvormen gebruikt: (1) grootschalig onderwijs: hoorcolleges, patiënt-

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 11 / 166 demonstraties en responsiebijeenkomsten of integratiecolleges aan het slot van elke collegeweek; (2) kleinschalig onderwijs (vaardigheidsonderwijs); (3) zelfstudieopdrachten en (4) literatuurstudie. In het curriculum wordt ICT in alle onderwijsonderdelen structureel ingezet, gericht op ondersteuning van de efficiency, effectiviteit en vernieuwing van het onderwijs. Lijnonderwijs Het lijnonderwijs bestaat uit de volgende onderdelen: Lijn Practicum Klinische Vaardigheden (PKV) Deze lijn bestaat uit drie onderdelen: Gespreksvaardigheden en reflectie (GVR), (in jaar 3 Communicatie en Attitude (CA)), Medisch- Technische vaardigheden (MT) en Medische Anamnese (MA). In jaar 1 en 2 is dit onderdeel van de lijn consultvoering (CV). 1) Het GVR-onderwijs start in het eerste studiejaar en loopt de gehele bacheloropleiding door. De student leert communicatievaardigheden, inclusief een professionele attitude. Ook aan de vaardigheid samenwerking wordt aandacht besteed in het GVR-onderwijs. Dit is ten opzichte van het vorige curriculum een nieuw aspect. Er wordt met name ingegaan op de vraag welke factoren samenwerking faciliteren of juist belemmeren en hoe persoonlijke factoren en eigenschappen daarbij een rol spelen. In het onderwijs wordt niet alleen theorie aangereikt, maar wordt ook veel geoefend, bijvoorbeeld via games, groepsopdrachten en het doen (en bespreken van de resultaten) van de Impliciete Associatie Test. 1 2) Het MA-onderwijs start in het tweede studiejaar. Doel is dat studenten leren een goede anamnese af te nemen. 3) Het MT-onderwijs start eveneens in het tweede studiejaar. Hier leren de studenten om lichamelijk onderzoek* te doen. Studenten oefenen in eerste instantie op elkaar. In het derde jaar oefenen studenten de vaardigheden in het APConderwijs (Arts-Patiënt Contact) op simulatiepatiënten. In de APC-bijeenkomsten komen de drie onderdelen van de lijn PKV bij elkaar. 1 Met deze test kunnen verschillen worden aangetoond tussen bewuste en automatische (onbewuste) gedachten. Onder meer onbewuste vooroordelen kunnen zo worden aangetoond.

12 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Lichamelijk onderzoek in de opleiding Geneeskunde In de opleiding Geneeskunde wordt onderwijs gegeven in het doen van lichamelijk onderzoek. Naast het actief oefenen op een medestudent heeft ook het passief ondergaan van lichamelijk onderzoek een duidelijke functie binnen de opleiding, in de zin dat studenten daardoor letterlijk aan den lijve ondervinden wat het lichamelijk onderzoek voor patiënten inhoudt. Om studenten bewust te maken van het belang van lichamelijk onderzoek is het volgende statement opgesteld: Ik ben me bewust van het feit dat tijdens de opleiding Geneeskunde het lichamelijk onderzoek op elkaar wordt geoefend in gemengde groepen (met studenten van beide geslachten) en dat dit op respectvolle en professionele wijze plaatsvindt, waarbij alle studenten het onderzoek actief moeten oefenen maar ook passief en in gemengde groepen moeten ondergaan (uitgekleed tot op het ondergoed). Meer informatie hierover is terug te vinden in bijlage 4 van de OER 2016-2017. Lijn Klinisch Redeneren Deze leerlijn loopt door de gehele bacheloropleiding heen. In jaar 1 en 2 is dit onderdeel van de lijn consultvoering (CV). De studenten leren om aan de hand van de klacht van een patiënt vast te stellen welke ziekten de patiënt mogelijk heeft (differentiaal-diagnose). Het onderwijs is casusgeoriënteerd. De casus worden naarmate de studie vordert steeds complexer, aangezien meer ziektebeelden zijn behandeld en dus het palet aan mogelijke ziektebeelden toeneemt. De lijn bestaat uit negen bijeenkomsten. Voorafgaand aan elke bijeenkomst krijgen studenten een casus voorgelegd die zij individueel of in groepjes voorbereiden. In iedere casus presenteert een patiënt zich bij de huisarts en/of specialist met een aantal klachten. De student dient in de rol van arts uit te zoeken wat er aan de hand is. De casus wordt in een aantal etappes uitgevoerd: aan het slot van een etappe krijgt de student bijvoorbeeld informatie over de resultaten van aanvullend onderzoek dat hij heeft aangevraagd, waarna daarmee in de volgende etappe verder gewerkt kan worden. Bij elke casus levert de student een aantal opdrachten in die beoordeeld worden door een consulent (docent). De casus worden plenair besproken onder leiding van de consulent. De consulenten

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 13 / 166 zijn huisarts of algemeen specialist (kinderarts of internist). Lijn Academische Vorming Het programma Academische Vorming (AV) is gericht op de ontwikkeling van drie soorten vaardigheden: algemene academische vaardigheden, beroepsgebonden academische vaardigheden en wetenschappelijke vaardigheden. Het programma omvat zowel de bachelor- als de masteropleiding. In de bacheloropleiding gaat het om de volgende onderdelen: Academische vorming Algemene academische vaardigheden Beschrijving Dit bestaat uit theoretisch onderwijs (argumentatietheorie), een community project en diverse schrijfopdrachten. Het community project is een literatuuronderzoek ten behoeve van een lokale of nationale praktijkorganisatie dat wordt afgesloten met een product dat door deze praktijkorganisatie wordt gevraagd. In de schrijfopdrachten verdiepen studenten zich in medisch-ethische vraagstukken of dienen zij zich te verplaatsen in het perspectief van de ander en daarop te reflecteren. Bij een van de schrijfopdrachten is bovendien sprake van peer assessment: de werkstukken worden door studenten (mede)beoordeeld. In het kader van het bacheloressay ten slotte voeren studenten een literatuuronderzoek uit en schrijven daarover een essay. Het bacheloressay geldt als eindtoets voor de bacheloropleiding. Beroepsgebonden academische vaardigheden Diverse hoorcolleges, vaardigheidsonderwijs en zelfstudieopdrachten in alle bachelorjaren op het gebied van ethiek, geschiedenis van de geneeskunde, gezondheidsrecht en filosofie. Wetenschappelijke vaardigheden Dit bestaat naast theoretisch onderwijs uit: Journal Clubs (Ba1 t/m Ba3; Ma1) In de Journal Clubs bestuderen studenten wetenschappelijke literatuur die betrekking heeft op het thematisch onderwijs van dat moment; zij leren die kritisch te beoordelen en te becommentariëren en bereiden daarover een presentatie voor en/of gaan met elkaar in debat.

14 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Wetenschappelijke vaardigheden Verslagen van experimenten (Ba1) Studenten schrijven driemaal in groepjes van drie een verslag volgens wetenschappelijke maatstaven van een experiment dat zij hebben uitgevoerd. Review van artikelen (Ba2) Studenten zoeken in groepjes van drie literatuur op bij een bepaald artikel en stellen een review-artikel op. Dit presenteren zij aan de medestudenten. Beoordeling van de review is op basis van zowel inhoudelijke als methodologische gronden. Ter ondersteuning van de academische vorming is het wetenschappelijk tijdschrift Erasmus Journal of Medicine opgericht. Het blad staat open voor wetenschappelijke bijdragen van alle studenten van het Erasmus MC. De procedure die wordt gehanteerd is gelijk als in ieder ander wetenschappelijk blad, met peer review en een beoordeling door de Editorial Board. Op deze manier maken studenten al tijdens de studie kennis met het proces van wetenschappelijk presenteren. Ook de Honours Class past binnen het programma voor academische vorming. De Honours Class is onderdeel van de excellente leerlijn en staat uitsluitend open voor geselecteerde studenten. Keuzeonderwijs en minor In de bacheloropleiding kunnen studenten op twee momenten zelf invulling geven aan hun programma. In het tweede studiejaar is er een periode van vier weken keuzeonderwijs. Studenten kunnen kiezen uit een groot aantal thema s, die een breed spectrum van de geneeskunde beslaan. De eerste 10 weken van het derde studiejaar zijn gereserveerd voor de minor, die EUR-breed synchroon wordt aangeboden. Het Erasmus MC is een van de weinige Nederlandse opleidingen Geneeskunde met een minor. Studenten kunnen kiezen voor een verdiepende minor (die uitsluitend openstaat voor studenten Geneeskunde) of een verbredende minor. De verbredende minor kunnen ze volgen bij het Erasmus MC, aan de EUR of aan een andere (buitenlandse) universiteit. De verbredende minoren die door het Erasmus MC worden aangeboden staan ook open voor studenten van andere faculteiten.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 15 / 166 Praktijkstages Er zijn drie vormen van praktijkstages die hieronder nader worden toegelicht: Praktijkstages Kennismaking met de beroepspraktijk (Ba1) Beschrijving Deze stage is facultatief. Studenten die zich ervoor aanmelden, zijn daarna wel verplicht het programma af te maken en actief mee te doen. De kennismaking houdt in dat studenten gedurende vier maanden één dag per maand meelopen op een afdeling in een ziekenhuis of in een huisartsen- of andere klinische praktijk. De student regelt zelf zijn stage; de opleiding faciliteert door het ter beschikking stellen van gegevens van afdelingen die bereid zijn hieraan mee te doen. Na elke meeloopdag is er een nabespreking in een groepje van zes studenten en een docent. Beroepsoriëntatiestage (Ba1) In de beroepsoriëntatiestage loopt de student drie dagen mee op een klinische afdeling of in een huisartsenpraktijk. De doelstelling van deze stage is dat de student een beeld krijgt van de latere beroepspraktijk. Zorgstage (Ba2) De zorgstage duurt twee weken en wordt gevolgd op een klinische afdeling of in een verpleeghuis. De student loopt mee met de verpleging (en niet met de artsen) om zo inzicht te krijgen in het werk van verpleegkundigen en verzorgenden, te leren samenwerken in een team en kennis te maken met de patiënt. Contacturen en onderwijsvormen Contacturen Iedere studieweek heeft een bepaalde opbouw. De verhouding contactonderwijs en zelfstudie per week is in Ba1 16:24. In de drie bachelorjaren neemt het aantal contactmomenten (het aantal uren college en vaardigheidsonderwijs) per week af tot vier uur college en zes uur vaardigheidsonderwijs in Ma1. De hoeveelheid vrije zelfstudie-uren neemt toe van acht uur in Ba1 tot 20 uur in Ma1. Deze toename in zelfstandig werken beoogt de student te leren het eigen leerproces in toenemende mate zelfstandig vorm te geven als onderdeel van de lijn leren leren.

16 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Een overzicht van het aantal uur onderwijs en de bijbehorende onderwijsvormen in Ba1. Contactonderwijs Grootschalig onderwijs (iedereen): hoorcolleges patiëntendemonstraties\ responsiebijeenkomsten symposia Kleinschalig onderwijs (< 61 studenten): vaardigheidsonderwijs Zelfstudieonderwijs Vrije zelfstudie (individueel of in (studie)groepen): voorbereiden en verwerken van colleges, vaardigheidsonderwijs en tentamen Gestuurde zelfstudie (individueel of in (studie)groepen): zelfstudieopdrachten 40 uur totaal Per week is een docent, in deze functie respondent genoemd, verantwoordelijk voor het onderwijs van die week. De respondent is het aanspreekpunt voor het beantwoorden van vragen die ontstaan tijdens het uitwerken van de zelfstudieopdrachten en bij het bestuderen van overige zaken. Onderwijsvormen Hieronder volgt een overzicht van de verschillende onderwijsvormen. Hoorcolleges (HC) Tijdens een hoorcollege houdt een docent zijn verhaal voor alle studenten in een collegezaal. Dit verhaal geeft een overzicht van de leerstof, het desbetreffende onderwerp of vakgebied. Een docent kan tijdens een college dieper ingaan op de leerstof en/of moeilijke, complexe onderdelen behandelen. Lectio Magistralis (LM) Een lectio magistralis is een college gegeven door een coryfee in de medische wereld, die enthousiast een inspirerend verhaal houdt over zijn expertise binnen de medische wereld.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 17 / 166 Patiëntdemonstratie (PD) Een patiëntdemonstratie is een college waarbij de docent een patiënt met klachten presenteert aan de studenten. Aan de hand van het probleem van de patiënt wordt ingegaan op de achtergrond en behandelproblematiek van het ziektebeeld. Het begrippenschema (zie pagina 20) vormt hierbij het uitgangspunt. Symposium (SP) Een symposium bestaat uit wetenschappelijke presentaties voor en door studenten over medisch relevante onderwerpen. Vaardigheidsonderwijs (VO) Bij het vaardigheidsonderwijs staat zelfwerkzaamheid voorop. Aan de hand van duidelijk omschreven opdrachten werkt de student naar een meetbaar resultaat toe. Dit gebeurt onder (gedeeltelijk) toezicht van een docent. De groepsgrootte varieert van 12 tot 60 studenten. Het vaardigheidonderwijs valt uiteen in de volgende onderdelen: praktische klinische vaardigheden, zoals het afnemen van een anamnese en verrichten van lichamelijk onderzoek; communicatieve vaardigheden en professionele attitude, zoals het voeren van een slecht-nieuws-gesprek en het omgaan met patiënten en collega s; praktische technische of motorische vaardigheden, zoals het werken met een microscoop, het luisteren met een stethoscoop en EHBO; cognitieve vaardigheden, zoals analyseren en medisch probleemoplossen; reflectieve vaardigheden, zoals een standpunt bepalen in een medisch-ethische discussie en nagaan hoe je omgaat met ingrijpende gebeurtenissen, die inherent zijn aan de medische professie (fouten, lijden, dood). Het vaardigheidsonderwijs is in principe facultatief. Uitzonderingen zijn vastgelegd in de Onderwijs- en Examenregeling bachelor Geneeskunde (OER). Zelfstudieopdracht (ZO) Een zelfstudieopdracht betreft een leeropdracht die de student zelfstandig uitvoert, dus zonder directe begeleiding van een docent. De opdracht helpt de student bij het bestuderen van moeilijke leerstof. De opdracht kan individueel of in kleine groepjes gemaakt worden. Er zijn verschillende mogelijkheden om te controleren of de student de opdracht goed heeft uitgevoerd:

18 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 in de ZO zelf, aan de hand van leerdoelen en specifieke vragen; door het bestuderen van de modelantwoorden die aan het begin van de week op Blackboard staan; in overleg met medestudenten, al dan niet in studiegroepverband; door via e-mail vragen te stellen aan de weekrespondent; in de responsiebijeenkomst, zoals hieronder wordt toegelicht. Responsiebijeenkomst (RB) Een responsiebijeenkomst geeft de student de mogelijkheid vragen voor te leggen aan een docent en te leren van vragen van anderen. De student kan hier toetsen of hij de leerstof van de week heeft begrepen en de vaardigheden beheerst. Een responsiebijeenkomst is niet bedoeld om de leerstof samen te vatten. Integratiecolleges (IC) In de integratiecolleges wordt door de docent een korte samenvatting gegeven, waarin samenhang wordt geduid en de stof wordt bediscussieerd aan de hand van casus en/of stellingen. Er is ruimte voor het stellen van vragen. Tutorgroepbijeenkomsten (TB) De studenten worden bij het begin van de opleiding ingedeeld in groepen van twaalf personen, de studiegroepen. Elke groep krijgt een tutor en een mentor toegewezen. De tutor is een medewerker van het Erasmus MC; de mentor is een ouderejaarsstudent. Een studiegroep vormt samen met de tutor een tutorgroep. In de eerste vijf maanden van bachelorjaar 1 staan negen tutorgroepbijeenkomsten geroosterd. In deze tutorgroepbijeenkomsten komen allerlei onderwerpen aan de orde die te maken hebben met de studie Geneeskunde, zoals oriëntatie op de studie, oriëntatie op het beroep van arts, studieaanpak, belangrijke regels van de opleiding, plannen, presenteren, tentamens en werken in groepsverband. Dat gebeurt altijd onder leiding van de tutor. Verder is de tutor vraagbaak, en aanspreekpunt bij problemen. Studiegroepbijeenkomst (SB) De studiegroep, zonder tutor, maar met mentor, is bedoeld om te leren samenwerken in een team en elkaar te helpen bij de studie. Denk daarbij aan het samenwerken aan zelfstudieopdrachten, het oefenen van vaardigheden zoals het geven van een mondelinge presentatie, en het voorbereiden op de responsiebijeenkomsten.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 19 / 166 Maar ook problemen die een student tegenkomt in de studie kunnen worden voorgelegd aan de studiegroep. Wellicht kunnen de groepsgenoten de student op weg helpen bij het oplossen van een probleem. De groep werkt in principe zelfstandig en bepaalt zelf welke activiteiten in de groep worden ondernomen, welke onderwerpen worden besproken en welke vaardigheden worden geoefend.

20 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Begrippenschema

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 21 / 166 Eindtermen bacheloropleiding Geneeskunde De eindkwalificaties voor de bacheloropleiding bereiden voor op die van de masteropleiding Geneeskunde. De Bachelor Geneeskunde: heeft aantoonbaar kennis en inzicht, vaardigheden en professioneel gedrag verworven in relatie tot de voor de juist afgestudeerde arts in het Raamplan 2009 vastgelegde competenties betreffende de zeven in het Raamplan onderscheiden rollen: medisch deskundige, communicator, samenwerker, organisator, gezondheidsbevorderaar, academicus en beroepsbeoefenaar; daarbij ook de recente ontwikkelingen binnen de voor de geneeskunde relevante wetenschapsgebieden weerspiegelend; is in staat om zijn kennis, inzicht en vaardigheden op professionele wijze toe te passen in voor het functioneren binnen de gezondheidszorg en de medische wetenschappen relevante oefensituaties; is in staat om relevante gegevens op het gebied van de medische wetenschappen te verzamelen en te interpreteren met het doel een oordeel te vormen dat mede gebaseerd is op het afwegen van relevante sociaal-maatschappelijke, wetenschappelijke en ethische aspecten; is in staat om informatie, ideeën en oplossingen over te brengen op een publiek met of zonder medisch deskundigen (denk aan artsen, verpleegkundigen, patiënten en onderzoekers in het medisch domein); bezit de leervaardigheden die noodzakelijk zijn om een vervolgstudie die een hoog niveau van autonomie veronderstelt aan te gaan (bijvoorbeeld de masteropleiding Geneeskunde of een research masteropleiding).

22 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Erasmuscode Bij het volgen van het Geneeskundeonderwijs geldt een gedragscode. Deze Erasmuscode is opgesteld door studenten zelf en bestaat uit de volgende richtlijnen: De student komt op tijd bij te volgen onderwijs. De voorste plaatsen moeten zoveel mogelijk worden benut zodat studenten die onverhoopt toch te laat komen, achterin plaats kunnen nemen. Ook voor docenten en eventueel aanwezige patiënten is het prettig als de voorste plaatsen worden gebruikt. De student komt op het ingeroosterde tijdstip van zijn vaardigheidsonderwijs. De student toont interesse en betrokkenheid. Gedragingen of handelingen die niet het beoogde doel van het onderwijs bevorderen, worden niet geaccepteerd. De student heeft een schoon en verzorgd uiterlijk. Etenswaren worden niet genuttigd tijdens het volgen van onderwijs. De student stelt zich aan de patiënt voor wanneer de mogelijkheid wordt geboden om in de collegezaal direct vragen te stellen aan de patiënt. In beginsel spreekt de student de docent en de patiënt met u aan. De student gaat zorgvuldig om met zijn geheimhoudingsplicht. De geheimhoudingsplicht houdt in dat de student niets openbaar maakt van wat de student over en van patiënten te horen en te zien krijgt. Dit geldt dus al voordat deze wordt bezworen bij het artsexamen. De informatie die de student op sociale media publiceert over medestudenten, docenten en overige medewerkers van het Erasmus MC in de context van de opleiding binnen het Erasmus MC is constructief, en bevat geen laster of schuttingtaal. De student dient zich te realiseren dat de inhoud van sociale media altijd vindbaar is en blijft. De student kan bij het in gebreke blijven op bovenstaande worden aangesproken door medestudenten, docent en patiënt. Indien de student volhardt in dit gedrag kan hem -- in het belang van onderwijs en patiëntenzorg -- de verdere toegang tot onderwijs worden ontzegd.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 23 / 166 Studiegids 2016-2017 Deel 1 Onderwijs

24 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Onderwijs in bachelorjaar 1 Het eerste jaar van de opleiding Geneeskunde heeft een drietal functies: oriëntatie, selectie en verwijzing. In het eerste jaar wordt de basis gelegd voor de volgende twee studiejaren. Gedurende dit jaar moeten de studenten en opleiders verder kunnen vaststellen of de studiekeuze verantwoord is geweest. Aan het eind van het eerste jaar van inschrijving volgt een Bindend Studieadvies (BSa). In navolging van andere faculteiten van de Erasmus Universiteit Rotterdam hanteert de opleiding Geneeskunde het N=N-principe, hetgeen betekent dat in het eerste jaar alle 60 ECTS behaald dienen te worden. Het eerste jaar is opgebouwd uit drie thema s en een aantal onderwijslijnen.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 25 / 166 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Themaonderwijs in bachelorjaar 1 Ba1A De Gezonde Mens Themacoördinatoren Prof.dr. G.J. Kleinrensink E-mail: g.kleinrensink@erasmusmc.nl Kamer: Ee 1485 010-7044504 Dr. J.C. Holstege E-mail: j.holstege@erasmusmc.nl Kamer: Ee 1251 010-7043304 Omschrijving Thema De Gezonde Mens is het thema waarin in elf weken de basis gelegd wordt voor begrip van en inzicht in het normale functioneren van de gezonde mens. Verder is het vanzelfsprekend de eerste kennismaking met de studie Geneeskunde en wordt er alvast een 'blik geworpen' op de latere uitoefening van het beroep waartoe deze studie opleidt: het beroep van arts. De oriëntatie op de studie zal vooral in de eerste weken plaats vinden. Zaken als omgaan met en het zoeken van informatie, het gebruik van Blackboard en SIN- Online, maar ook het verkrijgen van inzicht in je eigen leerproces en de manier waarop je dit leerproces kunt sturen komen aan de orde, onder ander in het tutoraat dat in dit thema start. Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht, symposium.

26 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Onderwijsperiode en studiebelasting Ba1A duurt elf weken (13 ECTS). Een deel van deze tijd wordt besteed aan onderwijs dat doorloopt over meerdere thema s en waarvoor de bijbehorende ECTS bij goed gevolg aan het einde van het jaar worden toegekend. Dit betreft consultvoering, professionele ontwikkeling, academische vorming, het tutoraat en de beroepsoriëntatie. Toetsing Ba1A kent twee schriftelijke tentamens die zowel kennis als begrip toetsen. Alle weekleerdoelen kunnen in een tentamen worden getoetst. Na drie weken vindt het eerste deeltentamen van Ba1A1 plaats, na de 6 e onderwijsweek vindt het tweede deeltentamen van Ba1A1 plaats. Er wordt één eindbeoordeling gegeven voor het thematentamen. Bij een onvoldoende resultaat voor het tentamen vindt herkansing van het tentamen Ba1A1 plaats in een ongescheiden vorm. De afzonderlijke deeltentamens van Ba1A1 kunnen niet herkanst worden. Aan het eind van het thema vindt tentamen Ba1A2 plaats. Het onderwijs van Medische Ethiek wordt getoetst in dit tweede schriftelijk tentamen. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba1A of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 27 / 166 Ba1B Stoornissen in het milieu interieur Themacoördinator Prof.dr. R. Zietse E-mail: r.zietse@erasmusmc.nl Kamer: D 421 010-7032969 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Dr. ir. J.J.M. Pel j.pel@erasmusmc.nl V 207 70 33143 Dr. M. Michels m.michels@erasmusmc.nl Ee 1453a 70 43572 Dr. A.J.M. Verhoeven a.verhoeven@erasmusmc.nl BD-227 70 31267 Omschrijving Het thema Stoornissen in het milieu interieur bespreekt ziektebeelden die te maken hebben met stoornissen van hart, bloedvaten, longen en nieren. In de eerste week wordt duidelijk gemaakt wat milieu interieur eigenlijk is en wat de bijdrage is van hart, bloedvaten, longen en nieren aan het handhaven van de homeostase van het milieu interieur. Vervolgens leer je hoe bijvoorbeeld het hart normaal functioneert, hoe dat functioneren kan worden verstoord zonder dat de patiënt het merkt omdat compensatiemechanismen optreden en hoe de patiënt ziek wordt als de compensatie faalt (decompensatie). Daarna leer je aan de hand van exemplarische ziektebeelden hoe je als arts met de opgedane kennis de klachten van een patiënt vertaalt naar pathofysiologie, diagnose en behandeling. Tenslotte oefen je de koppeling die je hebt leren leggen tussen fysiologie, pathofysiologie en de geneeskundige praktijk aan de hand van andere ziektebeelden die binnen het thema passen. Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht, integratiecollege.

28 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Onderwijsperiode en studiebelasting Ba1B duurt 16 weken (19 ECTS). Een deel van deze tijd wordt besteed aan het onderwijs in consultvoering (CV), het tutoraat, presentaties en aan medische ethiek en attitude. De bijbehorende ECTS voor deze onderdelen worden pas aan het einde van het studiejaar bij goed gevolg toegekend. Toetsing De te behalen ECTS in dit thema zijn verdeeld over drie tentamens: tentamen Ba1B1 (6 ECTS), tentamen Ba1B2 (6 ECTS) en tentamen Ba1B3 (7 ECTS). De drie schriftelijke tentamens toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen (ook die van het CV-onderwijs) kunnen worden getoetst. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba1B of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 29 / 166 Ba1C Stoornissen in voeding, metabolisme en hormonale regulatie Themacoördinatoren Prof.dr. H.J. Metselaar E-mail: h.j.metselaar@erasmusmc.nl Kamer: Hs 514 010-7035942 Dr. R.A. Feelders E-mail: r.feelders@erasmusmc.nl Kamer: D-436 Dr. J.A. Visser E-mail: j.visser@erasmusmc.nl Kamer: Ee-532A 010-70 30533 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Dr. B.C. Tilly b.tilly@erasmusmc.nl Ee-606b 70 43325 Dr. A.J.M. Verhoeven a.verhoeven@erasmusmc.nl BD-277 70 31264 Drs. E.L.T. van den Akker e.l.t.vandenakker@erasmusmc.nl SP-1536 70 36779 Dr. E.F.C. van Rossum e.vanrossum@erasmusmc.nl D-424 70 33972 Omschrijving Vanuit het concept homeostase bestudeer je eerst de normale en dan de decompenserende mechanismen die samenhangen met voeding, metabolisme en hormonale regulatie. Centrale vraagstellingen hierbij zijn: Waarom is voeding belangrijk? Hoe neemt het lichaam voeding tot zich en hoe wordt deze opname gereguleerd?

30 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Wat zijn de belangrijkste voedingsbronnen en wat essentiële voedingsbestanddelen? Hoe worden voedingsbestanddelen opgeslagen en wanneer worden ze gemobiliseerd? Wat zijn de regulerende processen tijdens groei en ontwikkeling en veroudering? Wat is het effect van storingen in deze normale processen op het functioneren van het lichaam? Wat zijn de effecten van afname van de voedselinname? Welke processen functioneren geleidelijk aan minder goed bij het ouder worden en wat zijn hiervan de consequenties? Stoornissen kunnen optreden als gevolg van tal van factoren, zoals afwijkende samenstelling of intake van voeding, (bijvoorbeeld: psychische factoren, dysfagie, braken, passage en motiliteitsstoringen), abnormale voedselverwerking (bijvoorbeeld: aangeboren en verworven stofwisselingsziekten) en abnormale hormonale en/of neuronale regulatie. Klachten die hierbij optreden, zoals vermagering, vetzucht, braken, diarree, obstipatie, misselijkheid, dorst en geelzien, vormen het uitgangspunt bij de bestudering van deze vraagstukken. Opgedane kennis over de deelconcepten van verstoorde voeding, metabolisme en hormonale regulatie pas je toe op de ziektebeelden: diabetes type 1 en 2, obesitas, osteoporose, icterus, hypo- en hyperthyreoïdie, ulcus ventriculi en duodeni, anemie, en levercirrose. Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst/integratiecollege, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Onderwijsperiode en studiebelasting Ba1C duurt 14 weken (16 ECTS). Een deel van deze tijd wordt besteed aan onderwijs dat doorloopt over meerdere thema s en waarvoor de bijbehorende studiepunten bij goed gevolg aan het einde van het jaar worden toegekend. Onderwijs waarbij het hier om gaat, is het onderwijs in consultvoering (CV) en de beroepsoriëntatie.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 31 / 166 Toetsing Tijdens Ba1C worden drie schriftelijke tentamens afgenomen, die ieder 6 ECTS waard zijn. De tentamens toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen (ook die van het CV-onderwijs) kunnen worden getoetst. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba1C of de Geneeskundewebsite.

32 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Lijnonderwijs in bachelorjaar 1 Klinische vaardigheden Consultvoering (CV) jaar 1 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Mw. M.H.E. Elbers Docent PKV Dr. G. Elshout Docent KR Mw. E. Kramer Docent MPP m.h.e.elbers@erasmusmc.nl Voor vragen met betrekking tot MA kun je terecht bij het secretariaat van het PKV onderwijs.pkv@erasmusmc.nl. g.elshout@erasmusmc.nl Voor vragen over het KR-onderwijs kun je terecht bij het studentenonderwijs afdeling HAG, onderwijs.kr@erasmusmc.nl. e.kramer@erasmusmc.nl Voor vragen over het GVR-onderwijs kun je terecht bij het onderwijssecretariaat MPP: onderwijs.mpp@erasmusmc.nl. 70 30004 Na-1903 70 31897 Na-2009 70 43812 Algemene informatie In het afnemen van een anamnese komen verschillende expertisegebieden bij elkaar (GVR, KR en MA), waarvan de vaardigheden eerst apart en daarna geïntegreerd worden geoefend. Bij de bijeenkomsten CV-GVR oefen je in het eigen maken van gesprekstechnieken die helpen bij het afnemen van een anamnese. Ook is er aandacht voor het geven en ontvangen van feedback, het ontwikkelen van reflectievaardigheden en je professionaliteit als arts in het contact met de (simulatie)patiënt en je medestudenten. Dit onderwijs wordt gegeven door medisch psychologen.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 33 / 166 De essentie van de bijeenkomsten CV-KR bestaat uit het leren koppelen van de juiste diagnose aan de klacht van de patiënt, waarbij het accent wordt gelegd op doelmatigheid bij het gebruik van anamnese, lichamelijk-, én aanvullend onderzoek. In dit keuzeproces spelen, naast pathofysiologische kennis, de context van de patiënt en de epidemiologie van mogelijke ziekteoorzaken een belangrijke rol. Dit onderwijs wordt gegeven door huisartsen. In het CV-MA onderwijs leer je gestructureerd een medische anamnese af te nemen. Je leert een anamnese op te bouwen, waarbij je gebruik maakt van de geleerde gespreks- en communicatietechnieken, de (bio)medische kennis die je hebt opgedaan in de thema s en de techniek van klinisch redeneren om tot een diagnose komt. Kortom: in het CV-MA-onderwijs komen alle kennis en technieken samen tijdens het voeren van een gesprek met de patiënt. Dit onderwijs wordt gegeven door artsen. Werkvormen Groepsdiscussie, plenair oefenen met simulatiepatiënt, spreekkamer, plenaire nabespreking, patiëntdemonstraties. Onderwijsperiode en studiebelasting Het CV-onderwijs start in september en kent verschillende onderwijsmomenten gedurende het hele collegejaar. Bij het succesvol afsluiten van het CV-onderwijs, worden 3 ECTS toegekend. Deelname aan de CV bijeenkomsten is verplicht. Er mag géén bijeenkomst gemist worden. Bij het missen van een bijeenkomst mag je niet deelnemen aan de afsluitende toets (CV16) van bachelorjaar 1. Toetsing Toetsing van het CV onderwijs bestaat uit: 1. beoordeling van de aanwezigheid, voorbereiding en participatie van de student; 2. een vaardigheidstoets; 3. een reflectieverslag; 4. een schriftelijke integratietoets. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van CV jaar 1 of de Geneeskundewebsite.

34 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Samenwerken voor optimale zorg Algemene informatie In de SW-bijeenkomsten worden onderwerpen en aandachtspunten besproken die belangrijk zijn in de samenwerking met medestudenten (nu) en collegae (later). Daarnaast oefent de student (aspecten van) samenwerken in groepsopdrachten. Werkvormen Het SW-onderwijs in Bachelorjaar 1 kent verschillende onderwijsvormen, de voornaamste zijn: onderwijsleergesprek; groepsdiscussie; groepsopdracht; feedback geven / reflecteren. Onderwijsperiode en studiebelasting In het eerste bachelorjaar zijn er drie bijeenkomsten van de lijn SW. Toetsing De beoordeling van het SW-onderwijs in Bachelorjaar 1 is gebaseerd op vier pijlers: aanwezigheid; voorbereiding; participatie; reflectieverslag. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van Samenwerken jaar 1 of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 35 / 166 Integratietoets: Klinisch Redeneren Coördinator Dr. A. van t Spijker E-mail: a.vantspijker@erasmusmc.nl Kamer: Na-2019 010-70 43808 Algemene informatie In de laatste week van het studiejaar vindt de integratietoets plaats. De integratietoets is erop gericht het vermogen tot klinisch redeneren te toetsen. In deze toets herhaalt de student zijn verworven (bio)medische kennis uit de thema s gecombineerd met de kennis over vaardigheden en integreert hij deze kennis door deze in een (nieuwe) klinische context toe te passen. Iedere vraag is in principe gekoppeld aan een klacht van een patiënt, zogenaamde casusvragen. Voorafgaand aan de toets, minimaal één week van tevoren, ontvangt de student per casus een korte beschrijving van de patiënt en zijn klacht. Dit patiëntvignet bestaat uit de volgende informatie: de rol, bijvoorbeeld: je bent huisarts; de patiënt, bijvoorbeeld: een 64-jarige man; de klachtpresentatie, bijvoorbeeld: sinds vanochtend kortademig Onderdeel van klinisch redeneren is ook het kunnen inpassen van ontwikkelingen in de wetenschappelijke literatuur. Het beoordelen van resultaten van wetenschappelijk onderzoek op kwaliteit en waarde maakt daarom deel uit van de integratietoets. Dit aspect wordt met name in het eerste bachelorjaar uitvoerig getoetst. Ook wordt leerstof uit de academisch beroepsgebonden vakken, zoals ethiek, filosofie, geschiedenis en recht getoetst, evenals leerstof uit de lijn normale psychologie, samenwerken en consultvoering. Onderwijsperiode en studiebelasting De integratietoets vind plaats in de laatste week van bachelorjaar 1. De integratietoets jaar 1 telt mee voor 2 ECTS.

36 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Toetsing De integratietoets is een gecombineerd schriftelijk tentamen met zowel gesloten als open vragen. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van CV jaar 1 of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 37 / 166 Acute Geneeskunde Coördinator Dr. M.M.E. Wijffels E-mail: m.wijffels@erasmusmc.nl Kamer: H-824 010-70 32395 Algemene informatie In het eerste bachelorjaar krijgt de student onderwijs in het verlenen van eerste hulp in verschillende situaties. Aan het eind van de onderwijsperiode vindt de toets plaats. Aan de hand van een gesimuleerd slachtoffer laat de student tijdens deze toets zien dat hij de beoordeling van het slachtoffer in de juiste volgorde uitvoert en de vereiste handelingen op de juiste wijze verricht. Het onderwijs in de Acute Geneeskunde wordt verzorgd door een studententeam, gecoördineerd vanuit de afdeling Heelkunde. Werkvormen Hoorcollege, vaardigheidsonderwijs. Toetsing Verplichte aanwezigheid. Onderwijsperiode en studiebelasting Het onderwijs in Acute Geneeskunde bestaat in bachelorjaar 1 uit één hoorcollege, vijf vaardigheidsonderwijs bijeenkomsten en een examen. Het onderwijs in Acute Geneeskunde in bachelorjaar 1 omvat 1 ECTS. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding Acute Geneeskunde jaar 1 of de Geneeskundewebsite.

38 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Academische vorming Coördinator Dr. E.F. van Beeck E-mail: e.vanbeeck@erasmusmc.nl Kamer: NA-2313 010-70 38472 In de opleiding Geneeskunde wordt veel nadruk gelegd op de academische vorming van studenten. Het programma bestaat uit diverse onderdelen die hieronder nader worden toegelicht. Journal clubs Coördinator Dr. P.W. Moorman E-mail: p.moorman@erasmusmc.nl Kamer: Na-2605 010-70 44125 Algemene informatie Gedurende het curriculum nemen studenten deel aan Journal Clubs (JC). In de JC, waaraan steeds twee studiegroepen deelnemen, worden wetenschappelijke artikelen besproken. Er is aandacht voor zowel de inhoud, de kwaliteit als de waarde van het onderzoek voor de klinische praktijk. De artikelen sluiten aan bij de onderwerpen zoals die op dat moment in de thema s aan bod komen. In het eerste Bachelorjaar vinden verplichte bijeenkomsten plaats. Per Journal Club worden doorgaans zes artikelen besproken. De bespreking van een artikel gebeurt aan de hand van een presentatie door één student. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs in de vorm van Journal Club bijeenkomsten met bijbehorende presentaties en het schrijven van een verslag dat aan wetenschappelijke criteria voldoet.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 39 / 166 Onderwijsperiode en studiebelasting De Journal Club bijeenkomsten worden verspreid door Bachelorjaar 1 gehouden. Voorwaarde voor het verkrijgen van de 3 ECTS voor het onderdeel Vaardigheden - Academische vorming in het eerste bachelorjaar is dat voldaan is aan de verplichtingen voor de Journal Clubs. Toetsing De beoordeling van de JC wordt gedaan aan de hand van de volgende criteria: aanwezigheid; actieve deelname; voorbereiding; presentatie. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Blackboard-sites van de thema s.

40 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Wetenschappelijk schrijven: experimenten in diverse thema s Algemene informatie In het eerste bachelorjaar voeren studenten in groepjes van drie studenten, drie experimenten uit. De resultaten van deze experimenten worden vastgelegd in een wetenschappelijk verslag. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs Onderwijsperiode en studiebelasting Drie experimenten in Bachelorjaar 1 en de bijbehorende verslagen. Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS bij het onderdeel Vaardigheden Academische Vorming in het eerste bachelorjaar is een voldoende resultaat voor het wetenschappelijk schrijven: experimenten in diverse thema s. Toetsing Ieder verslag wordt beoordeeld op de aspecten: opmaak, taal en inhoud. Bij een onvoldoende beoordeling krijgt de groep eenmalig de kans dit verslag te verbeteren. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Blackboard-sites van de thema s.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 41 / 166 Wetenschappelijk schrijftoets: abstract Algemene informatie In deze wetenschappelijke schrijftoets schrijft de student een gestructureerd abstract bij een gegeven wetenschappelijk artikel. In dit artikel zijn het originele abstract en de conclusie/discussie niet zichtbaar. Per onderdeel van het gestructureerde abstract (introductie, methoden, resultaten en conclusie) staat aangegeven uit hoeveel zinnen dat onderdeel maximaal mag bestaan, en wat het maximaal te behalen aantal punten is. Onderwijsperiode en studiebelasting Deze schrijftoets vindt plaats aan het eind van het eerste Bachelorjaar. Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS voor het onderdeel Vaardigheden - Academische vorming in het eerste Bachelorjaar is een voldoende resultaat voor deze schrijftoets. Toetsing Schriftelijk tentamen. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Blackboard-site van thema Ba1C.

42 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Professionele ontwikkeling Tutoraat/mentoraat Coördinator Dr. G. Jansen E-mail: g.jansen@erasmusmc.nl Kamer: EE-1073 010-70 43473 Algemene informatie Alle eerstejaarsstudenten worden bij het begin van de opleiding ingedeeld in studiegroepen van twaalf personen. Elke studiegroep krijgt een tutor en een mentor toegewezen. Dezelfde studenten die samen een studiegroep vormen, vormen ook een tutorgroep. In de eerste drie maanden van het studiejaar staan negen tutorgroepbijeenkomsten ingeroosterd. Deze bijeenkomsten worden begeleid door de tutor en het bijwonen hiervan is verplicht. Daarnaast vinden in die periode verschillende sociale activiteiten plaats, begeleid door de mentor. Op deze wijze proberen we de studenten sociale ondersteuning te bieden aan het begin van hun studie. Na deze periode moet de groep op eigen kracht verder. De groep bepaalt zelf óf en, zo ja, in welke vorm dit gebeurt. Zowel de tutor als de mentor blijven voor de eerstejaars uit hun groep klaarstaan om te helpen als er problemen zijn, maar het initiatief ligt vanaf dan bij de student(en). In de eerste helft van januari biedt de tutor iedere student een individueel voortgangsgesprek aan. De student mag daar gebruik van maken, maar hoeft dat niet. Doelstellingen Het tutoraat valt in het eerste jaar van de bachelorfase Geneeskunde en heeft de volgende doelstellingen: 1) oriëntatie op de studie Geneeskunde en het beroep van arts; 2) sociale ondersteuning bieden (veiligheid, overstap van VWO-WO begeleiden); 3) informeren over praktische zaken binnen de studie, het Erasmus MC, de EUR en de stad Rotterdam; 4) leren samenwerken en leren respecteren van meningen van anderen; 5) bewust maken van studeergedrag, signaleren van eventuele problemen hierbij en ondersteuning bieden voor verandering; en 6) waar nodig bij studie- of persoonlijke problemen verwijzen naar de studieadviseur.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 43 / 166 Werkvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsvormen en studiebelasting Aan het Tutoraat wordt 1 ECTS toegekend in bachelorjaar 1. Toetsing Beoordeling van het het tutoraat/mentoraat vindt plaats op basis van aanwezigheid en actieve deelname, en opdrachten. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van het Tutoraat of de Geneeskundewebsite.

44 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Beroepsoriëntatie Algemene informatie De Beroepsoriëntatie in het eerste studiejaar bestaat uit een stage van vier dagen bij een afdeling van het Erasmus MC of een instelling in de gezondheidszorg naar keuze. Werkvormen Stage. Onderwijsperiode en studiebelasting Vier weken (1 ECTS). Toetsing Actieve deelname. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van de Beroepsoriëntatie of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 45 / 166 Bachelorverklaring en zelfportret Algemene informatie Bij de Integriteitsceremonie die op donderdag 27 oktober 2016 wordt gehouden, legt iedere student de Bachelorverklaring af, waarin hij verklaart dat hij zich tijdens de Opleiding Geneeskunde gedraagt zoals van een goede student mag worden verwacht. Voorafgaand aan de Bachelorverklaring maakt de student een digitaal zelfportret. Werkvormen Integriteitsceremonie. Onderwijsperiode en studiebelasting De integriteitsceremonie vindt in november plaats, voorafgaand hieraan dient de student het zelfportret digitaal in te leveren Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS behorende bij het onderdeel Professionele Ontwikkeling is de aanwezigheid bij de Bachelorverklaring en het inleveren van een zelfportret. Toetsing Beoordeling van het digitaal zelfportret en aanwezigheid bij de Integriteitsceremonie/Bachelorverklaring. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van het Tutoraat of de Geneeskundewebsite.

46 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Professioneel gedrag Algemene informatie De beoordeling van het professioneel gedrag wordt in de eerste plaats verzorgd door de docenten die verantwoordelijk zijn voor de volgende onderwijsonderdelen: Tutoraat; Consultvoering - Gespreksvaardigheden en Reflectie; Consultvoering - Medische Anamnese; Consultvoering - Klinisch Redeneren; Samenwerken; Journal Club; Ethiek; Kennismaking Beroepspraktijk (indien gevolgd door student). Daarnaast kunnen alle overige docenten en dienstverleners (zoals de arts waar de student de beroepsoriëntagestage loopt), indien nodig, een bijdrage leveren aan de beoordeling van het professionele gedrag. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Beoordeling wat betreft professioneel gedrag wordt gegeven naar aanleiding van het getoonde gedrag tijdens het vaardigheidsonderwijs uit de lijnen Klinische en Academische Vaardigheden. Toetsing De docent waardeert het professionele gedrag van de student tijdens het onderwijs op drie gebieden: - afspraken en communicatie; - participatie; - feedback en reflectie. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 47 / 166 Coachingsprogramma Algemene informatie Tijdens de bacheloropleiding Geneeskunde biedt de opleiding iedere student een persoonlijke coach die deze student gedurende de opleiding begeleidt in zijn professionele ontwikkeling tot arts. De coach is iemand met wie de student van gedachten kan wisselen over dingen waar hij tegenaan loopt bij het studeren. Iemand die een luisterend oor biedt en de student tot reflectie aanzet over aspecten waarop de student zich verder zou willen ontwikkelen en/of over kansen die hij wil creëren voor zichzelf. Werkvormen Coachgesprekken Onderwijsperiode en studiebelasting Een student voert zes gesprekken met zijn coach, verspreid over drie jaar. In Ba1 vinden twee gesprekken plaats. Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS behorende bij het onderdeel Professionele Ontwikkeling - Reflectie Professionele Ontwikkeling is dat voldaan is aan de verplichtingen voor het coachprogramma in Ba1. Toetsing De aanwezigheid bij de coachgesprekken is verplicht. De inhoud van het gesprek wordt NIET beoordeeld. Aan het eind van elk bachelorjaar schrijft de student een verslag waarin hij reflecteert op zijn studievoortgang en zijn professionele ontwikkeling richting de toekomst als arts. Het maken van het reflectieverslag is verplicht. De inhoud van het verslag wordt NIET beoordeeld.

48 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Overzicht onderwijs bachelorjaar 1 Bachelor 1 ECTS-verdeling KENNIS EN INZICHT 50 Thema Ba1A - De gezonde mens 13 Periode 1 7 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 2 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Thema Ba1B - Stoornissen in het milieu interieur 19 Periode 1 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 2 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 3 7 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Thema Ba1C - Stoornissen in voeding, metabolisme en hormonale regulatie 16 Periode 1 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 2 5 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 3 5 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Integratietoets jaar 1 2 VAARDIGHEDEN 7 Klinische vaardigheden (geen onderlinge compensatie mogelijk) 4 Consultvoering: GVR-onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) MA-onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) KR-onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) Opname anamnesegesprek CV1 toets 3

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 49 / 166 Samenwerken voor optimale zorg (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname, producten) Acute geneeskunde (aanwezigheid, toets) 1 Academische vorming (geen onderlinge compensatie mogelijk) 3 Journal clubs (aanwezigheid, actieve deelname, producten) Wetenschappelijk schrijven: experimenten in diverse thema s Wetenschappelijk schrijftoets: abstract PROFESSIONELE ONTWIKKELING 3 Tutoraat 1 Aanwezigheid en actieve deelname Opdrachten Beroepsoriëntatie 1 Stage Verslag Presentatie Reflectie professionele ontwikkeling 1 Bachelorverklaring en zelfportret Professioneel gedrag Coachgesprekken (aanwezigheid, product) TOTAAL 60

50 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Onderwijs in bachelorjaar 2 Het tweede studiejaar wordt geopend met het thema Oncologie, wetenschap en maatschappij en in de tweede helft van het jaar gevolgd door de thema s Infectie- en immuunziekten en Aandoeningen van houdings- en bewegingssysteem. Naast deze thema s volgt de student dit jaar ook een zorgstage en keuzeonderwijs.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 51 / 166 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Themaonderwijs in bachelorjaar 2 Ba2A Oncologie, wetenschap en maatschappij Themacoördinatoren Dr. D.C. van Gent E-mail: d.vangent@erasmusmc.nl Kamer: Ee-651 010-7043932 Dr. F.A.M. Eskens E-mail: f.eskens@erasmusmc.nl Kamer: HE-120 010-7034897 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Dr. E.F. van Beeck e.vanbeeck@erasmusmc.nl NA-2313 010-7038472 Mw.dr. M. Olofsen m.vanacht@erasmusmc.nl DHF-104 010-7041741 Mw.dr. M. Jongen-Lavrencic m.lavrencic@erasmusmc.nl DHG-372 010-7044723 Omschrijving Het thema Oncologie, wetenschap en maatschappij richt zich op alle medisch relevante aspecten, die betrekking hebben op kanker, waarin in het bijzonder aandacht wordt besteed aan de wetenschappelijk vorming en maatschappelijke aspecten. Kanker is, na hart- en vaatziekten, de tweede doodsoorzaak in de Westerse wereld en zal volgens de huidige trends over enige tijd doodsoorzaak nummer één zijn. Week 1 introduceert het thema en geeft een overzicht van de globale opbouw. Tevens maak je kennis met verschillende facetten van het probleem kanker, aan de hand van een aantal patiënten. Het verschaft de basis voor de moleculaire, cellulaire en weefsel aspecten,

52 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 die aan de orde komen in de erop volgende weken. In de weken 2 t/m 7 krijg je inzicht in de kenmerken van kanker; er wordt begonnen op molecuulniveau, vervolgens wordt uitgezoomd naar DNA-niveau, chromosomaal niveau, cellulair niveau, weefselniveau, patiëntniveau en populatieniveau. Het thema wordt hierna onderbroken voor twee weken zorgstage. In de weken 8 t/m 11 pas je de opgedane kennis, inzichten en vaardigheden toe op concrete klinische situaties, waarin per week een orgaan(systeem) centraal staat. De weken 12 en 13 laten je kennismaken met de rol van het wetenschappelijk onderzoek voor de medische praktijk. Het onderwijs in deze weken bereidt voor op het keuzeonderwijs. Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Studiebelasting en toetsing Ba2A duurt 14 weken en kent twee afsluitende schriftelijke tentamens: 2A1 (9 ECTS) en 2A2 (8 ECTS). Deze tentamens bestaan uit open en gesloten vragen en toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen kunnen worden getoetst. Daarnaast krijg je in periode 2A2 een essayopdracht(2 ECTS) die je thuis dient te maken. Het essay moet in de laatste week van het thema worden ingeleverd. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba2A of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 53 / 166 Ba2B Infectie- en immuunziekten Themacoördinator Dr. J.L. Nouwen E-mail: j.l.nouwen@erasmusmc.nl Kamer: Na-907 010-7034166 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Mw. dr. S.C.A. van Blokland s.vanblokland@erasmusmc.nl NA-1108 70 43429 Dr. J.P. Hays j.hays@erasmusmc.nl NA-908 70 32177 Dr. P.L.A. van Daele p.l.a.vandaele@erasmusmc.nl D-419 70 35954 Omschrijving Het thema Infectie- en immuunziekten bestrijkt een breed scala van aandoeningen, van orgaanspecifieke tot systemische, van acute tot chronische, en van zeldzaam tot zeer frequent voorkomende ziektebeelden. Koorts is hierbij een vaak op de voorgrond staand verschijnsel. Nog niet zolang geleden werd het voor mogelijk gehouden infectieziekten uit te bannen, maar niets bleek minder waar: nieuwe infectieziekten (SARS, Vogelgriep, Meningococcen, Mond- & Klauwzeer, HIV/AIDS), oude infectieziekten in nieuwe gedaantes (TBC) en resistentieontwikkeling voor antimicrobiële middelen (MRSA, VRE), hebben ervoor gezorgd dat infectieziekten weer voorpaginanieuws zijn. Ook de incidentie van immuunziekten is de afgelopen decennia gestegen, en ook hier geldt dat steeds meer ziektebeelden een immunologische oorzaak blijken te hebben. In het thema wordt ook uitgebreid stilgestaan bij de interactie tussen afweer en infectie: verminderde afweer (immuundeficiënties) en verhoogde gevoeligheid voor infecties; te veel afweer en orgaanschade; infecties die leiden tot verminderde afweer (bijvoorbeeld HIV en CMV); en behandeling van immuunziekten die leiden tot infectieproblemen. Binnen het thema is getracht om alle onderwijsvormen zo op elkaar af te stemmen dat overlap zoveel als mogelijk is vermeden. Dit houdt in dat de tentamenstof ook evenredig over de verschillende onderwijsvormen is verdeeld.

54 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Studiebelasting en toetsing Ba2B duurt 16 weken en kent drie schriftelijke tentamens: in week 5 (Ba2B1, 6 ECTS), week 10 (Ba2B2, 7 ECTS) en week 16 (Ba2B3, 6 ECTS). De tentamens toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen kunnen worden getoetst. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba2B of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 55 / 166 Ba2C Aandoeningen van houdings- en bewegingssysteem Themacoördinator Drs. J.H.J.M. Bessems E-mail: j.bessems@erasmusmc.nl Kamer: Sk-1226 010-7030959 Omschrijving In dit thema bestudeer je de normale vorm, functie, (patho)fysiologie van het houdings- en bewegingssysteem en klinische aspecten van aandoeningen van het houdings- en bewegingssysteem. In dit relatief korte thema (5 weken) worden in iedere week één of meerdere exemplarische ziektebeelden besproken die door één of meerdere specifieke problemen veroorzaakt worden. Deze exemplarische ziektebeelden zijn zoveel mogelijk gekoppeld aan één of meerdere gewrichten of delen van ledematen. Klachten aan houdings- en bewegingssysteem kom je in de praktijk vrijwel dagelijks tegen. De verzwikte enkel, de gekneusde knie, en de tenniselleboog zijn klachten die onszelf zowel als onze naasten treffen. Naast sportletsels zijn er natuurlijk de gevolgen van de vergrijzing. De artrose van de (gewichtdragende) gewrichten en de (operatieve)behandeling ervan zullen in de nabije toekomst alleen maar toenemen en een groot deel van de totale capaciteit van ziekenhuizen in beslag gaan nemen. Reuma is een ernstige, sterk invaliderende, aandoening. Welke aspecten aan deze aandoening voor patiënten zelf het zwaarst wegen kun je in dit blok uitgebreid met patiënten in persoonlijk contact bespreken. Dat rugklachten nr. 1 staan in de lijst van aandoeningen die arbeidsongeschiktheid veroorzaken is aan velen niet bekend. Hart- en vaat ziekten zijn bekender vanwege hun hoge mortaliteit, maar hebben een kleinere impact op arbeidsverzuim. Naast het feit dat het goed is te weten welke aandoeningen specifiek voorkomen bij kinderen is het van belang om je te realiseren wat een aandoening opgelopen in de kinderleeftijd voor gevolgen heeft voor de adolescentie en het leven als volwassene. Het thema Aandoeningen van houdings- en bewegingssysteem behandelt dus aandoeningen die weliswaar meestal niet levensbedreigend zijn maar waarvan de impact op het dagelijks functioneren en de kwaliteit hiervan vaak zeer groot is.

56 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Studiebelasting en toetsing Ba2C beslaat een periode van 5 weken en wordt afgesloten met een schriftelijk tentamen (6 ECTS). Het tentamen bestaat uit open en gesloten vragen en toetst zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen kunnen worden getoetst. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba2C of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 57 / 166 Keuzeonderwijs Coördinator Dr. S.C.A. van Blokland E-mail: s.vanblokland@erasmusmc.nl Kamer: Na-1207 010-70 43429 Algemene informatie Het keuzeonderwijs bestaat uit 16 verschillende thema s, waarbinnen kleinschalig onderwijs wordt gegeven door verschillende docenten van binnen en buiten het Erasmus MC. Er wordt gewerkt met kleine groepen en activerende werkvormen. In het begin van het collegejaar maak je een keuze voor een thema. Naast medisch-inhoudelijke kennis, leer je ook publicaties van medisch wetenschappelijk onderzoek te analyseren, de problematiek van medisch wetenschappelijk onderzoek te doorzien en te hanteren. Werkvormen Hoorcollege, vaardigheidsonderwijs; specifieke invulling mede afhankelijk van het gekozen thema. Toetsing Schriftelijk tentamen, schriftelijke review-opdracht en presentatie. Studiebelasting en toetsing Het keuzeonderwijs duurt vier weken (3 ECTS). Elk thema wordt afgesloten door een apart schriftelijk tentamen. Daarnaast dien je in groepsverband een review-artikel te schrijven, wat zowel op vorm als op inhoud wordt beoordeeld. Tijdens het keuzeonderwijs wordt een keuze voor een onderwerp gemaakt. Tevens dient er een presentatie te worden gehouden over het review-artikel. Meer informatie Voor meer informatie zie de Geneeskundesite.

58 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Lijnonderwijs in bachelorjaar 2 Klinische vaardigheden Consultvoering Jaarcoördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Drs. M.A. Pellikaan van der Veer m.pellikaan-vanderveer@erasmusmc.nl GK-360 70 44567 Drs. G.H.M. Leunissen g.leunissen@erasmusmc.nl GK-357 70 44570 Docenten PKV Voor vragen met betrekking tot MA kun je terecht bij het secretariaat van het PKV: onderwijs.pkv@erasmusmc.nl Dr. G. Elshout Docent KR E. Kramer Visser, MSc. g.elshout@erasmusmc.nl Voor vragen over het KR-onderwijs kun je terecht bij het studentenonderwijs afdeling HAG: onderwijs.kr@erasmusmc.nl e.kramer@erasmusmc.nl Na-1903 70 31897 Na-2009 70 43812 Docent MPP Voor vragen over het GVR-onderwijs kun je terecht bij het onderwijssecretariaat MPP: onderwijs.mpp@erasmusmc.nl. Algemene informatie In bachelorjaar 2 zal er verdieping plaatsvinden t.av. de leerdoelen uit bachelorjaar 1. Daarnaast komt in het onderwijs aan bod: het lichamelijk onderzoek volgens de onderzoekslijst volledig, correct en vlot uitvoeren; normale en afwijkende bevindingen van het lichamelijk onderzoek herkennen, benoemen en interpreteren. Werkvormen Colleges, patiëntdemonstraties, vaardigheidsonderwijs bijeenkomsten.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 59 / 166 Onderwijsperiode en studiebelasting Het CV-onderwijs start in september en kent bijeenkomsten gedurende het hele collegejaar. Aan het eind van het jaar vindt er een beoordeling plaats aan de hand van een opgenomen anamnese en het onderwijs van het lichamelijk onderzoek wordt afgesloten met een toets. Bij succesvol afronden van het CV-onderwijs worden er 3 ECTS toegekend. Deelname aan de VO-bijeenkomsten is verplicht. Er mag géén bijeenkomst gemist worden. Bij het missen van een bijeenkomst mag je niet deelnemen aan de afsluitende toets van bachelorjaar 2. Toetsing Toetsing van het CV onderwijs in bachelorjaar 2 bestaat uit (1) beoordeling voorbereiding, aanwezigheid en actieve participatie in de onderwijsbijeenkomsten, (2) beoordeling reflectieverslag anamneseverslag, (3) anamnese vaardigheden en (4) toets lichamelijk onderzoek. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van CV jaar 2 of de Geneeskundewebsite.

60 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Klinisch obductie practicum Coördinator Prof.dr. J.M. Kros E-mail: j.m.kros@erasmusmc.nl Kamer: Be-230C 010-70 43905 Algemene informatie In het tweede bachelorjaar volgt de student het Klinisch Obductie Practicum (KOP) waar hij een obductie bijwoont van een actuele casus. Het doel van dit vaardigheidsonderwijs is het verkrijgen van kennis van het menselijk lichaam en de pathologie in zijn volle breedte. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Onderdeel van de lijn Klinische Vaardigheden jaar 2 voor 5 ECTS. Toetsing Voor het KOP-onderwijs in Ba2 behaalt de student een voldoende als deze één obductie heeft bijgewoond en een voldoende resultaat heeft behaald voor het verslag. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Blackboardsite van het KOP-onderwijs jaar 2 of de Geneeskundewebsite. Integratietoets: Klinisch Redeneren Coördinator Dr. A. van t Spijker E-mail: a.vantspijker@erasmusmc.nl Kamer: Na-2019 010-70 43808 Algemene informatie In de laatste week van het studiejaar wordt de integratietoets afgenomen. De integratietoets is erop gericht het vermogen tot

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 61 / 166 klinisch redeneren te toetsen. In deze toets herhaalt de student zijn verworven (bio)medische kennis uit de thema s gecombineerd met de kennis over vaardigheden en integreert hij deze kennis door deze in een (nieuwe) klinische context toe te passen. Iedere vraag is in principe gekoppeld aan een klacht van een patiënt, zogenaamde casusvragen. Voorafgaand aan de toets, minimaal één week van tevoren, ontvangt de student per casus een korte beschrijving van de patiënt en zijn klacht. Dit patiëntvignet bestaat uit de volgende informatie: de rol, bijvoorbeeld: je bent huisarts; de patiënt, bijvoorbeeld: een 64-jarige man; de klachtpresentatie, bijvoorbeeld: sinds vanochtend kortademig. Onderdeel van klinisch redeneren is ook het kunnen inpassen van ontwikkelingen in de wetenschappelijke literatuur. Het beoordelen van resultaten van wetenschappelijk onderzoek op kwaliteit en waarde maakt daarom deel uit van de integratietoets. Dit aspect wordt met name in het eerste bachelorjaar uitvoerig getoetst. Ook wordt leerstof uit de academisch beroepsgebonden vakken, zoals ethiek, filosofie, geschiedenis en recht getoetst evenals leerstof uit de lijn samenwerken en consultvoering. Onderwijsvormen Vaardigheidsonderwijs, hoorcollege. Onderwijsperiode en studiebelasting De integratietoets vind plaats in de laatste week van bachelorjaar 2. De integratietoets jaar 1 telt mee voor 2 ECTS. Toetsing De integratietoets is een gecombineerd schriftelijk tentamen met zowel gesloten als open vragen. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding CV jaar 2 of de Geneeskundewebsite.

62 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Acute Geneeskunde Coördinator Dr. M.M.E. Wijffels E-mail: m.wijffels@erasmusmc.nl Kamer: H-824 010-70 32395 Algemene informatie In Ba2 zijn er twee verplichte bijeenkomsten Acute geneeskunde, te weten Basic Life Support en Advanced Trauma Life Support. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Onderdeel van de lijn Klinische Vaardigheden jaar 2 voor 5 ECTS. Toetsing Aanwezigheid en actieve deelname aan de twee Acute geneeskunde bijeenkomsten. De behandelde theorie komt terug in de integratietoets. Meer informatie Voor meer informatie: zie de themamappen jaar 2 of de Geneeskundewebsite. Academische vorming Coördinator Dr. E.F. van Beeck E-mail: e.vanbeeck@erasmusmc.nl Kamer: NA-2313 010-70 38472 Algemene informatie In de opleiding Geneeskunde wordt veel nadruk gelegd op de academische vorming van studenten. Het programma bestaat uit diverse onderdelen die hieronder nader worden toegelicht.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 63 / 166 Journal Clubs Coördinator Dr. P.W. Moorman E-mail: p.moorman@erasmusmc.nl Kamer: Na-2605 010-70 44125 Algemene informatie In het tweede bachelorjaar nemen de studenten deel aan Journal Clubs (JC). In de JC staat het bespreken van systematische reviews centraal. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Onderdeel van de lijn academische vorming. Het voldoende afronden van de verplichtingen voor de Journal Club is een voorwaarde voor het krijgen van de ECTS voor het onderdeel Review. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Blackboardsites van de thema s. Tweedejaarsessay Algemene informatie Aan de hand van een stelling over een medisch-maatschappelijk vraagstuk schrijft de student een individueel essay waarin hij een redenering opzet aan de hand van valide argumenten over de ethisch-maatschappelijke aspecten en waarin hij een eigen onderbouwde positie verdedigt. Met deze tweedejaars schrijftoets wordt het academisch redeneren en schrijven geoefend en beoordeeld. Tijdens thema Ba2A vindt vaardigheidsonderwijs plaats waarin geoefend kan worden, aan het einde van thema Ba2A dient het essay te worden ingeleverd. Bij een onvoldoende resultaat krijgt de student eenmalig de gelegenheid het essay te reviseren. Toetsing Schriftelijke opdracht

64 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van thema Ba2A of de geneeskundewebsite. Keuzeonderwijs: review Algemene informatie Tijdens het keuzeonderwijs in het tweede bachelorjaar voeren studenten in twee- of drietallen een literatuuronderzoek uit, en schrijven op basis hiervan een systematisch review. De resultaten worden gedurende het keuzeonderwijs gepresenteerd. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Zowel het schrijven van het Systematic Review als het presenteren van de resultaten vind plaats tijdens het keuzeonderwijs. Het review telt mee voor 3 ECTS. Toetsing Het review wordt zowel inhoudelijk als methodologisch beoordeeld. Daarnaast is een reflectie op de samenwerking verplicht. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Blackboard pagina van het keuzeonderwijs of de geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 65 / 166 Professionele ontwikkeling Zorgstage Coördinator (ad interim) Mw.mr. J.G.M. Aartsen E-mail: j.aartsen@erasmusmc.nl Kamer: Na-2605 010-70 38475 Algemene informatie De zorgstage vindt plaats in het tweede studiejaar, tussen deel 1 en deel 2 van thema Ba2A, en dient als (nadere) kennismaking met de patiëntenzorg in de praktijk van een verpleegafdeling in een algemeen ziekenhuis, een universitair medisch centrum, een verpleeghuis of bij een ambulante zorginstelling, vooral vanuit het perspectief van interprofessioneel samenwerken. De zorgstage is opgebouwd uit een week onderwijs en een stage van 5 dagen. De onderwijsweek bestaat uit onderwijs gericht op multidisciplinair samenwerken, veiligheid, hygiëne en verpleegkundige handelingen. De zorgstage zelf biedt de gelegenheid kennis te maken met de patiëntenzorg in de dagelijkse praktijk. De student mag meelopen en meehelpen en observeert aan de hand van enkele opdrachten hoe de dagelijkse zorg wordt georganiseerd en geboden en hoe er (interprofessioneel) wordt samengewerkt. Werkvormen Colleges, vaardigheidsonderwijs en stage. Onderwijsperiode en studiebelasting Dit onderdeel beslaat een periode van twee weken (2 ECTS), een week voorbereidend onderwijs met colleges en verplichte VO s en een stage van 5 dagen (40 uur). Toetsing De stage (inclusief verslag) dient voldoende te zijn beoordeeld, evenals de pitch/ presentatie, die de student houdt over interprofessioneel samenwerken tijdens een VO SW.

66 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding voor de zorgstage of de Geneeskundewebsite. Professioneel gedrag Algemene informatie De beoordeling van het professionele gedrag wordt in de eerste plaats verzorgd door de docenten die verantwoordelijk zijn voor de volgende onderwijsonderdelen: Consultvoering- Gespreksvaardigheden en Reflectie; Consultvoering - Medische Anamnese en Medische Technieken; Consultvoering - Klinisch Redeneren; Samenwerken; Journal Club; Zorgstage. De docent waardeert het professionele gedrag van de student tijdens het onderwijs op drie gebieden: afspraken en communicatie; participatie; feedback en reflectie. Daarnaast kunnen alle overige docenten en dienstverleners (zoals de praktijkbegeleider van de zorgstage), indien nodig, een bijdrage leveren aan de beoordeling van het professionele gedrag. Werkvormen Vaardigheidsonderwijs Onderwijsperiode en studiebelasting De beoordeling wat betreft professioneel gedrag zal worden gegeven op basis van het getoonde gedrag tijdens bovenstaand onderwijs, gegeven gedurende het bachelorjaar 2.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 67 / 166 Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS behorende bij het onderdeel Professionele Ontwikkeling - Reflectie Professionele Ontwikkeling is een voldoende eindbeoordeling op het professionele gedrag. Meer informatie Voor meer informatie: zie de Geneeskundewebsite. Coachgesprekken Algemene informatie Tijdens de bacheloropleiding Geneeskunde biedt de opleiding iedere student een persoonlijke coach die deze student gedurende de studie begeleidt in zijn professionele ontwikkeling tot arts. De coach is iemand met wie de student van gedachten kan wisselen over dingen waar hij tegenaan loopt bij het studeren. Iemand die een luisterend oor biedt, en de student tot reflectie aanzet over aspecten waarop de student zich verder zou willen ontwikkelen en/of over kansen die hij wil creëren voor zichzelf. Werkvormen Gesprekken met coach. Onderwijsperiode en studiebelasting Een student voert zes gesprekken met zijn coach, verspreid over drie jaar. In Bachelorjaar 2 vinden twee gesprekken plaats. De aanwezigheid bij deze gesprekken is verplicht. De inhoud van het gesprek wordt NIET beoordeeld. Aan het eind van elk Bachelorjaar schrijft de student een verslag waarin hij reflecteert op zijn studievoortgang en zijn professionele ontwikkeling richting de toekomst als arts. Het maken van het reflectieverslag is verplicht. De inhoud van het verslag wordt NIET beoordeeld. Toetsing Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS behorende bij het onderdeel Professionele Ontwikkeling - Reflectie Professionele Ontwikkeling is dat voldaan is aan de verplichtingen voor het coachprogramma in Ba2: aanwezigheid bij de beide coachgesprekken en het inleveren van het reflectieverslag.

68 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Overzicht onderwijs bachelorjaar 2 Bachelor 2 ECTS - verdeling KENNIS EN INZICHT 47 Thema Ba2A Oncologie, wetenschap en maatschappij 17 Periode 1 9 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s** Periode 2 8 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Thema Ba2B - Infectie- en immuunziekten 19 Periode 1 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 2 7 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Periode 3 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Thema Ba2C - Aandoeningen van het houdings- en bewegingssysteem 6 Periode 1 6 Schriftelijk tentamen Verplichte VO s Academische vorming - 1 3 Keuzeonderwijs 3 Schriftelijk tentamen Integratietoets jaar 2 2 VAARDIGHEDEN 10 Klinische vaardigheden (geen onderlinge compensatie mogelijk) 5 Consultvoering: GVR-onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) MA-onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) MT- onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) KR-onderwijs (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) Opname twee anamnesegesprekken CV2 toets Samenwerken voor optimale zorg (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname, producten) KOP (aanwezigheid, obductieverslag)

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 69 / 166 Acute geneeskunde (aanwezigheid) Academische vorming - 2 (geen onderlinge compensatie mogelijk) 5 Journal clubs (aanwezigheid, actieve deelname, producten) Tweedejaarsessay 2 Keuzeonderwijs: Review (schrijven, presentatie, reflectie) Peer review (product) 3 PROFESSIONELE ONTWIKKELING 3 Zorgstage 2 Verplichte VO s (voorbereiding, aanwezigheid, actieve deelname) Stage Producten Professioneel gedrag Reflectie professionele ontwikkeling 1 Professioneel gedrag Coachgesprekken (aanwezigheid, product) TOTAAL 60

70 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Onderwijs in bachelorjaar 3 Aan het begin van het derde studiejaar staat een minorperiode van tien weken geprogrammeerd, gevolgd door drie thema s: Stoornissen in de reproductieve cyclus, Disfuncties van hersenen en zintuigen en Arts en volksgezondheid.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 71 / 166 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Themaonderwijs in bachelorjaar 3 Minor Coördinator Mw.dr. J.H.M. Tulen E-mail: j.tulen@erasmusmc.nl Kamer: Dp-1448 010-70 35974 Algemene informatie Een minor is een vorm van keuzeonderwijs aan het begin van het derde jaar van de bacheloropleiding die de studenten de kans geeft zich op academisch niveau te verbreden of te verdiepen. Een verbredende minor geeft studenten de kans om over de grenzen van het eigen vakgebied, i.c. de Geneeskunde, heen te kijken. Een verdiepende minor stelt de student in staat zich in een speciaal deel van de Geneeskunde extra te bekwamen. De minor kan gevolgd worden bij het Erasmus MC, een andere faculteit van de EUR, een andere Nederlandse universitaire instelling of een buitenlandse instelling. Werkvormen In de regel: kleinschalig onderwijs; mede afhankelijk van de gekozen minor. Een minor is een samenhangend pakket. Het kan bestaan uit één groot vak, maar ook zijn opgebouwd uit bijvoorbeeld drie aparte modules. Verschillende werkvormen zijn hierbij mogelijk: stages, groepsopdrachten en collegereeksen, maar altijd in samenhang met elkaar. Een stage mag dus onderdeel zijn van een minor, maar het is nadrukkelijk niet de bedoeling dat een minor een meeloopstage of een mini-coschap wordt.

72 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Onderwijsperiode en studiebelasting Een minor duurt 10 weken (15 ECTS) en wordt geprogrammeerd aan het begin van bachelorjaar 3. Toetsing Afhankelijk van de gekozen minor. Meer informatie Voor meer gedetailleerde informatie: zie de Geneeskundewebsite of de speciale minorwebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 73 / 166 Ba3A Stoornissen in de reproductieve cyclus Themacoördinator Dr. F. Petrij E-mail: f.petrij@erasmusmc.nl Kamer: Ee-2091A 010-70 38369 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Dr. I. Schipper I.schipper.1@erasmusmc.nl Na-1514 010-70 33760 Mw.drs. I.A. Brussé i.brusse@erasmusmc.nl Sp-4460 010-70 36864 Mw.dr. P.M.J. Kalkman p.kalkman@erasmusmc.nl SP-3458 Algemene informatie In dit thema bestudeer je de normale fysiologie en de pathofysiologie van processen rondom het concept reproductie. Dit concept wordt daarbij benaderd als een cyclisch proces. De reproductieve cirkel start bij de volwassene in de reproductieve fase en loopt via zwangerschap en baring naar het opgroeiend kind tot en met zijn/haar puberteitsontwikkeling, waarmee de cirkel weer wordt gesloten. Je zou kunnen zeggen dat het ook de circle of life is. Aspecten van reproductie raken ons vrijwel dagelijks en vormen een wezenlijk onderdeel van het menselijk leven. Jaarlijks worden in Nederland ongeveer 200.000 kinderen geboren. De geboorte van een kind is telkens weer een bijzondere gebeurtenis. Vertederd kijken we naar die hulpeloze baby die al snel opgroeit tot een kind met eigen vaardigheden en een unieke persoonlijkheid. Het kind ontwikkelt zich lichamelijk, psychisch, sociaal en seksueel tot volwassene die zelf in staat is een partner te kiezen en in veel gevallen zelf weer kinderen krijgt. Hoewel zwangerschap en het krijgen van kinderen vanzelfsprekend lijken, zijn er diverse omstandigheden die de normale levenscyclus doorkruisen en een kinderwens in de weg kunnen staan. Daarnaast hebben ouders, bewust of onbewust, veelal hoge verwachtingen van de gezondheid en de ontwikkeling van hun opgroeiende kinderen. Helaas zijn er omstandigheden die hierop een ongunstige invloed kunnen hebben en verlopen deze processen niet altijd volgens

74 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 dergelijke verwachtingen. Regelmatig worden er in de media discussies gevoerd over het klonen van menselijke embryo s, het verrichten van een abortus provocatus of het beëindigen van het leven van een ernstig gehandicapt kind. In dit thema wordt ook de nodige aandacht geschonken aan dergelijke ethische aspecten van de reproductieve gezondheid. Dit thema gaat ook over de gewone dingen van het leven en je zult je op sommige punten ook zelf daarin herkennen. Je zou kunnen zeggen dat dit thema ook raakt aan dingen uit je eigen leven die ook beladen kunnen zijn. Het kan over je eigen geboorte, ontwikkeling of seksualiteit gaan. Indien dat op moeilijkheden of problemen stuit, kun je dit met de themacoördinator of indien je dat wenst met een vertrouwensarts bespreken. Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Onderwijsperiode en studiebelasting Ba3A beslaat een periode van 13 weken (15 ECTS). Toetsing Ba3A kent twee schriftelijke tentamens: tentamen Ba3A1 (8 ECTS) en tentamen Ba3A2 (7 ECTS). De tentamens toetsen zowel kennis (30%) als begrip (70%). Alle leerdoelen behoren tot de tentamenstof. De tentamenvragen behandelen veelal casus; dat wil zeggen dat ze een bepaald probleem of ziektebeeld in een aantal op elkaar volgende vragen opbouwen. Meestal zijn er vijf vragen die over een en dezelfde casus gaan. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba3A of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 75 / 166 Ba3C Arts en volksgezondheid Themacoördinatoren Dr. S..J. Otto E-mail: s.otto@erasmusmc.nl Kamer: Na-2307 010-7043446 Dr. E.F. van Beeck E-mail: e.vanbeeck@erasmusmc.nl Kamer: Na-2313 010-70 38472 Algemene informatie De Nederlander is weer wat gezonder geworden en leeft langer in goede gezondheid, maar het kan nog beter was de boodschap van het RIVM in 2010. De levensverwachting onder vrouwen in Nederland stijgt minder snel dan in de meeste andere EU-landen. Binnen Nederland zijn grote verschillen in gezondheid en het vóórkomen van risicofactoren voor ziekte en sterfte tussen regio's of buurten. Trends in ongezond gedrag en overgewicht, voornamelijk onder jongeren, zijn een bron van zorg voor de gezondheid in de toekomst. Hoe kunnen we nog verder gezondheidswinst boeken? En, wat is de rol van de arts in de verbetering van de volksgezondheid? Welke bijdrage kan hij of zij hieraan leveren? Er wordt nu ook meer van artsen verwacht dat zij als gezondheidsbevorderaars (health advocate) optreden en bekwaam zijn in het maatschappelijk handelen. In het thema Ba3C Arts en volksgezondheid worden gezondheid en ziekte niet als individuele verschijnselen beschouwd, maar als kenmerken van een hele bevolking. Het thema gaat over preventie en het opsporen, analyseren en bestrijden van volksgezondheidsproblemen. Het vakgebied dat zich bezig houdt met volksgezondheid heet public health, een term waarvoor geen goede Nederlandse vertaling bestaat. Het werkterrein van de public health wordt gekenmerkt door collectieve maatregelen ter bevordering van de volksgezondheid op uiteenlopende terreinen, zoals sanitaire maatregelen, gezondheidsvoorlichting, preventieve gezondheidszorg, sociale zekerheid en gezondheidszorgbeleid. Kernelementen van de public health benadering van volksgezondheidsproblemen zijn het zoeken naar omgevingsoorzaken van ziekte, toepassing van

76 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 kwantitatieve onderzoeksmethoden en een voorkeur voor een preventieve aanpak. Artsen kunnen op verschillende manieren bijdragen aan verbetering van de volksgezondheid en tijdens het thema zal de rol van artsen bij het opsporen, analyseren en bestrijden van public health problemen worden benadrukt. Werkvormen Hoorcollege, responsiebijeenkomst, lectio magistralis, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Onderwijsperiode en studiebelasting Ba3C duurt vier weken (3 ECTS). Het tentamen wordt afgenomen aan het eind van de derde week. Het afronden van het community project: het wetenschappelijk verslag dient ingeleverd te worden in de vierde week, na het symposium voor de presentaties in week Ba3C.4. Toetsing Aan het eind van de derde week worden kennis en inzicht in de leerstof getoetst in een schriftelijk tentamen. Ook kennis en inzicht opgedaan in eerdere thema's kan in het tentamen getoetst worden. Het tentamen bestaat uit open vragen en meerkeuzevragen. Het gebruik van een gewone rekenmachine (dus géén grafische) is toegestaan tijdens het tentamen. Als voorbereiding op het tentamen wordt in de loop van het thema een voorbeeldtentamen op Blackboard geplaatst. Naast de tentamenstof omvat dit thema ook de uitvoering van een community project in groepsverband. Dit project dient aan het einde van de vierde week van het thema te worden afgerond met een schriftelijk wetenschappelijk verslag en een presentatie. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba3C of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 77 / 166 Ba3B Disfuncties in hersenen en zintuigen Themacoördinator Dr. F. van Kooten E-mail: f.vankooten@erasmusmc.nl Kamer: Ae-231 010-70 43300 Overige coördinatoren Naam E-mail Kamer Telefoon Prof.dr. J.G.G. Borst g.borst@erasmusmc.nl Ee-1202b 70 43568 Prof.dr. H.J. Simonsz h.j.simonsz@erasmusmc.nl Ee-1607 70 43275 Mw.drs. E.M. Pluijms e.pluijms@erasmusmc.nl Dp-0440 70 33636 Dr. A. van Linge a.vanlinge@erasmusmc.nl D-112 70 33977 Dr. P.F.A. de Nijs p.denijs@erasmusmc.nl Sp-2513 70 40209 Algemene informatie Aan de kwaliteit van het handelen en het gedrag van mensen in het algemeen en van studenten in het bijzonder worden hoge eisen gesteld. Handelen en gedrag zijn niet meer zoals bij de allerlaagste diersoorten het gevolg van een reflexmatige reactie op een prikkel. Ze zijn een resultaat van een complex samenspel van een groot aantal functies waarvan die van het zenuwstelsel en met name die van de hersenen een centrale rol vervullen. De hersenen van de mens zijn dan ook evolutionair gezien het belangrijkste, meest unieke en meest ontwikkelde orgaan. In dit thema bestudeer je de verschillende functies van zintuigen en zenuwstelsel, en hun onderlinge samenhang. Aan de hand van ziektepresentaties ontdek je waar stoornissen in één of meerdere van die functies toe kunnen leiden. Zintuigen nemen informatie op uit de omgeving en uit het lichaam zelf, en geven deze via sensorische zenuwbanen door aan de hersenen. Voor een optimale verwerking is het noodzakelijk dat de hersenen goed functioneren. Met een helder bewustzijn, een intact oriëntatievermogen en aandacht, kan deze informatie worden waargenomen en verwerkt. Dit uitgebreide proces vindt plaats in wisselwerking met het geheugen. De emotionele aspecten van de informatie worden herkend en beoordeeld in het emotionele of limbische systeem, op grond waarvan positief of

78 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 negatief gereageerd kan worden. Deze emotionele en rationele oordeelsvorming vormt de basis van het gedrag, dat wordt geëffectueerd door de gecoördineerde activiteit van de spieren, aangestuurd vanuit de hersenen via de motorische zenuwbanen (motoriek). Het geheel van deze hersenfuncties maakt ons tot wie we zijn en vormt onze persoonlijkheid. Stoornissen in de functies van zintuigen en hersenen hebben ernstige consequenties voor (de kwaliteit van) het leven van de patiënt. Visuele en auditieve handicaps leiden tot grote problemen in de communicatie met de omgeving. Stoornissen in of uitval van hersenfuncties kunnen zich op alle mogelijke manieren uiten, variërend van irreële opvattingen over de werkelijkheid of het spreken van wartaal tot het verlies van het spraakvermogen, van hallucinaties tot blindheid en van motorische hyperactiviteit tot verlamming. Om de symptomen, oorzaken en behandeling van dergelijke ziekten te begrijpen moet je als arts beschikken over kennis van de anatomie, fysiologie, farmacologie en psychologie van hersenen en zintuigen, én van de pathologische anatomie, pathofysiologie en psychopathologie van de disfuncties van hersenen en zintuigen. Deze kennis bestudeer je in dit thema aan de hand van de belangrijkste neurologische, psychiatrische, keel-, neus-, oorheelkundige, en oogheelkundige ziektebeelden. Daarnaast leer je in dit thema het neurologisch-, het psychiatrisch-, het keel-, neus-, oorheelkundig-, en het oogheelkundig onderzoek te verrichten. Werkvormen Hoorcollege, patiëntdemonstratie, lectio magistralis, responsiebijeenkomst, vaardigheidsonderwijs, zelfstudieopdracht. Onderwijsperiode en studiebelasting Ba3B duurt 14 weken (16 ECTS). Een deel van de tijd wordt besteed aan onderwijs dat doorloopt over meerdere thema s en waarvoor de bijbehorende studiepunten bij goed gevolg aan het einde van het jaar worden toegekend. Onderwijs waarbij het hier om gaat, is het Practicum Klinische Vaardigheden (PKV) en Klinisch Redeneren (KR).

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 79 / 166 Toetsing Tijdens Ba3B worden twee schriftelijke tentamens afgenomen, die ieder 8 ECTS waard zijn. De tentamens toetsen zowel kennis als begrip. Alle leerdoelen kunnen worden getoetst. Meer informatie Voor meer informatie: zie het themaboek van Ba3B of de Geneeskundewebsite.

80 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Studiegids 2016-2017 / Deel 1 Onderwijs Lijnonderwijs in bachelorjaar 3 Klinische vaardigheden PKV-CA jaar 3 Themacoördinator Dr. R. de Jongh E-mail: r.dejongh@erasmusmc.nl Kamer: Na-2005 010-70 38448 Opbouw van het onderwijs Iedere bijeenkomst kent min of meer een vaste opbouw: inleiding op het onderwerp; opdrachten; nabespreking; afronding bijeenkomst. Lees vooraf aan de bijeenkomst de betreffende handleiding door. Hierin staat welke voorbereiding nodig is. Vaak bestaat de voorbereiding uit het lezen van de handleiding, bestuderen van de opgegeven literatuur en het maken van (presentatie)opdrachten. Onderwijsvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting In het derde bachelorjaar zijn er zeven bijeenkomsten van de lijn PKV- CA, waarvan er twee zijn gecombineerd met APC-onderwijs. Ook is er een afsluitende, integrale toets: de PKV3-toets.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 81 / 166 Toetsing Aanwezigheidsverplichting. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding van CA jaar 3 of de Geneeskundewebsite. PKV APC en MT jaar 3 Themacoördinatoren Drs. J. Damen E-mail: j.damen@erasmusmc.nl Kamer: Gk-360 010-70 43815 Algemene informatie In bachelorjaren 1 en 2 was er ook al PKV-CA onderwijs en in bachelorjaar 2 heeft de student PKV-MA en MT onderwijs gehad. Beide lijnen worden voortgezet in bachelorjaar 3, zodat er blijvend aandacht is voor communicatievaardigheden en voor vaardigheden rondom uitvoering van lichamelijk onderzoek. Nieuw in bachelorjaar 3 is het APC onderwijs. In dit onderwijs integreert de student alle tot dan toe geleerde PKV vaardigheden (CA, MA en MT) tijdens consulten met simulatiepatiënten. Onderwijsvormen Vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Het PKV-onderwijs is lijnonderwijs, het onderwijs start in november en kent bijeenkomsten gedurende het hele collegejaar. Aan het eind van het jaar wordt de PKV3-toets afgenomen. Het onderwijs in APC en MT is een onderdeel van de lijn Klinische Vaardigheden jaar 3, voor 4 ECTS. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding voor CA jaar 3 of de Geneeskundewebsite.

82 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 PKV3-toets Coördinator Dr. A. van t Spijker E-mail: a.vantspijker@erasmusmc.nl Kamer: Na-2019 010-70 43808 Algemene informatie De PKV3-toets bestaat uit een aantal stations, waar kennis en/of vaardigheden uit het MT-, APC- en CA-onderwijs worden beoordeeld. Een of meerdere andere vaardigheidsstations kunnen ook deel uitmaken van de toets. Per studiejaar zijn er twee gelegenheden de toets af te leggen. Onderwijsvormen Al het onderwijs PKV-onderwijs van Bachelorjaar 1, 2 en 3.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 83 / 166 Klinisch obductie practicum Coördinator Prof.dr. J.M. Kros E-mail: j.m.kros@erasmusmc.nl Kamer: Be-230C 010-70 43905 Algemene informatie In het derde bachelorjaar volgt de student het Klinisch Obductie Practicum (KOP) waar hij een obductie bijwoont van een actuele casus. Het doel van dit onderwijs is het verkrijgen van kennis van het menselijk lichaam en de pathologie in zijn volle breedte. Het vaardigheidsonderwijs bestaat uit de volgende onderdelen: korte voorbespreking door de patholoog met uitleg van de voorgeschiedenis en de reden tot obductie; lichaams-obductie met uitleg van de gevonden afwijkingen, en de relatie daarvan met het overlijden; nabespreking met de patholoog, waarbij alle bevindingen worden geïntegreerd. Onderwijsvormen Vaardigheidsonderwijs Onderwijsperiode en studiebelasting Het Klinisch Obductie Practicum bestaat in Bachelorjaar 3 uit het bijwonen van één obductie. Voor het KOP-onderwijs in Ba3 behaalt de student een voldoende als deze één obductie heeft bijgewoond en een voldoende resultaat heeft behaald voor het verslag. Toetsing Voor het KOP-onderwijs in Ba3 behaalt de student een voldoende als deze één obductie heeft bijgewoond en een voldoende resultaat heeft behaald voor het verslag. Meer informatie Voor meer informatie zie de Blackboardsite van KOP of de geneeskundewebsite.

84 / 166 Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 Acute Geneeskunde Coördinator Dr. M.M.E. Wijffels E-mail: m.wijffels@erasmusmc.nl Kamer: H-824 010-70 32395 Algemene informatie In bachelorjaar 3 zijn er twee verplichte bijeenkomsten Acute geneeskunde: Advanced Pediatric Life Support en Advanced Cardiac Life Support. Onderwijsvormen Vaardigheidsonderwijs Onderwijsperiode en studiebelasting Het onderwijs in Acute geneeskunde bestaat in bachelorjaar 3 uit twee bijeenkomsten. Voorwaarden voor het verkrijgen van de ECTS bij het onderdeel Vaardigheden Klinische Vaardigheden is dat de student aan de gestelde eisen aan het Acute Geneeskundeonderwijs in het derde bachelorjaar heeft voldaan. Toetsing Aanwezigheid en actieve deelname aan het vaardigheidsonderwijs. Kennis op het gebied van Acute Geneeskunde kan terugkomen tijdens de integratietoets. Meer informatie Voor meer informatie: zie de handleiding op Blackboard of de Geneeskundewebsite.

Studiegids bachelor Geneeskunde 2016-2017 85 / 166 Klinisch Redeneren Coördinatoren Drs. A.M.P. Linsen E-mail: a.linsen@erasmusmc.nl Kamer: Gk-1152 010-70 43627 Dr. G. Elshout E-mail: g.elshout@erasmusmc.nl Kamer: Na-1903 010-70 31897 Algemene informatie Het onderwijs in Klinisch Redeneren (KR) bestaat in het derde bachelorjaar uit patiëntdemonstraties en casusbesprekingen. Centraal staat het proces van het klinisch redeneren. Aan de hand van casuïstiek oefent de student in het toepassen van (bio)medische kennis in concrete klinische situaties. In iedere casus presenteert een patiënt zich bij de (huis)arts met één of meer klachten. De student gaat in de rol van arts, aan de slag met deze patiënt en zoekt uit wat er aan de hand is. Bij iedere casusbespreking dient de student vooraf een opdracht in te leveren. De casusbespreking vindt plaats onder leiding van een consulent. Onderwijsvormen Hoorcollege, vaardigheidsonderwijs. Onderwijsperiode en studiebelasting Het onderwijs in Klinisch Redeneren in bachelorjaar 3 bestaat uit vier bijeenkomsten. Voorwaarde voor het verkrijgen van de ECTS bij het onderdeel Vaardigheden Klinische Vaardigheden in het derde bachelorjaar is dat voldaan is aan de verplichtingen van het onderwijs in Klinisch Redeneren.